BELÇİKA ve HOLLANDA'D AKİ TÜRK İŞGÜCÜ ve MESELELERİ

BELÇİKA ve H O L L A N D A ' D AKİ TÜRK İŞGÜCÜ ve MESELELERİ

D o ç . D r . Mustafa E. ERK A L

26 Nisan 1986 tarihinde Anvers'de toplanan T ü r k İslâm K ü l ­ t ü r D e r n e k l e r i Federasyonu'nun 3. Büyük K u r u l t a y ı ' n a davete icabet ederek k a t ı l d ı k . İşçi k a r d e ş l e r i m i z l e a s l ı n d a süresi kısa fakat verimi ve bizde b ı r a k t ı ğ ı t e s i r l e r i büyük olan b e r a b e r l i ğ i ­ mizden m u t l u l u k d u y d u k Gerek B e l ç i k a ' d a , gerek Hollanda'da i ş ç i l e r i m i z i t e ş k i l â t l a n m ı ş , b i r l i k ve beraberlik i ç i n d e g ö r d ü k . B a y a n ı ş m a y ı a r t t ı r m a k ve bir t a k ı m h a k l a r ı elde e t m e k için yurt d ı ş ı n d a b i r l i k ve b e r a b e r l i ğ i g ü ç l e n d i r m e k gerekmektedir. P a r ç a p a r ç a d e r n e k l e ş m e b ü t ü n v a t a n d a ş l a r ı m ı z a zarar verebilir. F e d e ­ rasyonun b i r l e ş t i r i c i k a y n a ş t ı r ı c ı ve bu ü l k e l e r d e y a ş a y a n i ş ç i l e ­ rimize memleket hasretini u n u t t u r u c u g a y r e t l e r i n i a r t t ı r m a s ı g e ­ r e k m e k t e d i r . Aklın ve m a n t ı ğ ı n g e r e ğ i n i yerine g e t i r e r e k y u r t ­ t a ş l a r ı m ı z l a ve bilhassa m a h a l l î y ö n e t i c i l e r l e ilişkiler daha da s ı k l a ş t ı r ı l m a l ı , dolayısıyla T ü r k l e r i n i t i b a r ı y ü k s e l t i l m e l i d i r . Bu i l i ş k i l e r d e yer ve zaman i y i k o l l a n m a l ı d ı r . Bu ü l k e l e r i n millî ve dinî ö n e m l i günlerinin bir takvimi ç ı k a r ı l a r a k temaslar daha da s ı k l a ş t ı r ı l m a l ı d ı r .

İ ş ç i l e r i m i z , ç o k cılız bir i k i bölücü sesin d ı ş ı n d a devletine ve onun menfaatlerine b a ğ l ı d ı r . Bu tavır onun y a r a t ı l ı ş ı n d a n k a y ­ n a k l a n m a k t a d ı r . Gözü her yerde ayyıldızı, kulağı ezanı arayan, kalbi ve gönlü T ü r k i y e C u m h u r i y e t i n i n y a n ı n d a , insanlık t a r i h i n i n millî menfaat ç a t ı ş m a l a r ı n ı n t a r i h i o l d u ğ u n u k a v r a m ı ş , millî ve m a n e v î d e ğ e r l e r i n i koruyan, A t a t ü r k ' d e de ifadesini bulan T ü r k

Milliyetçiliği f i k r i n i kendine rehber edinen bu c e f a k â r ve vefa­

kâr insanlara hizmet edebilmek bir aydın için en büyük ş e r e f o l m a l ı d ı r . Ü l k e s i n e ve ailesine bir ş e y l e r verebilmek için s a ğ l ı ­ ğ ı n d a n çok ş e y l e r kaybeden, sakat kalan bu i n s a n l a r ı n genellikle süslü d i p l o m a l a r ı yoktur ama duygu ve sezgileri ile d o ğ r u y u b u l ­ makta hiçbir zaman y a n ı l m a m ı ş l a r d ı r . Bunlar bizim i n s a n l a r ı m ı z - dır. B e l ç i k a ' d a k i , H o l l a n d a ' d a k i , A l m a n y a ' d a k i T ü r k i y e d i r onlar...

Bilindiği ü z e r e , 1961 yılında Federal A l m a n y a ile y a p ı l a n işgücü a n t l a ş m a s ı T ü r k i ş ç i l e r i n i n bu ü l k e y e gidişlerini h ı z l a n d ı r ­ mış ve A l m a n y a ' y ı d i ğ e r Avrupa ülkeleri t a k i p e t m i ş t i r . İlk nesil olarak isimlendirilen bu i ş ç i l e r i m i z bugün kesin dönüş ve e m e k l i ­ l i k meselesi ile karşı k a r ş ı y a d ı r . T a n ı m a d ı k l a r ı bir sanayi t o p l u ­ munun i ç i n d e örf ve â d e t l e r i y l e b a m b a ş k a bir sosyal m u h i t t e kendilerini bulan bu nesil; uyum s a ğ l a m a d a zorluk ç e k m i ş ve k ı s ­ men dışa kapalı bir c e m a a t ç i yapı o l u ş t u r m u ş t u r . Büyük g ü ç l ü k ­ lerle k a r ş ı l a ş a n ve y ı p r a n a n bu i l k nesil daha çok, kendi g a y r e t ­ l e r i ile g ü ç l ü k l e r l e m ü c a d e l e e t m i ş t i r . Bu y ı l l a r d a Avrupa'da d i ­ ğ e r y a b a n c ı i ş ç i l e r i n s ı ğ ı n a c a ğ ı kiliseleri b u l u n m a s ı n a r a ğ m e n , T ü r k i ş ç i l e r i n i n sosyal d a y a n ı ş m a ve beraberliklerini p e k i ş t i r e c e k c a m i l e r i ve t e ş k i l â t l a r ı yoktu. Bu b a k ı m d a n , y a b a n c ı ü l k e d e y a ­ ş a m a n ı n i l k d ö n e m l e r d e d o ğ u r d u ğ u tepki ve daha ç o k i ç e kapan­

ma " g e t t o l a ş m a " adı verilen bir y a p ı l a ş m a y ı da beraberinde ge­

t i r m i ş t i r . Y a b a n c ı toplumlarda "alt kültür grubu" meydana g e t i ­ ren i ş ç i l e r i m i z için dinî ibadet y a p ı l a n bir küçük mescit millî duygunun canlı t u t u l a c a ğ ı , vatan hasretinin g i d e r i l e c e ğ i bir o c a k ­ t ı r . H a t t a i ş ç i l e r i m i z a r a s ı n d a T ü r k i y e ' d e yerine g e t i r e m e d i k l e r i ibadetleri buralarda y a p a n l a r ı m ü ş a h e d e ediyoruz. T o p l u m l a k a y n a ş a m a y a n bu i l k nesil y a b a n c ı l a ş m a s ü r e c i i ç i n e g i r m i ş t i r .

N i t e k i m , Der Spiegel Dergisi'nden Wiedeman ve d i ğ e r bir ç o k y a b a n c ı y a z a r ı n da b e l i r t t i ğ i g i b i , T ü r k l e r i n e r i t i l e m e d i ğ i k ü l t ü r e l entegrasyonun s a ğ l a n a m a d ı ğ ı ortaya k o n m u ş t u r ( l ) . Y a ­ bancı ü l k e l e r i n bu s ı r a l a r d a e m e k l i l i ğ i gelen veya y a k l a ş a n bu birinci nesilden a r t ı k ü m i t v a r olabilmesi m ü m k ü n d e ğ i l d i r . B u n ­ dan dolayı son senelerde kesin dönüş konusu g ü n d e m e g e l m i ş t i r . İkinci ve ü ç ü n c ü neslin önemli boyutlara varan meseleleri b u l u n ­ m a k t a d ı r . Bu nesiller birinci neslin ç e k t i ğ i z o r l u k l a r ı daha h a f i f ­ l e m i ş bir ş e k i l d e k a r ş ı l a ş m a k t a d ı r l a r . G e n ç nesiller sosyal ç e v r e ­ ye, özellikle a r k a d a ş l ı k yoluyla girebilmekte; a r k a d a ş e d i n e b i l ­ mekte, yabancı d i l i okuldan ve ç e v r e d e n ö ğ r e n e b i l m e k t e ve bazı durumlarda ailesi ile a r k a d a ş l ı k çevresi a r a s ı n d a k a r a r s ı z bir t u ­ tuma g i r m e k t e d i r l e r . Bu g e n ç l e r i n T ü r k ç e l e r i de y e t e r l i d e ğ i l d i r .

T ü r k ç e k o n u ş u r k e n ö n e m l i ö l ç ü d e y a b a n c ı dil de k u l l a n ı l m a k t a ­ dır. B e l ç i k a ve Hollanda'da, az o l m a k l a b i r l i k t e evden k a ç m a ö r ­ nekleri g ö r ü l e b i l m e k t e , işçi aileleri gerekli bir yaygın e ğ i t i m d e n g e ç m e d i k l e r i n d e n ç o c u k l a r ı n a gerekli ş e k i l d e rehberlik de yapa­

m a m a k t a d ı r l a r . Bazı durumlarda ebeveynin yanlış ve baskıcı t u ­ t u m u , zaten kumar, alkol ve o t o m a t i k m a k i n e l e r i n a r a s ı n a s ı k ı ş ­ mış olan gerici ailesinden ş i k â y e t ç i olmaya g ö t ü r m e k t e d i r . G e n ç neticede pansiyonlu evlere d ü ş m e k t e d i r . Ç o c u k l a r ı n e ğ i t i m i o n ­ lara millî ve manevî d e ğ e r l e r i n k a z a n d ı r ı l a b i l m e s i , T ü r k i y e ' d e de ç ö z ü l e m e y e n ders k i t a b ı , y a y ı n l a r ve ö ğ r e t m e n meselesi bu n e s i l ­ l e r i n ö n ü n d e d u r m a k t a d ı r . Bu hususlara meselelerin tespiti ve t e k l i f l e r k ı s m ı n d a d e ğ i n e c e ğ i m i z d e n burada daha a y r ı n t ı y a g i r ­ mek istemiyoruz.

Ankara M i l l e t v e k i l i Sayın H a l i l Şıvgın ve gazeteci Sayın A k ­ kan Suver'in de bulunduğu h e y e t i m i z T ü r k i ş ç i l e r i n i n yoğun o l a ­ rak bulunduğu y ö r e l e r d e ç e ş i t l i gözlem ve sohbetler y a p t ı . A n - vers'deki K u r u l t a y d a 1500 kişilik salonun tamamen dolu olduğu g ö r ü l d ü . K u r u l t a y s o n r a s ı n d a H o l l a n d a - T ü r k İslâm Dernekleri F e - derasyonu'nun R o t t e r d a m ' d a d ü z e n l e d i ğ i "Yurt Dışı İşçi Mesele­

leri Sempozyumu" büyük bir k a l a b a l ı k l a y a p ı l d ı . T o p l a n t ı y a dev­

l e t i m i z i n d e ğ e r l i t e m s i l c i l e r i de k a t ı l d ı l a r . Bu t o p l a n t ı d a a l ı ş ı l ­ mışın aksine i ş ç i l e r i m i z d e r t l e r i n i dile g e t i r d i l e r . O t u z b e ş e yakın v a t a n d a ş ı m ı z söz a l d ı k t a n sonra heyet ü y e l e r i k o n u ş t u l a r . Gayet samimi ve verimli g e ç e n bu t o p l a n t ı d a işçi k a r d e ş l e r i m i z d e n çok ş e y l e r ö ğ r e n d i k . D ö r t saat s ü r e n bu t o p l a n t ı d a R o t t e r d a m B a ş ­ konsolosumuz Sayın Z ü b e y i r B e n l e r ' i n y a p t ı ğ ı a y d ı n l a t ı c ı k o n u ş m a t a k d i r l e k a r ş ı l a n m ı ş t ı r . A y r ı c a , h e y e t i m i z A m s t e r d a m , La Haye (Den Haag), Charlerai, Eisden, VVaterschei, Maasmechelen, K o o r - sel ve Beringen'de i ş ç i l e r i m i z l e meseleleri k o n u ş t u ve çok s a m i ­ mi g e ç e n t o p l a n t ı l a r y a p t ı . Y a k l a ş ı k onbin kişi ile temas etme i m k â n ı b u l d u ğ u m u z bu t o p l a n t ı l a r d a i ş ç i l e r i m i z l e birarada o l m a k ­ tan, onlarla k a y n a ş m a k t a n büyük m u t l u l u k duyduk. A l ı ş ı l m ı ş ı n aksine, sözü meseleleri olan insanlara b ı r a k m a k ve o n l a r ı s a a t ­ lerce d i n l e y e b i l m e k bizlere çok ş e y k a z a n d ı r d ı . Kendisiyle g ö r ü ş ­ me f ı r s a t ı b u l d u ğ u m u z La Haye B ü y ü k e l ç i m i z d e n de yakın ilgi g ö r d ü k . Y u r t dışı i ş g ü c ü n ü n meselelerine vakıf olan böyle bir d i ­ namik bir i n s a n ı n b u l u n m a s ı n a a y r ı c a sevindik. B e l ç i k a Federas- yonu'nun B a ş k a n ı Sayın Selahattin S a y g ı n i l e , Hollanda Federas­

yonu B a ş k a n ı Sayın Cengiz ü z d e m i r ' i n T ü r k l e r i n meselelerini ç ö z m e k için büyük gayretler g ö s t e r d i k l e r i n i bu b a k ı m d a n da k l a ­ sik d e r n e k ç i l i ğ i n çok dışına ç ı k t ı k l a r ı n ı m ü ş a h a d e e t t i k .

G ö r e b i l d i ğ i m i z ve a r a ş t ı r a b i l d i ğ i m i z k a d a r ı y l a g e l e c e ğ i kaza­

nabilmek için b u g ü n d e n y u r t d ı ş ı T ü r k l e r i n meselelerine ç o k b o ­ y u t l u bakmak z o r u n d a y ı z . Konu döviz g ö n d e r m e k , d ö n ü ş t e uyum s a ğ l a m a k ve bedelli a s k e r l i ğ i n de ö t e s i n d e d i r . İ ş ç i l e r i m i z i n b u l u n ­ d u k l a r ı ü l k e l e r i n demografik y a p ı l a r ı ö n ü m ü z d e k i on yıl i ç i n d e d e ğ i ş e c e k t i r . N ü f u s l a r ı nisbî olarak azalan bu ü l k e l e r T ü r k ç o ­ c u k l a r ı n a göz d i k m i ş l e r ve onlara yeni v a t a n d a ş l a r ı olarak b a k ­ m a k t a d ı r l a r . D i ğ e r t a r a f t a n , b ü n y e l e r i n i koruyucu t e d b i r l e r a l ­ makta ve s a n a y i l e ş m e n i n d o ğ u r d u ğ u sosyal h a s t a l ı k l a r ı ( y a l n ı z l a - ş a n k a l a b a l ı k l a r , cinsel sapmalar, u y u ş t u r u c u a l ı ş k a n l ı ğ ı , i n t i h a r , anomi, b o ş a n m a l a r , d ü ş e n doğum o r a n l a r ı , r n a k i n e l e ş e n insanlar vb.) gidermeye ç a l ı ş m a k t a d ı r l a r . B e l ç i k a ' d a sekste sapmalarla, u y u ş t u r u c u ve kumar makineleri ile m ü c a d e l e edilmeye b a ş l a n ­ m ı ş t ı r . Z a r a r l ı video b a n t l a r ı da aynı ş e k i l d e t a k i p e d i l m e k t e d i r . M u h a f a z a k â r l a ş a m a m a n ı n s a n c ı l a r ı n ı ç e k e n bu ü l k e l e r d e yabancı düşmanlığı durup dururken ortaya ç ı k m a m ı ş t ı r . Bunun i k i sebebi vardır. Birincisi, sosyal yapının d o ğ u r d u ğ u dışa nisbeten k a p a l ı ve tepkici c e m a a t l e ş m e (Dazlaklar v b . ) ' d i r . Ç o c u ğ u n aile d ı ş ı n a itildiği y a p ı l a r d a y e t e r l i sevgi ve ş e f k a t g ö r e m e y e n ç o c u k l a r d a b o ş a l m a i h t i y a c ı n ı s a ğ l a y a n ş i d d e t ve t a h r i p k â r d a v r a n ı ş l a r g ö r ü l ­ mektedir. Aslında gayesizlik ve hedefsizlik olan anominin d o ğ u r ­ duğu s o n u ç l a r a r a s ı n d a aşırı y e n i l i k ç i l i k , s a l d ı r g a n l ı k ve i l g i s i z l i k , normal dışı olan h e r ş e y i n i d e a l l e ş t i r i l m e s i s a y ı l m a k t a d ı r ( 2 ) . İkin­

cisi ise, patolojik g ö r ü n t ü ortaya k o y m a m a s ı n a r a ğ m e n , d o ğ a n y a b a n c ı d ü ş m a n l ı ğ ı . . . İ ş t e , bu ikinci nokta bu y a p ı l a r ı n m u h a f a - z a k â r l a ş m a i h t i y a c ı n d a n kaynaklanan kendi d ı ş l a r ı n d a k i insanla­

rın d ı ş l a n m a s ı d ı r . Bir d ö n e m ve h a l â y a b a n c ı ü l k e l e r d e n gelen i ş g ü c ü n e i h t i y a ç büyük o l m a s ı n a r a ğ m e n . . . B ü t ü n b u n l a r ı ve T ü r k i ş g ü c ü n ü n a r t ı k o ü l k e l e r i n bir p a r ç a s ı haline geldiğini d ü ş ü n ü r ­ sek; bu k i t l e n i n i y i ve b ö l ü n m e d e n y ö n l e n d i r i l m e s i halinde, T ü r ­ kiye, y ı l l a r d ı r giriş yapan m i l y a r l a r c a dövizden daha kârlı ç ı k a ­ b i l i r . Bugün Hollanda'da yarın d i ğ e r ü l k e l e r d e s e ç m e ve s e ç i l m e hakkını elde edecek olan T ü r k l e r ; e r g e ç iç p o l i t i k a d a siyasilerin a y a ğ ı n a gitmesi gereken bir oy potansiyeli meydana g e t i r e c e k t i r . Bunun ö r n e k l e r i bugün de g ö r ü l m e k t e , bakanlar ve m i l l e t v e k i l l e r i T ü r k Federasyonuna ait derneklere u ğ r a m a k t a d ı r l a r .

Bu bakimden, b a ş a r ı için " i ş ç i - i m a m - ö g r e t m e n - r e s m î g ö r e v ­ l i " a r a s ı n d a a n l a m l ı bir b i r l i k ş a r t t ı r . Bu olduğu t a k d i r d e , i ş ç i l e ­ rimizi b ö l m e k , z a y ı f l a t m a k isteyecek sözde islâm ö r t ü s ü n e b ü r ü ­ nen hareketler de sonuçsuz k ı l ı n a b i l i r . Bu gibi hareketler bir ö l ­ ç ü d e m a k s a t l ı olarak ve y a b a n c ı r e s m î kanallardan da beslene­

b i l i r . Hislerin i s t i s m a r ı ile t e r t e m i z ve vatansever i n s a n l a r ı n h i ç

de a r z u l a m a y a c a k l a r ı ş e k i l d e y ö n l e n d i r i l m e g a y r e t l e r i o l a b i l i r . Ü l k e m i z d e bazı h a t a l ı tutum veya uygulamalar g ö r ü l e b i l i r . Bunlar zamanla d ü z e l t i l e b i l i r ; çünkü niyet i y i d i r ve samimidir. T ü r k i y e , İslâmı manada ve ş e k i l d e en iyi ş e k i l d e y a ş a y a n ü l k e l e r i n b a ş ı n ­ da gelir. Bazı kötü ö r n e k l e r g e n e l l e ş t i r i l e m e z . H i ç b i r kirnse ve ü l k e d e n islâm dersi alacak durumda değiliz. Lâikliği din d ü ş m a n ­ lığı olarak anlamayan, minarelerinde ezan sesleri ç ı n l a y a n , A l ­ l a h ' a ve Y ü c e K i t a b ı m ı z a küfrün suç ve ceza k a p s a m ı n a a l ı n d ı ğ ı , g e n ç l e r i n manevî b a k ı m d a n da g ü ç l e n d i r i l m e s i ve yanlış sapmala­

rın engellenmesi için din derslerinin mecburi kılındığı, i s l â m ü l ­ keleri t o p l a n t ı l a r ı n d a ülkemizin Sayın Devlet Başkanı ve B a ş b a ­ kan seviyesinde temsil edildiği, kağıt p a r a s ı n d a y ü c e F a t i h ' i n ve A k i f ' i n resimlerinin bulunduğu bir ülke "darül-harp" olamaz. T ü r ­ k i y e ' d e vergi verilmez, Cumaya gidilmez, z e k â t verilmez, O ' r a y a döviz g ö n d e r i l e m e z sözlerinin sahipleri acaba hangi ü l k e l e r i n m e n ­ faatlerine hizmet e t m e k t e d i r l e r ? İ s l â m i y e t i kalkan yaparak koyu bir ırkçılık p e ş i n d e olanlar; aynı din dairesinde T ü r k d ü ş m a n l ı ğ ı y a p m a m a l ı d ı r l a r . K i l i s e l e r i n bile c a m i l e ş m e olgusu i ç i n d e b u l u n ­ duğu Avrupa'da bilerek veya bilmeyerek t e f r i k a y a r a t ı l a r a k h a n ­ gi kaynaklara hizmet edilmektedir. Şunu da hemen b e l i r t e l i m k i , gerek B e l ç i k a ' d a gerek Hollanda'da bu t i p f a a l i y e t l e r e ö n e m l i ö l ç ü d e r a s t l a m a d ı k .

Tespit ve Teklifler

- V a t a n d a ş l a r ı m ı z T ü r k i y e ' d e k i m ü s t e h c e n y a y ı n l a r d a n ş i k â ­ yet e t m e k t e d i r l e r . Bu y a y ı n l a r ı n g e n ç l e r ü z e r i n d e menfi tesirler y a r a t t ı ğ ı n ı s ö y l e m e k t e d i r l e r . Kendilerine T ü r k i y e ' d e bu işin b u n ­ ca zarardan sonra ciddiye alındığını ve bir kurul kurulduğunu be- l i ı t t i k . Bu kurulun ç a l ı ş m a l a r ı n ı g ö r d ü k t e n sonra bir d e ğ e r l e n d i r ­ me y a p a b i l e c e ğ i m i z i de s ö y l e m e y i ihmal etmedik. Bu t i p k o m i s ­ yonlar sadece T ü r k i y e ' d e değil; b i r ç o k ü l k e d e k u r u l m u ş t u r ve k u r u l m a k t a d ı r .

- İ ş ç i l e r i m i z bedelli askerlik konusunda ş i k â y e t ç i d i r l e r . B e ­ delin a z a l t ı l m a s ı n ı istiyorlar. Bilindiği gibi, yurt dışındaki işçi a i l e l e r i m i z o r t a l a m a 3-4 ç o c u k l u d u r . Bir aileden peş peşe i k i gencin askere gitmesi aile b ü t ç e l e r i n i s a r s m a k t a d ı r . H i ç olmazsa ikinci ç o c u k için bir i n d i r i m d ü ş ü n ü l e b i l i r .

- B e l ç i k a ve Hollanda'da ü n i v e r s i t e giriş i m t i h a n ı a ç ı l m a d ı ­ ğından i ş ç i l e r i m i z ç o c u k l a r ı n ı Paris veya L o n d r a ' y a g ö t ü r m e k zo-

runda k a l m a k t a d ı r l a r . B ö y l e c e , gereksiz döviz kaybı d o ğ m a k t a d ı r . Zamandan k a y ı p da söz konusudur. İ s v i ç r e ' y e liseler a r a s ı n d a d ü n ­ ya ş a m p i y o n u olan K ü ç ü k y a l ı Lisesi için kurye g ö n d e r i l d i ğ i n e g ö ­ re, bu ü l k e l e r d e de i m t i h a n a ç ı l a b i l i r .

- Y u r t dışında ö ğ r e t m e n a ç ı ğ ı n ı kapayabilmek için y e t k i l i k u r u l u ş l a r ı m ı z ı n r e h b e r l i ğ i n d e lise m e z u n l a r ı n d a n ö ğ r e t m e n y e t i ş ­ t i r i l m e s i s a ğ l a n a b i l i r . T ü r k ç o c u ğ u için ö ğ r e t m e n i devletimiz ve yurt dışındaki e l ç i l i k l e r i m i z s e ç e b i l m e l i ; y a b a n c ı belediye ve m a ­ halli y e t k i l i l e r e bu iş b ı r a k ı l m a m a l ı d ı r . T ü r k işçisi İstiklâl Marşı yerine enternasyoneli s ö y l e t e n devlet d ü ş m a n l a r ı n d a n yaka s i l k e ­ lemektedir. K a ç a k ö ğ r e t m e n l e r e ne zamana kadar t a h a m m ü l e d i ­ l e c e ğ i n i ö ğ r e n m e k i s t e m e k t e d i r .

Gerek ö ğ r e t m e n , gerek din a d a m ı i k i senede bir t a y i n e d i l ­ memelidir. Bunların ç e v r e y e a l ı ş a b i l m e l e r i ve b a ş a r ı l ı o l a b i l m e l e ­ ri için s ü r e a r t t ı r ı l m a l ı , h a t t a b a ş a r ı l ı olanlar için e m e k l i l i ğ e kadar orada ç a l ı ş m a l a r ı s a ğ l a n m a l ı d ı r .

- T ü r k işçi ç o c u k l a r ı ile T ü r k i y e ' d e k i y a ş l ı l a r ı a r a s ı n d a m e k ­ tup a r k a d a ş l ı ğ ı d ü z e n l e n m e l i ve d ı ş a r ı d a k i ç o c u k l a r ı m ı z ı n T ü r k i y e i l e i l g i l i b a ğ l a r ı kuvvetlendirilmelidir. D ı ş a r ı d a k i T ü r k işçi ç o c u k ­ larının b a b a l a r ı n ı n s t a t ü l e r i n i a ş a r a k y u k a r ı doğru sosyal hare­

k e t l i l i k s a ğ l a m a l a r ı için b u n l a r ı n orta vasıflı t e k n i k eleman y a p ı ­ labilmesi için temaslar y o ğ u n l a ş t ı r ı l m a l ı d ı r . İşgücü a ç ı ğ ı ile k a r ­ şı k a r ş ı y a bulunan y a b a n c ı ü l k e l e r , işçi ç o c u ğ u n u yine b a b a s ı g i ­ bi işçi olarak kullanmak i s t e m e k t e d i r l e r . Kaldı ki T ü r k i y e ' n i n de o r t a vasıflı teknik eleman a ç ı ğ ı b u l u n m a k t a d ı r . Maalesef, bazı i ş ­ çi v a t a n d a ş l a r ı m ı z da ç o c u ğ u n aileye bir an evvel gelir s a ğ l a y a ­ bilmesi için o k u m a s ı n d a n yana d e ğ i l d i r .

- Y u r t d ı ş ı i ş g ü c ü m ü z ü n bulunduğu ü l k e l e r l e k ü l t ü r a n l a ş m a ­ larının y a p ı l m a s ı veya günün ş a r t l a r ı n a g ö r e yenilenmesi g e r e k ­ mektedir. T ü r k i y e dört senedir boş olan Hollanda K ü l t ü r M ü s t e ­ ş a r l ı ğ ı n a yeni tayin y a p a b i l m i ş t i r .

- Y u r t d ı ş ı n d a y ü r ü r l ü k t e olan işsizlik s i g o r t a s ı i ş ç i l e r i m i z i g e v ş e t m e k t e , y e t e r l i ö l ç ü d e h a k l a r ı n ı a l m a l a r ı n ı ö n l e m e k t e d i r . Bu b a k ı m d a n , ç a l ı ş m a m ü ş a v i r l e r i m i z i n i ş ç i l e r i m i z l e daha y a k ı n d a n ilişki k u r m a l a r ı n d a büyük faydalar vardır. T ü r k işçisi, m e s e l â B e l ç i k a ' d a grevde bulunan maden o c a k l a r ı n d a aynen İ t a l y a n ç a ­ l ı ş m a müşavirinin olduğu gibi, kendi y e t k i l i s i n i de g ö r m e k i s t e ­ mektedir.

- 16 -

- Paiaport h a r ç l a r ı t a k s i t l e n d i r i l e b i l i r mi sorusu i ş ç i l e r i m i z t a r a f ı n d a n s o r u l m a k t a d ı r . Muhakkak k i , a l ı n a n h a r ç l a r h i z m e t i n y a n ı n d a hiç k a l m a k t a d ı r . Ancak, b u n l a r ı n t a k s i t l e a l ı n m a s ı v a t a n ­ d a ş ı m ı z ı r a h a t l a t a b i l i r .

- T ü r k i ş ç i l e r i n i n s e ç m e ve s e ç i l m e hakkını H o l l a n d a ' d a o l ­ duğu g i b i , d i ğ e r ü l k e l e r d e de k a z a n a c a k l a r ı d ü ş ü n ü l e r e k f a r k l ı p a r t i l e r d e n siyasi aday ç ı k a r m a d a daha sistemli bir ç a l ı ş m a y a ­ p ı l m a l ı , federasyonla ve resmi y e t k i l i l e r l e ilişkiler g e l i ş t i r i l m e ­ l i d i r .

- T ü r k i y e ' y e g e ç i c i veya h a s t a l ı k t a n emekli olup d ö n e n i ş ­ ç i l e r i m i z i n Sosyal Sigorta Kurumu hastahanelerinde g ö r d ü k l e r i k ö ­ tü muameleler insanı u t a n d ı r a c a k ö l ç ü d e d i r . Çoğu yerde rüşvet verilmezse ç e ş i t l i g ü ç l ü k l e r ç ı k a r ı l m a k t a ; h a t t a m a k s a t l ı olarak y a n l ı ş raporlar verilerek işçinin istikbali ile o y n a n m a k t a d ı r . H e ­ men hemen b ü t ü n i ş ç i l e r bundan ş i k â y e t ç i d i r .

- T ü r k i y e ' d e e m e k l i l i k için kesin dönüş ş a r t ı n ı n a r a n m a s ı , i ş ç i l e r i m i z i m a ğ d u r e t m e k t e d i r . B i r ç o k yerde bizlere k a t i d ö n ü ş ­ süz e m e k l i l i k h a k k ı n ı n s a ğ l a n m a s ı n ı b i l d i r d i l e r .

- E m e k l i l i ğ i gelen, ö z e l l i k l e birinci nesil i ş ç i l e r i m i z i n y u r t ­ dışında okuyan ç o c u k l a r ı n ı n T ü r k i y e ' d e k i yüksek okullara i n t i b a k ­ l a r ı n d a bazı b ü r o k r a t i k engellerin ç ı k t ı ğ ı g ö r ü l m e k t e d i r .

- T ü r k ç e derslerinin mecburi hale g e t i r i l m e s i b e ş saatten a ş a ğ ı o l m a m a s ı ve okullarda ders saatleri i ç i n d e verilmesi i s t e n ­ m e k t e d i r . Ders saatlerinin d ı ş ı n d a ö ğ r e n c i n i n t e k r a r okula gidişi zor o l m a k t a d ı r . Bu konuda i ş ç i l e r i m i z e de g ö r e v l e r d ü ş m e k t e d i r . Ç o c u k l a r ı n ı okula g ö n d e r m e z i erse bunun vebali kendilerinin o l a ­ c a k t ı r .

- İ ş ç i l e r i m i z t r i p t i k ü c r e t l e r i n d e i n d i r i m ve ö d e n m e s i n d e ç e ­ şitli k o l a y l ı k l a r ı n g e t i r i l m e s i n i i s t e m e k t e d i r l e r . T ü r k işçisi b e l i r l i bir s ü r e n i n ü z e r i n d e t e k r a r yurt dışına ç ı k ı p g i r i ş yapmak zorun­

da b ı r a k ı l m a m a l ı d ı r , ö z e l l i k l e h a s t a l ı k durumunda büyük zorluk­

lar ç e k i l m e k t e d i r .

- B e l ç i k a ve H o l l a n d a ' d a k i i ş ç i l e r i m i z i n Benelux ü l k e l e r i d ı ­ ş ı n d a vizeye tabi o l d u k l a r ı b i l i n m e k t e d i r . Bu konu uzun vadede ç ö z ü l e c e k bir tedbir o l m a s ı n a r a ğ m e n , ç e ş i t l i ü l k e l e r l e t e m a s l a r ­ da sürekli g ü n d e m maddesi y a p ı l m a l ı d ı r .

- 17 -

- Y a b a n c ı televizyon ve radyo y a y ı n l a r ı n d a y a n l ı ş , m a k s a t l ı ve t a r a f l ı y a y ı n l a r d i k k a t i ç e k m e k t e d i r . M e s e l â , Liege, B e l ç i k a 1-2 r a d y o l a r ı n d a T ü r k i y e aleyhindeki programlar b e l i r l i kaynak­

lardan d o ğ m a k t a d ı r . B ü y ü k e l ç i l i k l e r i m i z i n g a y r e t l e r i sınırlı k a l ­ m a k t a ve y o ğ u n ç a b a l a r fazla netice vermemektedir. Bu konu k ü l t ü r a n l a ş m a l a r ı k a p s a m ı n d a t e k r a r ele a l ı n a b i l i r .

- T ü r k i y e ' d e son y ı l l a r d a b a ş a r ı l ı ve hızlı ç a l ı ş m a l a r ı n a ş a ­ hit o l d u ğ u m u z P T T ' m i z u y g u l a d ı ğ ı posta ü c r e t l e r i dolayısıyla ade­

t â y u r t d ı ş ı n a k ü l t ü r ambargosu k o y m a k t a d ı r . E ğ e r a m a ç T ü r k i y e ' den d ı ş a r ı k i t a p , gazete, dergi gibi y a y ı n l a r ı g ö n d e r t m e m e k ise, bu ülke h a y r ı n a olamaz. T ü r k i y e ' n i n t a n ı t ı l m a s ı k ö t ü propagan­

dalara k a r ş ı gerekli d o k ü m a n l a r ı n d ı ş a r ı y a u l a ş t ı r ı l m a s ı b a k ı m ı n ­ dan ü c r e t l e r t e k r a r g ö z d e n g e ç i r i l m e l i d i r . D e v l e t i m i z k ü l t ü r ve h a b e r l e ş m e d e sosyal devlet o l d u ğ u n u g ö s t e r e b i l m e l i d i r .

- Y u r t d ı ş ı n a t e k n o l o j i t r a n s f e r i , a r a ç g e r e ç ve makine almak i ç i n giden bazı i ş a d a m l a r ı m ı z gereksiz ve kısa s ü r e d e demode o l a ­ cak a r a ç ve gereci s a t ı n a l m a k t a , döviz i s r a f ı n a sebep o l m a k t a ­ d ı r l a r . Bu konuda işçi k u r u l u ş l a r ı y l a ve d i ğ e r resmi y e t k i l i l e r l e temas k u r m a l a r ı n d a fayda vardır.

- D ı ş a r ı d a ç e ş i t l i konular m a k s a t l ı ç e v r e l e r c e devlet a l e y h i ­ ne k u l l a n ı l m a k t a d ı r . Bu koz b u n l a r ı n elinden a l ı n m a l ı d ı r .

- Sadece i ş ç i l e r i m i z i n a l ı ş v e r i ş y a p a c a ğ ı e l e k t r o n i k â l e t l e r i n s a t ı l d ı ğ ı d ü k k â n l a r a ç ı l m a l ı ve bunlar B u l g a r l a r ı n y a p t ı ğ ı g i b i , s ı ­ n ı r b o y l a r ı n a d i z i l m e l i d i r .

- i ş ç i l e r i m i z g ü m r ü k l e r d e k i muameleden ş i k â y e t e t m e k t e d i r ­ ler. Bu arada, t r a f i k polislerinden ş i k â y e t ç i d i r l e r . " T ü r k i y e ' y e v a r d ı ğ ı m ı z ı n f a r k ı n a v a r a m a m a k t a y ı z . Kendi kendilerine acaba Bulgaristan'da m ı y ı z ? " sorusunu s o r d u k l a r ı n ı bize b i l d i r d i l e r .

- Ç i f t e v a t a n d a ş l ı k konusunun y e t e r i n c e a ç ı k l ı ğ a k a v u ş m a d ı ­ ğını gördük. Bilhassa i ş ç i l e r i m i z ç o c u k l a r ı n ı n durumu b a k ı m ı n d a n bu konuya e ğ i l m e k t e d i r l e r . Ç i f t e v a t a n d a ş l ı ğ ı n ç o c u k l a r ı için de g e ç e r l i o l m a s ı n ı i s t e m e k t e d i r l e r . Sadece ç o c u ğ u n doğduğu ü l k e n i n pasaportunu t a ş ı m a s ı y e t e r l i d e ğ i l d i r .

- T ü r k i y e ' d e de h a l l e d e m e d i ğ i m i z ders k i t a p l a r ı konusu y u r t ­ d ı ş ı n d a da g ü n d e m d e d i r . Her ö ğ r e t m e n kendine g ö r e m ü f r e d a t

- 1 8 -

programını hazırlamakta, eğitimde standart ve belirli bilgi nakli olamamaktadır. Yurtdışı için ders kitaplarının hazırlanmasında dış temsilciliklerimizden faydalanılabilir.

- Yurtdışındaki işgücümüz yabancı ülkelerin işgücü açığını kapamak ve meslekî entegrasyon içinde yer almak için o r a d a d ı r ­ lar. İşçilerimizden kültürel entegrasyon içinde yer almalarını beki emek; lâik, pozitif ve sınai yapı kazandığı ileri sürülen top­

lumlar için yüzkarasıdır. Bu nokta dış temaslarda ilmî ve pratik velilerle desteklenerek ortaya konmalıdır.

- Millî Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Diyanet İşleri B a ş k a n l ı ğ ı n ı n yurtiçi ve yurtdışındaki vatandaşlarımızı e ğ i t i c i , milli meselelerden haberdar edici, video kasetler hazırlamaları ve bu konuda fazla gecikilmemesi gerek­

mektedir.

- Yurt dışındaki işçi çocuklarının T ü r k i y e ' d e turizm s e k t ö ­ ründe mevsimlik çalışmaları sağlanabilir. B ö y l e c e , bu alanda his­

sedilen eleman açığı kapanabilir ve g e n ç l e r l e Türkiye arasındaki uyum geliştirilebilir.

- Bilhassa, B e l ç i k a ' d a maden ocaklarının önümüzdeki y ı l l a r ­ da kapanabileceği hesaba katılarak buralarda çalışan işçilerimizin mağdur edilmemeleri için şimdiden istihdam şartlarının görüşül­

mesi ve durumun incelenmesi uygun olabilir.

- B e l ç i k a ' d a lise mezunlarının girmek zorunda oldukları o l - gurluk (maturite) imtihanı bulunmaktadır. Bu dönem üniversite giriş imtihanlarımızla çakışabilmektedir. Olgunluğun Türkiye'de aranmasına gerek yoktur.

- İşçilerle yaptığımız temaslarda Yugoslavya ve Bulgaristan yolunda trafik kazalarında yaralanan veya ö l e n l e r e yeterince s a ­ hip çıkılması talep edilmektedir.

- B e l ç i k a ' d a bir Türk bankasının açılması çeşitli fa/dalar s a ğ l a y a c a k t ı r . B ö y l e bir bankanın bulunmaması yabancı bankalara imkân sağlamaktadır.

D i ğ e r t a r a f t a n^ty a b a n c ı ülkelerde a ç ı l m ı ş bazı devlet banka­

larının şubeleri PTT hizmetlerinin üzerine ç ı k a m a m a k t a , gerekli görevleri yerine getirememektedirler.

- 1 9 -

- Y u r t d ı ş ı n d a k i ikinci ve bilhassa ü ç ü n c ü neslin k a y b e d i l m e ­ mesi için bizim örf ve â d e t l e r i m i z e uygun T ü r k ç o c u k y u r t l a r ı ­ nın, yuvalarının a ç ı l m a s ı ve ç o ğ a l t ı l m a s ı l â z ı m d ı r .

- G e n ç l e r i b a ş ı b o ş l u k t a n , kumar makinelerinden, alkolden ve k i r l i i ş l e r e â l e t o l m a k t a n korumak için " T ü r k e v l e r i " a ç ı l m a l ı ; s a y ı l a r ı ç o ğ a l t ı l m a l ı ; g e n ç l e r i n d a n ı ş a c a k l a r ı aile dışı s ı c a k bir yuvaları o l m a l ı d ı r . Bu evler ö ğ r e n c i , ç a l ı ş a n ve b o ş t a gezen g e n ç ­ lere rehberlik yapabilir.

- D i n a d a m l a r ı n ı n devletten a l d ı k l a r ı m a a ş dışında c a m i i cemaati veya d e r n e ğ i n d e n ilâve bir ü c r e t t a l e p edildiği g ö r ü l m e k ­ tedir. M e s e l â , Hollanda'da o d e r n e ğ i n m a l î g ü c ü n e b a k ı l m a k s ı z ı n 500 gulden t a l e p edilmektedir. Bu bedel v e r i l m e d i ğ i t a k d i r d e , h o c a y ı din işleri müşaviri geri ç e k m e k t e d i r . Bu durum bazı m a h ­ zurlar d o ğ u r m a k t a , e h l i y e t i t a n ı ş a b i l e c e k kimseler g ö r e v a l a b i l ­ mektedir.

Biz bu ve bu gibi y u r t d ı ş ı n d a bulunan v a t a n d a ş l a r ı m ı z ı n m e ­ selelerinin y e t k i l i l e r t a r a f ı n d a n ç ö z ü l e c e ğ i n e i n a n ı y o r u z .

Şimdi de y u r t d ı ş ı n d a k i v a t a n d a ş l a r ı m ı z ı n f a r k l ı ü l k e l e r d e k i d u r u m l a r ı n ı g ö r e l i m .

YURTDIŞINDAKİ TÜRK VATANDAŞLARI Çocuk Sayısı Çalışmayan Toplam Tüılc Pikeler İşçi Sayısı (0-18 Yaş) İşçi Eşi Sayısı

F A l m a n y a 565.621 6 3 4 . 5 0 0 3 4 6 . 1 7 9 1.546.300 H o l l a n d a 6 6 . 0 4 6 5 4 . 8 0 9 19.345 140.200 F r a n s a 5 9 . 6 9 9 34.077 2 4 . 4 1 6 118.192 B e l ç i k a 23.000 30.258 9.433 62.691 D a n i m a r k a 8.007 6.264 1.570 15.841 İ n g i l t e r e 3.000 2.000 1.000 6.000 D i ğ e r A E T Ü l k e l e r i 395 75 30 500 A E T t i k e l e r i

T o p l a m ı : 7 2 5 . 7 6 8 7 6 1 . 9 8 3 4 0 1 . 9 7 3 1.889.724 A v u s t u r y a 29.802 17.859 17.839 6 5 . 0 0 0 İ s v i ç r e 22.366 16.209 2.514 4 1 . 0 8 9 İ s v e ç 7.000 3.161 3.142 16.303 N o ı v e ç 1.370 719 628 2.717 D i ğ e r A v r u p a

Ü l k e l e r i T o p l a m ı : 6 0 . 5 3 8 4 2 . 4 4 8 2 4 . 1 2 3 127.109 Avrupa Ü l k e l e r i

G e n e l T o p l a m ı ; 786.306 804.431 4 2 6 . 0 9 6 2 . 0 1 6 . 8 3 3 K a y n a k : Ç a l ı ş m a H a y a t ı n ı n D ü z e n l e n m e s i , V . B e ş Y ı l l ı k K a l k ı n ­

m a P l a n ı , ö z e l İ h t i s a s K o m i s y o n u R a p o r u , D İ T , A n k a ­ r a , 1983, slı. 114.

- 20 -

K A Y N A K L A R

1 ) D i n g e r , N a h i t , "Yabancı Ülkelerdeki Türk G e n ç l i ğ i n i n M e s e l e l e r i " , Türk Gençliği ve M e s e l e l e r i Kitabı İçinde, Aydınlar O c a ğ ı , İ s t a n b u l , 1985, s h . 3.

2 ) Caplow, i . , E l e m e n t a r y S o c i o l o g y , New J e r s e y , 1 9 7 1 , s h . 5 2 ? .