Alerjik hastal›klar özellikle çocuklarda yayg›n bir mor- bidite nedenidir ve prevalans› geçti¤imiz 20 y›l içinde art›fl göstermifltir. Tespit edilen besin alerjisi s›kl›¤› ço- cuklarda % 4-6 aras›ndad›r ve di¤er alerjik hastal›klar gibi artmaktad›r (1,2). Çocuklarda alerjik hastal›klar kü- çük yafllarda g›da afl›r›duyarl›l›¤›, gastrointestinal belir- tiler ve atopik dermatit olarak karfl›m›za ç›karken, daha büyük yafllarda ast›m ve alerjik rinit fleklinde görülmek- tedir (3). Yap›lan çal›flmalarda, ast›ml› çocuklarda besi- nin tetikledi¤i solunum yolu reaksiyonlar› % 2-8 aras›n- da bulunmufltur (4,5).
Alerjik hastal›klar›n son y›llarda art›fl göstermesi ve be- sin alerjilerinin bu hastal›klarla beraberlik gösterebilme- si nedeniyle; biz bu çal›flmada klini¤imize baflvuran alerjik rinit ve ast›m tan›s› alm›fl çocuklarla, sa¤l›kl› ço- cuklar›n besin alerji s›kl›¤›n› araflt›rmay› amaçlad›k.
MATERYAL ve METOD
Ekim 2003 ile May›s 2004 tarihleri aras›nda, Dr. Lütfi K›rdar Kartal E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hasta- l›klar› Poliklini¤i’ne baflvuran 3-14 yafl aras›ndaki hastalardan yap›lan muayene ve tetkikler sonucunda alerjik ast›m tan›s›
alan 25 hasta, alerjik rinit tan›s› alan 25 hasta ve kontrol gru- bunu oluflturan 20 hasta prospektif olarak de¤erlendirildi.
Hasta ve kontrol gruplar›n›n tümüne besin alerjenlerini içeren 20 parametrelik prick test uyguland›. Prick test içerisinde yer alan besin alerjenleri s›ras›yla yerf›st›¤›, tavuk, yumurta ak›, çilek, fleftali, elma, muz, domates, so¤an, kakao, yumurta sar›- s›, portakal, tatl›su bal›¤›, ceviz, tah›l, f›nd›k, soya ve inek sü- tünden oluflmaktayd›. Veriler SPSS 10.0 istatististik program›
kullan›larak de¤erlendirildi. Gruplar aras›nda yafl, IgE ve eozi- nofili düzeyini de¤erlendirmek için Mann-Whitney U testi, al- lerji s›kl›¤›n› de¤erlendirmek student t testi kullan›ld›.
BULGULAR
Çal›flmadaki hastalar›n yafllar› 3-14 yafl aras›nda de¤ifl-
Ast›m bronfliale ve alerjik rinitli çocuklarda besin alerjisi (*)
Özlem KETENC‹ ALTIKARDEfiLER (**), Sedat ÖKTEM (**), Gülnur TOKUÇ (***), P›nar UYGUR (****)
1. Uluda¤ Pediatri K›fl Kongresi’nde (20-23 fiubat 2005, Bursa) poster olarak sunulmufltur.*; Dr. Lütfi K›rdar Kartal E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi II. Çocuk Klini¤i, Uz. Dr.**; Klinik fiefi, Doç. Dr.***; Asist. Dr.****
KL‹N‹K ARAfiTIRMA Pediatri
ÖZET
Klinik hastal›klar›n ortaya ç›k›fl›nda katk›lar› olan ve alerjen maruziyetine cevap olarak IgE antikorlar› gelifltirmeye artm›fl genetik yatk›nl›k olarak tan›mlanan atopi, allerjenlerle uygu- lanan cilt testi cevab› ile de¤erlendirilebilir. Atopi, ast›m ve rinit gibi alerjik hastal›klar için önemli bir risk faktörüdür. Bu çal›flmada ast›m ve rinitli hastalarda besin alerjisini ortaya koymak amaçlanm›flt›r. Yetmifl çocu¤a (3-12 yafl) Türk diye- tinde s›k kullan›lan 18 çeflit besin alerjisi cilt testi yap›larak de¤erlendirildi. Kontrol grubunda cilt testinde besin alerjisine karfl› pozitif reaksiyon saptanmamas›na karfl›n, rinitli hastala- r›n % 12’si ve ast›ml›lar›n % 20’sinde cilt testinde besin aler- jisine karfl› pozitif reaksiyon saptand›. Sadece 1 hastada be- sinle iliflkili wheezing görüldü.
Anahtar kelimeler:Besin alerjisi, ast›m, alerjik rinit, çocuk
SUMMARY
Food allergy in children with asthma and allergic rhinitis Atopy is defined as the genetic propensity to develop IgE anti- bodies in response to exposure to allergens, which may con- tribute to the development of the clinical disorders and asses- sed by skin prick test (SPT) responses to common allergens. It is generally agreed that atopy is an important risk factor for allergic diseases such as asthma, and rhinitis. The aim of this study is to determine the food allergy in children with asthma and rhinitis. Seventy children (3 to 12 years) were skin prick tested to evaluate the food allergy 18 kind of foods common in the Turkish diet. Although there are no SPT reactivity in con- trol group, twelve percent of the children with rhinitis and 20
% of the children with asthma had positive SPT reactivity re- sults to food allergen. Only one patient had food-related wheezing.
Key words:Food allergy, asthma, allergic rhinitis, children Göztepe T›p Dergisi 21(4):192-194, 2006
192
ISSN 1300-526X
mekteydi. Ast›ml› hastalar›n 14’ü erkek, 11’i k›z, alerjik rinitli hastalar›n 17’si erkek, 8’i k›z, kontrol grubunun ise 10’u erkek, 10’u k›z idi. Olgular›n yafl, IgE, eozino- fil de¤erleri Tablo 1’de özetlenmifltir. Gruplar aras›nda yafl aç›s›ndan istatistiksel fark yoktu. Ast›ml› ve alerjik rinitli hasta gruplar› aras›nda IgE, eozinofil düzeyi ve besin alerjisi s›kl›¤› aç›s›ndan istatistiksel fark yoktu.
Ast›ml› ve alerjik rinitli hasta gruplar› ile kontrol grubu aras›nda IgE ve eozinofil düzeyleri aç›s›ndan de¤erlen- dirildi¤inde ast›m ve alerjik rinitli hasta gruplar›nda an- laml› olarak yüksekti (p<0.05).
Hastalar›n besin al›m› ile semptom aktivasyonu sorgu- land›¤›nda, 50 hastadan sadece birinde bu öykü pozitif bulundu. Hastam›z›n süt çocuklu¤u döneminde inek sü- tü al›m› ile ast›m semptomlar›n›n provake oldu¤u ö¤re- nildi ve yap›lan prick test sonucunda inek sütüne karfl›
reaksiyon olufltu¤u gözlendi.
Kontrol olgular›nda besin alerjisine rastlanmazken, aler- jik rinitli olgular›n 3’ünde, ast›ml›lar›n 5’inde olmak üzere, hasta grubunda toplam 8 olguda besin için yap›- lan prick teste pozitif sonuç al›nd›. En yüksek oranda reaksiyon geliflen besinler s›ras›yla yerf›st›¤› (% 4.3), fleftali (% 4.3), f›nd›k (% 2.8) ve so¤an (% 2.8) idi.
Besin alerjisi olan hasta say›s› aç›s›ndan gruplar de¤er- lendirildi¤inde, ast›ml› hasta grubunda kontrol grubuna göre anlaml› fark saptand› (p<0.05) (Tablo 2). Alerjik rinitli hasta grubunda kontrol grubuna göre daha fazla hastada besin alerjisi saptan›rken, istatistiksel fark göz- lenmedi (p>0.05). Ast›ml› ve alerjik rinitli hastalar›n
prick test sonuçlar› Tablo 3’de gösterilmifltir.
TARTIfiMA
Besin alerjisinin prevalans› dünyan›n çeflitli yerlerinde beslenme al›flkanl›klar›na göre de¤iflir. Amerika’da be- sin alerjilerinin büyük bir k›sm› yerf›st›¤› ve kabuklu yemifller, ‹spanya ve Portekiz’de bal›k ve süt, ‹talya’da deniz ürünleri, Fransa’da hardal ile oluflmaktad›r. Fran- sa’da besin provokasyon testi ile besin alerjisi oldu¤u saptanan çocuklarda en s›k alerjen yumurta, yerf›st›¤›, inek sütü olarak bulunmufltur. Yerf›st›¤› 3 yafl üstünde en yayg›n besin alerjeni olarak tespit edilmifltir (6). Ça- l›flmam›zda en s›k alerjen yerf›st›¤› ve fleftali olarak bu- lundu.
Besinle tetiklenen solunum yolu semptomlar›nda en çok tan›mlanan mekanizma, besin alerjenlerine karfl› geliflti- rilen spesifik IgE antikor arac›l› immün cevapt›r (7). Bu antikorlar vücutta alt ve üst solunum yollar›nda da bulu- nan bazofil ve doku mast hücreleri üzerindeki yüksek afiniteli IgE reseptörlerine ba¤lan›r. Alerjik duyarl›l›k oluflurken nazal ve bronflial mukozadaki IgE iliflkili hücreler, daha sonraki alerjen maruziyetinde aktivasyon için haz›rlanm›fl olur (8). Antijenler mast hücresi veya bazofildeki IgE antikorlar›na ba¤lanarak bu hücreleri aktive eder, degranülasyona ve histamin, triptaz, löko- trien, prostaglandin gibi proinflamatuvar mediatör sal›- n›m›na neden olur. Bu mediatörler nazal ve bronflial
Tablo 1. Olgular›n yafl, IgE, eozinofil da¤›l›mlar›.
Yafl Eozinofil (%) IgE
Ast›m Bronfliale 7.4±3 (3-13) 4.74±4.09 (0.1-13.5)
709±693 (54-2500)
Alerjik Rinit 8.1±2.4
(4-13) 4.56±4.03 (0.1-16.9)
513±470 (10-2000)
Kontrol Grubu 9.2±3 (3-14) 2.13±2.01
(0.1-8) 29.7±22.1 (5.7-99.7)
Tablo 2. Besin alerjisi saptanan hastalar›n da¤›l›mlar›.
Ast›m Bronfliale Alerjik Rinit Kontrol Grubu
Var 5 (% 20) 3 (% 12) 0 (%0)
Yok 20 (% 80) 22 (% 88) 20 (% 100) Besin Alerjisi (%)
Tablo 3. Alerjik rinit ve ast›ml› hastalarda saptanan besin aler- jenlerinin da¤›l›m›.
Besin alerjenleri
Yer f›st›¤›
Tavuk Yumurta-ak›
Çilek fieftali ElmaMuz Domates So¤an Kakao Yumurta sar›s›
Portakal Tatl› su bal›¤›
Ceviz Tah›l F›nd›k Soya
‹nek sütü
Alerjik rinit tan›l›
hasta grubu 1 (% 4) 0 (% 0) 1 (% 4) 0 (% 0) 1 (% 4) 0 (% 0) 1 (% 4) 1 (% 4) 1 (% 4) 0 (% 0) 0 (% 0) 0 (% 0) 1 (% 4) 0 (% 0) 0 (% 0) 0 (% 0) 0 (% 0) 0 (% 0)
Ast›m tan›l›
hasta grubu 2 (% 8) 0 (% 0) 0 (% 0) 0 (% 0) 2 (% 8) 1 (% 4) 0 (% 0) 0 (% 0) 1 (% 4) 0 (% 0) 0 (% 0) 0 (% 0) 0 (% 0) 1 (% 4) 0 (% 0) 2 (% 8) 1 (% 4) 1 (% 4)
*Alerjik rinit grubunda 3, ast›m grubunda ise 5 hastada besin alerjisi gözlenmifltir.
Ö. Ketenci Alt›kardefller ve ark., Ast›m bronfliale ve alerjik rinitli çocuklarda besin alerjisi
193
alerjik reaksiyonlardan sorumludur.
Nazal belirtiler, özelikle rinit, çift kör plasebo kontrollü besin uyar› testi yap›lan ve solunum yolu belirtileri göz- lenen çocuklar›n % 70’inde mevcuttur (9). Rinit tipik olarak cilt ve gastrointestinal belirtiler ile birlikte, akut alerjik besin reaksiyonlar› esnas›nda nadiren de tek ba- fl›nad›r (9,10). Rinitte oldu¤u gibi, ast›m besin alerjisinin nadir bir parças›d›r. Fakat, besine karfl› sistemik alerjik reaksiyon, geliflim esnas›nda besinle tetiklenen ast›m gözlenebilir. Yap›lan bir çal›flmada, 300 ast›ml› hasta- n›n % 12’sinde klinik belirti ve/veya besine özgül IgE ile desteklenen besin alerjisi, % 2’sinde besinle tetikle- nen wheezing gösterilmifltir (11). Bir di¤er çal›flmada, besin tetiklemesiyle hastalar›n % 9.2’sinde solunum be- lirtileri, % 5.7’sinde özgül ast›m belirtileri gözlenmifl, sadece 1 hastada besin uyar› testinde ast›m tek semptom olarak tespit edilmifltir (12). Çal›flmam›zda da, besin al›- m› ile ast›m semptomlar›n›n geliflti¤i ast›ml› hasta gru- bunda 1 hasta mevcuttu.
Besinin tetikledi¤i bronkospazm ise Oehling ve ark.’n›n çal›flmas›nda hastalar›n % 8.5’inde saptanm›flt›r (13). Besinle iliflkili wheezing prevalans› atopik hastal›¤›
olan daha küçük çocuklarda daha yüksek oranda görül- mektedir. Avustralya’da ortalama yafl› 16 ay olan ço- cuklarda yap›lan bir çal›flmada, süt maruziyeti ile hasta- lar›n % 50’sinde wheezing geliflti¤i, bu hastalar›n ço-
¤unlu¤unun kronik ast›m veya atopik dermatiti oldu¤u bildirilmifltir (14). Türkiye’de yap›lan benzer bir çal›fl- ma da, besin alerjisinin 6 yafl›ndan küçük çocuklarda as- t›m› ortaya ç›kard›¤›n› desteklemektedir, ancak besin alerjisi s›k›l›¤› yumurta ve inek sütü gibi etkin alerjenler için bile % 4 gibi düflük oranda bulunmufltur (15). Bizim çal›flmam›zda da inek sütü alerjisi, ast›m hasta grubunda
% 4 oran›nda saptand›. ‹nek sütü gibi baz› besinlere kar- fl› alerji ilk 1-2 yaflta kayboldu¤u için ve bizim hastalar›- m›z 3 yafl ve üzerindeki hastalar oldu¤u için inek sütü alerjisini düflük oranda bulduk. Yap›lan çal›flmalar so- nucunda, besinlere karfl› duyarl›l›¤›n ast›m için bir risk faktörü olabilece¤i ve besinler için uygulanan prick test sonuçlar›n›n sa¤l›kl› gruba k›yasla ast›ml› hastalarda be- lirgin olarak daha yüksek oranda pozitif oldu¤u gösteril- mifltir (16,17). Rance ve ark.’n›n yapt›¤› bir çal›flmada, ast›ml› hastalarda besin alerjisine en s›k yol açan besi- nin yerf›st›¤› oldu¤u görülmüfltür (18). Yapt›¤›m›z çal›fl- man›n sonucu da bu veriler ile uyumlu bulunmufltur.
Ast›ma benzer flekilde alerjik rinitli hastalar üzerinde yap›lan çal›flmalarda da, besin alerjisinin hastalarda %
20-48 oran›nda var oldu¤u gözlenmifl en s›k alerjen ka- buklu deniz ürünleri, domates, pirinç ve yerf›st›¤› olarak bulunmufltur (19,20).
Sonuç olarak; bu çal›flmada besin alerjisinin normal ço- cuklara oranla alerjik hastal›¤› olanlarda daha yüksek oranda bulunaca¤› ve besin alerjisinin solunum yolu alerjisi semptomlar›n› ortaya ç›karabilece¤i vurgulan- m›flt›r. Özellikle, erken çocukluk döneminde besin aler- jisi saptanan çocuklarda daha sonra ast›m ve alerjik rinit geliflebilece¤i unutulmamal›d›r.
KAYNAKLAR
1. Zeiger RS: Prevention of food allergy in infants and children. Immunol Al- lergy Clin North Am 19:619-646, 1999.
2. Odijk JV, Ahlstedt S, Bengtsson U, Hulthen L, Borres MP: Specific IgE antibodies to peanut in western Sweden-has the occurrence of peanut allergy in- creased without an increase in consumption. Allergy 56:573-577, 2001.
3. Chandra RK: Food hypersensitivity and allergic disease: Eur J Clin Nutr 56(3):54-6, 2002.
4. Onorato J, Merland N, Terral C, et al: Placebo-controlled double-blind fo- od challenges in asthma. J Allergy Clin Immunol 78:1139-1146, 1986.
5. Nekam KL: Nutritional triggers in asthma. Acta Microbiol Immunol Hun 45:113-117, 1998.
6. Rance F, Kanny G, Datau G, Moneret-Vautrin DA: Food hypersensiti- vity in children: clinical aspects and distribution of allergens. Pediatr Allergy Immunol 10(1):33-8, 1999.
7. Sicherer SH: Is food allergy causing your patient’s asthma symptoms? J Respir Dis 21:127-136, 2000.
8. Platts-Mills TAE: The role of immunoglobulin E in allergy and asthma. Am J Respir Crit Care Med 164:1-5, 2001.
9. James JM, Bernhisel-Broadbent J, Sampson HA: Respiratory reactions provoked by double-blind food challenges in children. Am J Respir Crit Care Med 149:59-64, 1994.
10. Bock SA, Atkins FM: Patterns of food hypersensitivity during sixteen ye- ars of double-blind placebo-controlled oral food challenges. J Pediatr 117:561- 567, 1990.
11. Onorato J, Merland N, Terral C, et al: Placebo-controlled double-blind food challenges in asthma. J Allergy Clin Immunol 78:1139-1146, 1986.
12. Novembre E, de Martino M, Vierucci A: Foods and respiratory allergy. J Allergy Clin Immunol 81:1059-1065, 1988.
13. Oehling A, Baena Cagnani CE: Food allergy and child asthma. Allergol Immunopathol 8:7-14, 1980.
14. Hill DJ, Firer MA, Shelton MJ, et al: Manifestations of milk allergy in in- fancy: clinical and immunological findings. J Pediatr 109:270-276, 1986.
15. Yazicioglu M, Baspinar I, Ones U, Pala O, Kiziler U: Egg and milk al- lergy in asthmatic children: assessment by immulite allergy panel, skin prick tests and double-blind placebo-controlled food challenges. Allergol Immuno- pathol 27:287-293, 1999.
16. Leung TF, Lam CW, Chan IH, Li AM: Sensitization to common food allergens is a risk factor for asthma in young Chinese children in Hong-Kong. J of Asthma 39(6):523-9, 2002.
17. Rosas Vargas MA, Gonzales Reyes M, del Rio Navarro BE, Avila Cas- tanon L: Allergen sensitization and asthma in children from 1 to 3 years of age.
Rev Allerg Mex 49(6)171-5, 2002.
18. Rance F, Kanny G: Asthma and food allergy:report of 163 pediatric cases.
Arch Pediatr 9(3):402-7, 2002.
19. Ortega CM, Vidales Diaz MA, del Rio Navarro BE, Sienra Monge JJ:
Cuteneous reactivity to foods among patients with allergic rhinoconjunctivitis.
Rev Allerg Mex 44(6):153-7, 1997.
20. Gendeh BS, Murad S, Razi AM, Abdullah N, Mohammed AS, Kadir KA: Skin prick test reactivity to food in adult Malaysians with rhinitis. Otolary- ngol Head Neck Surg 122(5):758-62, 2000.
Göztepe T›p Dergisi 21(4):192-194, 2006
194
