Sivil Toplum Örgütleri 10
Dr. Özkan LEBLEBİCİ
Sivil Toplum Örgütleri
Vakıf;
Gerçek veya tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleriyle oluşan tüzel kişiliğe sahip mal topluluklarıdır. (Türk Medeni Kanunu)
Sivil Toplum Örgütleri
Medeni Kanundan Önce Kurulmuş Vakıflar;
1. Kullanım şekillerine göre 2. İdarelerine göre
3. Mülkiyetlerine göre
4. Mahiyetlerine göre sınıflandırılır.
Sivil Toplum Örgütleri
Mahiyetleri Bakımından Vakıflar;
1. Hayri vakıflar; Geliri tamamen veya kısmen muhtelif hayır şart ve hizmetlerine tahsis edilmiş vakıflardır.
2. Zürri vakıflar; Herhangi bir hayır şart olmayıp, gelirinin tamamı vakfın evlatlarına tahsis edilmiş
bulunan vakıflardır. Nesebin yok olması durumunda bir hayri hizmete tahsis edilebilir.
Sivil Toplum Örgütleri
Mülkiyetleri Bakımından Vakıflar;
1. Sahih vakıflar; Her çeşit maddi varlıklarının mülkiyeti vakfın hükmü şahsiyetine ait olan vakıflardır.
2. Sahih olmayan vakıflar; Devlet başkanı veya onun izniyle Devlet arazisi üzerinde meydana getirilen vakıflardır.
Sivil Toplum Örgütleri
İdareleri Bakımından Vakıflar;
1. Mazbut vakıflar; Vakfı idare edenin soyu tükenip 10 yıl idarecisiz kalması veya fiilen hayri hizmeti kalmaması üzerine, idaresi doğrudan Vakıflar Genel Müdürlüğüne bağlanan vakıflardır.
2. Mülhak vakıflar; Medeni kanundan önce vücut bulmuş ve vakfiyelerinde yönetimleri, kurucularının soyundan gelenlere mülhak vakıflar denir.
3. Cemaat ve esnafa mahsus vakıflar
Sivil Toplum Örgütleri
Kullanım Şekilleri Bakımından Vakıflar;
1. İcare-i vahideli vakıflar; Belli bir değer veya süreyle kiraya verilen vakıflar.
2. İcare-i vahide-i kademeli vakıflar; Tespit edilen belli bir icar bedelinin daimi olarak verilmesi halinde meccanen (parasız) müstecirden (kiracıdan) hiç alınmayan ve
müstecirinin ölümünde icarelik hakkı mirasçılarına intikal eden vakıflardır. Cumhuriyet döneminde uygulama
kalkmıştır.
Sivil Toplum Örgütleri
Cemaat Vakıfları;
Cemaat Vakıfları, Cumhuriyet öncesinde gayrimüslim Türk vatandaşlarının oluşturduğu hayır kurumlarıdır. 1936
yılında; düzenledikleri beyannameler ile Vakıflar Genel Müdürlüğündeki kütüğe tescil ve kayıtları yapılmıştır.
Böylece, cemaatlere ait bu hayır kurumları “vakıf" olarak kabul edilmiştir.
Sivil Toplum Örgütleri
Cemaat Vakıfları;
5737 sayılı Vakıflar Kanununun 3. maddesine göre cemaat vakfı “Vakfiyeleri olup olmadığına bakılmaksızın 2762 sayılı Vakıflar Kanunu gereğince tüzel kişilik kazanmış,
mensupları Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan
Türkiye'deki gayrimüslim cemaatlere ait vakıflar" olarak tanımlanmıştır. Bu vakıflar, 5737 sayılı Vakıflar Kanununun 4. maddesine göre ayrı ayrı özel hukuk tüzel kişisi olup; 6.
maddesine göre de kendi mensuplarının seçtiği yönetim kurulları tarafından yönetilirler.
Sivil Toplum Örgütleri
Türk Medeni Kanununa Göre Kurulan Vakıflar
Bu kanuna göre mamelekin (malvarlığı) bütünü veya gerçekleşmemiş veya gerçekleşeceği anlaşılan her türlü geliri veya ekonomik değeri olan haklar vakfedilebilir.
Sivil Toplum Örgütleri
KAYNAKLAR:
Gökmen, Özgür (Ed.), Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri-Sorunlar ve Çözüm Arayışları, STGM, Ankara, 2011.
Tekeli, İlhan, Türkiye'de STK'lar ve Katılımcı Demokrasi Yazıları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2012.
Sunar, Lütfi (Ed.), Sivil Toplum Kuruluşları İçin Yönetim Rehberi, Kaknüs, İstanbul, 2005.
Çalha, Ömer, Aşkın Devletten Sivil Topluma, Gendaş, İstanbul, 2000.
Gözler, Kemal, İdare Hukukuna Giriş, Ekin Kitabevi, (7. Basım), Bursa, 2007.
Saylan, Türkan, 100 Soruda Sivil Toplum, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul, 2008.
Doğan, İlyas, Sivil Toplum Anlayışı ve Siyasal Sistemler, (4. Basım), Astana Yayınları, Ankara, 2015.
Akbal, İsmail, Sivil Toplum, Çizgi Yayınları, Konya, 2017.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Dernekler Kanunu
Vakıflar kanunu
İlgili internet kaynakları
