Pazarlama

TPAO, kendi sahaları ve ortak sahalardan ürettiği doğal gazı (BOTAŞ Ulusal İletim Sistemine bağlantısı bulunmayan), serbest tüketicilere, dağıtım şirketlerine ve toptan satış şirketlerine Yönetim Kurulu tarafından onaylanan tarife üzerinden yıllık sözleşme yaparak satmaktadır. 2011 yılından itibaren satmış olduğu doğal gazın fiyatı, BOTAŞ resmi internet sayfasında yayınlanan doğal gaz fiyat tarifesi referans alınarak müşterilere aylık doğal gaz tüketim miktarlarına göre TPAO Yönetim Kurulu’nca belirlenen oranlarda indirim uygulanarak hesaplanmaktadır.

5015 sayılı Petrol kanunun 10 uncu maddesine göre ham petrol alım satımında fiyatlar, en yakın erişilebilir dünya serbest piyasa koşullarına göre oluşmakta, üretimi yapılan yerli ham petrole emsal olarak 26 API ve daha hafif petroller için Arab Medium (31 API) petrolünün, 26 API den daha ağır petroller için Ras Gharib (21.5 API) petrolünün otuz gün vadeli fiyatları esas alınarak fiyatlar belirlenmektedir.

Petrol fiyatlarının hesaplanmasında 5015 sayılı Kanun’un 10’uncu maddesine göre 26 API graviteden daha ağır petroller için Ras Gharib petrolü, 26 API graviteden daha hafif petroller için Arab Medium petrolü emsal alınmış, ancak, Haziran 2016 tarihinden itibaren Ras Gharib indirimine ulaşılamamış olup, Ras Gharib indirimi olarak Haziran 2016-Ağustos 2017 tarihleri arasında en son yayınlanan 10,3 $/v; Eylül 2017’den bu tarihe kadar ise 8$/v (16.11.2017 tarih ve 7445 sayılı EPDK Kurul kararına göre) uygulanmıştır. Halen Ras Gharib

sebebiyle Sayıştay’ın 2016 yılında tespiti sonrasında ilgili bulgunun Meclis KİT Komisyonunda görüşülmesi sağlanmış, ve böylece, TPAO tarafından Petrol Piyasası kanunu’nun ilgili 10 uncu maddesinde değişiklik yapılması yönünde MAPEG (PİGM)’le görüşmeler yapılmış, ilgili kanunun 10’uncu maddesinde emsal olarak alınan Ras Gharip petrolünün yerine 26 API dan daha ağır petroller için Arap Heavy petrolünün emsal olarak kullanılmasının, buna ilave olarak fiyat hesaplamalarında afişe fiyata ilave edilen navlun değerinin yarısının alınmasının yerine tamamının alınması ve fiyat hesaplamalarında hariç tutulan Batman Dörtyol geçiş ücretinin birim fiyat oluşmasına dahil edildiği bir kanun taslağı hazırlanmıştır. Konu hakkındaki hazırlanan bu taslak MAPEG’e 19.04.2018 tarihinde iletilmiştir. MAPEG hazırlanan kanun taslağını uygun bulmuş ve görüşülmek üzere Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na sunmuştur. Söz konusu değişiklik, 7164 sayılı Maden Kanunu İle Bazı Kanunlarda ve Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 14.02.2019 tarihinde TBMM Genel Kurulunda kabul edilmiş ve 28.02.2019 tarih 30700 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

TPAO, Batman bölgesinde üretmekte olduğu ham petrolü BOTAŞ’ın Batman istasyonundan TÜPRAŞ’a ait Batman Rafinerisine verilmekle birlikte, rafinerinin kullanımından artan ham petrol ile Diyarbakır ve Adıyaman bölgelerinde üretilen ham petrol, BOTAŞ’ın Batman, Diyarbakır ve Sarıl İstasyonlarında toplanarak yine BOTAŞ’a ait Batman Dörtyol Boru Hattı vasıtası ile pompalanarak Dörtyol’dan TÜPRAŞ’a teslim edilmektedir.

Trakya bölgesinde üretilen ham petrol ise Opet Marmara Ereğli tesislerinde depolanarak bu noktadan TÜPRAŞ’a teslimatı gerçekleştirilmektedir.

TÜPRAŞ’la 01.01.1995 tarihinde yapılan anlaşmanın 9 uncu maddesine göre bir takvim ayı içerisinde yapılan teslimatların (yüklemelerin) piyasa fiyat hesabı satıcı (TPAO) tarafından hesaplanarak, toplam tutar TÜPRAŞ’a müteakip ayın ilk 10 günü içerisinde ibraz edilmekte ve tahsil edilmektedir.

TPAO’nun yurtdışındaki projelerden kendi hissesine düşen petrolü, projelerin üretim, harcama ve hakediş hesaplama ve idare faaliyetleri tüm ortaklar adına proje operatörleri tarafından yürütülmektedir. Azeri projelerinde operatör her ayın başında tüm ortaklara takip eden aya ait hakediş miktarlarını bildirmektedir. Irak projelerinde ise operatörler üçer aylık (quarter) dönemler için projeye ait tüm yatırım, üretim vb. verileri içeren detaylı raporlar doğrultusunda her ortak bu rapora bağlı olarak geçen üç aylık döneme ilişkin hakediş miktarını

talebine olumlu yanıt vererek TPAO’ya kargo tahsis etmesi durumunda Genel Müdürlük’ten ihale komisyonu kurularak ilgili kargonun satılması hususunda olur alınır.

Petrol kargolarının satışı kapalı teklif usulü ihale ile gerçekleştirilir. İlgili ihaleye, daha önce Kardeks Komisyonu tarafından incelenerek gerekli şartlar sağlamış ve Yönetim Kurulu kararı ile katılım listesine eklenmiş olan hali hazırda 29 firma davet edilir. İhaleyi ilgili petrol türü için piyasada referans olarak kabul gören fiyat üzerine en yüksek primi veren firma kazanır.

Kazanan firma ile ihale tarihinden itibaren 2 gün içerisinde satış anlaşması imzalanır.

Daha sonra TPAO’ya ödeme garantisi sağlayan akreditif açılır. Satışlar FOB yöntemi ile yapıldığı için gemi kiralama sorumluluğu alıcıya devredilmiştir. Alıcının kiralayacağı geminin yükleme onayı için alıcı ve operatör arasında gerekli koordinasyon sağlanarak gemi kayıt süreci işletilir. Daha sonra yükleme sürecine refakat ederek ayrıca rapor hazırlayacak olan bağımsız denetçi (inspection) firması belirlenerek gerekli onay süreci yürütülür. Kargo dökümanlarının hazırlanması ve alıcının yüklemeye ilişkin özel taleplerini içeren Yükleme Talimatnamesi hazırlanarak terminal’e iletilir.

Yükleme sonrasında petrol türüne bağlı olarak satış kontratlarında tanımlanmış fiyatlandırma prosedürüne bağlı olarak kargo fiyatlandırması yapılıp, müşteriden fiyat teyidi alınır. Satış faturası hazırlanarak, alıcı ve Ziraat Bankası üzerinden orijinal yükleme belgeleri ile birlikte alıcı bankasına iletilir. Ödeme süreci takip edilerek, tahsilatın yapılmasına müteakiben satış süreci tamamlanır.

a)Ham petrol Ton 1.814.155 2.174.881 12.757.600 2.080.455 1.845.535 4.119.727

b)Doğalgaz 1000 sm³ 257.495 169.511 245.089 147.078 399.317 390.885

Toplam (1) 2.344.392 2.227.533 4.510.612

2- Hizmet Satışları 105.476 60.237 100.850

Genel Toplam (1+2) 2.449.868 2.287.770 4.611.462

Tablo 12: Mamul, Yarı Mamul ve Ticari Mal Stokları Tablosu

İlk madde ve malzemeler

2017 yılından

devreden stok 2018 yılında

2019 yılına devreden stok (Bin TL) Giren Çıkan

(Bin TL) (Bin TL)

1-İlk madde ve yardımcı maddeler 580.813 287.792 471.884 396.721

1.5.6.2 Satış Sonuçları

Tablo 13: Satış Sonuçları Tablosu

Satış Sonuçları Net satışlar Satışların maliyeti (*)

Faaliyet giderleri

Satış maliyetleri

toplamı

Faaliyet kârı/ zararı

Net satışlara

göre kar/zarar

Satış maliyetine

göre kâr/

zarar

(Bin TL) (Bin TL) (Bin TL) (Bin TL) (Bin TL) % %

1-Esas ürün:

a)Yurt içi 4.210.632 1.139.147 1.706.756 2.845.903 1.364.729 32 68

b)Yurt dışına

Yurt içi satış toplamı 4.210.632 1.139.147 1.706.756 2.845.903 1.364.729 32 68 Yurt dışı satış toplamı

Genel toplam 4.210.632 1.139.147 1.706.756 2.845.903 1.364.729 32 68

Satış programı 2.256.906 975.518 1.747.672 2.723.190 (466.284) (21) 121

Geçen dönem satış sonuçları 2.234.347 886.012 1.053.422 1.939.434 294.912 13 87

Programa göre fark 521 16 246 262 259 50 99