MODÜLER KOORDøNASYONUN BøNA TASARIMINA UYGULANMASI

MODÜLER KOORDNASYONUN BNA TASARIMINA UYGULANMASI

Hanifi TOKGÖZ¹ , Ylmaz KOÇAK²

1Gazi Üniversitesi, Teknik Eitim Fakültesi, Yap Eitimi Bölümü, Ankara, hanifi@gazi.edu.tr

2Dumlupnar Üniversitesi, Kütahya Meslek Yüksekokulu, Kütahya, yilmazkocak@hotmail.com Geli Tarihi: 14.07.2009 Kabul Tarihi: 20.10.2009

ÖZET

Ekonomik ve uygun bir bina tasarm için kukusuz bir çok kural, yöntem ve kriter vardr. Bunlarn içinde en önemlilerinden biri de yap elemanlarnn tiplemesi ve standartlamas olarak görülmektedir. Standartlama için de üretilmesi planlanan ve üretilen yap elemanlar arasnda boyutsal koordinasyonun salanmas gerekmektedir. Bu da tasarmda ve yap elemanlar arasnda modüler düzenlemeyi zorunlu klmaktadr. Ancak modül ve modüler koordinasyon uygulamasnn, özellikle mimarlar kstladnn düünülmesi ve eitim aamasnda yeterince anlalamamas gibi nedenlerle toplumun gündeminde yeterince yer alamamtr. Bu çalma ile tasarm aamasndaki sorulara cevap olabilecek bir uygulama ile modüler koordinasyonun toplumun gündemine tanmas amaçlanmaktadr.

Bu amaçla modüler sistemde örnek bir bina tasarm gerçekletirilmitir. Bu sayede modüler koordinasyonun bina tasarmna uygulanmasyla kontrollü, hzl, kaliteli ve ekonomik bir yaplama salanabilecektir.

Anahtar Kelimeler: Modül, modüler koordinasyon, bina tasarm.

APLICATION OF MODULAR CO-ORDINATION TO BUILDING DESIGN

ABSTRACT

Economical and appropriate building design undoubtedly has many rules, procedures and criteria. One of the most important of these is seen as the standardization and classification of building components. For standardization, dimensional co-ordination should be provided between the building components which are already produced or scheduled for the production. This necessitates the modular arrangements between the building components during the design stage. However, the implementation of modul and modular coordination, to date has not taken considerable attention the agenda of the society since it is considered a restriction to the architects and due to the unawareness of its importance during the education stage. This study provides a solution answers to the questions at the design stage with an application that may be of modular coordination which is intended to take part in the community's agenda. For this purpose, modular system design of a building in the sample were carried out. In this way, with the application of the modular co-ordination to building design controlled, fast, qualified, and economical structuring may be provided.

Keywords: Modul, modular co-ordination, building design.

1. GR

Bina yapmnda endüstrileme sayesinde daha iyi, daha fazla sayda ve daha ekonomik binalar elde etmek mümkün olmaktadr. Endüstrilemenin yannda standartlama da bina yapmnda vazgeçilmez bir unsur olarak yerini almtr. Endüstrilemenin ve standartlamann bir gerei olarak da “modül ve modüler koordinasyon”

ortaya çkmtr.

Endüstrileme ve standartlamann bir gerei olarak ortaya çkan modül ve modüler koordinasyonun anlalmasnda, daha eitim aamasnda bir takm sorunlar ortaya çkmaktadr. Bu sorunlar modüler koordinasyon çeitleri ve uygulamalar, proje aamasnda modüler koordinasyonun eleman boyutlarna olan etkisi/ilikisi, birleim detaylar, elemanlarn montaj ve birleim detaylar/modüler koordinasyon ilikisi olarak sralanabilir [1].

Bu makalede endüstrilemi yap, standartlama, modül, modüler koordinasyon, boyutsal koordinasyon kavramlar ve ilkeleri, daha önce yaplm olan bir çalma ile irdelenmitir [2]. Ayrca modül ve modüler koordinasyonun bina tasarmna uygulanmas konusunda bir örnek uygulama yaplmtr.

2. MODÜL

nsanlar, yaamlarnn her evresinde birtakm ölçü birimleri kullanmaktadr. Uzunluk ölçü birimleri ortaça

sonlarnda farkl ölçü birimleri eklinde gelimitir. Bu ölçü birimleri adlar ayn olmakla birlikte farkl ölçülerde kullanlmtr. Örnein, yalnz Almanya'da kol boyu (elle) 0,495 m ile 0,779 m arasnda bölgesel olarak deiirken; benzeri ölçü birimi arn, Türkiye’de 0,650 m, Sovyet Rusya’da, 0,711 m, Tunus’ta 0,637 m, Msr’da 0,673 m olarak kullanlmtr [3]. Bina tasarm ve uygulamas aamalarnda da modül kullanm eski tarihlere dayanmaktadr. Bunlar insan ölçüleri ile uyum içindedir. Fransa’da 1791 ylnda bir bilimsel kongrede dünya çapnn on milyonda biri uzunluk ölçüsü birimi olarak kabul edilmi ve bundan sonra eski ölçü birimlerinin kullanm hemen hemen sona ermitir [4]. 1954-1961 yllar arasnda Yap Aratrma stasyonu

“BRS”, ngiliz Standartlar Enstitüsü “BSI”, Kanada ve ABD’nin de katld 11 Bat Avrupa ülkesi tarafndan Avrupa Prodüktivite Ajans “EPA” kurulmutur. 1956 ylnda EPA metrik sistemde 10 cm, feet sisteminde ise 4 inch’lik modülü önermi ve çeitli Avrupa ülkelerinde bu yolda standartlar yaynlanmdr [4,5]. Türkiye’de de 1960’lardan sonra bu alanda çalmalar yaplm ve Türk Standartlar Enstitüsü (TSE) konu ile ilgili standartlar yaynlamtr [6-16].

Çamzda ise bina tasarmnda modül, yap ürünleri arasnda koordinasyon salanmas ve malzeme kayplarnn önlenmesi gibi daha çok üretime dönük ekonomik yarar salamak amacyla çeitli ülkeler tarafndan benimsenmeye çallan bir kavram ve boyutsal koordinasyon için büyüklük olarak seçilen boyut deeri birimi olarak ifade edilmektedir. Standartlama endüstrilemenin bir gerei, dolaysyla modül de bir standart olarak ortaya çkmtr [6,7].

Endüstride pazarlama amaçl olarak ürün çeidinin çok olmas, ekonomik skntlar da beraberinde getirmektedir. Ürün çeidini makul oranda tutmak, fabrikalardaki fireyi azaltmak, üretimi akc hale getirmek ve ii daha verimli klmak belirli bir modülün belirlenmesi gereini ortaya çkarmtr.

Uygun bir modül says için bilinen en eski modüllerden biri altn kesittir (Golden Section). Le Corbusier estetik boyutlandrma ve insan vucut oranlarndan yola çkarak ilevsel bir boyutlandrma gelitirmitir. Bu ekilde Le Corbusier’in Modulor’u ortaya çkmtr [8]. Le Corbusier Modulor’u, sadece uyumlu saylar dizisi deil, uzunluklar, yüzeyleri ve hacimleri yöneten ve insan orann her yerde koruyan bir ölçümler dizisi olarak sunulmaktadr [17]. Bütün bu çalmalar sonucunda bina tasarmnda uygulanan modül temel modül, planlama modülü ve strüktür modülü olarak üç grupta toplanmaktadr (ekil 1).

ekil 1. Modül çeitleri [6]

T e m e l m o d ü l P l a n l a m a m o d ü l ü S t r ü k t ü r m o d ü l ü

Temel modül, bina elemanlarnn ve genel amaçl yap bileenlerinin boyutsal koordinasyonunun en esnek ve kolay ekilde gerçekleebilmesi için seçilen modüler koordinasyon birimidir. Temel modül “M” harfiyle gösterilir ve 1 M =100 mm’dir [8].

Planlama modülü, genellikle asl modülün katlar eklindedir. Bat Avrupa’da 3M, 6M, 12M olan planlama modülü Sovyetler Birlii’nde 20M, 30M, 60M ve 90M’dir. 3 M ve 6 M büyük modülleri esas alarak binalar için düünülmütür. Daha küçük planlama modülleri, daha fazla esneklik ve çeitlilik getirirken, daha büyük planlama modülleri de, çeitlilikte azalma sonucunu getirmektedir. Buna karlk, özellikle endüstriyel üretim ve çok sayda üretim söz konusu olduunda, büyük modül daha ekonomik olmaktadr [6,16].

Strüktür modülü, tayc sistemin aks aralklar modülüdür. Bina tasarmnda mekan snrlar tayc sistemle ayn ise, planlama ve strüktür modülünün ayn ve tek olduu söylenebilir. Örnein, yma binalarda, genellikle planlama ve strüktürel modül ayndr. Ana iskelet sistemlerde (yani betonarme karkas sistemlerde), iç bölmeler ve mimari hacimler strüktürün getirdii boyutlardan farkl olabilir. Strüktür modülü (tayc akslar arasndaki uzaklk) 7m (70 M), buna karlk mimari hacimlerin modülü (planlama modülü) 3,5 m (35 M) olabilir [6,7].

Malzeme tasarrufu, planlama kolayl gibi nedenler ile modül anda kesintiler olabilir. Genellikle bu 12, 15, 18, 24 cm gibi küçük bir saydr. Fakat tarafsz alanlarn aras, ya temel ya da planlama modüllerine uyar [6].

Yapy oluturan parçalarn çeitliliin azaltlmas ve ekonominin salanmas için yap tasarmnda bu modül çeitlerinin uygulamas gerekmektedir. Çamz endüstrisinin gerei olan modülasyon fikri, standart parçalar kullanmak yoluyla maliyeti düürme çabasdr. Örnein insan boyu ortalamasnn 160 cm olduunu varsaylrsa, 400 cm kereste standardyla kap yüksekliinin 220 cm ve kap geniliinin 90 cm alnmas sonucu ortaya çkan malzeme kayb, 290 cm tavan yükseklii karsnda 50 cm yükseklikteki alç blok standardndan doan malzeme kayb modülasyonun gereini ortaya koymaktadr. Her elemann binlerce defa tekrarland prefabrike sistemlerde ise modülasyon çok önemlidir [18].

1. MODÜLER KOORDNASYON

Standart bir yap bileeninin, sistemin bütününe uyum göstermesi gerekir. Bu kapsamda, her boydan standart bileenler, koordinasyon boyutlarnda üretildiklerinde bir deer kazanabilmektedirler. Bu nedenle yapmda standartlar için boyutsal bir çerçeve, modüler bir koordinasyon gerekmektedir [5]. Modüler koordinasyon, imal edilen yap bileenlerinin genel koordinasyon boyutlaryla; binada yer alan çeitli mekan ve yap elemanlarnn yap bileenleriyle koordinasyonu yönünden önem tayan yatay veya düey boyutlarn belli bir standart ölçü biriminin (standart temel modülünün) katlarndan seçmek suretiyle uygulanan ve boyutsal koordinasyonun da gerçekletirilmesine olanak veren standartlama tekniidir [6].

Endüstrilemi yapmda, yapnn bileenlere bölünmesi modüler koordinasyon araclyla gerçeklemektedir.

Bir yap elemannn tüm binalar için kullanlabilecek ekilde tasarlanp boyutlandrlmas gerekir. Dolaysyla modüler sisteme göre tasarlanan bir binay oluturan ürünleri çeitli firmalar arasndan seçilerek inaat gerçekletirilebilir.

Modüler koordinasyonun temal amac bina yapmnn ve yan faaliyetlerinin standardizasyon yoluyla rasyonelletirilmesine ve endüstrilemesine yardm etmek olarak ifade edilebilir. Böylece yap bileenleri endüstriyel düzeyde yaplm ve/veya antiyede en etkin ekilde gerçekletirilmi olur. Bu sayede bina yapmnda ekonomi salanm olur [9]. Ayrca seri olarak üretilen yap bileenlerinin boyut deiiklerini azaltmak ve proje yapanlara bileenlerin düzenlenmesi için daha fazla esneklik salamak amaçlanmaktadr [7].

Ancak binalar modüler koordinasyon çerçevesinde standartlatrrken en uygun modüler boyutlarn seçilmesi, optimum tip saysnn belirlenmesi, seçilen boyutlarn “bir araya getirebilme” yeteneklerinin yüksek olmas gibi sorunlarn çok iyi irdelenmesi ve çözüme ulatrlmas gerekir [5].

2. MODÜLER KOORDNASYONUN ESASLARI VE TASARIMA UYGULANMASI

Bina bir büyüklükler kompozisyonudur. Kabul edilmi iki boyut toplamnn, kabul edilmi bir boyutu oluturmas göz önünde bulundurulursa, boyutsal uzlama büyük önem tar [19]. Boyutsal koordinasyon “bina

üretiminde; imal edilmi yap bileenlerinin birbiriyle ve/veya imal edilecek bileenlerle, büyüklüklerini deitirmeden bir araya getirebilmek için, bileenlerin imalatnda, mekan ve yap elemanlarnn tasarlanmasnda en elverili boyutlarn seçilmesidir” eklinde tanmlanmaktadr [15].

Modüler koordinasyonun esaslar, temel modül (1M), büyük modül (3M) ve modüler olmayan kalnlklarn esaslar olarak ifade edilebilir. Temel modül zgaras (1 M’den 1 M’ye), projede görülen bütün bileenlerin koordinasyon aralklarnn boyutlar ve pozisyonlarnn tanmlanmasnda kullanlabilir. ISO 1791-1973’e göre koordinasyon aralklar ve derz aralklar için tolerans ve kurallar içeren koordinasyon planlarnn yerine getirilmesiyle bileenler ve aralklar snrlandrlmtr [20]. Büyük modül zgara bileenleri, koordinasyon aralklarnn konumunu tanmlamada kullanlabilir. Bütün bileenler yine ayn kalnlkta ve uzunluktadr.

Tasarm yaplrken yöntemlerden birisi izlendiinde dierlerinin çözümü için bir seçim yaplabilir. Bileenlerin kalnlklar ilk tasarm srasnda göz önüne alnmazken sonraki ilemlerde göz önüne alnabilir (ekil 2).

ekil 2. Bileen detaylar [21]

Buna göre;

x Belirli bölgelerde büyük modül zgarann üzeri kesilir.

x Snr plannda yüzey çizgisi eksenel plann merkez çizgisi yerine geçer [20].

Yalnzca çok istisnai durumlarda vaziyet planlarnda üst üste gelmi koordinasyon alanlarndaki problemler, bu iki ölçüde çözülebilir. Koordinasyon aralklar birçok uzunluk bileenleri için azalabilir veya artabilir.

Tasarlanacak mekanlarn içinde oluturulmas düünülen eylemlerin gerçekletirilmesi için de baz öeler gerekmektedir. Bunlar;

x Yap ile birlikte yaplan sabit öeler, yani “döem”

x Deitirilebilir nitelikteki öeler, yani “donat”

x Çeitli mobilya ve eyalar, yani “araçlar” dr [5].

lk iki gruba büyük ölçüde tasarmc karar verebilmektedir. Ancak üçüncü grubu oluturan öeler öneri olarak belirlenmekte, ya da kullanclarn ekonomik durumlarna, arzu ve beenilerine braklmaktadr. Yine de genelde kullanlabilecek her türlü döem, donat ve araçlar, kullanm alanlar açsndan, mekanlarn boyutlandrlmasnda en büyük etken olarak rol almaktadr. Bu elemanlarn standart ölçüleri ve tipleri, mekan büyüklüklerinin belirlenmesinde yardmc olarak kullanlmak zorundadr [5].

Bütün bu özellikler dikkate alnarak yaplan bina tasarmnn modüler koordinasyon çerçevesinde ele alnmas;

geleneksel yapmn tersine üretim sürecindeki sorunlarn daha tasarm aamasnda çözümünü salayacaktr.

Bunun için de tasarm sürecinde modül seçimi balangçta belirlenmelidir. Bu nedenle örnek tasarmda modül, çok büyük seçilerek kstlayc bir etkiye neden olmayacak, ya da çok küçük seçilerek çeitlilik arttrmayacak

ekilde 6 M olarak seçilmitir. Tasarmda teknik boyutlar (döemeler, kolonlar vb.) modül d tutulmutur.

Ayrca tasarmda modül çizgileri, bileenleri ortalayacak ekilde yaplmtr. Bahsedilen bu özelliklerin uygulanmasyla ilgili örnek bir bina tasarmna ait kat planlar ekil 3’te, görünüler ekil 4’te ve kesitler ekil 5’te verilmitir.

E 12 M D 30 M C 30 M

12 M2 1

B 18 M 18 M

3 18 M

4 DEPO B 36 M

A A

DEPO 1 2

12 M 18 M B

3 18 M

4 18 M

42 M 518 M 12 M

6 7

DEPOSU

SU DEPO

8 12 M E

D 30 M C SIINAK

5 18 M

7 6

12 M

36 M B

6 M6 M6 M

A A 8

42 M

ekil 3.a. Bodrum kat plannda koordinasyon aralklar

ekil 3.b. Zemin kat plannda koordinasyon aralklar

5 5

12 M 18 M 18 M 18 M

1 2 3 4

E 12 M D 30 M C 30 M B 36 M

MARKET A

1 12 M

2 3

18 M 18 M 4

18 M

18 M 12 M 42 M

6 7 8

12 M ^E 30 M D

30 M^C RESTORAN

36 M B A 6

18 M 12 M 7

42 M 8

A A

B

B

ekil 3.c. Birinci kat plannda koordinasyon aralklar

+56 M

+ 21 M

+ 46 M + 62 M

+ 92 M

+ 0.00 + 7 M +37 M + 67 M + 97 M

ekil 4.a. Ön görünüte koordinasyon aralklar

ANTRE

12 M 18 M 18 M 18 M B

1 2 3 4

YATAK

E12 M D30 M

ODASI C30 M

12 M 42 M 18 M 6

5 7 8

30 M

30 M 12 M

DU BALKON

ODASI OTURMA

E D C

A YATAK

B36 M

ODASI WC A

18 M 12 M

1 2

B

18 M 3

18 M 4

36 M MUTFAK

SALON BALKON

B A A 6

18 M 5

12 M 42 M

7 8

+92 M

+0.00 + 7 M +56 M

+30 M + 46 M

+37 M + 62 M

+67 M +97 M

ekil 4.b. Arka görünüte koordinasyon aralklar

+92 M

+ 62 M

+ 46 M

+0.00 + 7 M +37 M +67 M +97 M

ekil 4.c. Sa yan görünüte koordinasyon aralklar

+30 M

+0.00 + 7 M + 24 M +37 M +97 M

+67 M +92 M

ekil 4.d. Sol yan görünüte koordinasyon aralklar

+56 M

- 29 M + 0.00

12

+67 M

+37 M + 46 M

+30 M + 62 M

+92 M +97 M

- 35 M

- 38 M - 43 M

ekil 5.a. A-A Kesitinde koordinasyon aralklar

- 29 M + 0.00 +37 M

+22 M + 67 M

+ 52 M + 92 M + 97 M

+7 M

- 35 M - 43 M

- 38 M

ekil 5.b. B-B Kesitinde koordinasyon aralklar

Örnek bina tasarmnda da görüldüü gibi modüler büyüklüklerin tasarma uygulanmas çok karmak bir süreç deildir. Bu sayede modüler yap bileenlerinin, minimum düzeltme ve deitirmeyle antiyede birletirilip istenen binann oluturulmasn salayacak biçimde bina planlarnn boyutlandrlmasyla gerçekleebilir.

5. SONUÇ VE ÖNERLER

Modüler koordinasyonun bina tasarmna uygulanmasyla ülke ekonomisine önemli yararlarn salanabilecei düünülmektedir. Bunlar ksaca aadaki be madde halinde özetlenebilir:

x Bina üretiminin seri ve sürekli olarak gerçekletirilebilmesi için standartlama vazgeçilmez bir unsur olarak yerini almaktadr. Bunun için de tasarlanan binayla üretilen ve üretilmesi planlanan bina elamanlar arasnda boyutsal bir koordinasyonun salanmas gerekmektedir.

x Bina tasarmnn modüler çerçevede ele alnmas, geleneksel tasarmn aksine üretim sürecindeki sorunlarn daha tasarm aamasnda çözülmesini salayabilecektir.

x Bina tasarmnda modül ve modüler koordinasyon sayesinde ölçülerin snrlandrlmas ve tekrar salanarak ilem, teknoloji tekrar ve prefabrik elemanlarn tiplemesiyle büyük üretim serilerinin olumas

salanabilir. Bu da yap üretiminin rasyonellemesini ve maliyetlerin düürülmesini salar.

x Tasarmlarnn sadeletirilmesi ile antiye ilerinde açklk ve basitlik salanabilir.

x Koordinasyon boyutlarnn birbiriyle nerede ve ne ekilde ilikilendirileceinin belirlenmesiyle yapm srasnda malzeme kayb azaltlarak kontrollü ve kaliteli üretim salanabilir. Ayrca montaj aamasnda yapm süreleri ksaltlabilir ve böylece bina üretim hz arttrlabilir. Bu da özellikle bina yapm süresi az olan souk bölgelerde büyük yarar salayabilir.

Sonuç olarak ön yapm elemanlarnn ölçülerini ve konumlarn belirlemek amac ile yaplan modüler koordinasyonun sadece bir plan çizme sorunu olmad, detaylandrma ve sistem çözümleriyle çok yakn iliki içerisinde olduu açktr. Gerek standartlama, gerekse modüler düzenlemeler, gerektii yerde ve dozda kullanlmalar sayesinde kstlayc bir etki olmadan arzulanan kalite ve maksimum ekonomi salanabilecektir.

Bunun için de detayl bir planlama ile mal sahibi, mimar, mühendis, yap ürünleri üreticileri ve yükleniciler arasnda koordinasyon salanarak ülke genelinde bir politika oluturulmaldr.

KAYNAKLAR

[1] Eminel, M., Ekinci, C.E., Özçetin, Z., “Prefabrikasyonun mimarlik eitimindeki yeri ve önemi”, 12.

Prefabrikasyon Sempozyumu: Prefabrikasyonda Yenilikler ve Eitim, Bildiriler Kitab, (2007).

[2] Tokgöz H., Koçak Y., “Endüstrilemi bina tasarmnda modüler koordinasyonun rolü”, Gazi Üniversitesi Teknik Eitim Fakültesi Politeknik Dergisi, 3: 275-284, (2008).

[3] Doan, T., “Tasarmda ve uygulamada modül”, E.Ü. Müh. Bil. Fak. Yay., No:18, zmir, (1976).

[4] Ayaydn Y., “Büyük açklkl prefabrike betonarme yaplar”, Çada Yapm Sistemleri Yayn Dizisi,

stanbul, (1989).

[5] Gültek, G., “Bina tasarmnda modüler koordinasyon”, G.Ü. Fen Bil. Enst. Yük. Lis. Tezi, Ankara, (1986).

[6] Gökhan Ç., Baytin, D., “Standartlama ve boyutsal egüdüm”, Mimarlk Dergisi, 158: 77-79, Ankara, (1979).

[7] T.S.E., “Modüler koordinasyon-terimler”, TS 2017, TSE Yaynlar, Ankara, (1975).

[8] T.S.E., “Modüler koordinasyon-temel modül”, TS 2014, TSE Yaynlar, Ankara, (1975).

[9] T.S.E., “Modüler koordinasyon ilkeler ve kurallar”, TS 2020, TSE Yaynlar, Ankara, (1975).

[10] T.S.E., “Modüler koordinasyon-yatay kontrol koordinasyon ölçülerinin referans dorular”, TS 2316, TSE Yaynlar, Ankara, (1976).

[11] T.S.E., “Modüler koordinasyon-bina merdiven boluklar koordinasyon boyutlar”, TS 3613, TSE Yaynlar, Ankara, (1981).

[12] T.S.E., “Modüler koordinasyon-binalar için kat yükseklikleri ve hacim yükseklikleri”, TS 2016, TSE Yaynlar, Ankara, (1975).

[13] T.S.E., “Modüler koordinasyon-binalarda kullanlan düz, rijid levha ve panolar için koordinasyon boyutlar”, TS 2019, TSE Yaynlar, Ankara, (1975).

[14] T.S.E., “Modüler koordinasyon iç ve d kaplar için koordinasyon boyutlar”, TS 2018, TSE Yaynlar, Ankara, (1975).

[15] T.S.E., “Yap ve mekan elemanlarnn snflandrlmalar ve boyutlandrlmalar ile ilgili tarifler”, TS 734, TSE Yaynlar, Ankara, (1969).

[16] T.S.E., “Modüler koordinasyon - Yatay koordinasyon boyutlar için büyük modüller”, TS 2015, TSE Yaynlar, Ankara, (1975).

[17] Divanlolu, D., “Temel tasar”, Birsen Yaynevi, S 51, 54, stanbul, (1997).

[18] Baydar, F., “Yapda prefabrikasyonun genel tantm”, Yap Endüstrisi Dergisi Prefabrikasyon Özel Says, 37-38, Ankara, (1970).

[19] Sunar, ., “Endüstrilemi bina açsndan mimari tasar ve uygulama”, .T.Ü. Yaynlar, stanbul, (1975).

[20] De Troyer, F., “System building” or “industrialised building: a review of approaches and a vision for the future”, Joint Co-Ordinator Of CIB W24, 3-11, Helsinki, (1995).

[21] Cuperus, Y.J., “An introduction to open building”, Cic.Vtt.Fi/Lean/Singapore/Cuperusfinal, P 3-4, Singapore, (2002).