KAHRAMANMARAŞ’TA CEVİZ YETİŞTİRİCİLİĞİ Mehmet SÜTYEMEZ
KSÜ Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü- K.Maraş ÖZET
K.Maraş Doğu Akdeniz bölgesi içerisinde yer alan bir ilimizdir. Konumu itibariyle güneyinde Akdeniz iklimi, kuzeyinde İç Anadolu kara iklimi hakimdir. Bölge iklim yapısı ve verimli toprakları nedeniyle özellikle ılıman iklim meyve türlerinin yetiştiriciliği açısından oldukça elverişlidir. Ceviz bölge halkının ekonomik hayatında oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu yüzden bölgede ceviz yetiştiriciliği giderek daha da artan bir öneme sahip olmaktadır.
WALNUT GROWING IN KAHRAMANMARAŞ ABSTRACT
K. Maraş is one of the city which is placed in the borders of the mediterranean.
Accoiding to its conditions, Mediterranean climate in the south and continental climate in the north is prevailing in the region. The region is very suitable with it’s climate and fertile soils, especially for the production of temperate zone fruits. Walnut is quite important to the economical life of the local people. Therefore walnut growing is gradually gaining importance.
GİRİŞ
Ceviz, ekstrem iklim özelliklerine sahip yerlerin dışında ülkemizin hemen her yerinde yetişebilmektedir. Bu meyve türü Akdeniz Bölgesinin doğusunda yer alarak Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güney Doğu Anadolu’nun kesiştiği yerde bulunan ve Akdeniz ile karasal iklim arasında geçit konumunda olan bir bölgede halkın ekonomik hayatında önemli bir yere sahip olmuştur.
K.Maraş’ın sahip olduğu toplam tarım alanı içerisinde meyveciliğin oranı ancak
% 10 dolayındadır (Tablo 1). Bu meyvecilik potansiyeli içerisinde ceviz yetiştiriciliği açısından K.Maraş cevizciliğinin Türkiye ceviz yetiştiriciliğinde ilk sıralarda yer alması bölgede cevize verilen önemin bir göstergesidir. K.Maraş her geçen gün daha da artan ağaç sayısı (180.675 adet) ile Türkiye ceviz yetiştiriciliğinde ilk sırada yer alırken, üretim yönünden 3. sırada yer almaktadır (Tablo, 2). Aynı Tabloda K.Maraş’ın ceviz yetiştiriciliği açısından Akdeniz bölgesi içerisindeki durumu da görülmektedir. Bölgede ceviz yetiştiriciliği başta Merkez ilçenin doğu kesimlerindeki köyler olmak üzere Çağlayancerit ve Pazarcık ilçeleri ve köylerinde yoğunlaşmaktadır (Şekil 1).
Kahramanmaraş’ın coğrafik yapısından dolayı ceviz yetiştiriciliği genelde dağ eteklerinde ve yamaçlarında yoğunlaşmıştır. Ceviz daha çok bölgenin doğu kesimlerinde ön planda olup, toplam üretimin büyük kısmı da bu kesimlerdeki ilçe ve köylerden sağlanmaktadır. Yani K.Maraş ili sınırları içerisinde batıdan doğuya gidildikçe cevizin yoğunluğu artmaktadır (Şekil 2). Bu kesimlerdeki bazı köyler ceviziyle meşhur olmuştur. Hatta bazı köyler adlarını bile cevizden almıştır. Örneğin bunlardan Kozludere köyü başta gelir. Bu köy, ceviz yetiştiriciliği ile ün yapmış
Meyve 410.890 9.20
Sebze 71.430 1.60
Toplam 4.466.230 100.00
Tablo 2. Bölgelerin ve K.Maraş Ceviz Yetiştiriciliğinin Türkiye İçerisindeki Yeri (2)
Toplam Ağaç
Sayısı (adet)
Oranı (%)
Üretim (ton)
Oranı (%) Türkiye 4.522.000 100.00 115.000 100.00
İç Anadolu 974.122 21.54 24.754 21.52
Güneydoğu Anadolu 734.263 16.24 17.762 15.44
Ege Bölgesi 699.500 15.47 18.145 15.78
Doğu Anadolu 640.513 14.16 17.085 14.86
Marmara Bölgesi 325.815 7.21 9.982 8.68
Akdeniz Böl 459.502 10.16 10.590 9.20 K.Maraş 180.675 4.00 3.412 2.97 Tablo 3. K:Maraş’da Ceviz Yetiştiriciliğinin Bölgelere Göre Durumu (3)
Bölgesi Meyve Veren Ağaç Sayısı
(adet)
Meyve Vermeyen
Ağaç Sayısı (adet) Toplam Ağaç
Sayısı (adet) Toplam Üretim (ton)
Verim (kg/ağ)
Merkez 60.000 37.000 97.000 2.400 40
Afşin 2.500 2.000 4.500 120 48
Andırın 2.000 300 2.300 94 47
Ç.Cerit 34.675 18.000 52.675 600 17
Ekinözü 2.200 200 2.400 80 36
Göksun 2.300 200 2.500 138 60
Nurhak 500 1.000 1.500 10 20
Pazarcık 17.500 5.500 23.000 262 15
Türkoğlu 700 150 850 21 30
Toplam 122.375 64.350 186.725 3.425 30
Şekil 1. Cevizin yoğun olarak yetiştirildiği Çağlayancerit ilçesinden görünüm
Şekil 2. Kahramanmaraş’da cevizin yoğun olarak yetiştirildiği bölgeler
aşılı ceviz üretimine önem vermeye başladıkları da görülmektedir. Ancak bunların da bölgenin ihtiyacını sağlayamadığı görülmektedir. Başta aşılama olmak üzere yetiştiricilik tekniği bakımından yetersizliğin ortadan kaldırılarak resmi kuruluşlarla birlikte üreticinin ihtiyacı olan, verim ve kalite bakımından üstün çeşitlerin çoğaltılması veya özel fidan yetiştiricilerinin bu işleri organize etmeleri sağlanmalıdır. Fidancılık problemi ortadan kalktığı taktirde, başta cevizin yoğun olduğu yerler olmak üzere yetiştiricilik kapama bahçeler halinde daha çok yaygınlaşacaktır.
KÜLTÜREL UYGULAMALAR-HASTALIK VE ZARARLI SAVAŞIMI Bölgede ceviz ağaçlarına herhangi bir kültürel uygulama yapılmamaktadır. Hatta tamamen bilgisizlikten kaynaklanan “cevizler budanmaz, ilaçlanmaz” gibi kalıplaşmış fikirler bazı yerlerde hala geçerliliğini korumaktaysa da son yıllarda etkisini kaybetmeye başlamıştır. Fakat bölge üreticisinin meyve yetiştirme teknikleri konusundaki bilgileri son derece yetersizdir.
Bölgede ceviz ağaçlarına gerçek anlamda sulama, toprak işleme, gübreleme vb kültürel işlemler hemen hemen hiç uygulanmamaktadır. Ayrıca hastalık ve zararlılarla hiçbir mücadele yapılmamaktadır. Bunun sonucunda da ürün ve kalite kayıpları meydana gelmektedir. Bölgede en çok görülen hastalık ve zararlılar ise antraknoz, yaprak biti ve ceviz iç kurdudur. Özellikle batı kesimlerde, zaten az olan yetiştiriciliğe karşın, çok şiddetli antraknoz görülmektedir. Ayrıca bölgenin değişik kesimlerinde element noksanlıklarına da rastlamak mümkündür. Buna karşın ceviz ağaçlarında herhangi bir şekilde element noksanlığını giderecek bir uygulama yapılmamaktadır.
Bazı yerlerde hastalık ve zararlıların %50-60’ lara varan ürün kaybına sebep olduğu görülmektedir. Son yıllarada alınacak bazı küçük tedbirlerin dahi bilinmemesi bazı yerlerde ceviz ağaçlarını elden çıkma noktasına getirmiştir.
DERİM VE DERİM SONRASI İŞLEMLER, MUHAFAZA-PAZARLAMA Bölgede ceviz derimi yerleşim yerlerine ve yüksekliğe göre değişmekle birlikte, Eylül 15 ile Ekim 20 tarihleri arasında yapılmaktadır. Derim zamanını uygun olarak belirlemede çiftçiler arasında değişik kriterler kullanılmakla birlikte genelde yeşil kabuğun çatlaması ve sert kabuktan kolayca ayrılabilmesi en geçerli olgunluk kriteri olarak kullanılmaktadır. Ayrıca olgunluk döneminde kargaların ceviz ağaçlarını ziyaretlerinin sıklaşması da cevizde derim zamanının bir habercisi sayılmaktadır.
Cevizlerin derimi tamamen uzun sırıklarla yapılmaktadır. Ağaçlar kendi hallerinde büyüdükleri için çok yüksek ve geniş taçlı olmaktadır. Bu yüzden de derim, zor olmaktadır. Herhangi bir sergi kullanılmadan yere düşürülen meyveler yeşil kabuklu ve kabuksuz olarak ayrılmakta ve kurutmak için evlerin damlarına serilerek birkaç gün bekletildikten sonra yeşil kabuklarından kolayca ayrılmaları sağlanmaktadır.
İç olarak değerlendirilecek cevizler kırılma sırasında parçalanmayı azaltmak için biraz nemli durumda iken kırılmaktadır. Eğer cevizler kabuklu olarak satılacaksa tam olarak kurutulup cevizler bez torba veya çuvallara konularak depolanmakta veya hemen satılmaktadır.
Kahramanmaraş’da cevizin pazarlanma şekli, kabuklu meyve “tane” hesabıyla, ceviz içi de “ağırlık oranıyla” satılmaktadır. Pazarlama ise tamamen gezici tüccarlar aracılığı ile gerçekleşmektedir. Hasat zamanına yakın bir dönemde esnaflar çiftçilerden cevizleri “kabala” diye belirlenen usul ile satın almakta ve onlar da başta G.Antep olmak üzere çevre illere götürüp daha büyük tüccarlara satmak suretiyle pazarlamaktadırlar. Çağlayancerit ilçesinde yılda 30- 40 ton ceviz içinin üretildiği ve bunun büyük çoğunluğunun ilaç kullanılmamasından dolayı başta Hollanda olmak üzere Avrupa ülkelerine satıldığı bilinmektedir. Bölgede çiftçiler kendi ev ihtiyaçları için gerekli cevizi ayırdıktan sonra geriye kalanını tamamen satmaktadırlar.
Teknik bilgiye sahip deneyimli işçi yetersizliği, ayrıca ağaçların yüksek taçlı olması da özellikle hasat döneminde bazı problemlerin ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bu olumsuz durumlar da hasat işlemlerinin gecikmesine, buna bağlı olarak da iç kararması gibi kalite kayıplarına ve dökümlerle de ürün kayıpları meydana gelmektedir. Ayrıca deneyimsiz işçilerle yapılan hasat sırasında meyvelerin bir kısmının ağaç üzerinde bırakılmasından dolayı da ürün kayıpları meydana gelmektedir. Büyük sırıklarla çırpma yoluyla yapılan bilinçsiz hasat sırasında, ertesi yılın meyve gözleri zararlanmakta ve buna bağlı olarak da ürün miktarı ve ağacın gelişimi olumsuz etkilemektedir.
DEĞERLENDİRME ŞEKİLLERİ
K.Maraş’da ceviz, değişik şekillerde değerlendirilmektedir. Örneğin cevizler iç olarak üzümlerden yapılan sucuk ve samsaların içlerine konulur, ayrıca K.Maraş’ın meşhur tarhanası yanında çayla birlikte tüketilmektedir.
Ceviz ağcının diğer bir değerlendirme şekil de bilindiği gibi kereste olarak kullanılmasıdır. Yasak olmasına rağmen K.Maraş’da da ceviz kütük kesimleri yapılarak kereste tüccarları tarafından belli ücret karşılığı satın alınarak değerlendirilmektedir.
K.Maraş’da ceviz oymacılık sanatı oldukça önemli bir düzeydedir. K.Maraş’da en önemli problemlerden biri de bilinçsiz ağaç kesiminin önüne geçilememesidir. Bundan dolayı sırf kerestesi iyi diye çok kaliteli tipler ortadan kalkmaktadır. Ayrıca bu kereste
3. ANONİM, 1992. Tarım İl Müdürlüğü yayınları K.Maraş.
