NAMAZ İLE İLGİLİ AYETLER
Namaz belirli vakitlerde farzdır.
ﺍًﺖوُﻕْﻭَﻡ ﺍًﺐاَﺕِﻙ َﻦﻳِﻥِﻡْﺅُﻡْﻞا ﻯَﻝَﻉ ْﺕَﻦاَﻙ َﺓَﺎﻟَّﺺﻠا َّﻥِﺇ
“Namaz mü’minler üzerine belli vakitlerde farz kılındı.”(Nisa4/103)
Ayet, Namazın günün belli vakitlerinde farz olduğunun altını çiziyor.
Kur’anda namaz vakitleri işari olarak belirtilmiştir.
َﻦآْﺭُﻕَﻭ ِﻝْﻱَّﻞﻠا ِﻕَﺱَﻍ ﻯَﻝِﺇ ِﺱْﻡَّﺶﻠا ِﻚوُﻝُﺩِﻝ َﺓَﺎﻟَّﺺﻠا ِﻡِﻕَﺃ ﺍًﺪوُﻩْﺵَﻡ َﻦاَﻙ ِﺭْﺝَﻑْﻞا َﻦآْﺭُﻕ َّﻥِﺇ ِﺭْﺝَﻑْﻞا
“Öğle vakti, Güneşin zevalinden/ batıya meylinden başlayarak, gece karanlığının iyice bastığı vakte kadar namazlarını tam olarak kıl. Bir de uzunca Kur’an okunan sabah namazını kıl; çünkü sabah namazı, gece ve gündüzde nöbetleşe görev yapan meleklerinin şahit olarak hazır
bulunduğu bir namazdır ”.(İsra 17/78)
Bu ayet öğle, ikindi, akşam ve yatsı namazları bir cümle içinde zikredilmiş, sabah namazı ayrıca belirtilip, onun önemli ve meleklerin iştiraki sebebiyle şahitli bir namaz olduğuna ve sabah
namazında biraz fazlaca Kur’an okunması gerektiğine dikkat çekilmiştir.
Farz namazların vakti beştir.
َّﻥِﺇ ِﻝْﻱَّﻞﻠا َﻥِﻡ ﺍًﻑَﻝُﺯَﻭ ِﺮاَﻩَّﻦﻠا ِﻱَﻑَﺭَﻁ َﺓَﺎﻟَّﺺﻠا ِﻡِﻕَﺃَﻭ {َﻦﻳِﺭِﻚاَّﺬﻟِﻝ ﻯَﺭْﻙِ ﺫ َﻙِﻝَﺫ ِﺖاَﺉِّﻱَّﺲﻠا َﻥْﺏِﻩْﺫُﻱ ِﺖاَﻥَﺱَﺡْﻞا
“Ve ( Ey Peygamber!) günün iki tarafındaki namazları layıkıyla kıl.(günün ilk tarafındaki namaz sabah namazıdır; ikinci tarafındaki namazlar ise öğle ve ikindi namazıdır.) Gecenin ilk
saatlerindeki namazları da kıl.(Gecenin ilk saatlerindeki namazlar akşam ve yatsı namazlarıdır.) Şüphesiz hasenât (iyilikler), seyyiâtı( kötülükleri) temizler.( Burada hasenâttan kasıt beş vakit namazdır.Seyyiât küçük günahlardır.) Bu öğüt alanlar için bir hatırlatmadır.”(Hud 11/114)
Gündüzün iki tarafı, gün ortasında güneşin batı tarafına meylinden önceki ve batı tarafına meylinden sonraki bölümleridir. Gündüzün öğleden önceki bölümüne ğadve denir. Bu bölümde sabah namazı yer alır. Gündüzün öğleden sonraki bölümüne aşiyye, denir. Bu bölümde öğle ve ikindi namazları yer alır. Gecenin ilk bölümündeki namazlar ise akşam ve yatsı namazlarıdır.Bu ayettede beş vakit namaza işaret edilmiştir.
ِﻊوُﻝُﻁ َﻝْﺏَﻕ َﻙِّﺏَﺭ ِﺩْﻡَﺡِﺏ ْﺡِّﺏَﺱَﻭ َﻦوُﻞوُﻕَﻱ ﺍَﻡ ﻯَﻝَﻉ ْﺭِﺏْﺺاَﻑ
َﻒاَﺭْﻁَﺃَﻭ ْﺡِّﺏَﺱَﻑ ِﻝْﻱَّﻞﻠا ِءاَﻦآ ْﻥِﻡَﻭ ﺍَﻩِﺐوُﺭُﻍ َﻝْﺏَﻕَﻭ ِﺱْﻡَّﺶﻠا ﻯَﺽْﺭَﺕ َﻙَّﻝَﻉَﻝ ِﺮاَﻩَّﻦﻠا
“ Ey Peygamber!(Müşrik ve münafıkların) Senin Peygamberliğin hakkında söyledikleri yalanlara ve istihzalara aldırma sabret. Güneş doğmadan önce sabah namazını, güneş batmazdan önce de ikindi namazını kıl. Rabbini tesbih ederek, O’nu noksan sıfatlardan ve kusurlardan tezih et;
kemal sıfatları ile O’na hamd et. Gece saatlerinde yatsı namazını ve gündüzün iki tarafında da öğle ve akşam namazlarını kılarak O’na kulluk et. Böyle sürekli ibadet yaparsan, karşılığında Rabbinin sana vereceği mükafatlardan dolayı hoşnut ve razı olursun”. (Tâhâ 20/130)
Ayet beş vakit namaza ve namzın Allah’a hamdi ve tesbihi içinde barındırdığına, o vakitlerde ibadetin ve duanın daha anlamlı ve önamli olduğuna işaret etmektedir.
Müminler hedefledikleri başarıya ereceklerdir.
َﻦوُﻉِﺶاَﺥ ْﻡِﻩِﺕَﺎﻟَﺹ ﻱِﻑ ْﻡُﻩ َﻦﻳِﺫَّﻞا .َﻦوُﻥِﻡْﺅُﻡْﻞا َﺡَﻝْﻑَﺃ ْﺩَﻕ
Namazları ihlas ve samimiyetle kılmak, namaz kılarken allah’ın huzurunda olduğunun bilincine varmak gerekir. Namazın gayesi Allah’ın rıza ve hoşnutluğunu kazanmaktır. Hedef bu olunca, hedfine ulaşan büyük başarıyı kazanmış olur.
“ Gerçekten Allah’ın zatının ve sıfatlarının ve fiillerinin büyüklüğünü idrak edip, namazlarını eda ederken O’nun huzurunda huşû ile ibadet eden mü’minler, amaçladıkları büyük başaırya ermişlerdir.” (Müminûn 23 /1-2)
Ayeti Celile, namazlarını huşu ( derin bir sevgi saygı ve ürperti ile) kılan müminlerin zafere ereceklerini, hedefledikleri yüksek makam ve mertebeye kavuşacaklarını bildirmektedir.
Namazlarını hatalı ve gösteriş için namaz kılanların durumu
Namazlarımızı eda ederken riyadan ve gafletten uzak, samimi bir gönül ve duru, berrak
duygularla kılmalıyız. Bunun aksi durum ve tutum ile namaz kılanlar tehlike ve tehdide muhatap olacaklardır.
ْﻡِﻩِﺕَﺎﻟَﺹ ْﻥَﻉ ْﻡُﻩ َﻦﻳِﺫَّﻞا .َﻦﻳِّﻝَﺹُﻡْﻝِﻝ ٌﻝْﻱَﻭَﻑ .َﻦوُءاَﺭُﻱ ْﻡُﻩ َﻦﻳِﺫَّﻞا .َﻦوُﻪاَﺱ
“Yazıklar olsun o namaz kılanlara ki, onlar kıldıkları namazlarından gafildirler, şuursuzca namaz kılarlar. Onlar namazlarıyla insanlara gösteriş yaparlar.Amellerini gösterip insanların gönlünde
bir mertebe edinmeyi ve övülmeyi veya menfeat sağlamayı umarlar.” (Maûn 107/4-7)
Namazın büyük faziletlerinden yararlanmak için;
1- Namazı Allah’ın huzurunda olduğumuz bilinciyle kılmalıyız.
2- Namazı şartlarına, rükunlarına, sünnet ve adabına uyarak kılmak.
3- Şuurlu ve huşulu olmak,
4- Vaktinde kılmak ve kazaya bırakmamak.
5- Namazı önemsemek.
6- Onu vaktinde kılmanın sevincini yaşamak.
7- Namazı cennet tutkusu veya azap korkusu sebebiyle değil, Allah buna layık olduğu için kılmak.
8- Namaz şuuruyla bağdaşmayan günahlardan olabildiğince uzak durmak.
Namaz kötülüklerden korur
َﺔاَﻝَّﺺﻠا َّﻥِﺇ َﺔاَﻝَّﺺﻠا ِﻡِﻕَﺃَﻭ ِﺐاَﺕِﻙْﻞا َﻥِﻡ َﻙْﻱَﻝِﺇ َﻱِﺢوُﺃ ﺍَﻡ ُﻝْﺖا
ُﻩَّﻞﻠاَﻭ ُﺭَﺏْﻙَﺃ ِﻩَّﻞﻠا ُﺭْﻙِﺫَﻝَﻭ ِﺭَﻙْﻥُﻡْﻞاَﻭ ِءاَﺵْﺡَﻑْﻞا ِﻥَﻉ ﻯَﻩْﻥَﺕ
َﻦوُﻉَﻥْﺹَﺕ ﺍَﻡ ُﻡَﻝْﻉَﻱ
“Ey Peygamber! Sana vahyedilen Allah’ın kitabını (çekinmeden insanlara) oku ve namazı hakkını vererek kıl. Şüphesiz ki namaz, insanı, ahlâk ve adap dışı davranışlardan, meşrû olmayan işlerden uzak tutar. Namaz Allah’ı zikirdir ve andolsun ki Allah’ı zikir büyük bir ibadettir. Allah sizin yaptıklarınızı bilir.”(Ankebut 29/45)
Ayet namazın, Kur’anda emredilen farz bir ibadet, bir yönüyle de Allah'ı zikir olduğunu, sahibini kötü ahlak ve fiillerden alıkoyacağını, dolayısıyla karşılaşacağı uhrevi cezalardan ve
helaketlerden de koruyacağını belirtiyor. Ayrıca namaz insanı dünyevi bazı felaketlerden de korur. İnsanların hiçbir fiil ve davranışlarının Allah’tan gizli kalması söz konusu olmadığı; Allah’ın bütün yaptıklarımızı bildiğinin bilincinde olmalıyız.
Namazın özü tekbir, tesbih ve hamd ile Allah’ı anmaktır.
ﻯَّﻙَﺯَﺕ ْﻥَﻡ َﺡَﻝْﻑَﺃ ْﺩَﻕ .ﻯَّﻝَﺹَﻑ ِﻩِّﺏَﺭ َﻡْﺲا َﺭَﻙَﺫَﻭ
“Şurası muhakkak ki, nefsini küfür ve isyanlardan temizleyenler, Rabbinin adını kalbi ve diliyla zikreden ve huşû ile namaz kılan kimse başarıya ulaşmış , kurtuluşa ermiştir”. (A’lâ 87/14-15)
Namaz kılacak kişi kıbleye döner, kılacağı namaza niyet edip “Allâhü Ekber” diyerek tekbir alır.
Tekbir alırken baştaki hemzeyi uzatmaksızın telaffuz etmek gerekir. Uzatarak okumak manayı değiştirip olumsuza çevireceğinden dolayı hatalıdır. Eğer bu hata bierek ve kasden yapılırsa namazı bozduğu gibi - Allah korusun- küfreve inkâra götürür. Hata ile yanlış okunursa namazı bozmaz ve küfre sebep olmaz. Ancak bu hata tekrarlanmamalı ve hemen düzeltilmelidir. Bu konuda hocalarımız da camaatimiz de dikkatli olmalıdır.
NAMAZ İLE İLGİLİ HADİSLER:
Beş vakit namaz farzdır, ve çok önemlidir.
َﻞاَﻕ َﺓَﺺﻳِﺏَﻕ ِﻥْﺏ ِﺙْﻱَﺭُﺡ ْﻥَﻉ
َﻞاَﻕ ﺍًﺡِﻞاَﺹ ﺍًﺲﻳِﻝَﺝ ﻱِﻝ ْﺭِّﺱَﻱ َّﻡُﻩَّﻞﻠا ُﺕْﻝُﻕَﻑ َﺓَﻦﻳِﺩَﻡْﻞا ُﺕْﻡِﺩَﻕ
ْﻥَﺃ َﻩَّﻞﻠا ُﺕْﻝَﺃَﺱ ﻱِّﻥِﺇ ُﺕْﻝُﻕَﻑ َﺓَﺭْﻱَﺭُﻩ ﻱِﺏَﺃ ﻯَﻝِﺇ ُﺕْﺱَﻝَﺝَﻑ
ِﻞوُﺱَﺭ ْﻥِﻡ ُﻩَﺕْﻉِﻡَﺱ ٍﺚﻳِﺩَﺡِﺏ ﻱِﻥْﺙِّﺩَﺡَﻑ ﺍًﺡِﻞاَﺹ ﺍًﺲﻳِﻝَﺝ ﻱِﻥَﻕُﺯْﺭَﻱ
ِﻩِﺏ ﻱِﻥَﻉَﻑْﻥَﻱ ْﻥَﺃ َﻩَّﻞﻠا َّﻝَﻉَﻝ َﻡَّﻝَﺱَﻭ ِﻩْﻱَﻝَﻉ ُﻩَّﻞﻠا ﻯَّﻝَﺹ ِﻩَّﻞﻠا
َّﻥِﺇ ُﻞوُﻕَﻱ َﻡَّﻝَﺱَﻭ ِﻩْﻱَﻝَﻉ ُﻩَّﻞﻠا ﻯَّﻝَﺹ ِﻩَّﻞﻠا َﻞوُﺱَﺭ ُﺕْﻉِﻡَﺱ َﻞاَﻕَﻑ
ُﻩُﺖاَﻝَﺹ ِﻩِﻝَﻡَﻉ ْﻥِﻡ ِﺓَﻢاَﻱِﻕْﻞا َﻡْﻭَﻱ ُﺩْﺏَﻉْﻞا ِﻩِﺏ ُﺏَﺲاَﺡُﻱ ﺍَﻡ َﻝَّﻭَﺃ
َﺭِﺱَﺥَﻭ َﺐاَﺥ ْﺩَﻕَﻑ ْﺕَﺩَﺱَﻑ ْﻥِﺇَﻭ َﺡَﺝْﻥَﺃَﻭ َﺡَﻝْﻑَﺃ ْﺩَﻕَﻑ ْﺕَﺡُﻝَﺹ ْﻥِﺇَﻑ ﺎوُﺭُﻅْﻦا َّﻝَﺝَﻭ َّﺯَﻉ ُّﺏَّﺮﻠا َﻞاَﻕ ٌﺀْﻱَﺵ ِﻩِﺕَﺾﻳِﺭَﻑ ْﻥِﻡ َﺹَﻕَﺕْﻦا ْﻥِﺇَﻑ
ِﺓَﺾﻳِﺭَﻑْﻞا ْﻥِﻡ َﺹَﻕَﺕْﻦا ﺍَﻡ ﺍَﻩِﺏ َﻝَّﻡَﻙُﻱَﻑ ٍﻉُّﻭَﻁَﺕ ْﻥِﻡ ﻱِﺩْﺏَﻉِﻝ ْﻝَﻩ
َﻙِﻝَﺫ ﻯَﻝَﻉ ِﻩِﻝَﻡَﻉ ُﺭِﺊاَﺱ ُﻦوُﻙَﻱ َّﻡُﺙ
Bu konuda şu hadis bize yol ve yön göstermektedir.
Tabiinden Hurays bin Kabîsa derki; Medineye geldim ve Allâhım, bana kendisiyle aynı meclise oturup fayadalanabileceğim salih bir arkadaş bulmayı kolaylaştıri diye dua ettim. Duanın
bereketiyle Sahabeden Ebu Hureyre ile karşılaştım ve meclisine oturdum. Ben Allah’dan beni salih bir kimse ile karşılaştırmasını istedim; seni karşıma çıkardı.Bana Rasulüllah(s.a.v.) den işittiğin bir hadis söyle. Umulur ki, Allah onunla beni faydalandırır dedim. Ebu Hureyre, Rasulullah’tan (s.a.v.) işittim. Dediki: “ Kıyamet gününde, kulun Allah tarafından hesab çekileceği amellerinden ilki namazdır. Eğer namazları salih ise necata ermişAllah rızasını kazanmayı başarmıştır.Eğer namazları fasit ise hüsrana uğramış ve ziyana düşmüştür. Eğer farz namazlarında noksanlıklar varsa, Yüce Allah vazifeli meleklere: “Bakın, kulumun kıldığı sünnet namazları var mı, diye sorar ve sünnetlerle farz namazlarından noksan olanlar
tamamlanır ve sonra diğer amelleri de bu minval üzere sorgulanır, dedi” demiştir. (Tirmizi 2/378)
Mü’minlerin dünya ve ahiret saadetlerinin elde etmelerinde bu kadar büyük bir ehemmiyete haiz olan namazların kamil manada eda edilebilmesi için bazı hususlara riayet etmek gerekir.
Bunların en önemlileri namazın farzları ve vacipleridir.
NAMAZIN FARZLARI:
Namazın farzları on ikidir. Bunların altısı şart altısı ise rükündür. Şartlar namaza başlamadan yerine getirilmesi gereken hususlardır. Namazın rükünleri, namazı eda ederken yapılması gereken hususlar olup bunlardaki bir eksik veya kusur namazı bozar.
a) Namazın Şartları
1. Hadesten tahâret ( gerekli hallerde namaz abdesti ve gusül abdesti alarak hükmi kirlerden arınmak)
2. Necâsetten tahâret (bedenini, elbisesini ve namaz kılacağı yeri maddi kirlerden temizlemek) 3. Setr-i avret (vücudunun örtülmesi gereken yerlerini usulüne göre örtmek)
4. İstikbâl-i kıble (Namazda kıbleye yönelmek) 5. Vakit (Namazı vaktinde Kılmak)
6. Niyet( hangi vaktin namazını kılacaksa onu kalben bilip, dili ile söleyerek namaza niyet etmek)
b) Namazın Rükünleri
1. İftitah tekbiri (Allâhu Ekber)diyerek namaza başlamak.
2. Kıyam (namazın bir bölümünde ayakta durmak)
3. Kıraat (Namazın ayakta eda edilen bölümünde Fatiha suresini ve bir miktar kur’an ayeti okumak)
4. Rükû (Namazın bir bölümünde rukuya eğilmek) 5. Secde (manazın bir bölümünde secde yapmak)
6. Ka`de-i ahîre (namazın son bölümünde tahiyyatı okuyacak miktar oturmak)
Namazın Vâcipleri :
Namazın vâciplerinden herhangi birinin terkedilmesi namazı bozmaz; ancak namazın
vâciplerinden biri sehven terkedilmişse sehiv secdesi yapılması gerekir. Eğer bir vâcip kasten terkedilmişse namazın iade edilmesi yani yeniden kılınması gerekir. Sehiv secdesi yapılması gereken yerde bu secde yapılmamışsa namaz kerahetle caizdir.
Namazın vâcipleri şunlardır:
1. Namaza "Allâhüekber" ifadesiyle başlamak.
2. Nafile ve vacip namazların her rek`atında, farz namazların ilk iki rek'atında Fâtiha sûresini okumak.
3. Farz namazların ilk iki rek`atında, vâcip ve nâfile namazların her rek`atında Fâtiha'dan sonra, Kur'an'dan kısa bir sûre veya buna denk düşecek bir veya birkaç âyet okumak (zamm-ı sûre), Fâtiha'ya bir küçük sûre veya en küçük sûreye denk üç kısa âyet ya da üç kısa âyete denk bir uzun âyet eklemek vâciptir.
4. Farz olan kıraati ilk iki rek`atta yerine getirmek.
5. Fâtiha'yı, sûreden önce okumak.
6. Tek başına namaz kılarken öğle ve ikindi namazları ile gündüz kılınan nâfile namazlarda kur’anı sadece kendisinin duyacağı bir ses ile okumak. Sabah, akşam ve yatsı namazları ile gece kılınan nâfile namazlarda kişi serbesttir; isterse bakasını duyacağı şekilde sesli , isterse sadece kendisinin duyabileceği hafîf sesle okuyabilir.
7. Cemaatle kılınan namazda imam, sabah namazı ile akşam ve yatsı namazlarının ilk iki rek`atında sesli okumalıdır. Cuma namazında, bayram namazlarında, cemaatle kılınan teravih namazında, teravihten sonra cemaatle kılınan vitir namazında da imam Kur’anı yüksek sesle okur.
İmam, öğle ve ikindi namazlarının bütün rek`atlarında, akşam namazının üçüncü ve yatsı namazının son iki rek`atında kıraati sessiz okur.
8. Secdede alın ile birlikte burnu da yere koymak.
9. Üç ve dört rek`atlı namazlarda ikinci rek`atın sonunda oturmak.
10. Namazların gerek ilk, gerekse son oturuşunda teşehhütte bulunmak, tahiyyât'ı okumak.
11. Namazın sonunda sağ ve sol tarafa selâm vermek ("es-Selâmü aleyküm ve rahmetullah"
cümlesinin "es-Selâm" kısmını söylemek vâcip, "aleyküm ve rahmetullah" kısmını söylemek ise sünnettir).
12. Farz olan fiillerin sırasına riayet etmek (kıyamdan sonra rükûa gitmek, iki secdeyi peş peşe yapmak gibi).
13. Farz olan fiili geciktirmemek. Meselâ, birinci oturuşta Tahiyyât'ı okuduktan sonra,
"Allahümme salli alâ Muhammed" diyecek kadar bir süre bekledikten sonra üçüncü rek`ata kalkılacak olursa farz geciktirilmiş sayılır ve sehiv secdesi gerekir.
14. Vitir namazında Kunut duası okumak Ebû Hanîfe'ye göre vâcip, İmâmeyn'e (Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed) göre sünnettir.
15. Ramazan ve kurban bayramı namazlarının her iki rek`atında ilâve (zâit) üçer tekbir almak (bayram namazının ikinci rek`atında rükûa giderken tekbir almak da vâciptir. İkinci rek`atta getirilen ilâve tekbirler rükûdan hemen önce olduğu için bu rek`atta rükûa giderken alınan tekbir de vâcip sayılmıştır).
16. Sehiv secdesi yapılmasını gerektiren bir fiilde bulunulmuşsa sehiv secdesi yapmak ve sehiv secdesinden sonra selâm vermek de vâciptir.
17. Ta`dîl-i erkâna riayet etmek Ebû Yûsuf'a göre farz, Ebû Hanîfe ve Muhammed'e göre vâciptir.
18. Namazdayken secde âyeti okunmuşsa tilâvet secdesi yapmak da vaciptir.
SONUÇ
Namaz önemli bir ibadettir. Müslümanlar buna büyük özen göstermelidir. Çünkü Allah namaza büyük önem vermekte ve muhasebeye onunla başlamaktadırrr.Hedef Allah rızasını kazanmaktır. Allah’ın namaza ihtiyacı yoktur; ancak müminlerin namaz ile Allah rızasını kazanmaya çok ihtiyaçları vardır.
16.11.2011
Hasan ERSÖZ, Marmaris Müftüsü
