HEMŞİRELİK- LİSANS PROGRAMI
OMÜ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ
HEM 305 -HEMŞİRELİK TARİHİ
DEONTOLOJİSİ VE BAKIM ETİĞİ DERSİ
Dr. Öğr. Üye Esra TURAL BÜYÜK
HASTA HAKLARI
Hafta-7
HEM 305 -
HEMŞİRELİK TARİHİ DEONTOLOJİSİ VE BAKIM ETİĞİ DERSİ• İnsan haklarının ve değerlerinin sağlık
hizmetlerine uygulanmasını ifade etmekte ve dayanağını insan hakları ile ilgili
belgelerden almaktadır.
• Hasta hakları, hastalanan bireyin insan olmaktan doğan haklarının yanı sıra
hastalığı dolayısıyla sahip olması gereken haklar bütünüdür.
Hasta hakları
• Hasta hakları, sağlık hizmetlerinin sunumu sırasında temel insan haklarının güvenceye alınması ve özellikle insan onuru ve
bütünlüğünün korunması amacını taşır.
• Hasta haklarının en önemli hedefi: sağlık hizmetlerinin herkes için eşit düzeyde ve ulaşılabilir ve sürekli olmasıdır.
• Konuyla ilgili ilk uluslararası düzenleme, Dünya Tabipler Birliği’nin1981 yılında
yayınladığı Lizbon Bildirisi’dir. Bu bildiride;
• Hasta hekimini kendi kararı ile özgürce seçer
• Yeterli bir şekilde hastalığı ile ilgili bilgilendirilmesi gerekir
• Hasta, hastalığı ile ilgili bilgilerin gizli
kalmasını isteyebilir. Bu hakka uyulmalıdır
• Hasta, hastalığı hakkında bilgilendirildikten
sonra tedeviyi kabul veya reddebilir
• Bu bildiriyi takiben ülkeler kendi hukuk sistemlerine uygun olarak hasta hakları konusunda yasal
düzenlemelere gitmişlerdir.
• 28-30 Mart 1994’de Avrupa Hasta Haklarının Geliştirilmesi Bildirgesi yayınlanmıştır.
• Buna göre; hasta hakları, sağlık bakım hizmetlerinde insan hakları ve değerleri ile açıklanmıştır.
• Toplumu bilgilendirme, hastanın kendisi için yapılacak tedavi girişimlerinin onaylanması, mahremiyet ve özel hayata ait bilgilerin saklanma durumu, bakım ve tedavi yöntemleri, hasta haklarının kullanılması için başvuru imkanları ve sağlıkta kullanılan tanımlar yer almıştır
• Ülkemizde 1997’de Hasta Hakları Derneği ( HAYAD) kurulmuştur
• Ülkemizde de 1998 tarihinde yayınlanan “Sağlık Bakanlığı Hasta Hakları Yönetmeliği” ve 15 Ekim 2003’te Sağlık
Bakanlığınca hazırlanan “Sağlık Tesislerinde Hasta Hakları Uygulamalarına Dair Yönerge” ile yasal işleyişler
tanımlanmıştır
• Hasta hakları uluslar arası bildirgelerin ötesinde, temel
dayanağını, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 17 ve 56 ncı maddeleri, Deontoloji Tüzüğü ve 1998 yılında yürürlüğe giren Hasta Hakları Yönetmeliği’nden almaktadır
Bu yönetmelikte;
• Sağlık Hizmetlerinden Faydalanma
Adalet ve Hakkaniyete Uygun Olarak Faydalanma,
Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme
Personeli Tanıma, Seçme ve Değiştirme
Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme
Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis, Tedavi ve Bakım
Tıbbi Gereklilikler Dışında Müdahale Yasağı
Ötenazi Yasağı
Tıbbi Özen Gösterilmesi
Sağlık Bakanlığınca hazırlanan Hasta Hakları Yönetmeliği, hasta hakları konusunda oldukça geniş hazırlanmış hukuksal bir metindir.
Bilgilendirmenin Kapsamı Kayıtları İnceleme
Kayıtların Düzeltilmesini İsteme Bilgi Vermenin Usulü
Bilgi Verilmesi Caiz Olmayan ve Tedbir Alınması Gereken haller
Bilgi Verilmesini Yasaklama
Sağlık Durumu ile ilgili bilgi alma
Mahremiyete Saygı Göst
erilmesi, Rıza Olmaksızın Tıbbi Ameliyeye Tabi Tutulmama
Bilgilerin Gizli Tutulması
Hasta Haklarının Korunması
Hastanın Rızası ve İzin
Tedaviyi Reddetme ve Durdurma Rıza Formu
Alışılmış Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanması Rızanın Şekli ve Geçerliliği
Organ ve Doku Alınmasında Rıza
Aile Planlanması Hizmetleri ve Gebeliğin Sona Erdirilmesi Rızanın Kapsamı ve Aranmayacağı Haller
Tıbbi Müdahalede Hastanın Rızası
• Tıbbi Araştırmalar
Tıbbi Araştırmalarda Rıza
Gönüllünün Korunması ve Bilgilendirilmesi Rıza Alınmasının Usülü ve Şekli
Küçüklerin ve Mümeyyiz Olmayanların Durumu İlaç ve Terkiplerin Araştırma Amacıyla
Kullanımı
Güvenliğin Sağlanması
Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanma
İnsani Değerlere Saygı Gösterilmesi ve Ziyaret
Refakatçi Bulundurma
Hizmetin Sağlık Kurum ve Kuruluşu Dışında Verilmesi
Diğer Haklar
Hastanın ve hasta ile ilgili bulunanların, hasta haklarının ihlali halinde, mevzuat
çerçevesinde her türlü müracaat, şikayet ve dava hakları vardır.
Sorumluluk ve Hukuki Korunma Yolları
Müracaat, Şikayet ve Dava Hakkı
• Başvurduğu sağlık kurum ve kuruluşunun kural ve uygulamalarına uygun davranır ve katılımcı bir yaklaşımla teşhis ve tedavi ekibinin bir parçası olduğu bilinciyle hareket eder.
• Yakınmalarını, daha önce geçirdiği hastalıkları, gördüğü tedavileri ve tıbbi müdahaleleri, eğer varsa halen kullandığı ilaçları ve sağlığıyla ilgili bilgileri mümkün olduğunca eksiksiz ve doğru olarak verir.
• Hekim tarafından belirlenen sürelerde kontrole gelmeli ve tedavisinin gidişatı hakkında geri bildirimlerde bulunur.
Hasta sağlık hizmeti alırken
aşağıdaki kurallara uyar
• Randevu tarih ve saatine uyar ve değişiklikleri ilgili yere bildirir.
• İlgili mevzuata göre öncelik tanınan hastalar ile diğer hastaların ve personelin haklarına saygı gösterir.
• Personele sözlü ve fiziki saldırıya yönelik davranışlarda bulunmaz.
• Haklarının ihlal edildiğini düşündüğünde veya sorun yaşadığında hasta hakları birimine başvurur.
• Hasta hakları uygulamalarının yürütülmesi amacıyla sağlık kurum ve kuruluşları bünyesinde hasta hakları birimleri oluşturulur.
• İl sağlık müdürlüğü; üniversite hastaneleri, askeri hastaneler ve özel sağlık kurum ve kuruluşları, kamu hastaneleri, ağız diş sağlığı merkezleri, aile sağlığı merkezleri ve toplum sağlığı merkezlerinden gelen başvuruları değerlendirmek, karara bağlamak, öneri sunmak ve düzeltici işlemleri belirlemek üzere Hasta Hakları Kurulu oluşturur.
Hasta Hakları Birimleri ve Hasta Hakları
Kurulları
• Kurul, sağlık kurum ve kuruluşu tarafından yerinde çözülemeyen yazılı ve/veya elektronik başvuruları değerlendirir.
• Hasta hakları uygulamalarına veya etik ilkelere aykırı davranış sebebiyle kurul tarafından verilen ihlal kararları, ilgili sağlık kurum ve kuruluşuna ve ilgili personele yazılı olarak tebliğ edilir. Son altı ay içerisinde ikiden fazla hak ihlali kararı verilen sağlık meslek mensubu hakkındaki dosya 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 23 üncü maddesinin yedinci fıkrasının (b) bendi hükmüne göre Sağlık Meslekleri Kuruluna gönderilir.
Kurulun görevleri ile çalışma
usul ve esasları şunlardır;
• Hasta hakları birimine yapılan başvurular ve kurulda görüşülen dosyalar gizlidir, hiçbir şekilde üçüncü kişilere bilgi verilemez. Bilgi ve dosyalar resmi olarak talep edilmesi kaydıyla idari soruşturma yapan incelemeciye ya da adli mercilere gizliliğe riayet edilerek verilir.
• Kurul gerek gördüğünde ilgilileri kurula
davet edebilir.
• Bedeni, ruhi ve sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde yaşama hakkının, en temel insan hakkı olduğu, hizmetin her safhasında daima göz önünde bulundurulur.
• Herkesin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkını haiz olduğu ve hiçbir merci veya kimsenin bu hakkı ortadan kaldırmak yetkisinin olmadığı bilinerek,
hastaya insanca muamelede bulunulur.
Hasta Hakları Yönetmeliği’ne göre sağlık hizmetlerinin sunumunda aşağıdaki ilkelere uyulması şarttır;
• Sağlık hizmetinin verilmesinde, hastaların, ırk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç ve ekonomik ve sosyal
durumları ile sair farklılıkları dikkate alınamaz. Sağlık hizmetleri, herkesin kolayca ulaşabileceği şekilde planlanıp düzenlenir.
• Tıbbi zorunluluklar ve kanunlarda yazılı haller dışında, rızası olmaksızın kişinin vücut bütünlüğüne ve diğer kişilik haklarına dokunulamaz.
• Kişi, rızası ve Sağlık Bakanlığının izni olmaksızın tıbbi araştırmalara tabi tutulamaz.
• Kanun ile müsaade edilen haller ile tıbbi zorunluluklar dışında, hastanın özel hayatının ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz
• Sağlık hizmetlerinden hak ve adaletle yararlanma
• Hayati tehlike yoksa, sağlık kuruluşunu değiştirme
• Tedavi ve bakım personelini tanıma, seçme ve değiştirme
• Öncelik sırasını belirleme istemi
• Tıbbi gerekçelere uygun teşhiz, tedavi ve bakım
• Tıbbi gereklilik dışı müdahale yasağı
• Ötenazi yasağı
• Gerek tıbbi gerekse bakım açısından özen gösterilmesi, kayıtları inceleme
• Bilgi alma
Hastaneye yatan hastanın hakları-1
• Bilgilerin gizli tutulması
• Mahremiyetine saygı
• İzni olmadan tıbbi işleme tabi tutulmamam
• Güvenliğinin sağlanması
• Dini vecibelerini yerine getirebilme ve din hizmetlerinden yararlanma
• Refakatçi bulundurma
• Müracaat, şikayet ve dava hakkı vardır.
Hastaneye yatan hastanın hakları-2
• Sağlık hizmetlerinin herkes için eşit, ulaşılabilir ve sürekli olması ise, hasta haklarının en önemli amaçlarını
oluşturmaktadır.
• Hasta haklarının geliştirilmesi için gösterilen çabaların diğer amaçları şunlardır:
• Hastalara sağlık hizmetlerinden tam olarak yararlanma
konusunda yardımcı olmak ve sistemle ilgili olabilecek sorunların olumsuz etkisini mümkün olduğunca yok etmek ya da azaltmak.
• Hastalarla sağlık personeli arasındaki yararlı ilişkiyi
desteklemek ve geliştirmek; özellikle de hastaların sağlık hizmeti sürecinde daha aktif katılımını cesaretlendirmek.
• Hastane, sağlık personeli ve sağlık yöneticileri arasındaki iletişimi güçlendirmek.
