YAŞLI BAKIM PROGRAMI SAĞLIK HİZMETLERİ MYO
YBI 214 Sağlık Yönetimi
Öğr. Gör. Aysel Arslan
SAĞLIK BAKANLIĞI
TARİHÇESİ VE TEŞKİLAT YAPISI
Hafta-5
YBI 214 Sağlık Yönetimi
SAĞLIK BAKANLIĞININ TEŞKİLAT YAPISI Sağlık Bakanlığı teşkilatı ile ilgili düzenleme,
Millî Mücadele döneminde Ankara’da kurulan ilk millî hükümet tarafından 2 Mayıs 1920
tarihinde çıkarılan 3 sayılı Kanun içerisinde yer almıştır. 3 sayılı Kanun ile Sağlık
Bakanlığı “Sıhhat ve İçtima-i Muavenet
Vekaleti” adı ile teşkilatlanmıştır. Ülkedeki
tüm sağlık hizmetlerinin yürütülmesi görevi,
bu bakanlığa verilmiştir. Dr. Adnan Adıvar, ilk
Sağlık Bakanı olmuştur.
1920- 1923 Yılları Arası Sağlık Politikaları
Bu dönem sağlıkla ilgili düzenli bir kayıt
fırsatı olmamış, daha çok savaş
yaralarının sarılmasına ve mevzuat
geliştirmeye odaklanılmıştır.
1923-1946 Yılları Arası Sağlık Politikaları
Cumhuriyetin ilanı sonrası Sağlık Bakanı olan Dr. Refik Saydam bakanlığı süresince,
ülkemizin sağlık hizmetlerinin kuruluşunda ve gelişmesinde büyük katkılar sağlamıştır.
1923 yılında, ülkemizde sağlık hizmetleri
hükümet, belediye ve karantina tabiplikleri, küçük sıhhiye memurlukları, 86 adet yataklı tedavi kurumu, 6.437 hasta yatağı, 554
hekim, 69 eczacı, 4 hemşire, 560sağlık
memuru ve 136 ebe ile veriliyordu.
Bu dönemde,
- 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun (1928), - 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (1930)
gibi halen yürürlükte olan kanunlar dahil çeşitli kanunlar çıkarılmıştır.
Refik Saydam döneminde yürütülen sağlık politikalarında şu dört ilke söz konusudur:
1- Sağlık hizmetlerinin planlanması ve programlanması ile yönetiminin tek elden yürütülmesi,
2- Koruyucu hekimliğin merkezi yönetime, tedavi edici hekimliğin ise yerel yönetimlere bırakılması.
3- Sağlık insan gücü ihtiyacını karşılamak üzere tıp fakültelerinin cazibesinin artırılması tıp fakültesi, mezunlarına mecburi hizmet uygulanması,
4- Sıtma, frengi, trahom, verem, cüzzam gibi bulaşıcı hastalıklarla mücadele programlarının başlatılması.
1946-1960 Yılları Arası Sağlık Politikaları
Cumhuriyet dönemi ilk yazılı sağlık planı olarak da adlandıracağımız “Birinci On Yıllık Milli Sağlık
Planı” 1946 tarihindeki Yüksek Sağlık Şurası’nca onaylanmıştır.
Ancak yoğun bir çalışmayla hazırlanan bu plan kanunlaşamadan, Dr. Behçet Uz, Sağlık
Bakanlığından ayrılmak durumunda kalmıştır.
Yaklaşık bir buçuk yılda kanun tasarısı haline gelen
Milli Sağlık Planı, Hasan Saka hükümetinde de
kanunlaşamamıştır.
Birinci On Yıllık Milli Sağlık Planının devamı niteliğinde olan ve 8 Aralık 1954 tarihinde Sağlık Bakanı Dr. Behçet Uz tarafından açıklanan “Milli Sağlık Programı ve Sağlık Bankası Hakkında Etütler” ülkemizin sağlık planlamasının ve organizasyonun temel yapı taşlarından olmuştur.
Temel yapı olarak, o güne kadar yerel yönetimlerin denetiminde olan yataklı tedavi kurumları merkezden yönetilmeye başlanmıştır.
Milli Sağlık Planında ülkemiz yedi sağlık bölgesine ayrılıyor, her bölgeye bir tıp fakültesi kurularak hekim ve diğer sağlık personeli sayısının artırılması düşünülüyordu (Ankara, Balıkesir, Erzurum, Diyarbakır, İzmir, Samsun, Seyhan). Milli Sağlık Programında ise 16 sağlık bölgesi (Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Elazığ, Erzurum, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Konya, Sakarya, Samsun, Seyhan, Sivas, Trabzon, Van) yapılanması öngörülmüştür.
Milli Sağlık Planı’nda köy ve köylülerimizi sağlık teşkilatına kavuşturmak ilkesi çerçevesinde, her 40 köy için 10 yataklı bir sağlık merkezi kurularak tedavi edici hekimlikle koruyucu sağlık hizmetlerinin birlikte verilmesi sağlanmaya çalışılmıştır. Bu merkezlere iki hekim, bir sağlık memuru, bir ebe ve bir ziyaretçi hemşire ile onar köylük gruplarda çalışacak köy ebesi ve köy sağlık memurları atanmaya çalışılmıştır. Hastane ve sağlık merkezlerinin sayısı artırılmış ve yatak sayılarında önemli artışlar sağlanmıştır. Özellikli hizmet alanlarından çocuk hastaneleri, doğumevleri ve verem hastaneleri sayısında artış olmuştur.
Her 3 meslek grubunda da 10 yıl içinde % 100’den fazla artış sağlanmıştır.
Bu dönemde sivil toplum örgütlerinin ve bazı tıp mesleklerinin hukuki altyapılarını
bugünümüze taşıyan mevzuat da oluşturulmuştur:
Türk Tabipleri Birliği Kanunu (1953/6023)
Eczacılar ve Eczaneler Kanunu (1953/6197) Hemşirelik Kanunu (1954/6283)
Türk Eczacıları Birliği Kanunu (1956/6643)
1960-1980 Yılları Arası Sağlık Politikaları 1961 yılında 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin
Sosyalleştirilmesi Hakkındaki Kanun çıkarılmıştır.
Sağlıkta sosyalizasyon ilkesi ile yaygın, sürekli, entegre, kademeli, il içinde bütünleşmiş bir yapı anlayışıyla sağlık evleri, sağlık ocakları, ilçe ve il hastaneleri şeklinde bir yapılanmaya gidilmiştir.
1965’te 554 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında
Kanun çıkarılmış ve “pro-natalist”(nüfusu artırıcı) politikadan “anti-natalist” (nüfus artış hızını
sınırlayıcı) politikaya geçilmiştir.
1967 yılında Genel Sağlık Sigortası için bir kanun taslağı hazırlanmışsa da, Bakanlar Kuruluna sevk edilememiştir. 1969 yılında 2. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda Genel
Sağlık Sigortasının kurulması tekrar öngörülmüştür. 1971’de Genel Sağlık Sigortası Kanun Taslağı, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne gönderilmiş fakat
kanunlaşamamıştır.
1980-2002 Yılları Arası Sağlık Politikaları
1982 Anayasası vatandaşların sosyal güvenlik hakkına sahip olmalarının yanı sıra, bu hakkın
gerçekleşmesinin devletin sorumluluğunda olduğuna yönelik hükümler içermektedir. Anayasanın 60.
maddesine göre herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir ve Devlet bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar demektedir.
Ayrıca Anayasanın 56. maddesinde “Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini
sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık
kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermelerini
düzenler.
1990’lı yıllarda yürütülen Sağlık Reformu çalışmalarının ana bileşenleri şunlardı:
1- Sosyal güvenlik kurumlarının tek çatı altında
toplanarak Genel Sağlık Sigortasının kurulması, 2- Birinci basamak sağlık hizmetlerinin aile hekimliği
çerçevesinde geliştirilmesi,
3- Hastanelerin özerk sağlık işletmelerine dönüştürülmesi,
4- Sağlık Bakanlığının koruyucu sağlık hizmetlerine öncelik veren sağlık hizmetlerini planlayıp
denetleyen bir yapıya kavuşturulması.
2003 Yılı Sonrası Sağlık Politikaları: Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı
“Herkese Sağlık” başlığı altında sağlık alanında
yürütülmesi öngörülen temel hedefler belirtilmiştir. Bunların başlıcaları:
1- Sağlık Bakanlığı’nın idari ve fonksiyonel açıdan yeniden yapılandırılması, 2- Tüm vatandaşların genel sağlık sigortası kapsamı altına alınması,
3- Sağlık kuruluşlarının tek çatı altında toplanması,
4- Hastanelerin idari ve mali açıdan özerk bir yapıya kavuşturulması, 5- Aile hekimliği uygulamasına geçilmesi,
6- Anne ve çocuk sağlığına özel önem verilmesi, 7- Koruyucu hekimliğin yaygınlaştırılması,
8- Özel sektörün sağlık alanına yatırım yapmasının özendirilmesi, 9- Tüm kamu kuruluşlarında alt kademelere yetki devri,
10- Kalkınmada öncelikli bölgelerde yaşanan sağlık personeli eksikliğinin giderilmesi,
11- Sağlık alanında e-dönüşüm projesinin hayata geçirilmesi.
Sağlık Bakanlığının Görevleri
Herkesin hayatını bedenen, ruhen ve sosyal bakımdan tam iyilik hâli içinde sürdürmesini sağlamak için fert ve toplum sağlığını korumak ve bu amaçla ülkeyi kapsayan plan ve programlar yapmak, bu programları uygulamak ve uygulatmak; her türlü tedbiri almak;
gerekli teşkilatı kurmak ve kurdurmak,
Bulaşıcı, salgın ve sosyal hastalıklarla savaşarak koruyucu, tedavi edici
hekimlik ve rehabilitasyon hizmetleri yapmak,
Ana ve çocuk sağlığının korunması ve aile planlaması hizmetlerini yapmak,
İlaç, uyuşturucu vb. maddelerin üretim ve tüketimini her safhada kontrol etmek ve denetlemek; farmasötik ve tıbbi madde üreten yerlerin, dağıtım yerlerinin açılış ve çalışmaların esaslara bağlamak, denetlemek,
Gerekli aşı, serum, kan ürünleri ve ilaçların üretimini yapmak,
yaptırmak ve gerekirse ithalini sağlamak,
Temel sorumluluk Sağlık Bakanlığına ait olmak üzere Tarım Orman ve Köy işleri Bakanlığı ve mahalli idarelerle İş birliği suretiyle gıda maddelerinin ve bunları üreten yerlerin sağlık açısından kontrol hizmetlerini yürütmek,
Mahalli idareler ve ilgili diğer kuruluşlarla İş birliği suretiyle çevre sağlığını ilgilendiren gerekli tedbirleri almak ve aldırmak,
Bulaşıcı, salgın hastalıklara karşı kara hudut kapıları, deniz ve hava limanlarında koruyucu sağlık tedbirlerini almak,
Kanser, verem ve sıtma ile savaş hizmetlerini yürütmek ve bu alanda hizmet veren kurum ve kuruluşların çalışmalarının koordinasyonunu ve denetimini sağlamak,
Bu görevlerin yerine getirilmesi için gerekli tesisleri kurmak ve meslek personelini yetiştirmek,
Sağlık hizmetleriyle ilgili olarak milletlerarası ve yurtiçindeki kurum ve
kuruluşlarla İş birliğinde bulunmaktır.
Sağlık Hizmetlerinin Teşkilatlanması
Sağlık hizmetlerinin teşkilatlanması merkez teşkilatı, taşra teşkilatı ve bağlı
kuruluşlardan meydana gelir.
Merkez Teşkilat
BAKAN
Müsteşar Sağlık Politikaları Kurulu
Müsteşar Yardımcısı
Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü
Sağlık Yatırımları Genel Müdürlüğü Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü
Hukuk Müşavirliği
Denetim Hizmetleri Başkanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Yüksek Sağlık Şurası Tıpta Uzmanlık Kurulu Sağlık Meslekleri Kurulu Hizmet Birimleri
Sürekli Kurullar
Bakan Yardımcısı
Özel Kalem Müdürlüğü
Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü
Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü
I. Bakan ve Müsteşar
• Bakanlık teşkilatının en üst amiri olan Bakan, Bakanlık icraatından ve emri altında çalışanların faaliyet ve
işlemlerinden sorumludur .
• Bakanlıkta bakandan sonra gelen en üst düzey kamu görevlisi olan müsteşar, bakanlık hizmetlerini, Bakan adına ve onun emir ve yönlendirmesi doğrultusunda, mevzuat hükümlerine, Bakanlığın amaç ve politikaları ile stratejik planına uygun olarak düzenlemek ve
yürütmekle görevlidir.
• Bakanlıkta müsteşara yardımcı olmak üzere beş
müsteşar yardımcısı görevlendirilebilir.
II. Sağlık Politikaları Kurulu
• Bakanlığın sağlık sistemi yönetimi ve politika
belirleme ile ilgili temel görevlerini yerine getirmek üzere on bir üye ile müsteşar ve müsteşar
yardımcılarından oluşan bir Sağlık Politikaları Kurulu kurulmuştur .
• Kurul üyeleri en az dört yıllık yüksekokul mezunu ve sekiz yıl iş tecrübesi bulunanlar arasından Bakan
tarafından görevlendirilir. Görev süresi iki yıldır ve süresi sona eren üyeler yeniden görevlendirilebilir.
Kurula Müsteşar veya görevlendireceği
yardımcılarından biri başkanlık eder.
III. Hizmet Birimleri
• Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü
• Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü
• Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü
• Sağlık Yatırımları Genel Müdürlüğü
• Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü
• Hukuk Müşavirliği
• Denetim Hizmetleri Başkanlığı
• Strateji Geliştirme Başkanlığı
• Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü
• Özel Kalem Müdürlüğü
• Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü
• Kamu hastaneleri Genel Müdürlüğü
• Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği
IV. Yüksek Sağlık Şûrası, Tıpta Uzmanlık Kurulu ve Sağlık Meslekleri Kurulu
1. Yüksek Sağlık Şurası
• Sağlık meslek mensuplarının mesleklerini icra ederken ortaya çıkan adlî konularda mahkemelere görüş vermek ve idarî
soruşturmacılar ve uzlaşma komisyonları için bilirkişi listesi
belirlemek üzere on beş üyeli Yüksek Sağlık Şûrası kurulmuştur.
• Şûra üyelerinin on üçü Bakan tarafından ülkede sağlık hizmetleri veya eserleri ile tanınmış kişiler arasından seçilir. Müsteşar veya görevlendireceği Müsteşar Yardımcısı ile I. Hukuk Müşaviri
veya görevlendireceği hukuk müşaviri, Şûranın doğal üyesidir.
Müsteşar veya görevlendireceği Müsteşar Yardımcısı Şûraya başkanlık eder. Şûra üyelerinin görev süresi iki yıldır. Şûra
toplantılarına üst üste iki kez mazeretsiz olarak katılmayanların
üyeliği düşer.
2. Tıpta Uzmanlık Kurulu
• Tıpta Uzmanlık Kurulu, tıp ve diş hekimliğinde uzmanlık eğitimi yapacak eğitim kurumlarına eğitim yetkisi verilmesi ve eğitim yetkisinin
kaldırılmasına ilişkin teklifleri karara bağlamak, uzmanlık dallarının rotasyonlarını belirlemek, yabancı ülkelerde uzmanlık eğitimi alanların
bilimsel değerlendirilmesini yapacak fakülteleri ve eğitim hastanelerini belirlemek, tıpta
uzmanlık eğitimi ve uzman insan gücü ile ilgili
görüşler vermekle görevlidir .
3. Sağlık Meslekleri Kurulu
• Sağlık Meslekleri Kurulu, sağlık
mesleklerinde eğitim müfredatı, meslekî alan ve dal belirlemesi gibi meslekî
düzenlemelerde ve istihdam planlamalarında görüş bildirmek, meslekî yeterlilik
değerlendirmesi yapmak, meslekî müeyyide
uygulamak, etik ilkeleri belirlemek ve uyumu
denetlemekle yükümlüdür.
Halk Sağlığı Genel müdürlüğü
a) Halk sağlığını korumak ve geliştirmek, sağlık için risk oluşturan faktörlerle mücadele etmek.
b) Birinci basamak sağlık hizmetlerini yürütmek, bu amaçla birinci basamak sağlık kuruluşlarını kurmak ve işletmek, gerektiğinde bunları birleştirmek, ayırmak, nakletmek veya kapatmak.
c) Bulaşıcı, bulaşıcı olmayan, kronik hastalıklar ve kanser ile anne, çocuk, ergen, yaşlı ve engelli gibi risk gruplarıyla ilgili olarak izleme, sürveyans, inceleme, araştırma, bağışıklama ve kontrol çalışmaları yapmak, bunlarla ilgili verilerin toplanmasını sağlamak, belirlenen hedefler doğrultusunda plan ve programlar
hazırlamak, uygulamaya koymak, denetlenmesini sağlamak, değerlendirmek ve gerekli önlemleri almak.
ç) Yaşam kalitesini yükseltecek alışkanlıkları kazandırarak toplumdaki tüm bireylerin sağlığını geliştirmek;
hatalı beslenme alışkanlıkları, obezite, sigara ve benzeri zararlı maddelerin yol açtığı sağlık riskleri ve tehditleri ile mücadcle etmek, bu hususları izlemek, araştırmak, veri toplanmasını sağlamak ve
değerlendirmek.
d) Birey, toplum ve çevre sağlığım etkileyen ve genel sağlığı ilgilendiren her tür etkeni incelemek, teşhis etmek, değerlendirmek ve kontrol etmek üzere gerekli laboraluvar hizmetlerinin organizasyonunu sağlamak ve ulusal referans laboratuvan kurmak ve işletmek, içme sulan, biyosidal ürünler gibi görev alanına giren konularda tüketici güvenliği ile ilgili tedbirleri almak ve buna yönelik her türlü iş ve işlemi tesis etmek.
e) Sağlık tehditlerine yönelik erken uyarı ve cevap geliştirilmesi amacıyla gerekli organizasyonu sağlamak, halk sağlığını tehdit eden konularda gereken tüm tedbirleri almak ve gerektiğinde müeyyide uygulamak.
f) Biyolojik ürünler ve test materyali ile benzeri ürünlerle ilgili araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunmak, bu ürünleri temin etmek veya edilmesini sağlamak, ürettirmek ve gerektiğinde üretmek.
g) Görev ve sorumluluk alanıyla ilgili olarak hizmet standardizasyonunu sağlamak, meslek personelinin yetişmesi için ilgili kurumlar]a işbirliği yaparak eğitim programları hazırlamak, eğitim ve yayın faaliyetinde bulunmak.
ğ) Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.
