Sivil Toplum Örgütleri 1
Dr. Özkan LEBLEBİCİ
Sivil Toplum Örgütleri
Latince “civis” kökünden türetilen bir kavram olan sivil Sözcüğü, kentdaş/yurtdaş anlamları taşımaktadır.
Burjuvazinin gelişen ekonomik koşulları sonucu hak ettiği konumu kazanması, kazanımları sonucunda şekillendirdiği şehir hayatı, sivil toplumun temelini oluşturur. (Akbal,
2017: 16-17)
Sivil Toplum Örgütleri
Bir kuruluşun sivil toplum kuruluşu sayılabilmesi için her şeyden önce devlet dışı bir kuruluş olması gerektiği genel kabul görmektedir.
Birleşmiş Milletler Ekonomi ve Sosyal Konseyinin sivil toplum örgütü tanımı şöyledir; “Sivil toplum örgütü, devletlerarası anlaşma temeline dayanmayan bütün uluslararası örgütler hükümet dışı örgüttür.”
Sivil Toplum Örgütleri
Sivil toplum örgütleri, resmi kurumlar dışında ve
bunlardan bağımsız olarak politik, sosyal, kültürel, hukuki ve çevresel amaçları doğrultusunda lobi çalışmaları ikna ve eylemler yapan, üyelerini ve çalışanlarını gönüllülük
usulüyle kabul eden, kâr amacı gütmeyen ve gelirlerini bağışlar ve/veya üyelik ödemeleri ile sağlayan
kuruluşlardır.
Sivil Toplum Örgütleri
Sivil toplum örgütleri, farklı ve parçalı bir toplumu değil toplumda farklı alanları temsil eden, belirli bir amaç veya amaçlar etrafında bireyler üzerinde birleştirici etki
gösteren, topluma ve kendi üyelerine hizmet üreten ve kişilerin kamu dışı alanda ihtiyaç duydukları çalışmaları bir organizasyon içinde gerçekleştirmeye çalışan ve
toplumun öznesi niteliğini taşıyan kuruluşlardır.
Sivil Toplum,
Devlete karşı özerk ama çoğu zaman devletle iç içe,
ekonomik ve sosyal açıdan bir çok toplumsal öznenin rol oynadığı toplumsal alan olarak anlaşılır. Çağdaş siyasal düşüncede sivil toplumun bu içeriğe kavuşması, uzun bir tarihsel ve toplumsal evrimin ürünüdür. (Doğan, 2015: 27)
Sivil Toplum Örgütleri
Sivil Toplum Örgütleri
Orta çağda kentlerin doğuşu, kentlerle birlikte burjuvazinin tedricen oluşması, sivil toplumun oluşmasına zemin
hazırlamıştır. Sivil toplumun oluşmasında en önemli etkenlerden biri, kentliliğin doğuşu ve bu sıkı ilişkilerin yarattığı kamusal alan diye adlandırılan sosyal ilişkiler arenasıdır. (Doğan, 2015: 27)
Sivil Toplum Örgütleri
Sivil toplum kavramının tarihsel değişimi;
1. Sivil toplum kavramının Grek-Latin uygarlığındaki anlamı, 2. 18 ve 19. YY’da aydınlanma felsefecilerinin sivil topluma yükledikleri anlam,
3. Sivil topluma sosyalist akımın yüklediği anlam,
4. Liberal burjuva ideolojisi bağlamında sivil topluma verilen anlamlar.
(Doğan, 2015: 41)
Sivil Toplum Örgütleri
Günümüzde siyasal sistemlerin biçimlendirilmesinde
toplumun örgütlü kesimini oluşturan sosyolojik yapılar-buna kısaca sivil toplum denebilir- hayati bir rol oynamaktadır.
Çoğulcu-özgürlükçü liberal siyasal modele dayalı toplumlar, aynı zamanda örgütlü toplumlardır. Bu açıdan sanayi
devriminden beri demokratik ülkelerde örgütlenmiş bir sivil toplum yapısı vardır. (Doğan, 2015: 29)
Sivil Toplum Örgütleri
Günümüzdeki anlamda sivil ilk örgütlenmeler 17. YY’da
ortaya çıkmaya başlamıştır. İngiltere’de 1645’te ortaya çıkan London of Royal Society adlı dernek üyeleri sık sık buluşarak çeşitli bilimsel konularda görüş alış verişinde bulunuyorlardı.
(Doğan, 2015: 61)
Sivil Toplum Örgütleri
Toplum ve devleti özdeş olarak düşünen
filozoflar;
Machiavelli J.Bodin
T. Hobbes
(Doğan, 2015: 77)
Bireyi devlet karşısında özerkleştirmeyi
düşünen filozoflar;
J. Locke
Montesquieu A. Smith
A.Ferguson A. Tocqueville
(Doğan, 2015: 77)
Sivil Toplum Örgütleri
Liberal filozofların iktidarın sınırlanmasında kullandıkları başlıca araçlardan biri, devlet öncesi durum varsayımıydı.
Böylece devletin var olduğu toplumsal durum ile devlet öncesi doğal durumu karşı karşıya konulmaktaydı. Amaç devlete ait olmayan alan ile devlet alanını birbirinden ayırmaktı. Doğa durumu varsayımı aynı zamanda sivil toplumun kavramsal
olarak ortaya konmasına ve böylece devlet ile toplum arasında bir sınır çizmeye de hizmet eden bir yöntemdi.
Sivil Toplum Örgütleri
KAYNAKLAR:
Gökmen, Özgür (Ed.), Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri-Sorunlar ve Çözüm Arayışları, STGM, Ankara, 2011.
Tekeli, İlhan, Türkiye'de STK'lar ve Katılımcı Demokrasi Yazıları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2012.
Sunar, Lütfi (Ed.), Sivil Toplum Kuruluşları İçin Yönetim Rehberi, Kaknüs, İstanbul, 2005.
Çalha, Ömer, Aşkın Devletten Sivil Topluma, Gendaş, İstanbul, 2000.
Gözler, Kemal, İdare Hukukuna Giriş, Ekin Kitabevi, (7. Basım), Bursa, 2007.
Saylan, Türkan, 100 Soruda Sivil Toplum, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul, 2008.
Doğan, İlyas, Sivil Toplum Anlayışı ve Siyasal Sistemler, (4. Basım), Astana Yayınları, Ankara, 2015.
Akbal, İsmail, Sivil Toplum, Çizgi Yayınları, Konya, 2017.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Dernekler Kanunu
Vakıflar kanunu
İlgili internet kaynakları
