TOPLU İŞ
UYUŞMAZLIKLARI ve ÇÖZÜM YOLLARI
Öğr. Gör. Yusuf Can
ÇALIŞIR
İş Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları
2. Toplu Çıkar Uyuşmazlıklarının Çözümü
– Çıkar uyuşmazlıkları yargı yoluyla çözümü mümkün olmayan uyuşmazlıklardır.
– Genel olarak toplu çıkar uyuşmazlıklarının çözümünde
uygulanan üç sistem vardır:
İş Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları
– Türk Hukukunda toplu çıkar uyuşmazlıklarının çözümünde uygulanan sistem karma sistemdir.
– Taraflar kural olarak uyuşmazlıkların çözümünde serbesttirler.
– Ancak zorunlu tahkim ve zorunlu arabuluculuğa ilişkin düzenlemeler ile tarafların bu özgürlükleri sınırlandırılmıştır.
– Arabuluculuk ile çözümlenemeyen uyuşmazlıklarda, taraflar, kanunda öngörülen yönteme uymak kaydıyla iş mücadelesi yollarına (grev ve lokavta) başvurabilirler.
İş Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları
• Ancak Kanunda tarafların bazı hallerde grev ve lokavta başvurmaları
yasaklanmıştır. Bu hallerde uyuşmazlık zorunlu tahkim yolu ile çözümlenir.
• 6356 sayılı Kanun, arabuluculuk, zorunlu tahkim, grev ve lokavt çözüm yollarının uygulanmasını,
• sadece toplu iş sözleşmesi yapılması sırasında çıkan toplu çıkar uyuşmazlıkları ile sınırlandırmıştır.
– Bu nedenle toplu iş sözleşmesinde değişiklik yapılmasına ilişkin taraflar arasında çıkan toplu çıkar uyuşmazlığının çözümünde, zorunlu tahkim, grev ve lokavt yoluna başvurulamaz.
– Ancak, taraflar böyle bir uyuşmazlık için isteğe bağlı tahkim anlaşması da yapabilirler.
İş Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları
• 6356 sayılı Kanun ile toplu çıkar uyuşmazlıklarının çözümü için öngörülen
• barışçı çözüm yolları (arabuluculuk ve tahkim) ile
• mücadeleci çözüm yolları (grev ve lokavt)
3. Arabuluculuk 3.1. Genel Olarak
• Arabuluculuk, ilk kez 2822 sayılı Kanun ile düzenlenmiş ve 275 sayılı Kanunda düzenlenen uzlaştırmanın yerini almıştır.
• Arabuluculuğun amacı,
• bir uyuşmazlığı grev-lokavta başvurulmasına gerek
kalmadan, tarafların anlaşarak çözmelerine yardımcı
olmaktır.
3.2. Arabuluculuk Faaliyetinin Türleri 3.2.1. Olağan Arabuluculuk
• Toplu görüşmeler sırasında veya toplu görüşmelerin anlaşma ile sonuçlanmaması halinde görüşmelerin sonunda;
• ancak grev ve lokavt kararı alınmadan veya zorunlu tahkime başvurmadan önce
• her uyuşmazlıkta yapılan arabuluculuk faaliyetine olağan
arabuluculuk denir.
3.2. Arabuluculuk Faaliyetinin Türleri 3.2.1. Olağan Arabuluculuk
– Arabulucunun görevi kendisine yapılacak bildirimden itibaren on beş gün sürer.
– Bu süre tarafların anlaşması ile en çok altı iş günü
uzatılabilir ve görevli makama bildirilir.
3.2. Arabuluculuk Faaliyetinin Türleri
3.2.2. Olağanüstü Arabuluculuk
• Kanuni grev kararı alınan bir uyuşmazlıkta Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı uyuşmazlığın çözümü için bizzat arabuluculuk yapabileceği gibi bir kişiyi de arabulucu olarak görevlendirebilir (STİSK.60/7).
• Arabulucu olarak atanan kişinin resmi listeden bir arabulucu olması
zorunluluğu yoktur.
4. Tahkim
• Tahkim de, arabuluculuk gibi toplu çıkar uyuşmazlığının çözümü için üçüncü kişinin uyuşmazlığa müdahale etmesidir.
• Arabuluculukta, arabulucunun taraflara sadece önerilerde bulunmasına rağmen,
• tahkimde hakem veya hakem kurulu uyuşmazlığın çözümü için kesin kararı verir.
• Başka bir deyişle, arabuluculuğun sonucu taraflar açısından bağlayıcı değildir;
• oysa tahkim sonucunda verilen karar kesin ve bağlayıcıdır.
4. Tahkim
1. İsteğe Bağlı (İhtiyari/Özel) Tahkim
– İsteğe bağlı tahkim, tarafların ortak iradeleriyle bir uyuşmazlığın çözümünü hakeme bırakmalarıdır.
– İsteğe bağlı tahkime, özel tahkim de denilmektedir.
– Toplu çıkar uyuşmazlıklarının çözümünde taraflar anlaşarak uyuşmazlığın her safhasında özel hakeme başvurabilirler.
– Ancak bunun için tarafların bu konuda anlaşmaları ve bu
anlaşmayı yazılı olarak yapmaları gerekir (STİSK.52/1).
4. Tahkim
1. İsteğe Bağlı (İhtiyari/Özel) Tahkim
– Toplu çıkar uyuşmazlıklarında özel hakem kararları toplu iş sözleşmesi hükmündedir (STİSK.52/3).
– İsteğe bağlı tahkimde taraflar, hakemi (veya hakemleri) anlaşarak belirlerler.
– Bu arada, uyuşmazlığın her safhasında taraflar anlaşarak
özel hakem olarak Yüksek Hakem Kurulunu da seçebilirler
(STİSK.52/4).
4. Tahkim
2. Zorunlu (Kanuni) Tahkim
– Tahkim kural olarak, tarafların anlaşması üzerine bir uyuşmazlığın hakem yoluyla çözümlenmesidir.
– Oysa zorunlu tahkimde uyuşmazlık tarafların ortak iradesiyle değil;
– kanun hükmü gereği olarak hakeme bırakılmaktadır.
– Bunun için tarafların önceden anlaşması aranmaz ve sadece taraflardan birinin başvurusu üzerine uyuşmazlık tahkim yolu ile çözümlenir.
4. Tahkim
2. Zorunlu (Kanuni) Tahkim
– Türk Hukukunda zorunlu tahkim kapsamına giren uyuşmazlıklar Yüksek Hakem Kurulu tarafından çözümlenir.
– Yüksek Hakem Kurulu kararları kesindir ve toplu iş
sözleşmesi hükmündedir (STİSK.51/2).
Yüksek Hakem Kurulu
Kimlerden oluşur?
– Yüksek Hakem Kurulu, Yargıtay’ın bu Kanundan doğan uyuşmazlıklara bakmakla görevli dairelerin başkanlarından en kıdemli olanının başkanlığında;
– Bakanlar Kurulunca, bakanlıklar bünyesi dışında, işçi veya işveren kuruluşları ile hiçbir şekilde bağlantısı bulunmayan ve siyasi parti organlarında görevli olmayan,
ekonomi, işletme, sosyal politika veya iş hukuku konularında bilgi ve tecrübe sahibi olanlar arasından seçilecek bir üye,
– Üniversitelerin iş ve sosyal güvenlik hukuku anabilim dalı öğretim üyeleri arasından Yükseköğretim Kurulunca seçilecek bir üye,
– Bakanlık Çalışma Genel Müdürü,
– işçi sendikaları konfederasyonlarından kendisine mensup işçi sayısı en yüksek olan konfederasyonca seçilecek iki üye,
– işverenler adına en çok işveren mensubu olan işveren sendikaları konfederasyonunca biri kamu işverenlerinden olmak üzere seçilecek iki üyeden oluşur.
Yüksek Hakem Kurulu
Uyuşmazlıkların İncelemesi ve Karara Bağlaması
– Yüksek Hakem Kurulu, uyuşmazlığı dosya üzerinde inceler.
– Gerekli görüldüğü durumlarda taraflar ve ilgililerden uyuşmazlıkla ilgili her türlü bilgi ve belgeyi isteyebilir.
– Yüksek Hakem Kurulu toplantıya katılanların çoğunluğu ile karar verir.
– Oyların eşitliği hâlinde başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlar.
