Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı 2018 yılına ilişkin yukarıda belirtilen ve ekte yer alan mali rapor ve tablolarının tüm önemli yönleriyle doğru ve güvenilir bilgi içerdiği kanaatine varılmıştır.
8. TESPİT VE DEĞERLENDİRMELER 8.1 Bulgu ve Öneriler
BULGU 8.1.1: Ar-Ge Kapsamındaki Projelerin ARGEM Tarafından Süreç ve Sonuç Bakımından Etkin İzlenmemesi
TPAO, uzun yıllardır yeni hidrokarbon sahası keşfi yapamamış ve mevcut üretimi korumak ya da arttırmak için yeni saha keşif çalışmalarınının yanısıra mevcut sahalardaki üretim verimliliğini arttırmaya yönelik araştırma ve geliştirme çalışmalarına devam etmiştir.
Ayrıca, hidrokarbon aramacılığında kullanılan ve büyük bir bölümü yurtdışında ithal edilen
kurumlarının Ar-Ge ile giderilebilecek ihtiyaçlarının karşılanması ya da sorunlarının çözümü amacıyla 10 Mart 2005 tarihinde yapılan “Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK)”
toplantısında alınan karar doğrultusunda "Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı (1007 Programı)” başlatılmış ve bu kapsamda TPAO, aramacılıkta kullanılan bir çok malzemenin Türkiye’de üretilmesini sağlamak bakımından 1007 programı kapsamında TÜBİTAK ile çalışmalara başlamıştır.
Böylece, Ar-Ge’ye dayalı tedarik yöntemi, ürünlerin ulusal kaynaklardan temini ve malzeme tedariki için yurtdışına aktarılan kaynaklardan daha az maliyetle yurtiçinde üretiminin sağlanması hedeflenmiştir. Ayrıca, TPAO’da yapılan proje tanımına girebilecek çalışmaların, ARGEM üzerinden ARGE projesine dönüştürülmesi, “Kurumlar Vergisi”, “Gelir Vergisi Stopajı”, “SGK primi İşveren Payı”, “Damga Vergisi”, “Gümrük Vergisi”, “Alınan Hibelere İstisna Uygulanması”, “Temel Bilimler Mezunu İstihdamında Hazine Desteği”, “Makine ve Teçhizat Temininde KDV İstisnası” gibi bazı konularda avantaj sağlayacak ve böylece maliyetlerin azaltılması sağlanmış olacaktır.
TPAO’da petrol rezervuarlarında mikrodalga ısıtma yöntemi ile üretimin arttırılması, Bitumlu Şeyl sahalarında yatırımın araştırılması, Batı Karadenizde gaz hisrat potansiyelinin araştırılması, denizlerde jeokimyasal prospeksiyon projeleri gibi diğer bazı çalışmaların Ar-Ge projeleri kapsamında yapıldığı ancak henüz sonuç almaya yönelik bir çalışmanın tamamlanmadığı tespit edilmiştir. 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’a göre, TPAO’nun diğer birimleri tarafından oluşturulacak projelerin Ar-Ge kapsamına alınması, bu tür projelerin ARGE Projesi olmasının getirdiği önemli avantajlar sağlayacaktır. ARGEM tarafından kayıt altına alınacak, süreçleri ve sonuçları takip edilecek projeler hem çeşitlendirilebilecek hem de TPAO önemli mali kazanımlar elde edebilecektir.
Öneri:
Hidrokarbon arama ve üretim faaliyetleri kapsamında, özellikle TPAO bünyesinde bulunan Arama, Üretim, Mühendislik ve Tedarik-Lojistik Daire Başkanlıklarında Ar-Ge projesi olma özelliği taşıyan projelerin, TPAO’da 2015 yılında kurulan Ar-Ge Başkanlığınca süreç ve sonuçlar bakımından takibinin sağlanması, ayrıca, 2014 yılından bu yana çalışması devam eden ancak, sahada yapılabilirlilik düzeyinin henüz tespiti yapılamamış projelerin bir an evvel sonuçlandırılması.
BULGU 8.1.2: Deniz Faaliyetlerinde Stok Kontrol Yönergesine Uygun Mal Alınmaması
Fatih Sultan Mehmet sondaj gemisi 11.12.2017 tarihinde 611,9 milyon TL maliyetle TPAO tarafından satın alınmıştır. Daha sonra 30.12.2017 tarinde Darıca-Gebze’ye ulaşmıştır.
Gemi satın alındığı biçimiyle sondaj yapabilecek gerekli tamir ve bakımlar, modifikasyonlar, entegrasyon gibi işlemlere başlanmış, bu kapsamda GEO (Global Offshore Engineering) firmasıyla sözleşme imzalanmıştır. Periyodik bakım kapsamında yapılan mal ve hizmet alımlarıyla ilgili sözleşme uyarınca firmalarla irtibata geçme, teknik yeterlilik kontrolü, fiyat kontrolü işleri GEO tarafından yapılmıştır.
Gemi işletmeciliği için 01.03.2018 tarihli 13773 sayılı Genel Müdürlük oluruyla CDPS (Caspian Drilling Petrol Sanayi A.Ş.) ile sözleşme imzalanmış, yapılan sözleşme ile CDPS firmasının GEO firmasını denetleme ve gözetleme göreviyle birlikte gemi işletmesi için gerekli mal ve hizmetlerin neler olduğu konusunda çalışmalar yapmış ve gerekli görülen mal ve hizmetlerin satın alınması gerçekleştirilmiştir.
Gemi işletmecisi CDPS ve periyodik bakım sorumlusu GEO firmalarınının çalışmaları doğrultusunda NOV (National Oilwell Varco), BHGE (Baker Hughes General Electric) firmalarıyla yedek parça ve servis hizmeti alınması için halihazırda TPAO bünyesinde uygulanan satın almalardaki yöntem ve esasların zaman kaybına neden olacağı ve işin aciliyetine binaen farklı satın alma ve iş emirleri uygulanmış, teslim-tesellüm çalışmaları firma özelinde gerçekleştirilmiştir. TPAO’nun denizlerde gerçekleştireceği petrol ve doğalgaz arama, sondaj, üretim, depolama ve taşıma faaliyetleri için ihtiyaç duyduğu mal ve hizmet alımları 4734 sayılı kanun kapsamında olmayıp, deniz faaliyetleri için gerekli malzeme alımı TPAO Mal ve Hizmet Alımı İhale Yönetmeliği kapsamında yapılmaktadır. Gemiyle ilgili yapılan mal ve hizmet alımlarında PO (Purchased Order) ile doğrudan satın alınmış ve mal ve hizmet alımlarında TPAO tarafından izlenen tedarik süreçlerinin ve TPAO Stok Kontrol Yönergesi hükümleri uygulanmadığından, satın alınan malzemeler için stok kaydı yapılmadığı tespit edilmiştir.
Öneri:
Fatih Sultan Mehmet sondaj gemisi için satın alınan malzemelerin, TPAO Stok Kontrol Yönergesine uygun hale getirilmesi kapsamında; stok numarası verilmesi, satın alma dosyasının hazırlanması, ambar girişlerinin yapılması, alınan malzemeler için işletme malzemesi ve gemi maliyetine ilave edilecek malzemelerin ayrıştırılması konusunda bir an önce
alımlarında, TPAO’da kullanılan ERP sisteminde tanımlanmış olan uygun stok numarası verilmesi ve bu stok numarası kullanılarak ihtiyaç belgesi düzenlenmesi ve diğer İç Kontrol süreçlerine, Mal ve Hizmet Alımı İhale Yönetmeliğine, Stok Kontrol Yönergesine uygun mal ve hizmet alımı yapılması gerekmektedir.
BULGU 8.1.3: ERP Kapsamında Bütçe Modülünün Hazırlanmamış Olması
TPAO 2018 yılı faaliyetlerini, Batman, Adıyaman, Trakya Bölge Müdürlükleri ve Akçakoca’da sürdürmüş, 2018 yılı faaliyetleri kapsamında iş programı ve bütçesini hazırlamış ve ilgili ünitelere göndermiştir. Her yıl yatırım ve işletme kapsamında yapılacak mal alımları, büyük tutarlar oluşturmakta ve yıl içinde meydana gelen ilave alımlarla, hazırlanan bütçeye göre ciddi sapmalar meydana gelmektedir. TPAO’nun yayımladığı program ve bütçe kitapçığında, yatırım ve işletme malzemeleri bir arada değerlendirilmiş, satın alınacak yatırım malzemelerin neler olacağı ayrıntılı olarak yer almıştır. Mevcut kullanılan ERP programında bütçe modülü yer almadığından dolayı, bütçe performansları konusunda bilgilendirici raporlar üretilememiştir. Yılına ilişkin bütçenin ciddi sapmalar göstermesi, bütçe hazırlanmasının ilgili ünitelerce ilave iş yükü gibi algılandığı kuşkusunu doğurmaktadır. Örneğin, 2018 yılında döviz kuru artışı ve dış alım dosya masrafları dahil toplam 130 milyon TL’lik işletme malzemesi alımı planlanmış, ancak %42 sapma ile 170 milyon TL’lik alım yapılmıştır. Kuruluşlar tarafından yapılan bütçelerin ölçülebilir, gerçekçi ve denetlenebilir olabilmesi için, üst yönetimden en alt kadroya kadar herkes tarafından benimsenmesi, ve hazırlanırken kuruluşun stratejik planlarına uygun olarak hazırlanması son derece önemli görülmektedir. Bütçe değerlerinin oluşan mali tablolardaki fiili verilerle kıyaslanması, sapma oranlarının bulunması ve sapma nedenlerinin anlaşılabilmesi için, TPAO’da, özellikle ilgili başkanlıklardan Strateji Başkanlığına bildirilen bütçe rakamlarının, TPAO’nun yıl içinde planladığı programa uygun olması gerekmektedir.
TPAO’da kullanılmakta olan Kurumsal Kaynakların Planlanması kapsamında bütçe modülü bulunmamaktadır. Bütçenin açık, net ve ölçülebilir olabilmesi için, yazılım modülünün hazırlanıp uygulamaya alınması ve böylece bütçe performanslarında meydana gelen sapmaların neden kaynaklandığı daha iyi sorgulanabilecektir.
TPAO yurt dışı projeler için yıl içinde toplam 1,2 milyar ABD Doları bütçe yapmış, Yönetim Kurulunun 10.05.2018 tarih 1876-3 sayılı kararı ile Missan projesinden 34,8 milyon ABD Doları düşürülmüş ve aynı kararda Doğu Akdeniz projesine 1 milyon ABD Doları ödenek aktarımı yapmıştır. Ayrıca, Yönetim Kurulu 25.10.2018 tarihli ve 1887-3 sayılı kararıyla Şah Deniz, TPSCP, Badra, Missan, Siba, Mansuriye ve Afganistan projelerinde çeşitli miktarlarda
Doları fiziki harcama olarak revize etmiştir. 28.12.2018 yılı E.82339 sayılı Genel Müdür onayıyla Şah Deniz projesinden 5 milyon ABD Dolarının ACG projesine aktarıldığı, bu miktarın 4.7 milyon Daları banka teminatı olarak SOCAR şirketine ödendiği görülmüştür.
2018 yılı faaliyetleri kapsamında, Yönetim Kurulunun 08.08.2018 tarih ve 1881/1 sayılı kararı ile "İlk Madde ve Malzeme" bütçesi 77,6 milyon TL , 08.10.2018 tarih ve 1884/1 sayılı kararıyla "Diğer Yardım ve Bağışlar" bütçesi 9,2 milyon TL, 23.11.2018 tarih 1889/3 sayılı kararıyla "Diğer Yardım ve Bağışlar" bütçesine 3 milyon TL daha ilave edilmiş ve 24.12.2018 tarih ve 1892/1 sayılı kararla "Finansman Giderleri" bütçesinin 95 milyon TL arttırıldığı anlaşılmıştır. Daha sonra, 28.12.2018 tarihli Genel Müdürlük oluruyla, İlk madde ve malzeme giderleri bütçesinin 280.466 Bin TL'den 334.021 Bin TL' ye , personel giderlerinin 634.965 Bin TL'den 655.067 Bin TL'ye, dışardan sağlanan fayda ve hizmetler bütçesinin 1.237.138 Bin TL'den 1.418.740 Bin TL'ye, çeşitli giderler bütçesinin 298.146 Bin TL'den 302.795 Bin TL'ye, Vergi Resim ve Harçlar bütçesinin 10.904 Bin TL'den 19.412 Bin TL'ye çıkarılması, Amortisman giderlerinin 117.213 Bin TL'den 113.201 Bin TL'ye düşürülmesi ve Finansman giderlerinin 643.000 Bin TL olarak bırakılmasının onaylandığı tespit edilmiştir.
Öneri:
2018 yılı içinde, işletme malzemelerinde meydana gelen %42 sapma ve Yönetim Kurulu kararıyla bütçenin çok sayıda revize edildiği dikkate alınarak, TPAO tarafından hazırlanan bütçenin mümkün olduğu kadar gerçekçi ve ölçülebilir olmasını temin için bir an önce Kurumsal Kaynakların Planlanması kapsamında bütçe modülünün hayata geçirilmesi gerekmektedir.
BULGU 8.1.4: TPAO Arama, Sondaj ve Üretim Projelerinin Güney Doğu Anadolu(GAP) Kodlu Projeler Kapsamına Alınmış Olması
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının, çoğunlukla yıl içinde tamamlanan çok sayıda yatırımı mevcut olup, her yıl yatırımlar arası ödenek aktarılması Genel Müdür oluruyla yapılmakta ve bu ödenek aktarılması, genellikle yatırım bütçesi hazırlanırken proje ödeneklerinde meydana gelen sapmalar neticesinde sık sık yapılabilmektedir. İlk defa “2018 Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair” Bakanlar Kurulu kararında TPAO’ya ait sondaj öncesi aramalar, sondaj çalışmaları, petrol ve doğalgaz sahalarının geliştirilmesi ve kuyu tamamlama yatırımları GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi)
konusu kararnamenin 7 nci maddesi (e) bendinde belirtildiği üzere Kalkınma Bakanı'na (Strateji ve Bütçe Başkanı) verildiği tespit edilmiştir.
Ayrıca, yıl içinde programa proje alınması ile ilgili olarak, maliyeti 100 milyon TL’ye kadar olanlar veya maliyetine bakılmaksızın 100 milyon TL’ye kadar olan harcama ile, yıl içinde tamamlanacak olanlar için yetkinin Kalkınma Bakanı'nda olduğu, “2018 yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair” Bakanlar Kurulu kararınının 6 ncı maddesinde belirtilmiştir. TPAO, 2018 yılı projeler arası ya da alt projeler arası ödenek aktarmalarını Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından geliştirilen Kamu Yönetimi Bilgi Sistemine girmek zorunda bırakıldığı, ancak her defasında GAP kodlu projeler için var olan sınırlamalar nedeniyle işin hassiyetine binaen zaman kaybına neden olabilmektedir.
Öneri:
TPAO’nu faaliyetlerinin yurt geneline yayılmış olduğu sebebiyle, zaman zaman bölgeler arası yapılacak petrol arama ve sondaj kapsamında ödenek aktarılması gerekebilmekte, dolayısıyla sondaj öncesi aramalar ile sondaj faaliyetlerini sadece Güneydoğu Anadolu Bölgesi kapsamında değerlendirilemeyeceğinden, TPAO arama ve sondaj proje yatırımlarının GAP kodlu projeler listesinden çıkarılması hususunda, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı nezdinde çalışma başlatılması.
BULGU 8.1.5: 8.2’de yer alan diğer bulgu ve önerilerin de yerine getirilmesi
8.2 Diğer Bulgu ve Öneriler
BULGU 8.2.1: Kiralık Araçlara Ait Görev Emirleri, Kaza ve Cezalara Ait Bilgilendirme Ekranının ERP Kapsamında Hazırlanmamış Olması
TPAO Genel Müdürlüğünde toplam 37 adet kiralık araç bulunduğu; bunlardan 7 adedinin makam aracı olarak kullanıldığı, 17 adet aracın daire başkanlıklarının hizmetine verildiği, 13 aracın ise havuzda diğer işlerde kullanıldığı tespit edilmiştir. Yapılan incelemelerde, havuzda bulunan araçların kullanımı ile ilgili olarak TPAO Kurumsal Kaynakları Planlanması (ERP) kapsamında geliştirilen program aracılığı ile görev talep yazısı girilerek araçların kullanıldığı ancak, başkanlıklara verilen araçların kullanımı ile ilgili olarak görev emri yazısı olmadığı ve ERP kapsamında herhangi bir programın kullanılmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca, havuzda kullanılan araçların trafik cezaları ya da sürücü hatasından
kaynaklanan kazalara ilişkin bilgilendirme ekranının aynı yazılıma derc edilmesi, sürücü hatasından kaynaklanan giderlerin takibi açısından faydalı olacaktır.
Öneri:
TPAO Daire Başkanlıklarına tahsis edilen araçlarla ilgili olarak, Başkanlıklara tahsis edilen araçlarla ilgili görev emirlerinin, TPAO'da uygulamaya alınan Kurumsal Kaynakların Planlanması kapsamında uygulamaya alınması, program vasıtasıyla görev istek yazısı düzenlenmesi ve kiralık araçlarla ilgili kaza ve cezalar konusunda bilgilendirme ekranının da hazırlanarak, ayrıca, Sayıştay Denetçileri için bilgi amaçlı kullanılmasını sağlama hususunda gerekli çalışmaların başlatılması.
BULGU 8.2.2: Sondaj Gemilerinde ve Deniz Sondajlarında TPIC Personelinin Etkin Olarak Görev Almaması
Petrol aramacılığı ile ilgili servis hizmetlerinin tamamı (sondaj, kuyu tamamlama, workover, jeofizik vb.) 23.06.2017 tarih ve 2017/T-5 sayılı Yüksek Planlama Kurulu kararıyla TPAO Ana Statüsü'nden çıkarılmıştır.
Ayrıca, 12.06.2017 tarih ve 2017/10472 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla TPAO'ya ait olan sondaj, workover, kuyu tamamlama, jeofizik operasyonlarına ait her türlü araç, iş makinası, kule, gemi, malzeme, sondaj park sahaları ve müştemilatı ve diğer her türlü ekipman BOTAŞ'ın istiraki olan Turkish Petroleum International Company (TPIC) devredilmiştir.
TPAO'nun Ana Statüsünde gemi ve sondaj faaliyetlerinin yapılmayacağı yazıyor olsa da, geçici bir süreyle (bir kaç yıl) sondaj gemileri ve deniz sondajı faaliyetlerinin TPAO tarafından yerine getirilmesi, satın alınan 2 adet sondaj gemisinin sondaj yapabilecek şekilde modifiye edilmesi ve deniz sondajı konusunda deneyimler kazanılması için ETKB'nın da uygun görüşleri doğrultusunda TPAO tarafından yerine getirildiği görülmüştür. Gemiyle birlikte, deniz sondaj faaliyetlerinin TPIC'e devri gerçekleştikten sonra, herhangi bir olumsuzluk yaşanmaması adına TPAO çalışanları ile birlikte TPIC çalışanlarının da gemiyle ve deniz sondajı ile ilgili yapılan satın almalar dahil, bütün operasyonlarda TPIC çalışanlarının bulunması, elde edilen tecrübelerin mutlaka dokümante edilmesi, hep aynı personel yerine değişik personelllerin görevlendirilmesi önemli görülmektedir.
Öneri:
Bir kaç yıl içinde TPIC'e devredilecek olan 2 adet sondaj gemisi ile alakalı yapılan her türlü işlemlerde (satın almalar dahil) ve Deniz sondajlarında yeterli sayıda TPIC çalışanı
BULGU 8.2.3: Sürücü Hizmet Alımı Kapsamında Yüklenicinin İşçi Maaşlarını zamanında Ödememesi
TPAO'ya ait 3 Bölge Müdürlüğü ve Genel Müdürlük'e ait sürücü hizmet alım ihalesi 2017 yılında açık ihale olarak yapılmış ve ihale, 79 sürücülü toplam 36 ay süreyle Kösedağ Taşımacılık İnşaat Petrol Medikal Temizlik İth. İhr. San. Tic. Ltd. Şti. firması tarafından kazanılmıştır. TPAO, söz konusu ihaleyi alan firmayla 09.11.2017 tarihinde, yaklaşık 2,7 milyon TL tutarında sözleşme imzalamıştır. İmzalanan sözleşmeye göre işe başlama tarihi 01.01.2018 olarak belirtilmiştir. Yapılan sözleşmenin "Ödeme yeri ve şartları" başlıklı 12 nci maddesinde, düzenlenen hakedişlerin idare tarafından ödenebilmesi için bir çok belgeyle birlikte maaş bordrosu ve sürücülere maaşlarının ve asgari geçim indirim tutarrının ödendiğine dair banka makbuzunun yüklenici tarafından idareye verilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.
Sürücü Hizmet Alım İşine ait Teknik Şartname'nin 5.9 uncu maddesinde; "Sürücülerin ücretleri, sosyal hakları mali ve hukuki sorumluluğu yükleniciye aittir. Yasal kesintiler, kanuni süreler içerisinde, yüklenici tarafından ilgili kurumlara ödenecektir. Söz konusu yasal kesintilerin süresinde ödenmemesinden dolayı oluşacak her türlü sorumluluk ile gecikme zammı, ceza ve faiz yükleniciye aittir. Yüklenici bu kesintileri ilgili kurumlara yatırdığına dair makbuz fotokopileri ile SGK aylık bildirgeleri ile varsa Sosyal Güvenlik Destek Prim Bildirgesi'nin Sosyal Güvenlik Kurumu'nca onaylı birer örneğini, çalışma puantajları ve sürcülerin aylık maaş bordrolarını yatırıldığına dair belgeleri aylık istihkakını almak üzere düzenli olarak TP'ye ibraz edecektir. Aksi takdirde yükleniciye ödeme yapılmayacaktır."
ifadeleri yer almaktadır.
Ayrıca, teknik şartnamenin 5.21 nci ve 5.26 ncı maddelerinde de yüklenicinin, sürücülerin ücretlerini ödediğine dair belge sunduktan sonra hakedişini alacağı tespitlerine yer verilmiştir.
İdare ile yüklenici arasında imzalanan sözleşmenin 36.10 ncu maddesinde, yüklenici çalıştırdığı personelin aylık ücret ve diğer alacaklarını idareden alacağı hakedişlerini beklemeden ödeyeceği belirtilmiştir.
Sayıştayın 2018 yılına ait yapmış olduğu denetimlerde, gerek bölgelerde gerekse Genel Müdürlükte, firmanın çalışanların maaşlarını ödemediği ve istenilen bir kısım belgeleri idareye
İdarenin 17.08.2018 tarihli yazısında; "Temmuz 2018 ayına ait hak edişini firmanıza ödenmesi için gerekli olan evraklardan, 18 adet sürücünün Temmuz 2018 ayına ait ücretlerinin 13.08.2018 tarihi itibariyle yattığına dair Türkiye iş Bankası-Ağrı Şubesine ait imzalı evrak bulunmasına rağmen, söz konusu tarih itibarıyla sürücülerin ücretlerinin ödenmediği tespit edilmiştir." ifadeleri yer almıştır.
Hakediş dosyalarında bulunan ve işçilere ait maaş ödemelerinin yapıldığı belgenin doğru olup olmadığını tespit amacıyla, İş Bankası Ağrı Şubesine başvuru neticesinde, firmanın maaşların ödenediğine dair İdareye sunduğu belgenin, ödeme öncesi yapılan bir uygulamanın ekran çıktısı olduğu, ve bu ekran çıktısının maaşların ödendiği anlamına gelmediği banka yetkilisi tarafından teyid edilmiştir. Eylül 2018 tarihine kadar firma tarafından maaşların ödendiğine dair sunulan belgenin doğru olmadığı tespit edilmiş, bu konuda Sayıştay'ın uyarıları neticesinde gerekli önlemlerin alındığı Ekim 2018 tarihinde yapılan incelemeler neticesinde anlaşılmıştır. Çalışanların mağdur edilmemesi bakımından, İdarenin, sözleşmenin "Sözleşmede değişiklik yapılması" başlığının bulunduğu 23 ncü maddesinde, sözleşme bedelinin aşılmaması ve yüklenicinin karşılıklı olarak anlaşması kaydıyla sözleşme hükümlerinde değişiklik yapılabileceği hükmüne istinaden, firma tarafından çalışanların maaşlarını kesin bir tarihte ödemesini teminen değişiklikle hüküm altına alması, ve böylece çalışanların ne zaman maaş alacaklarını bilme hakkının korunması önemli görülmektedir.
Öneri:
Sürücü Hizmet Sözleşmesinde çalışanların her ayın hangi gününde maaşlarını alacakları konusunu açıklığa kavuşturacak gerekli değişikliğin yapılması.
BULGU 8.2.4: Yatırım Malzemelerinin İlk Madde ve Malzeme Hesaplarına Alınması Uygulamasına Son Verilmesi
TPAO’da yatırım projelerinde kullanılmak üzere satın alınan malzemeler ambara girişte
“150-ilk madde ve malzeme” hesabının ilgili alt hesaplarına kaydedilmekte, ilgili oldukları projelerde kullanılacaklarında da “258-yapılmakta olan yatırımlar” hesabına alınmaktadır.
Ayrıca, gerek yurt içinden gerekse yurt dışından alınacak olan yatırım malzemeleri için açılan akreditifler “157.12 yurtdışı sipariş maliyetleri” hesabında, yurt içinden temin edilecek yatırım malzemeleri için verilen avansların da “159-verilen sipariş avansları” hesabında izlenmektedir.
Söz konusu uygulamada; yatırımlar için alınan malzemeler, yatırım projelerinde fiilen
sağlıklı olarak izlenmesine engel olmaktadır. Stoklar hesap grubunu oluşturan stokların, niteliği, doğru olarak sınıflandırılmaları ve etkin olarak takibi, işletmeler için son derece önemli görülmektedir.
Tek Düzen Muhasebe sisteminde yatırımlar için 258 ve 259 hesaplar ayrılmış olup, kuruluşların bu hesapları kendi durumlarına uygun alt hesaplara ayırarak kullanmaları gerekmektedir.
Öneri:
Yatırım projeleri için alınacak malzemelerin ve bunlar için verilecek avansların 150-159 no’lu hesaplarla ilişkilendirilmeden “258-yapılmakta olan yatırımlar” ve “259-verilen avanslar”
hesaplarında izlenmesi gerekmektedir.
BULGU 8.2.5: İşletme'de Kullanılma ve Satış Olanaklarını Yitiren Stoklar ve Duran Varlıkların İlgili Hesapta İzlenmemesi
TPAO’da kullanılmaz duruma gelen sabit kıymet ve malzemeler gerekli olurlar alınarak, ilgili sabit kıymet ve stok hesaplarından çıkartılarak doğrudan gider yazılmakta, hurda olarak satıldığında da gelir yazılmakta, arada geçen sürede de kayıt dışı kalmaktadır.
TPAO’da kullanılmaz duruma gelen sabit kıymet ve malzemeler gerekli olurlar alınarak, ilgili sabit kıymet ve stok hesaplarından çıkartılarak doğrudan gider yazılmakta, hurda olarak satıldığında da gelir yazılmakta, arada geçen sürede de kayıt dışı kalmaktadır.