TOPLU İŞ
UYUŞMAZLIKLARI ve ÇÖZÜM YOLLARI
Öğr. Gör. Yusuf Can ÇALIŞIR
1. İş Uyuşmazlığı Kavramı Ve Türleri 1.1. Tanımı
• İş uyuşmazlıkları,
• işçiler veya işçi sendikaları ile işverenler veya işveren sendikaları arasında
• çalışma koşullarının belirlenmesi, uygulanması, yorumlanması, değiştirilmesi veya geliştirilmesine
• ilişkin olarak ortaya çıkan uyuşmazlıkları ifade eder.
1. İş Uyuşmazlığı Kavramı Ve Türleri 1.1. Tanımı
• İş uyuşmazlıkları,
• mevzuat,
• toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmesinden kaynaklanan bir hakkın ihlal edilmesi halinde veya
• yeni çalışma koşullarının belirlenmesi
• sırasında ortaya çıkabilir.
2. Türleri
2.1. Hak Uyuşmazlığı- Çıkar Uyuşmazlığı
• İş uyuşmazlıkları, uyuşmazlığın niteliği ve konusuna göre
• hak uyuşmazlığı-çıkar uyuşmazlığı olarak ayrıma tabi tutulur.
2. Türleri
2.1. Hak Uyuşmazlığı- Çıkar Uyuşmazlığı
• Hak uyuşmazlığı:
• İşçi-işveren ilişkilerinde taraflardan birinin, diğerinin mevzuat, toplu iş sözleşmesi ve iş sözleşmesinden kaynaklanan haklarını ihlal etmesi veya
• uygulamaması sebebiyle meydana gelen uyuşmazlığı ifade eder.
• Bir diğer ifade ile mevcut haklara ilişkin olarak, taraflar arasında ortaya çıkan uyuşmazlıklara hak uyuşmazlığı denir.
2. Türleri
2.1. Hak Uyuşmazlığı- Çıkar Uyuşmazlığı
• Çıkar uyuşmazlığı:
• Toplu iş sözleşmesi, iş sözleşmesi veya mevzuat ile sağlanan hakların üzerinde yeni haklar sağlanması, mevcut hakların değiştirilmesi veya
• yeni haklar meydana getirilmesi talebi üzerine ortaya çıkan iş uyuşmazlığı, çıkar uyuşmazlığıdır.
2. Türleri
2.1. Hak Uyuşmazlığı- Çıkar Uyuşmazlığı
• Örneğin,
• işçiye toplu iş sözleşmesinde öngörülen ikramiyenin ödenmemesi halinde işçi-işveren arasındaki uyuşmazlık hak uyuşmazlığı;
• toplu iş sözleşmesinde öngörülen ikramiye sayısının birden üçe çıkarılmasına ilişkin olarak ortaya çıkan uyuşmazlık ise, çıkar uyuşmazlığıdır.
2.2. Bireysel İş Uyuşmazlığı-Toplu İş Uyuşmazlığı
• İş uyuşmazlıkları, uyuşmazlığın tarafları esas alınmak suretiyle
• bireysel iş uyuşmazlığı-toplu iş uyuşmazlığı ayrımına tabi tutulur.
2.2. Bireysel İş Uyuşmazlığı-Toplu İş Uyuşmazlığı
• Bireysel iş uyuşmazlıkları:
• İşçi-işveren arasında iş ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklardır.
• İşverenin bir işçinin iş sözleşmesini usulsüz feshetmesi,
• hak kazandığı kıdem tazminatını ödememesi,
• ücretten kanuni olmayan kesintiler yapması,
• bireysel iş uyuşmazlıklarına örnek teşkil eder.
2.2. Bireysel İş Uyuşmazlığı-Toplu İş Uyuşmazlığı
• Toplu iş uyuşmazlıkları:
• Toplu iş uyuşmazlıkları işçi sendikası ile işveren sendikası veya işveren arasında
• gelecekteki iş koşullarının nasıl olacağı konusunda (toplu çıkar uyuşmazlıkları) veya
• mevcut iş koşullarını düzenleyen hükümlerin ihlali ya da yorumu nedeniyle (toplu hak uyuşmazlıkları) ortaya çıkan uyuşmazlıklardır.
• Bu tür uyuşmazlıklarda uyuşmazlığın tarafları topluluk veya topluluklardır.
İş Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları
1. Bireysel İş Uyuşmazlıklarının Çözümü
• Bireysel hak uyuşmazlıkları için Türk Hukukunda özel bir çözüm yolu öngörülmemiştir.
• Bu tür uyuşmazlıkların çözüm yeri mahkemelerdir ve bu amaçla iş mahkemeleri kurulmuştur.
• İş mahkemelerinin kurulmadığı yerlerde, bireysel hak uyuşmazlıkları genel
mahkemeler tarafından İş Mahkemeleri Kanunu hükümlerine göre çözümlenir.
İş Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları
1. Bireysel İş Uyuşmazlıklarının Çözümü
• Bireysel çıkar uyuşmazlıklarının çözüm yolu yoktur.
• İşçi ile işveren aralarında ortaya çıkan çıkar uyuşmazlığını karşılıklı olarak çözemedikleri takdirde, yargı yoluna veya kanuni hakeme başvuramazlar.
İş Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları
2. Toplu İş Uyuşmazlıklarının Çözümü
2.1. Toplu Hak Uyuşmazlıklarının Çözümü
• Toplu hak uyuşmazlıkları yargı yolu ile çözülür.
• Bunun dışında 6356 sayılı Kanunda düzenlenen barışçı (arabuluculuk ve zorunlu tahkim) veya mücadeleci (grev ve lokavt) çözüm yollarına başvurulamaz.
İş Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları
2. Toplu İş Uyuşmazlıklarının Çözümü
2.1. Toplu Hak Uyuşmazlıklarının Çözümü
• 6356 sayılı Kanunda toplu hak uyuşmazlıklarının çözümü için yorum davası ve eda davasında faiz konusu düzenlenmiştir.
• Ayrıca toplu hak uyuşmazlıkları genel hükümler doğrultusunda isteğe bağlı tahkim yoluyla da çözümlenebilir.
İş Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları
a) Yorum Davası
• Uygulanmakta olan bir toplu iş sözleşmesinin yorumundan doğan uyuşmazlıkların çözümü amacıyla yorum davası açılabilir
İş Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları
b) Eda Davası
• Taraflardan birisinin, toplu iş sözleşmesinden kaynaklanan borçlarını yerine getirmemesi halinde,
• diğer tarafın eda davası açma hakkı vardır.
• Ayrıca işçiler de işverene karşı eda davası açabilirler.
• Toplu iş sözleşmesine dayanan eda davalarında, temerrüt tarihinden itibaren işletme kredilerine uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır (STİSK.53/2).
İş Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları
c) Tahkim
• Taraflar anlaşarak toplu hak uyuşmazlıklarında tahkim yoluna başvurabilirler (STİSK.52/1).
• Ancak burada sözü edilen tahkimi, 6356 sayılı Kanunda düzenlenen ve ileride açıklayacağımız tahkimle karıştırmamak gerekir.
• Zira buradaki tahkim anlaşması Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerine tabi isteğe bağlı tahkim anlaşmasıdır ve
• uyuşmazlığın çözümü de bu Kanun hükümlerine göre yapılır (HMK. 407- 444).
