Çöpler ve Geri DönüĢüm –BütünleĢtirilmiĢ Etkinlik-

Gün boyunca yapılan etkinlikler, “Çöp Yığını” (Üstünel, t.y.) isimli kitabın slayt sunumundan oluĢan hikâye anlatımı ile geri dönüĢüm hakkında yapılan çalıĢma kağıdı etkinliklerinden oluĢmaktadır. Etkinlikler ile çevre kirliliği ve geri dönüşüm konularına odaklanılmıĢtır. Ġlk olarak “Çöp Yığını” (Üstünel, t.y.) isimli kitap sunumu ile çocukların konu hakkındaki önbilgileri tespit edilmeye çalıĢılmıĢtır. AĢağıda hikâyenin bazı kısımlarına ve çocukların söylemlerine yer verilmiĢtir.

Diyalog 75: Çöp Yığını Hikâyesi

Uygulama Tarihi: 11.05.16

(1)Ö: Acaba çöplüğün içinde nasıl bir hazine olabilir çocuklar? (2)KĠ: Birisi atmış olabilir.

(3)TÇ: ??!?!

Caner, Asuman, Oya ve Oktay bir gün bir çöplüğe gitmişler. Oktay, “Ooofff Ümit Amca’nın doğru söylediğine emin misiniz arkadaşlar? Burada nasıl bir hazine olabilir ki” çünkü Ümit Amca diye birisi çocuklara bu çöplüğün içinde bir hazine olduğunu söylemiş ve “Gidin ve o hazineyi bulun.” demiş. Ve çocuklar da bu çöplüğe gelmişler ama Oktay, “Yaa bu çöplüğün içinde hazine olamaazzz!” demiş. Çocuklar tam da geri dönmeye karar verdikleri sırada Ümit Amca çıkmış ortaya.

“Çocuklar, sizi bu çöplüğün içinde çalışıyorken görmeyi bekliyordum. Ama siz gidiyorsunuz. Nereye böyle?” demiş çocuklara. Caner de, “Yaa Ümit Amca bu çöplüğün içinde hazinenin ne işi var? Baksanıza her yer çöp! Siz burayı temizleyelim diye bizi kandırdınız mı yoksa?” Ümit Amca gülümsemiş, “Biraz haklısın ama sizi buraya çöplüğü temizlemeniz için göndermedim. Bu çöplüğün altında yatan hazineyi görmenizi istedim.” demiş.

176 (4)EAY: Öğretmenim muz da varrr.

(5)Ö: Çöplüklerde bunlar gibi şeyler varmış çocuklar. Peki sizce bu çöpler nereden geliyor? (6)KĠ: Eee çöp kutusundan.

(7)EY: Çünkü insanlar çöp atar.

(8)KA: Eeee insanların kullandığı şeylerden olabilir.

(9)KB: Çünkü insanlar çöp olarak kullandığı şeyleri saklasaydı, kullanmadığı şeyleri saklamamışlar

böyle yerlere falan atmışlar o yüzden olabilir. …

(10)Ö: Peki size bir soru, bu kadar çöpün olmaması için neler yapmalıyız?

(11)KA: Geri dönüştürülebilirleri şeye atmalıyız, bi de etrafa çöp atmamalıyız. Naylonları

ayırabiliriz.

(12)KB: KA’nın dediği gibi geri dönüşüm kutularına atmalıyız. (13)Ö: Pekiii EM senin baban ne iş yapıyordu?

(14)EM: Benim babam çöpçü, hem de koşarak çöpün arkasına atlıyor. Çöpü kamyonun içine atıyor. (15)Ö: EM’nin babasının dünyaya ve doğaya karşı çok yararlı bir işi var çocuklar. Hatta bence

aslında o bir çevre kahramanı sayılabilir. Çöpçüler çevreyi temizleyen, çevrenin daha temiz olması için kahramanlık yapan insanlardır. Eğer temizlik görevlileri olmasaydı bizim yaşadığımız yerler daha pis, kirli ve mikroplu olabilirdi.

(16)EM: Şey öğretmenim benim babam hep biz yemek yedikten sonra dışarları süpürüyor. İnsanlar

çünkü çöp atarsa benim babam çok yoruluyor. İşe gitmek zorunda kalıyor.

(17)Ö: EM çok güzel bir şey söyledi ve hatırlattı çocuklar. Eğer insanlar çok fazla çöp atarsa

çöpçüler daha çok çalışmak zorunda kalır ve daha çok yorulurlar. Bence çevreyi kirletmeden önce EM’nin babası gibi olan temizlik görevlilerini de düşünmemiz lazım. Teşekkürler EM paylaştığın için.

Yukarıdaki diyalog incelendiğinde, çocukların çevre kirliliği hakkında farkındalıklarının artmaya baĢladığı görülmektedir. KA s11:“Geri dönüştürülebilirleri şeye atmalıyız, bi de etrafa çöp atmamalıyız. Naylonları ayırabiliriz.” ve KB’nin s12:“KA’nın dediği gibi geri dönüşüm kutularına

“Çocuklar etrafınıza şöyle bir bakın. Fabrikadan çıkan şeyler, insanların kullandığı bazı şeyler suları kirletir, bunlara sıvı atıklar denilebilir. Bi de katı atıklar vardır. Bunlar da eski tekerlekler, yiyecekler, gazeteler ve diğer yerlerden gelen çöp ve istenmeyen şeylerdir. Başka yiyecek artıkları vardır, sebze ve meyve kabukları, hayvanların dışkısı ve çiçekler gibi. Bunlara organik atıklar da denir.” demiş Ümit Amca.

Ümit Bey çöplükte neler olduğunu anlatmaya devam etmiş, “Böcek ilacı, pil, eski aletler gibi zararlı atıklar da vardır ve bunlardan bazıları patlayabilir ve alev alabilir. Son olarak da alüminyum kutular, cam şişeler, kağıt ve plastik şişeler vardır. Bunlar da geri dönüşebilen atıklardır.”

Geri dönüştürülemeyen çöpleri büyük sobaların içinde yakıyorlar ve böylece o çöpleri yok etmiş oluyorlar. Ama bu sırada onlar yanarken çıkardıkları dumanlar havayı kirletiyorlar. O yüzden bu çok doğru bir yöntem değil.

Kocaman çöplüklerde temizlik görevlileri çöpleri ayırırlar. Önce geri dönüştürülebilen çöpleri bir kenara koyarlar. Sonra ıslak olan çöpleri bir kenara toplarlar. Gübre olabilecekleri de bir kenara toplarlar. En sona kalanları da bir araya toplayarak onları da kenara koyarlar. Sonra bu çöplere bazı işlemler yaparlar.

177

atmalıyız.” söylemleri bu duruma örnek gösterilebilir. Ayrıca, öğretmenin “Peki sizce bu çöpler nereden geliyor?” sorusunun ardından, EY s7:“Çünkü insanlar çöp atar.” KA s8:“Eeee insanların kullandığı şeylerden olabilir.” ve KB’nin s9:“Çünkü insanlar çöp olarak kullandığı şeyleri saklasaydı, kullanmadığı şeyleri saklamamışlar böyle yerlere falan atmışlar o yüzden olabilir.” söylemleri çocukların çevre kirliliğine sebep olan Ģeyin insanların tutum ve davranıĢları olduğunun farkında olduklarının göstergesi niteliğindedir. Öte yandan çocukların diyalog boyunca akıl yürütme becerilerini de kullandıkları görülmektedir [Bkz.s2-6-7-8-9-11-12]. AĢağıdaki diyalog ise, hikâyenin devamındaki sohbet hakkında olup, geri dönüĢümün azalt, tekrar kullan ve geri dönüĢtür ilkelerine odaklanmıĢtır.

Diyalog 76: Geri DönüĢüm; Azalt, Tekrar Kullan, Geri DönüĢtür

Uygulama Tarihi: 11.05.16

(1) Ö: Bu kadar fazla çöp olmaması için çok basit 3 tane kural var çocuklar. (2) EE: Çöpçüler!

(3) Ö: Azaltmak, Tekrar Kullanmak, Geri Dönüştürmek! Çevreyi kirletmemek için 3 kural işte

bu çocuklar.

(4) EB: Azalt, tekrar kullan, geri dönüşüm.

(5) Ö: Birinci kural az kullanmak, yani hep söylüyoruz yaa, ihtiyacından fazlasını almamak,

ihtiyacından fazlasını kullanmamak. Bunun için alışveriş listesi çok faydalı olur.

(6) KA: Öğretmenim biliyor musun biz şeye gittiğimizde liste yapmıştık.

(7) Ö: Çok güzel KA. İkinci kural ise, yeniden kullanmak. Mesela, plastik tabak, bardak, çatal

gibi şeyler kullanmak yerine cam tercih edebiliriz. Çünkü plastik şeyleri tekrardan kullanmamız çok zor olur, ama cam olan şeyleri kırılıncaya kadar tekrar tekrar kullanabiliriz. Üçüncü kural ise, kullandığımız şeyleri çöpe atmak yerine geri dönüşüme göndermek. Mesela, plastik, kağıt, cam ve metal gibi şeyleri ayırmak. Evde dee geri dönüşüm hakkında ailenizle konuşmak da yapılması gerekenlerden bir tanesi.

(8) KA: Eee şey evimizde geri dönüşüm kutusu olmasa da bazı şeyleri ayırabiliriz.

…

(9) KA: Bana küçük gelen kıyafetlerimi kardeşlerime veriyorum.

(10) EB: Öğretmenim benim bazı eşyalarım küçük geliyor, erkek kuzenime veriyorum.

(11) Ö: … Özellikle cam şişe ve kavanozları da atmayın. Onlar yeniden tekrar tekrar

kullanılabilir çünkü. Meselaaa biz bu kendi kumbaramızı nasıl yaptık? Cam bir kavanozdan. Onu tekrardan başka bir amaç için kullandık. Ya daaa sınıfımızdaki bu şişelere bir bakar mısınız?

(12) TÇ: Şişeeee! (13) EE: Plastik şişeee!

(14) Ö: Evet bunlar önceden birer şişeydi. Ama şimdi kapakları toplamak için bir kutu olmuş

artık. (Sınıfta duran, damacanalardan yapılmış mavi kapak toplama kutuları gösterilir.) Bir geri dönüşüm kumbarası olmuş.

(15) KZ: Araba da yapmışız. (Oyuncak dolabında duran, yumuşatıcı şişesinden yapılmış

arabayı gösteriyor.)

(16) Ö: Evet KZ çok dikkatlisin. Bu da eskiden bir deterjan kutusuydu ama ben ondan bir

araba yapmıştım. Birlikte de yapsak mı acaba?

(17) TÇ: Evvvveettt!

(18) Ö: Evinizdeki bu tür şeyleri atmazsanız, onları yeniden kullanabilirsiniz. Tekrar güzel

şeyler üretebilirsiniz.

(19) EE: Ama biz atmıyoruz geri dönüşüme.

(20) KA: Kartonlardan, kağıtlardan da bir şey yapabiliriz. Mesela rulo olanlardan bişey

178

Diyalog 76’da geri dönüşümün çocukların hayatında olduğu ve çocukların geri dönüĢümle ilgili gözlemler yaptıkları anlaĢılmaktadır. KA s8: “Eee şey evimizde geri dönüşüm kutusu olmasa da bazı şeyleri ayırabiliriz.”, s9:“Bana küçük gelen kıyafetlerimi kardeşlerime veriyorum.” ve EB’nin s10: “Öğretmenim benim bazı eşyalarım küçük geliyor, erkek kuzenime veriyorum.” söylemleri kendi yaĢantılarında yaptıkları gözlemlere kanıt niteliğindedir. Ayrıca, KZ’nin oyuncak dolabında bulunan ve yumuĢatıcı ĢiĢelerinden yapılmıĢ arabayı göstererek s15: “Araba da yapmışız.” söylemi ile KA’nın s20: “Kartonlardan, kâğıtlardan da bir şey yapabiliriz. Mesela rulo olanlardan bişey yapabiliriz. Onlardan da kukla gibi bir şey yapabiliriz. Ben yapıyorum zaten.” söylemi, onların yeniden kullanma kavramını, örnekler verebilecek kadar anladıklarını göstermektedir.

Kitap hakkındaki sohbet sonlandırıldıktan sonra aĢağıdaki çalıĢma sayfaları çocuklarla birlikte tamamlanmıĢtır. Geri dönüĢüm konusunun değerlendirme etkinliği niteliğinde olan bu sayfaların tamamlanması esnasında, çocukların eĢleĢtirmeleri yaparken zorlanmadıkları, “Öğretmenim bu çok kolaymış!” gibi söylemlerde bulundukları gözlemlenmiĢtir. Ġlgili çalıĢma kağıtlarına aĢağıda verilmiĢtir.

Resim 61: ÇalıĢma Sayfaları 1-2

Etkinlikler değerlendirildiğinde; çocukların çevre kirliliği ve sebepleri hakkında fikir sahibi olduğu görülmüĢtür. Ayrıca, çevre kirliliği, geri dönüĢüm gibi konuların çocukların hayatında sıkça yer aldığı ve çocukların bunları gözlemledikleri tespit

179

edilirken, onların bu kavramlarla ilgili yaĢantılarından örnekler verebildikleri de gözlemlenmiĢtir.