TOPLU İŞ HUKUKU

TOPLU İŞ HUKUKU

ÖĞRETİM GÖREVLİSİ YUSUF CAN ÇALIŞIR

giriş

İş hukuku kendine özgü özelikleri ve nitelikleri olan bir hukuk dalıdır.

İlk başta bireysel iş hukuku ve daha sonra sendikaların doğması ve gelişmesiyle birlikte Toplu İş Hukuku şeklinde ele alınır.

Biz bu dönem Toplu İş Hukukuyla ilgileneceğimiz için;

Toplu İş Hukuku; işçiler ya da onların güçbirliğini organize ve temsil eden

sendikalar ile işveren/işveren örgütleri ve devlet arasındaki hukuki ilişkileri

konu alır.

giriş

Toplu İş Hukuku dar anlamda, sendikaların işveren karşısında yaptıkları hak ve menfaat mücadelelerini konu alır.

Geniş anlamda ise sendikaların devlet / siyasi iktidar karşısında işçilerin bir

sosyal sınıf olarak toplumdaki hak ve menfaatlerini koruma ve geliştirme

mücadelelerini kapsar.

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

SENDİKA KAVRAMI NEDİR?

• Türk Hukukunda 6356 sayılı «Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi» Kanunun 2.md göre sendika,

• İşçilerin veya işverenlerin çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak

ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek için en az yedi işçi veya işverenin bir

araya gelerek bir işkolunda faaliyette bulunmak üzere oluşturdukları tüzel

kişiliğe sahip kuruluşlardır.

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

Günümüzde sendikalar dünya genelinde meslek esasına göre değil, endüstri (iş kolu) esasına göre kurulduklarından aslında «meslek kuruluşu» olma

niteliğini önemli ölçüde kaybetmişlerdir.

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

Sendika Kavramının Unsurları Nelerdir?

• Ortak amaç

• Özgürce kurulma

• Tüzel kişilik oluşturma

• Bağımsızlık

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

Sendikal Bağımsızlık?

• Sendikaların kendi kendine idare etmesi, yönetim ve işleyiş bakımından bir başka kuruluşun vesayetine girmemesidir.

Sarı Sendikacılık?

• İşçi sendikasının, üyelerinin çıkarları yerine işveren çıkarlarını ön planda tutmasıdır.

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

Sendikacılığın Tarihçesi -dünyada-

• Sendikacılığın kökeninin Ortaçağ lonca düzenine kadar uzandığını söyleyebiliriz.

• Fakat gerçek anlamda sendikacılığın 18.yy sonlarında Avrupa’da Sanayi Devrimi’nin

başlamasıyla birlikte geliştiği görülür.

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

Sendikacılığın Tarihçesi -dünyada-

• Sendikacılığın kurucu unsuru olan «işçi sınıfı» Sanayi Devrimi sonrası doğmuştur.

• 18.yy sonlarına doğru yaşanmaya başlayan göç ve beraberinde gerçekleşen kentleşme sonucu, Sanayi Devriminin ürünü olan fabrikalarda kentlere gelen köylüler istihdam edilerek işçi sınıfını oluşturmuştur.

• Gerek siyasal, gerekse ekonomik yapıda meydana gelen köklü değişimler çalışma ilişkileri üzerinde etkili

olmuş, çalışma hayatında yeni dönüşümler ortaya çıkmıştır.

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

Sendikacılığın Tarihçesi -dünyada-

-Sendikacılığın Gelişimi-

• 19. yy ikinci yarısına doğru, Sanayi Devrimi’ni başlatan ve sürdüren Batılı ülkelerin çoğunda koalisyon yasakları kaldırılmış; sendikalar yasal olarak tanınıp «düzen içi örgütler» haline getirilmiştir.

• İşçiler, hızla örgütlenme faaliyetlerine girişerek önce «meslek sendikaları» daha sonra sanayi üretiminin

çeşitlenmesiyle «iş kolu sendikalarını» kurmuşlardır.

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

Sendikacılığın Tarihçesi -dünyada-

-Sendikacılığın Gelişimi-

• 19. yy sonlarına doğru, sendikal örgütlenmelerin dağınıklıktan kurtarılıp daha etkili işlev görmesi amacıyla «birlik, federasyon, ve konfederasyon» düzeyinde üst örgütlenmelere gidilmiştir.

• 20.yy ilk çeyreğine doğru sendikacılığın toplu pazarlık hakkını elde etmesi örgütlenmeye yeni bir ivme kazandırmış;

bu durum 1945 sonrası sanayileşmiş Batı ülkelerinde sendikalaşma oranlarını önemli ölçüde arttırmıştır.

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

Sendikacılığın Tarihçesi -dünyada-

-Sendikacılığın Gelişimi-

• Sendikacılığın gerçek anlamda gelişmesi, «görünmez el»in ekonomiyi dengeye getirip tam istihdama

ulaştıracağı varsayımına dayalı «klasik iktisat» görüşünün 1929 Dünya Ekonomik Buhranın da yetersiz kalması,

• Keza devletin ekonomiyi yönlendirmesinin gerekli olduğu tezini savunan «Keynesyen Ekonomi politikaları»

doğrultusunda ABD’de «New Deal» anlayışlı «kurumsal ekonomi», Kıta Avrupası’nda «talep yönlü

ekonomiye» geçişle sağlanmıştır.

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

Sendikacılığın Tarihçesi -Türkiye’de-

Türkiye’de sanayileşme süreci çok geç başladığından sendika hareketleri ve buna ilişkin gelişmeler de geç gerçekleşmiştir.

Türkiye’de sendikacılığın gelişim süreci:

A-Cumhuriyet öncesi Dönem B-Cumhuriyet Sonrası Dönem

1-1923-1947

2-1947-1960

3-1960-1980

4-1980-1983

5-1983 Sonrası

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

Sendikalar Hukukunun Kaynakları A-Ulusal Kaynaklar

B-Uluslararası Kaynaklar

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

Sendika Hakkı

•Çalışanların ve işverenlerin çalışma hayatıyla ilgili ekonomik ve sosyal çıkarlarını korumak ve geliştirmek amacıyla özgürce

kurulabilme, kurulan sendikaların varlıklarını sürdürebilme, sendikalara üye olma anlamına gelir.

•Kısaca, Sendika özgürlüğünün yasal koruma altına alınmış şeklini

ifade eder.

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

Sendika Hakkının Kapsamı

1-Bireysel Sendika Özgürlüğü

A-Olumlu Sendika Özgürlüğü B-Olumsuz Sendika Özgürlüğü

2-Kolektif Sendika Özgürlüğü

3-Sendika Çokluğu İlkesi

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

Sendika Hakkının Kapsamı Sendika Çokluğu İlkesi

•Bir işyerinde veya işkolunda birden fazla

sendikanın serbestçe kurulabilmesidir.

BİRİNCİ BÖLÜM: SENDİKALAR

Sendika Hakkının Kapsamı Memurların Durumu

•2010 yılında AY’da yapılan değişikliklerle 53. maddede memur ve diğer kamu görevlilerinin toplu sözleşme hakkına sahip olduklarının belirtilmesinden sonra 4688 sK.’un adı 6289 sK. İle 2012 yılında Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu olarak değiştirilmiş, birçok hükmünde de değişiklik yapılmıştır.

•En önemli değişiklik; bu sendikalara tıpkı işçi sendikalarında olduğu gibi

serbestçe toplu iş sözleşmesi yapabilme hakkı tanınmış olmasıdır.