T.C. SAYIŞTAY BAŞKANLIĞI
TÜRKİYE PETROLLERİ A.O. GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (TPAO)
2018 YILI
SAYIŞTAY DENETİM RAPORU
(Türkiye Büyük Millet Meclisine Sunulan Rapor)
“Bu rapor, 6085 sayılı Sayıştay Kanunu ile 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri
İÇİNDEKİLER
1. KAMU İDARESİ HAKKINDA BİLGİ ... 1
1.1 Sermaye Durumu ve Karar Organı... 1
1.2 Kuruluşun Mevzuatı ve Amacı ... 2
1.3 Teşkilat ... 3
1.4 Toplu Bilgiler ... 5
1.5 Cari Yıl Bilgileri ... 6
1.5.1 İşletme Bütçesi ... 7
1.5.2 İnsan Kaynakları ... 8
1.5.3 Tedarik ... 10
1.5.4 Giderler ... 14
1.5.5 Üretim ve Maliyetler ... 16
1.5.6 Pazarlama ... 19
1.5.7 Bağlı Şirketler/Ortaklıklar ve İştirakler ... 24
1.5.8 Yatırımlar ... 26
1.6 Bilanço ... 28
1.6.1 Aktif (Varlıklar) ... 28
1.6.2 Pasif (Kaynaklar)... 29
1.7 Gelir Tablosu ... 30
1.8 Mali Rasyolar ... 32
1.9 Denetime Esas Defter, Kayıt ve Belgeler ... 32
2. DENETLENEN KAMU İDARESİ YÖNETİMİNİN SORUMLULUĞU ... 33
3. SAYIŞTAYIN SORUMLULUĞU ... 33
4. DENETİMİN DAYANAĞI, AMACI, YÖNTEMİ VE KAPSAMI ... 34
5. İÇ KONTROL SİSTEMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ ... 35
6. DENETİM GÖRÜŞÜNÜN DAYANAKLARI ... 38
7. DENETİM GÖRÜŞÜ ... 38
8. TESPİT VE DEĞERLENDİRMELER ... 38
9. SONUÇ ... 48
10. EKLER ... 49
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1: Karar Organı Tablosu (Yönetim Kurulu) ... 1
Tablo 2: Toplu Bilgiler Tablosu ... 6
Tablo 3: Bütçeye İlişkin Başlıca Bilgiler Tablosu ... 7
Tablo 4: Personel Sayı ve Harcamaları Tablosu ... 9
Tablo 5: Mal Alımlar Tablosu ... 11
Tablo 6: İlk Madde ve Malzeme Stokları Tablosu ... 12
Tablo 7: Hizmet Alımları Tablosu ... 13
Tablo 8: Gider Grupları Tablosu ... 14
Tablo 9: Hampetrol Üretim Maliyetleri Tablosu ... 17
Tablo 10: Doğal Gaz Üretim Maliyetleri Tablosu ... 18
Tablo 11: Satışlar Tablosu ... 21
Tablo 12: Mamul, Yarı Mamul ve Ticari Mal Stokları Tablosu ... 22
Tablo 13: Satış Sonuçları Tablosu ... 23
Tablo 14: Bağlı Ortaklıklar ve İştirakler Tablosu ... 24
Tablo 15: Yatırımlar Tablosu ... 27
Tablo 16: Aktif (Varlıklar) Tablosu ... 29
Tablo 17: Pasif(Kaynaklar) Tablosu ... 30
Tablo 18: Gelir Tablosu ... 31
Tablo 19: Mali Rasyolar Tablosu ... 32
KISALTMALAR
ACG Azeri-Çıralı-Güneşli
AFE Harcama Yetkisi
AGSC Gas Supply Company/Azerbeycan AMIT Amit Oils Ltd./Hindistan
BOTAŞ Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ
BP British Petroleum Overseas Refining Ltd./İngiltere BTC Bakü-Tiflis-Ceyhan Ana İhraç Hampetrol Boru Hattı CHEVRON Chevron Corporation (Standard Oil Co. California/ABD) CNOOC National Offshore Oil Corporation/Çin
CONOCOPHILIPS Conoco Inc. And the Phillips Petroleum Company/ABD) DİTAŞ Deniz İşletmeciliği ve Tankerciliği AŞ
DST Drill Stem Testing
ENCANA Encana Corporation (Oilandgas/Kanada) ENI Multinational Oil And Gas Company/İtalya
EOR Enhanced Oil Recovery (Geliştirilmiş Petrol Kurtarma) EPSA Arama-Üretim Paylaşım Anlaşması
ERP Kurumsal Kaynak Yönetimi
ETKB Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
EXXONMOBIL Exxon Mobil Corporation (Oiland Gaz/ABD) FOINAVON Foinavon Energy Inc. Şti./Kanada
GAZPROM Open Joint Stock Company/Rusya
HEMA Hema Enerji AŞ
HESS High Energy Stereoscopic System/ABD ICC International Court of Arbitration
INPEX Worldwide Oil&Gas Exploration and Production Company/Japonya IOR Improved Oil Recovery (Gelişmiş Petrol Kurtarma)
ITOCHU Itochu Oil Exploration Co. Ltd./Japonya İDT İktisadi Devlet Teşekkülleri
İGSAŞ İstanbul Gübre Sanayi AŞ
JDT Ortak Yönetim Takımı – Joint Developlement Team KEC Korea Electronics Co. Ltd./Güney Kore
KİT Kamu İktisadi Teşebbüsleri
KOGAS The Korean Gas Corporation/Güney Kore KTM Kazak Türkmunay Ltd./Kazakistan KMG Kaz Munai Gaz/Kazakistan LUKOIL Lukoil Company/Rusya
LİBOR London Interbank Offered Rate MKEK Makine Kimya Enstitüsü Kurumu
MOU Mutabakat Zaptı (Memorandum of Understanding) NICO Naft Iranian Intertrade Co. Ltd./İran
NOC Milli Petrol Şirketi INOC Uluslararası Petrol Şirketi
NVT PERENCO Oiland Gas Exploration Company/Fransa ODTÜ Orta Doğu Teknik Üniversitesi
ONGC Oiland Natural Gas Corporation Limited/Hindistan
PETROBRAS Petróleo Brasileiro S.A./Brezilya PETRONAS Petroleum Nasional Berhad/Malezya PİGM Petrol İşleri Genel Müdürlüğü POAŞ Petrol Ofisi AŞ
SCP Güney Kafkasya Doğal Gaz Boru Hattı SEDAŞ Sakarya Elektrik Dağıtım AŞ
SGK Sosyal Güvenlik Kurumu
SHELL Energyand Petrochemicals Company/Hollanda SOA Socar Oil Aff./Azerbaycan
SOCAR State Oil Company of Azerbaijan/Azerbaycan SOMO State Oil Marketing Organization/Irak
SSK Sosyal Sigortalar Kurumu
STATOILHYDRO Statoil Hydro ASA/Norveç
TCF Test de Connaissance du Français
TCK Türk Ceza Kanunu
TEDAŞ Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim AŞ TİWAY TiwayOil AŞ/Norveç
TOTAL French Oil Company/Fransa TP PD TP Petrol Dağıtım AŞ
TPAO /TP Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı
TPBTC Turkish Petroleum Bakü Tiflis Ceyhan Main Export Crude Oil Pipeline Ltd.
TPIC Turkish Petroleum International Company Ltd.
TPOC Turkish Petroleum Overseas Company Ltd.
TPSCP Turkish Petroleum South Caucasus Pipeline Company Ltd.
TRANSATLANTIC TransAtlantic Petroleum Ltd./ABD TREDAŞ Trakya Eletrik Dağıtım AŞ
TÜBİTAK Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu TÜPRAŞ Türkiye Petrol Rafinerileri AŞ
WO Welling Oil-Petrollü Kuyu
YPK Yüksek Planlama Kurulu
TPOFS Turkish Petroleum Oil Field Services Company (TPOC Servis Şirketi)
1. KAMU İDARESİ HAKKINDA BİLGİ 1.1 Sermaye Durumu ve Karar Organı
Tablo 1: Karar Organı Tablosu (Yönetim Kurulu) Karar
organında ki unvanı
Adı ve Soyadı
Temsi l ettiği bakanl
ık veya kurulu
ş
Kuruluşta ki görevi
veya mesleği
Görevli bulunduğu süre Başlama Tarihi Bitiş Tarihi
1 Başkan Melih Han BİLGİN TPAO
TPAO Genel Müdürü
20.09.2017 (V.) 30.03.2018
(Asaleten Atama)
Devam ediyor.
2 Üye Alparslan
BAYRAKTAR
ETKB
ETKB Bakan Yardımcıs
ı
12.01.2017 Devam ediyor.
3 Üye Edip
MÜYESSEROĞLU
TPAO TPAO
Gen.
Müdür Yrd.
05.02.2018 (V.) 29.06.2018
(Asaleten Atama) 30.04.2019
Vekaleten Atama
12.04.2019 (Süre tamamlama)
Devam ediyor
4 Üye Mehmet Ferruh AKALIN
TPAO
TPAO Gen.
Müdür Yrd.
29.06.2018 Devam ediyor.
Denetlenen Kuruluşun ;
Unvanı : Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı
Merkezi : Ankara
İlgili bakanlık : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Esas sermaye : 5.200.000.000,00 TL
Ödenmiş sermaye : 3.467.040.000,00 TL
1.2 Kuruluşun Mevzuatı ve Amacı
TPAO, Türkiye’de kamu adına petrol arama-üretim ve rafinaj faaliyetlerini yürüten tek kuruluş olarak 1954 yılında kurulmuştur. Kuruluş, 1984 yılında çıkarılan 233 sayılı KHK ile sermayesinin tamamı kamuya ait bir iktisadi devlet teşekkülü olarak yeniden yapılandırılmış;
faaliyet alanı, arama, üretim, sondaj ve buna bağlı petrol ameliyeleri ile sınırlandırılmış, rafinaj, pazarlama ve boru hatları ile petrol taşımacılığı Kuruluşun faaliyet alanından çıkarılmıştır.
YPK kararı ile yürürlüğe konulan Ana Statüsünde TPAO’nun ana faaliyet konuları özetle; Devletin genel enerji ve petrol politikası dahilinde yurt içinde ve gerektiğinde yurt dışında ilgili mevzuat çerçevesinde arama, sondaj, üretim, taşıma, depolama ve rafinaj gibi tüm petrol ameliyelerini yapmak, jeotermal aramaları yapmak ve üretim tesisleri kurmak, ham petrol, doğal gaz ve petrol ürünleri ithal ve ihraç etmek, petrol ürünlerinin ihtiyaca göre bölgeler arasında dengeli bir şekilde dağıtılmasını yurt içinde veya yurt dışında depolanıp pazarlanmasını sağlamak, yurt içinde ve yurt dışında mühendislik, laboratuvar ve servis hizmetlerini yürütmek, kurulmuş veya kurulacak ortaklıklara iştirak etmek veya ayrılmak, her türlü ticari işlemlerde bulunmak, hizmetlerin görülmesi ve geliştirilmesi için mali kaynakları bulmak ve artırmak, faaliyet koonusu işlerden her hangi biri için lüzumlu fabrika, boru hattı, depolama, enerji ve su tesislerini, bina, kamp, site ve diğer tesisi ve techizatı inşa etmek, kurmak ve işletmek; plan ve programları hazırlayıp takip etmek, uygulama stratejilerini tespit etmek ve gerçekleşmesine çalışmak olarak belirlenmiştir.
Yüksek Planlama Kurulunun 20.05.2016 tarih ve 2016/T-12 sayılı Kararı ile; TPAO Genel Müdürlüğüne ait doğal gaz depolama tesisleri, BOTAŞ Genel Müdürlüğüne devredilmiştir.
Bakanlar Kurulunun 12.06.2017 tarih ve 2017/10472 sayılı Kararı ile TPAO’nun sondaj, workover, kuyu tamamlama, jeofizik operasyonları servis hizmeti işlerine ait her türlü araç, iş makinası, kule, gemi, diğer her türlü ekipman, malzeme, sondaj park sahalarının ve müştemilatının Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. Genel Müdürlüğüne ait Turkish Petroleum International Company Limited Şirketine (TPIC) kayıtlı defter değeri üzerinden bedelsiz olarak devredilmesi, devredilen servis hizmet işlerinde kullanılan taşınmazların da defter değeri üzerinden bedelsiz olarak TPIC’ın kullanımına tahsis edilmesi öngörülmüştür.
Yine aynı Kararname ile; TPIC’ın yurt içinde ve yurt dışında doğrudan sahip olduğu petrol arama ve işletme ruhsatları veya bu ruhsatlardaki hisselerinin TPAO’ya devri kararlaştırılmıştır.
sayılı kararı ile; Ana Statüye yansıtılarak, sondaj ve servis hizmetleri faaliyet konuları arasından çıkartılmıştır.
TPAO faaliyetlerini; 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu, 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu, 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu çerçevesinde yürütmektedir.
237 sayılı Taşıt Kanunu, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu, 6085 sayılı Sayıştay Kanunu, 3346 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonların Türkiye Büyük Millet Meclisince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun vb. gibi TPAO’nun faaliyet ve uygulamalarında ve bunların izlenmesinde ya da denetlenmesinde belli başlı diğer kanunlardır.
Ayrıca birimlerin çalışması ile ilgili olarak; personel yönetmeliği, Teftiş Kurulu yönetmeliği, TPAO Mal ve Hizmet Alımı İhale Yönetmeliği, TPAO Mal ve Hizmet Satım ve Değerlendirme Yönetmeliği; 47 yönerge ile 19 adet usul ve esas bulunmaktadır. Bunlardan, İnternet Sitesi, İntranet ve Sosyal Medya Kullanımı konusunda düzenlenen usul ve esaslar 2017 yılında, diğerleri daha önceki yıllarda uygulamaya konulmuştur.
Yönetim bakımından 233 sayılı KHK ile Ana Statüsüne, bu mevzuatta hüküm bulunmayan hususlarda genel hükümlere, personelin özlük hakları açısından 399 sayılı KHK’nın geçici 9 uncu maddesi çerçevesinde kapsam dışı personel, ücret ve diğer özlük haklarının tespiti bakımından 18.5.1994 tarih ve 527 sayılı KHK’ya tabi olup, üst yöneticilerin atanması 2477 sayılı Kanuna göre yapılmaktadır. Personelle ilgili işlemler 4857 sayılı İş Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümleri doğrultusunda yürütülmektedir.
Bakanlar Kurulu’nun 24.01.2017 tarih ve 2017/9756 sayılı Kararı ile Ziraat Bankası, Halk Bankası, Türksat, BOTAŞ, BİST, PTT, Eti Maden, Çay İşletmeleri Kurumu (ÇAYKUR) ve TPAO’nun sermayelerinde bulunan Hazineye ait hisselerin tamamı Türkiye Varlık Fonuna devredilmiştir.
Türkiye Varlık Fonu Anonim Şirketi, 19.08.2016 tarih ve 6741 sayılı Kanunla kurulmuş olup özel hukuk hükümlerine tabi, “sermaye piyasalarında araç çeşitliliği ve derinliğine katkı sağlamak, yurtiçinde kamuya ait olan varlıkları ekonomiye kazandırmak, dış kaynak temin etmek, stratejik, büyük ölçekli yatırımlara iştirak etmek” amacıyla kurulan bir şirkettir.
1.3 Teşkilat
Ana statünün 5 inci maddesine göre teşekkülün organları yönetim kurulu ve genel müdürlüktür.
TPAO, merkez ve taşra teşkilatı olarak yapılanmıştır. Merkez teşkilatı; genel müdür ve beş genel müdür yardımcısı, teftiş kurulu başkanlığı, I. hukuk müşavirliği, 14 daire başkanlığı ve bunlara bağlı alt birimlerden; taşra teşkilatı ise Batman, Adıyaman ve Trakya/Lüleburgaz’da bulunan bölge müdürlüklerinden oluşmaktadır.
TPAO’nun yurt dışı faaliyetleri için sermayesinin tamamına veya bir kısmına sahip olduğu yurt dışı şirketler kurulmuş veya iştirak tesis edilmiştir. Bunlar; TPOC Ltd, TPBTC Ltd ve TPSCP Ltd olup, sermayelerinin tamamı TPAO'ya ait bulunmaktadır. Kuruluşun yurt dışında, TPOC’a ait, Trablus-Libya ve Bağdat-Irak’ta birer Branş Ofisi ile Lefkoşa-Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Bakü-Azerbaycan’da birer Temsilciliği bulunmaktadır.
Ayrıca, sermayesinin tamamı TPOC Ltd'ye ait olmak üzere yurt dışında proje şirketi olarak;
-TP Netherlands COOP.
-TP Afganistan Ltd, -TP Mansuriya Ltd, -TP Libya Ltd, -TP Sıba Ltd, -TP Bandıra Ltd, -TP Europe Ltd, -TP Afrika Ltd,
-TP Oilfield Services Company Ltd-TPOFS -Missan Ltd,
şirketleri bulunmaktadır. Bu şirketlerin tamamı kapatılıp, mevcut projeler TPAO içinde kurulan Yurt Dışı Projeler Müdürlüğü tarafından yürütülmesi için çalışmaların devam ettiği görülmüştür.
Alt şirketler ve proje şirketleri ile ilgili olarak yönetim kurulunun 15.05.2014 tarih ve 1745/2 sayılı kararı ile onaylanmış olan TPAO’nun Yabancı Ülkelerde Kurulu Şirketlerine Dair Yönergenin “Personele İlişkin Hususlar” başlıklı 18 inci maddesinin 1 inci fıkrasında;
Şirketlerin (Alt şirketler ve proje şirketleri) yönetim kurulları, ihtiyaç duyulan personelin nitelik ve sayısını belirlemeye, belirlenen personelin atamasının yapılmasına, ücret ve diğer özlük haklarının belirlenerek bireysel iş sözleşmesinin imzalanmasına ve genel düzenlemeler yapmaya yetkilidir. Bu şekilde atanacak personel TPAO personeli arasından seçilecektir.”
denilmektedir. Buna göre şirket yönetim kurulları çalıştırdıkları personelin maaşlarını
üyelerinin atanmaları, nitelik ve şartları, görev süreleri, görevden alınmaları hakkında ve ilgili diğer hususlarda 233 sayılı KHK hükümleri uygulanmaktadır. Yönetim Kurulu belirtilen Kararnamenin 6 ncı maddesi uyarınca bir başkan ve beş üyeden oluşmaktadır.
Genel müdür yönetim kurulunun başkanı olup, İlgili Bakanın teklifi üzerine ortak karar ile atanmaktadır. Yönetim kurulu üyelerinden; ikisi ilgili bakanın, biri Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu bakanın, diğer ikisi ise teşebbüs genel müdür yardımcıları arasından ilgili bakanın teklifi üzerine ortak karar ile atanmaktadır.
233 sayılı KHK ve ana statüye göre TPAO’nun yürütme organı; genel müdürlük, daire başkanlığı, bölge müdürlüğü, müdürlük gibi birimlerden oluşmaktadır.
Anayasa'nın 124 üncü maddesine göre, kamu tüzel kişilikleri kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelik çıkarabilmektedir.
Bir kamu tüzel kişisi olan TPAO, hem faaliyet alanlarının düzenlenmesi hem de idari yapılanmasıyla ilgili yönetmelikleri çıkarmakta ve bunları uygulamaktadır.
233 sayılı KHK’nin geçici 5 inci maddesi uyarınca, TPAO’nun Ana Statüsü 09.11.1984 tarihli 18570 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş, ancak Bakanlar Kurulunun 12.06.2017 tarih ve 2017/10472 sayılı Kararı ile TPAO’nun sondaj, workover, kuyu tamamlama, jeofizik operasyonları servis hizmeti işlerinin görev alanından çıkartılmasından sonra 2017 yılında bu durum ana statüye ResmiGazetede yayımlanmadan yansıtılmıştır.
TPAO Genel Müdürlüğünün 04.11.2010 tarih ve 1717 sayılı Oluru ile birimlerin görev, yetki ve sorumluluklarını düzenleyen çalışmalara başlanmış ve nihayetinde hazırlanmış bulunan “TPAO Genel Müdürlüğü Görev Yetki ve Sorumlulukları Yönergesi” 01.07.2013 tarih ve 1723/9 sayılı TPAO Yönetim Kurulu kararı ile yürürlüğe konulmuştur.
TPAO'nun şemasına, “Ek:2 Diğer Tablo ve Şemalar” arasında yer verilmiştir.
1.4 Toplu Bilgiler
Kuruluşun son üç yılına ilişkin başlıca bireysel bilgiler, Toplu Bilgiler Tablosunda gösterilmiştir.
Tablo 2: Toplu Bilgiler Tablosu
Toplu bilgiler Ölçü 2016 2017 2018 Son iki yıl
farkı
Artış veya azalış (%)
Sermaye Bin TL 3.500.000 5.200.000 5.200.000 - -
Ödenmiş sermaye “ 3.310.000 3.467.040 3.717.807 250.767 7
Öz kaynaklar “ 11.359.862 13.121.035 19.116.527 5.995.492 46
Yabancı kaynaklar “ 10.161.531 10.348.497 13.546.763 3.198.266 31
Finansman giderleri “ 306.321 414.022 625.911 211.889 51
Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL 486.602 1.113.675 3.326.088 2.212.413 199
Yatırım gerçekleşme oranı (nakdi) % 60 84 84 - -
Bağlı şirketlere ödenen sermaye Bin TL 1.048.965 1.048.965 1.048.965 - -
Bağlı şirketler temettü gelirleri “
Bağlı menkul değerlere ödenen sermaye “
Bağlı menkul değerler temettü gelirleri “ 294.692 414.665 802.819 388.154 94
Başlıca alım miktarı (ham petrol) Bin/varil
Tüm alım (İlk mad.mal + hizmet) tutarı Bin TL 263.658 496.217 997.334 501.117 101
Sondaj (toplam) Bin mt. 50 84 127 43 51
Üretilen ham petrol Ton 1.806.627 1.806.730 1.845.535 38.805 2
Üretilen doğal gaz Milyon m3 248 267 404 137 51
Tüm üretim tutarı (hamp + dgaz üre.maliyet) Bin TL 483.204 568.880 594.481 25.601 5
Ortalama günlük üretim miktarı Bin Varil/gün 34 34 37 3 9
Başlıca satış miktarı:
- Ham petrol Ton 1.747.377 1.814.155 1.845.535 31.380 2
- Doğal gaz Bin m³ 235.063 257.495 399.317 141.822 55
Net satış tutarı Bin TL 1.577.381 2.344.392 4.210.632 1.866.240 80
Stoklar:
- İlk madde ve malzeme Bin TL 645.513 580.814 396.721 (184.093) (32)
İşçi Kişi 4.659 3.790 3.728 (62) (2)
Personele yapılan harcamalar BinTL 593.580 739.879 568.966 (170.913) (23)
Faaliyet karlılığı (özkaynaklar yönünden) % 10 7 (3) (33)
Mali karlılık (özkaynak yönünden) % 34 9 30 21 249
Faaliyet kârı veya zararı Bin TL 31.702 294.912 1.364.728 1.069.816 363
Dönem Karı veya zararı Bin TL 3.313.119 1.130.149 5.744.725 4.614.576 408
Dönem karına ilişkin vergi ve diğer yasal yükümlülükler Bin TL 170.138 1.263.819 1.093.681 643
Dönem net karı veya zararı Bin TL 3.313.119 960.011 4.480.906 3.520.895 367
1.5 Cari Yıl Bilgileri
1.5.1 İşletme Bütçesi
Tablo 3: Bütçeye İlişkin Başlıca Bilgiler Tablosu
Bütçeye İlişkin Başlıca Bilgiler Ölçü
2017 2018
Gerçekleşen
Bütçeye Göre Sapma
Bütçe
Gerçekleşen
Bütçeye Göre Sapma
(İlk Durum) (İlk Durum)
(%) (%) İlk Durum Son Durum
A-Personel sayısı Kişi 3.790 (14) 3.728 3.728 3.769 1
B-Personel giderleri Bin TL 643.655 4 219.959 219.959 568.966 159
C-Tüm alım tutarı Bin TL 496.187 178 346.910 346.910 997.434 188
D-Tüm Üretim Maliyeti Bin TL 569.081 6 653.567 653.567 594.481 (9)
E-Başlıca Üretimler
- Hampetrol Bin Varil 12.331 1 13.473 13.473 13.477
- Doğalgaz Bin Sm3 266.919 3 266.920 266.920 404.672 52
G-Net Satış Tutarı Bin TL 2.234.347 30 2.287.770 2.287.770 4.210.632 84
I)-Yatırımlar (Nakdi harcama) Bin TL 1.113.675 44 1.599.616 3.955.332 3.326.082 108
J-Dönem Karı veya Zararı Bin TL 1.130.149 65 4.410.108 4.410.108 5.744.725 30
TPAO Yönetim Kurulunun 29.12.2017 tarih ve 1861/2 sayılı kararı ile onaylanan ve TPAO'nun 2018 yılında yapacağı faaliyetler göz önüne alınarak; 3.114.632 Bin TL cari harcama ve 661.094 Bin TL sabit yatırım olmak üzere toplam 3.775.726 Bin TL fiziki harcama yapılacağı öngörülmüştür. 1.936.626 Bin TL nakdi işletme, 1.058.962 Bin TL cari, 542.038 Bin TL sabit yatırım olmak üzere 1.601.000 Bin TL nakdi yatırım ve toplamda 3.537.626 Bin TL nakdi harcama programlamıştır.
TPAO yatırım programına, 10.10.2018 tarih ve 10 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile 1.803.000 Bin TL ödenek ile "İkinci Sondaj Gemisi Temini" projesi eklenmiş ve 2018 yılı yatırım programı 3.404.000 TL olarak revize edilmiştir. Ayrıca, 07.11.2018 tarih ve 16 sayılı Cumhurbaşkanlığı Olur'u ile TPAO 2018 yılı yatırım programına 552.716 Bin TL ek ödenek tahsis edilmiş olup, alınan olur ve onaylar doğrultusunda nakdi yatırım programı 2.603.038 Bin TL sabit, 1.353.678 Bin TL cari olmak üzere toplam 3.956.716 Bin TL olarak revize edilmiştir.
2018 yılında servis hizmetlerinin ve atölyelerin TPIC'e devir işlemlerinin yıl ortalarını bulması, personel giderlerindeki maaş zam oranının beklenenin üzerinde gerçekleşmesi, motorin, elektrik giderlerindeki fiyat artışı ve bunlara bağlı olarak güvenlik, temizlik, taşıt kiralama vb. hizmet alımlarındaki fiyat artışları, emlak vergisi birim metrekare değerlerinde artış gibi sebeplerle bütçe kalemleri arasında ve bölge müdürlüğü işletme bütçeleri arasında aktarmalar yapılmıştır.
Önceki yıllarda sığ deniz derinlikleri ile sınırlı olan arama alanları, TPAO’nun derin deniz alanlarında arama imkanına sahip iki adet sondaj gemisine sahip olması ile derin denizlerdeki hampetrol ve doğalgaz keşfi umutlarını arttırmıştır. Ana faaliyet konusu hidrokarbon arama ve üretim olan kuruluşun, özellikle konvansiyonel olmayan arama faaliyetlerine ağırlık vermesi, ayrıca mevcut hampetrol ve doğal gaz sahalarındaki üretimi arttırmaya yönelik AR-GE kapsamındaki projelerin sonuçlandırılması, amaca ulaşmada katkı sağlayacaktır. Ayrıca, doğası gereği çok pahalı olan derin deniz sondajlarında, kazılması planlanan bütün kuyuları TPAO'nun tek başına üstlenmesinin, ileride nakit sıkıntısını da beraberinde getireceği kuşkusuzdur. Dolayısıyla, bazı ruhsatlardaki deniz sondajlarını yerli ve yabancı ortaklar bularak risk paylaşımına gitmesi yararlı olacaktır.
1.5.2 İnsan Kaynakları
Şirket personelinin tamamı, 4857 İş Kanununa tabi olarak çalışmaktadır. Toplu sözleşme düzenine tabi olmayıp, kapsam dışı statüde istihdam edilmektedir. Ayrıca, hizmet
Çalışan personelin ücretleri, Personel Çalıştırma Usul ve Esasları çerçevesinde Yönetim Kurulu Kararı ile belirlenmektedir.
2018 yılında çalışan personel ve yapılan harcamalar, aşağıda gösterilmiştir.
Tablo 4: Personel Sayı ve Harcamaları Tablosu
Personel Sayı ve Harcamaları
Personel Sayısı Personel Harcamaları
2017 2018 2017 2018
Personel Sayısı
Program Kadro Sayısı
Personel Sayısı
Toplam Harcama (Bin
TL)
Ödenek (Bin TL)
Toplam Harcama
(Bin TL) I-Yönetim kurulu üyeleri
ve denetçiler (kuruluş dışı)
211 187
II-İşçiler A-Sürekli işçiler
a) Kapsam Dışı 1.389 1404 1.378 280.741 295.206 256.574
b) Kapsam içi 2.401 2300 2.350 455.285 357.611 310.045
Toplam 3.790 3704 3.728 736.026 652.817 566.619
Geçici işçiler (*) 46 41 41 3.642 2.250 2.160
Toplam A 3.836 3745 3.769 739.668 655.067 568.779
Genel Müdürlük Toplamı 1.492 1507 1.513 739.879 568.966
(*) 2018 yılı sonu itibarıyla çalışan geçici işçi olmamakla birlikte yıl içerisinde 41 kişi işe alınmış ve alınan izin doğrultusunda 5 ay 29 gün çalıştırılıp hizmet akitleri askıya alınmıştır. Önceki yıllardan bu yana çalıştırılan mevsimlik işçilerdir. Yıl içerisinde 2’si emekli olmuştur.
Kapsam dışı 2018 yılı toplam harcama içinde 3.086 Bin TL kıdem tazminatı hariç ödenen tazminatlar (ihbar tazminatı vs.) yer almaktadır. Kapsam içi 2018 yılı toplam harcama içinde 1.273 Bin TL kıdem tazminatı hariç ödenen tazminatlar (ihbar tazminatı vs.) yer almaktadır. Kapsam içi ve kapsam dışı toplam kıdem tazminatı tutarı: 16.875 Bin TL olup,.
toplam harcama içinde yer almamaktadır. 2017 yılında “emekliliğe teşvik” kapsamında ödenen ihbar ve kıdem tazminatları neticesinde yapılan 739.879 Bin TL’lik harcama, 2018’de azalarak 568.966 Bin TL olarak gerçekleşmiştir.
1.5.3 Tedarik
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 3 üncü maddesi (g) bendi ve geçici 4 üncü maddesi çerçevesinde, Şirketin;
- Kamu İhale Kurumu’nun 23.10.2003 tarih 15506 ve 25.3.2004 tarih 3042 sayılı yazıları ile uygun görülen mal ve hizmet alımlarından Kanunda belirtilen istisna hadlerini aşmayan alımları ile,
- Denizde gerçekleştireceği arama, sondaj, üretim ve taşıma faaliyetleri ile ilgili olarak yapılacak her türlü mal ve hizmet alımları ile yapım işleri, (istisna hallerine bakılmaksızın)
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamı dışında tutulmuştur.
Şirketin istisna kapsamındaki mal ve hizmet alımları, TPAO Mal ve Hizmet Alımı İhale Yönetmeliği çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.
Şirketin;
-Maliyeti ve sözleşme bedeli Kamu İhale Kanunu’nun 3/g maddesi ile belirlenen hadleri aşan mal ve hizmet alımları,
- Kamu İhale Kurumu’nca istisna kapsamında değerlendirilmeyen mal ve hizmet alımları,
- Yapım işleri ile ilgili ihaleleri,
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na tabi bulunmaktadır.
TPAO’nun işletme ve yatırım faaliyetleri için gerekli olan ilk madde ve malzemelerin alımı, taşıma ve gümrükleme işleri, sigortası, stok ve stok yönetimi ile makine ve teçhizatın bakım onarımlarının yaptırılması gibi tedarik kapsamındaki işler, Tedarik ve Lojistik Daire Başkanlığı’nca yürütülmektedir.
Alım, taşıma ve gümrükleme, sigortalama faaliyetleri daha çok merkezde adı geçen daire başkanlığınca yürütülürken, Bölge Müdürlükleri bünyesinde yer alan tedarik ile görevli müdürlükler de küçük tutarlı alımlar ile stok ve stok yönetimi, makine teçhizatın bakım onarımı ve gerekli bazı özel imalatların yaptırılması işlerini yürütmektedirler.
1.5.3.1 Mal Alımları
Tablo 5: Mal Alımlar Tablosu
Alımlar
2017 2018
Gerçekleşen Program Gerçekleşen Ödeneğe
Göre Miktar
Tutar
Miktar
Tutar
Miktar
Tutar Sapma %
Bin TL Bin TL Bin TL
1- İşletme malzemeleri
- Yurt içi 20.265 156.148
- Yurt dışı 31.314 96.217
2- Ticari mallar
- Yurt içi 282.862 305.591 613.578 101
- Yurt dışı
Yurt içi toplamı 303.127 156.148
Yurt dışı toplamı 31.314 96.217
Genel toplam 334.441 865.943
2018 yılı bütçesi kapsamında yapılan planlamada, yatırım bütçesinde ve işletme bütçesinde yapılacak mal alımları ayrı ayrı bütçelenmediğinden, ödeneğe göre sapma sütunu ve program sütunu boş bırakılmıştır. İşletme malzemeleri ve yatırım malzemeleri için ayrı ayrı bütçe yapılması ve malzemelerin edinme yerlerine göre de (yurt içi ya da yurt dışı) aynı ayrımın yapılarak bütçelenmesi gerekmektedir. Tabloda bulunan ticari mallar, hampetrol ve doğal gaz için ödenen devlet hissesi miktarlarından oluşmaktadır.
Tablo 6: İlk Madde ve Malzeme Stokları Tablosu
İlk madde ve malzemeler
2017 yılından
devreden stok 2018 yılında
2019 yılına devreden stok (Bin TL) Giren Çıkan
(Bin TL) (Bin TL)
1-İlk madde ve yardımcı maddeler 580.813 287.792 471.884 396.721
TPAO’da yatırım malzemeleri hariç diğer alımların tamamı, ilk madde ve malzeme hesaplarında izlenmektedir. Yapılan alımların tamamı işletme mal alımları olup, Genel Müdürlük tarafından yapılmaktadır. Yıl içinde stok giriş ve çıkışındaki yüksek tutarlar, bölge ambarlarındaki stokların merkez ambarına alınması ve tekrar bölge ambarlarına çıkış hareketinden kaynaklanmıştır.
1.5.3.2 Hizmet Alımları
Tablo 7: Hizmet Alımları Tablosu
2017 2018 Ödeneğe
Hizmet Alımları Gerçekleşen Program Gerçekleşen Göre
Tutar Ödenek Tutar Sapma
(Bin TL) (Bin TL) (Bin TL) (%)
1- Üretim 21.213 24.223 22.989 (5)
-Genel Müdürlük
-Müesseseler (Bölge Müdürlükleri) 21.213 24.223 22.989 (5)
2- Temizlik 9.330 12.241 10.785 (12)
-Genel Müdürlük 4.894 6.000 5.074 (15)
-Müesseseler (Bölge Müdürlükleri) 4.436 6.241 5.711 (8)
3- Koruma ve Güvenlik 33.730 43.001 41.853 (3)
-Genel Müdürlük 4.109 5.500 4.575 (17)
-Müesseseler (Bölge Müdürlükleri) 29.621 37.501 37.278 (1)
4- Taşıt ve Araç Kiralama 7.475 14.744 12.343 (16)
-Genel Müdürlük 1.932 2.700 2.113 (22)
-Müesseseler (Bölge Müdürlükleri) 5.543 12.044 10.231 (15)
5- Yemek 24.002 18.888 13.247 (30)
-Genel Müdürlük 2.819 4.000 3.220 (20)
-Müesseseler (Bölge Müdürlükleri) 21.183 14.888 10.027 (33)
6- Diğer 23.589 31.903 30.272 (5)
-Genel Müdürlük 14.150 15.403 13.315 (14)
-Müesseseler (Bölge Müdürlükleri) 9.439 16.500 16.957 3
Genel Toplam 119.339 145.000 131.491 (9)
Maliye ve Hazine Bakanlığınca, 2018 yılı hizmet alım tavanı 145 milyon TL olarak belirtilmiştir.
1.5.4 Giderler
Tablo 8: Gider Grupları Tablosu
Giderler
2017 2018
Gerçekleşen Ödenek Gerçekleşen Ödeneğin son Ödeneğe göre (Bin TL) (Bin TL) (Bin TL) durumuna göre Sapma
fark (Bin TL) %
0- İlk madde ve malzeme giderleri 100 103.022 110.647 7.625 7 1-lşçi ücret ve giderleri 280.352 272.879 260.556 (12.323) (5) 2-Memur ve sözleşmeli personel ücret ve giderleri 155.817 330.195 323.413 (6.782) (2) 3-Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler 243.003 433.229 410.326 (22.903) (5) 4-Çeşitli giderler 178.196 258.824 246.261 (12.563) (5) 5-Vergi resim ve harçlar 8.214 15.037 12.821 (2.216) (15) 6-Amortismanlar ve tükenme payları 97.101 113.201 104.742 (8.459) (7) 7-Finansman giderleri 378.983 643.000 625.911 (17.089) (3)
Toplam 1.341.766 2.169.387 2.094.677
1.099 Bin TL temsil ağırlama için kullanılmış, çoğunluğu asfalt olmak üzere 129,6 milyon TL yardım ve bağış yapılmış, 335 bin TL sosyal faaliyet kapsamında harcanmış, taşıt kiraları, yurt dışı öğrenci okutma gibi 39 adet bütçe kodu kullanılarak toplam 2 milyar TL harcama yapılmıştır. Temsil giderleri, bütçe kapsamında TPAO Yönetim Kurulu tarafından onaylanarak yapılmaktadır.
1.5.5 Üretim ve Maliyetler
Tablo 1: Üretim Türü Tablosu
Üretim Türü Ölçü 2017 2018 Gerçekleşme (%)
Gerçekleşen Program Gerçekleşen Programa Göre Geçen Yıla Göre Ham Petrol Bin Varil 12.331 13.473 13.477 100 109 Doğal Gaz Bin m3 266.920 305.010 404.672 133 152
4 tanesi bir önceki yıl devam eden 2018 yılı içerisinde toplam 39 adet üretim kuyusu kazılmış, yaklaşık 69 bin metre sondaj gerçekleştirilmiş ve böylece, Türkiye genelinde 2018 yılı sonu itibariyle toplam 1302 adet üretim kuyusunda günlük 37 bin varil ham petrol üretimi yapılmıştır.
Tablo 9: Hampetrol Üretim Maliyetleri Tablosu
2017 Gerçekleşme
Gerçekleşen Program Gerçekleşen Oranı
Bin TL % Bin TL % Bin TL % %
1- Üretimle doğrudan ilgili giderler
-Personel giderleri 207.672 39 148.202 25 135.137 24 91
-Malzeme giderleri 70.517 13 74.074 12 92.103 17 124
-Amortisman giderleri 50.339 9 50.079 8 46.049 8 92
-Özel tükenme payı
-Çeşitli giderler 50.335 9 42.463 7 46.415 8 109
-Vergi resim harçlar 756 312 447 143
-Harice yaptırılan işler 129.874 24 249.854 42 222.833 40 89
Toplam (1) 509.493 96 564.984 94 542.985 97 96
2- Dolaylı giderler -Yardımcı işletmeler
-Yardımcı işyerleri 22.508 4 36.294 6 15.237 3 42
-Genel idare giderleri
Toplam (2) 22.508 4 36.294 6 15.237 3 42
Toplam (1+2) 532.002 100 601.278 100 558.222 100 93
3- Üretim gider indirimleri 732 656
4- Maliyet giderleri toplamı (1+2-3) 531.270 100 601.278 100 557.565 100 93 5- Üretim miktarı
Varil 12.331 12.269 13.477 110
Ton 1.807 1.796 1.974 110
6- Birim maliyet
TL/Varil 43 49 41 84
TL/Ton 294 334 282 84
Hampetrol Üretim Maliyetleri
2018
Tablo 10: Doğal Gaz Üretim Maliyetleri Tablosu
Doğalgaz Üretim Maliyetleri
2017 2018 Gerçekleşme
Gerçekleşen Program Gerçekleşen Oranı
Bin TL % Bin TL % Bin TL % %
1- Üretimle doğrudan ilgili giderler
-Personel giderleri 12.619 32 15.447 30 10.757 24 70
-Malzeme giderleri 3.524 9 3.654 7 3.757 17 103
-Amortisman giderleri 10.655 27 10.963 21 11.417 8 104
-Özel tükenme payı
-Çeşitli giderler 5.034 13 3.745 7 4.803 8 128
-Vergi resim harçlar 23 103 26 25
-Harice yaptırılan işler 5.392 14 12.792 24 7.136 40 56
Toplam (1) 37.246 96 46.704 89 37.895 97 81
2- Dolaylı giderler
-Yardımcı işletmeler
-Yardımcı işyerleri 1.753 4 5.585 11 2.212 3 40
-Genel idare giderleri
Toplam (2) 1.753 5 5.585 11 2.212 3 40
Toplam (1+2) 38.999 103 52.289 100 40.107 100 77
3- Üretim gider indirimleri 1.189 3 3.191
4- Maliyet giderleri toplamı (1+2-3) 37.811 100 52.289 100 36.916 100 71
5- Üretim miktarı
m3 275.234 253.700 404.672 160
6- Birim maliyet
TL/m3 0,14 0,21 0,09 44,26
TPAO 2018 yılı içerisinde üretmiş olduğu yaklaşık 405 milyon sm3 doğal gazı, çoğunluğu Trakya Bölgesinde bulunan toplam 184 adet kuyudan elde etmiştir. Bu üretimin yaklaşık 80.5 milyon sm3’ü BOTAŞ ile anlaşma gereği yeraltı depolama sahalarından yastık gazı fazlası satışından gelmiştir. 2018 yılı gaz üretiminin %96.3’ü Trakya Bölgesi’nden, % 0.7’si Adıyaman Bölgesi’nden ve % 2.4’ü Batman Bölgesi’nden gerçekleşmiştir.
TPAO’ya ait olan sahaların neredeyse tamamı uzun yıllardır üretim yapılan yaşlı sahalardır. Doğası gereği her yıl tedricen azalış gösteren sahalardaki toplam üretimi düşürmemek için, CO2, H2O yerinde ısıtma, jel enjeksiyonu ve buhar enjeksiyonu gibi çalışmalar yürütmektedir. Trakya Bölgesinde kuyularda yeni aralıkların perforesi, SRP operasyonları ve yer altı ısıtıcısı uygulaması ile üretim artışları gerçekleştirilmiş, söz konusu uygulamanın diğer saha ve kuyularda yaygınlaştırılması çalışmalarına devam edilmiştir.
1.5.6 Pazarlama 1.5.6.1 Satışlar
TPAO, kendi sahaları ve ortak sahalardan ürettiği doğal gazı (BOTAŞ Ulusal İletim Sistemine bağlantısı bulunmayan), serbest tüketicilere, dağıtım şirketlerine ve toptan satış şirketlerine Yönetim Kurulu tarafından onaylanan tarife üzerinden yıllık sözleşme yaparak satmaktadır. 2011 yılından itibaren satmış olduğu doğal gazın fiyatı, BOTAŞ resmi internet sayfasında yayınlanan doğal gaz fiyat tarifesi referans alınarak müşterilere aylık doğal gaz tüketim miktarlarına göre TPAO Yönetim Kurulu’nca belirlenen oranlarda indirim uygulanarak hesaplanmaktadır.
5015 sayılı Petrol kanunun 10 uncu maddesine göre ham petrol alım satımında fiyatlar, en yakın erişilebilir dünya serbest piyasa koşullarına göre oluşmakta, üretimi yapılan yerli ham petrole emsal olarak 26 API ve daha hafif petroller için Arab Medium (31 API) petrolünün, 26 API den daha ağır petroller için Ras Gharib (21.5 API) petrolünün otuz gün vadeli fiyatları esas alınarak fiyatlar belirlenmektedir.
Petrol fiyatlarının hesaplanmasında 5015 sayılı Kanun’un 10’uncu maddesine göre 26 API graviteden daha ağır petroller için Ras Gharib petrolü, 26 API graviteden daha hafif petroller için Arab Medium petrolü emsal alınmış, ancak, Haziran 2016 tarihinden itibaren Ras Gharib indirimine ulaşılamamış olup, Ras Gharib indirimi olarak Haziran 2016-Ağustos 2017 tarihleri arasında en son yayınlanan 10,3 $/v; Eylül 2017’den bu tarihe kadar ise 8$/v (16.11.2017 tarih ve 7445 sayılı EPDK Kurul kararına göre) uygulanmıştır. Halen Ras Gharib
sebebiyle Sayıştay’ın 2016 yılında tespiti sonrasında ilgili bulgunun Meclis KİT Komisyonunda görüşülmesi sağlanmış, ve böylece, TPAO tarafından Petrol Piyasası kanunu’nun ilgili 10 uncu maddesinde değişiklik yapılması yönünde MAPEG (PİGM)’le görüşmeler yapılmış, ilgili kanunun 10’uncu maddesinde emsal olarak alınan Ras Gharip petrolünün yerine 26 API dan daha ağır petroller için Arap Heavy petrolünün emsal olarak kullanılmasının, buna ilave olarak fiyat hesaplamalarında afişe fiyata ilave edilen navlun değerinin yarısının alınmasının yerine tamamının alınması ve fiyat hesaplamalarında hariç tutulan Batman Dörtyol geçiş ücretinin birim fiyat oluşmasına dahil edildiği bir kanun taslağı hazırlanmıştır. Konu hakkındaki hazırlanan bu taslak MAPEG’e 19.04.2018 tarihinde iletilmiştir. MAPEG hazırlanan kanun taslağını uygun bulmuş ve görüşülmek üzere Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na sunmuştur. Söz konusu değişiklik, 7164 sayılı Maden Kanunu İle Bazı Kanunlarda ve Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 14.02.2019 tarihinde TBMM Genel Kurulunda kabul edilmiş ve 28.02.2019 tarih 30700 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
TPAO, Batman bölgesinde üretmekte olduğu ham petrolü BOTAŞ’ın Batman istasyonundan TÜPRAŞ’a ait Batman Rafinerisine verilmekle birlikte, rafinerinin kullanımından artan ham petrol ile Diyarbakır ve Adıyaman bölgelerinde üretilen ham petrol, BOTAŞ’ın Batman, Diyarbakır ve Sarıl İstasyonlarında toplanarak yine BOTAŞ’a ait Batman Dörtyol Boru Hattı vasıtası ile pompalanarak Dörtyol’dan TÜPRAŞ’a teslim edilmektedir.
Trakya bölgesinde üretilen ham petrol ise Opet Marmara Ereğli tesislerinde depolanarak bu noktadan TÜPRAŞ’a teslimatı gerçekleştirilmektedir.
TÜPRAŞ’la 01.01.1995 tarihinde yapılan anlaşmanın 9 uncu maddesine göre bir takvim ayı içerisinde yapılan teslimatların (yüklemelerin) piyasa fiyat hesabı satıcı (TPAO) tarafından hesaplanarak, toplam tutar TÜPRAŞ’a müteakip ayın ilk 10 günü içerisinde ibraz edilmekte ve tahsil edilmektedir.
TPAO’nun yurtdışındaki projelerden kendi hissesine düşen petrolü, projelerin üretim, harcama ve hakediş hesaplama ve idare faaliyetleri tüm ortaklar adına proje operatörleri tarafından yürütülmektedir. Azeri projelerinde operatör her ayın başında tüm ortaklara takip eden aya ait hakediş miktarlarını bildirmektedir. Irak projelerinde ise operatörler üçer aylık (quarter) dönemler için projeye ait tüm yatırım, üretim vb. verileri içeren detaylı raporlar doğrultusunda her ortak bu rapora bağlı olarak geçen üç aylık döneme ilişkin hakediş miktarını
talebine olumlu yanıt vererek TPAO’ya kargo tahsis etmesi durumunda Genel Müdürlük’ten ihale komisyonu kurularak ilgili kargonun satılması hususunda olur alınır.
Petrol kargolarının satışı kapalı teklif usulü ihale ile gerçekleştirilir. İlgili ihaleye, daha önce Kardeks Komisyonu tarafından incelenerek gerekli şartlar sağlamış ve Yönetim Kurulu kararı ile katılım listesine eklenmiş olan hali hazırda 29 firma davet edilir. İhaleyi ilgili petrol türü için piyasada referans olarak kabul gören fiyat üzerine en yüksek primi veren firma kazanır.
Kazanan firma ile ihale tarihinden itibaren 2 gün içerisinde satış anlaşması imzalanır.
Daha sonra TPAO’ya ödeme garantisi sağlayan akreditif açılır. Satışlar FOB yöntemi ile yapıldığı için gemi kiralama sorumluluğu alıcıya devredilmiştir. Alıcının kiralayacağı geminin yükleme onayı için alıcı ve operatör arasında gerekli koordinasyon sağlanarak gemi kayıt süreci işletilir. Daha sonra yükleme sürecine refakat ederek ayrıca rapor hazırlayacak olan bağımsız denetçi (inspection) firması belirlenerek gerekli onay süreci yürütülür. Kargo dökümanlarının hazırlanması ve alıcının yüklemeye ilişkin özel taleplerini içeren Yükleme Talimatnamesi hazırlanarak terminal’e iletilir.
Yükleme sonrasında petrol türüne bağlı olarak satış kontratlarında tanımlanmış fiyatlandırma prosedürüne bağlı olarak kargo fiyatlandırması yapılıp, müşteriden fiyat teyidi alınır. Satış faturası hazırlanarak, alıcı ve Ziraat Bankası üzerinden orijinal yükleme belgeleri ile birlikte alıcı bankasına iletilir. Ödeme süreci takip edilerek, tahsilatın yapılmasına müteakiben satış süreci tamamlanır.
Tablo 11: Satışlar Tablosu
Satışlar Ölçü
2017 2018
Gerçekleşen Program Gerçekleşen
Miktar
Tutar
Miktar Tutar Miktar
Tutar
Bin TL Bin TL Bin TL
1- Esas ürün satışları:
a)Ham petrol Ton 1.814.155 2.174.881 12.757.600 2.080.455 1.845.535 4.119.727
b)Doğalgaz 1000 sm3 257.495 169.511 245.089 147.078 399.317 390.885
Toplam (1) 2.344.392 2.227.533 4.510.612
2- Hizmet Satışları 105.476 60.237 100.850
Genel Toplam (1+2) 2.449.868 2.287.770 4.611.462
Tablo 12: Mamul, Yarı Mamul ve Ticari Mal Stokları Tablosu
İlk madde ve malzemeler
2017 yılından
devreden stok 2018 yılında
2019 yılına devreden stok (Bin TL) Giren Çıkan
(Bin TL) (Bin TL)
1-İlk madde ve yardımcı maddeler 580.813 287.792 471.884 396.721
1.5.6.2 Satış Sonuçları
Tablo 13: Satış Sonuçları Tablosu
Satış Sonuçları Net satışlar Satışların maliyeti (*)
Faaliyet giderleri
Satış maliyetleri
toplamı
Faaliyet kârı/ zararı
Net satışlara
göre kar/zarar
Satış maliyetine
göre kâr/
zarar
(Bin TL) (Bin TL) (Bin TL) (Bin TL) (Bin TL) % %
1-Esas ürün:
a)Yurt içi 4.210.632 1.139.147 1.706.756 2.845.903 1.364.729 32 68
b)Yurt dışına
Yurt içi satış toplamı 4.210.632 1.139.147 1.706.756 2.845.903 1.364.729 32 68 Yurt dışı satış toplamı
Genel toplam 4.210.632 1.139.147 1.706.756 2.845.903 1.364.729 32 68
Satış programı 2.256.906 975.518 1.747.672 2.723.190 (466.284) (21) 121
Geçen dönem satış sonuçları 2.234.347 886.012 1.053.422 1.939.434 294.912 13 87
Programa göre fark 521 16 246 262 259 50 99
1.5.7 Bağlı Şirketler/Ortaklıklar ve İştirakler
Bağlı ortaklıklar yurtdışında yürütülen projelerdeki hukuki gereklilikler ve/veya vergi avantajlarından yararlanmak amacıyla kurulmuştur.
TP yurtdışı faaliyetleri arasında TPOC alt şirketleri, TPBTC ve TPSCP şirketleri haricinde, TP Genel Müdürlüğü bünyesinde yürütülen Azeri Çıralı Güneşli Projesi (AÇG)‘de bulunmaktadır.
Tablo 14: Bağlı Ortaklıklar ve İştirakler Tablosu
2018 yılına ait gerçekleşen kar ve zarar toplamı yaklaşık 6,5 milyar TL olmuş, bu rakamın tamamına yakın miktarı kambiyo karı ile kambiyo zararı arasındaki farktan kaynaklanmıştır.
Yıl içerisinde ana kuruluşa isabet eden temettü ise yıl içerisinde iştiraklerden ana kuruluşun hesabına geçen gelir miktarını göstermektedir.
1.5.8 Yatırımlar
19.10.2016 tarihli ve 29862 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3 Ekim 2016 Tarihli ve 2016/9368 sayılı “2017 Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair”
Bakanlar Kurulu Kararı Eki 2017 yılı Yatırım Programı 14 Ocak 2017 Tarihli ve 29948 Sayılı mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
TPAO’nun 2018 yılı yatırım programlarında yer alan projelere ait tutarlar, süreler, program ve revize ödenekleri, yıl içerisinde yapılmış nakdi ve fiziki harcamalar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo 15: Yatırımlar Tablosu
1.6 Bilanço
TPAO, muhasebe kayıtlarını ve kanuni defterlerini yürürlükteki ticari ve mali mevzuatı esas alarak, Maliye Bakanlığınca Resmi Gazete’de yayımlanan (RG:26.12.1992, mükerrer 21447) I Sıra No.lu “Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği” ve ekinde yer alan “Tek Düzen Hesap Çerçevesi ve Hesap Planı” ile bu konuda yayımlanan diğer tebliğlerdeki düzenleme hükümlerine uygun şekilde Türk Lirası cinsinden tutmakta ve yasal finansal tablolarını tarihi maliyet esasına göre hazırlamaktadır.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu uyarınca finansal tabloların bağımsız denetimden geçmesi zorunlu olup, bağımsız denetime tabi olacak şirketleri belirleme yetkisi Bakanlar Kuruluna verilmiştir. Bağımsız Denetime tabi olacak şirketler Bakanlar Kurulunun 19.12.2012 tarih ve 2012/4213 sayılı Kararı ile belirlenmiş ve daha sonraki yıllarda bu Kararda değişiklikler yapılmak suretiyle kapsam yeniden belirlenmiştir. Bu çerçevede, TPAO’nun finansal tablolarının 01.01.2015 tarihinden itibaren bağımsız denetime tabi olması zorunlu hale getirilmiştir. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu’nun 26.08.2014 tarih ve 29100 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 26 sayılı kararı uyarınca Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) uygulama kapsamı dışında kalan kurum, kuruluş ve işletmelere ilişkin bağımsız denetime sunulacak finansal tabloların VUK hükümleri veya TMS hükümleri uyarınca hazırlanması kendi tercihlerine bırakılmıştır.
TPAO’nun 2018 yılı faaliyet dönemine ilişkin muhasebe işlem ve kayıtları üzerindeki inceleme ve denetimler, I Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ve Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre hazırlanarak rapor ekleri (Ek:1.1, 1.2) arasına alınmış bulunan ve xxx tarihinde Sayıştay’a gönderilen konsolide olmayan (bireysel) bilanço ile konsolide olmayan bireysel gelir tablosu ve diğer açıklayıcı dipnotları üzerinden yapılmıştır.
1.6.1 Aktif (Varlıklar)
Bilançonun aktifini oluşturan hesaplar, önceki dönem verileriyle karşılaştırmalı olarak aşağıda gösterilmiştir.
Tablo 16: Aktif (Varlıklar) Tablosu
TPAO’nun dönen varlık kalemlerinde genel anlamda bir artış görülmekle birlikte TPAO’nun ana faaliyet konusu işleri haricinde yurtiçi ve yurtdışına yaptığı hizmetler, yurtdışı öğrenci burs ödemelerine ilişkin alacaklarından oluşan “diğer alacaklar” hesap alanında, şirketin üçüncü kişiler nezdindeki alacaklarının büyük bir bölümünün tahsil edilmesinden kaynaklanan % 97,9 oranında bir azalma görülmektedir.
Duran varlıklarda ise bağlı ortaklık, iştirak ve yurtdışı yatırımlardan oluşan “diğer alacaklar” hesap alanında dövizli alacakların değerlemesinden dolayı % 43,9 oranında bir artış gerçekleşmiştir.
1.6.2 Pasif (Kaynaklar)
Bilançonun pasifini oluşturan hesaplar, önceki dönem verileriyle karşılaştırmalı olarak aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo 17: Pasif(Kaynaklar) Tablosu
Kısa vadeli mali borçlar hesap alanında yer alan “uzun vadeli kredilerin anapara taksit ve faizleri” hesabında geçen yıla göre % 220 oranında bir artış gerçekleşmiştir. TPAO’nun proje, gemi alımı, işletme ve hisse alımı için kullandığı kredilerin anapara taksit ve faizleri bu kapsamda değerlendirilmektedir.
Uzun vadeli mali borçlardaki artış ise, mevcut kredi boırçlarının kur artışına paralel olarak yükselmesinden kaynaklanmıştır.
1.7 Gelir Tablosu
TPAO’nun ilgili yıl değerlendirmeleri, bireysel gelir tablosu üzerinden yapılmıştır.
TPAO’ya ait gelir ve giderler, önceki dönem verileriyle birlikte karşılaştırmalı olarak aşağıdaki tabloda gösterilmiştir;
Tablo 18: Gelir Tablosu
TPAO’nun net satışlarındaki artış, büyük oranda petrol fiyatlarındaki yükselmeden kaynaklanmış, faaliyet giderlerindeki artış ise, petrol fiyatlarının yükselmesiyle, üretim faaliyetlerine ağırlık verilmesi neticesinde katlanılan giderlerin artışına sebep olmuştur. Diğer faaliyetlerden olağan gelirlerdeki artışın önemli bir nedeni ise döviz kurundaki artışa paralel olarak artan kambiyo karlarıdır. Olağan dışı gider ve zararlardaki artış, TPAO’ya ait olan workover, sondaj, jeofizik operasyon, kuyu tamamlama faaliyetlerine ilişkin tüm ekipmanların TPİC’e devredilmesinden kaynaklanmıştır.
