CGM105 ÇOCUK GELİŞİMİNE GİRİŞ DERSİ
Gelişimsel ve Psikolojik Problemlerine Neden Olan Faktörler (Anne baba
Tutumları-İletişim vb.)
ve Öneriler ve Örnek Vakalar Üzerinden Tartışmalar
PROF. DR. MÜDRİYE YILDIZ BIÇAKÇI
Değerli Olma Güven Ortamı
Yakınlık ve Dayanışma Sorumluluk Duygusu
Zorluklarla Mücadele ve Üstesinden Gelmeyi Öğrenme
Mutluluk ve Kendini Gerçekleştirme Ortamı Sağlıklı Manevi Yaşamı Temellerini
Oluşturma
Madde 13
1. Çocuk, düşüncesini özgürce açıklama hakkına sahiptir;bu hak, ülke sınırları ile bağlı olmaksızın;
yazılı, sözlü, basılı, sanatsal biçimde veya çocuğun seçeceği başka bir araçla her türlü
haber ve düşüncelerin araştırılması, elde edilmesi ve verilmesi özgürlüğünü içerir.
Değerli Olma Güven Ortamı
Yakınlık ve Dayanışma Sorumluluk Duygusu
Zorluklarla Mücadele ve Üstesinden Gelmeyi Öğrenme
Mutluluk ve Kendini Gerçekleştirme Ortamı Sağlıklı Manevi Yaşamı Temellerini
Oluşturma
Madde 18
1. Taraf Devletler, çocuğun yetiştirilmesinde ve gelişmesinin sağlanmasında anne-babanın birlikte sorumluluk taşıdıkları ilkesinin tanınması için her türlü çabayı gösterirler. Çocuğun yetiştirilmesi ve geliştirilmesi sorumluluğu ilk önce anne-babaya ya da durum gerektiriyorsa yasal vasilere düşer. Bu kişiler her şeyden önce çocuğun yüksek yararını göz önünde tutarak hareket ederler.
ANNE BABA ÇOCUĞUN HANGİ İHTİYAÇLARINI KARŞILAR?
ANNE VE BABA ANNE VE BABA
Temel İhtiyaçlar Temel İhtiyaçlar
Beslenme
Barınma Barınma
Koruma Koruma
Psikolojik İhtiyaçlar Psikolojik İhtiyaçlar
Sevme
Sevme SevilmeSevilme
o Aşırı baskılı, otoriter, reddedici tutum o Aşırı hoşgörülü tutum -çocuk merkezli
aile
o Dengesiz ve kararsız tutum o Aşırı koruyucu tutum
o Mükemmeliyetçi tutum
o Güven verici demokratik tutum
Baskılı,Otoriter ve Reddedici Tutum
o Baskıcı ve otoriter tutum çocuğun kendine olan güvenini ortadan kaldırarak çocuğun kişiliğine zarar verir.
o Anne ve babadan birisi ya da her ikisinin baskısı altında bulunan çocuk, sessiz uslu
nazik dikkatli olmasına karşın, küskün, silik, çekingen, aşırı hassas ve başkalarının
etkisinde kolay kalabilen bir yapıya sahip olabilir.
o Suçlayan, cezalandıran ve sürekli karışan anne babaların çocuklarının kolay ağlayan çocuklar oldukları
görünmektedir.
o Baskı altında anne-babası tarafından sürekli cezalandırılan bir çocuk,
genellikle isyankar bir tavırla birlikte aşağılık duygusu geliştirebilir.
Baskılı,Otoriter ve Reddedici
Tutum
Aşırılı Hoşgörülü Tutum ve Çocuk Merkezli Aile
Bu tip tutumda yetişen çocuklar idare edilemez, sabırsız, anlayışsız
olabilir. Çocuk doğruluktan kaçabilir.
Aşırılı Hoşgörülü Tutum ve Çocuk Merkezli Aile
Bu çocuklar bencil olurlar Her zaman dikkat çekmek ve kendisine hizmet edilmesini isterler.
Çocuk merkezli aile; çocuk egemenliği vardır.
Çocuklar anne babalarına saygı göstermezler ve aile dışında bireylere de hükmetmeye çalışırlar.
Dengesiz ve Kararsız Tutum
Çocuk hangi davranışının nerede ve ne zaman istenildiğini anlayamaz.
Aşırı Koruyucu Tutum
Çocuk diğer kişilere
bağımlı, güvensiz, utangaç kişilik geliştirebilir.
Hatta gelecek yaşantısında eşinden de aynı tutumu bekler.
Mükemmeliyetçi Tutum
Çocuk güvensiz ve başarısızlık duygusu ile büyür yani olumsuz benlik duygusu
ile yetişmiş olur.
Nasıl olsa başaramıyorum duygusu
nedeniyle başaracağı şeyleri de yapmak istemeyerek aileyi cezalandırır.
Yaşam sevinci yoksun, herzaman üstün olmak ister.
Güven Verici ve Demokratik Tutum
Güvenli ve demokratik tutumda çocuk aile içinde bir birey olarak kabul edilmekte,
çocuk alınan kararlara katılmaktadır.
Böyle aile ortamında büyüyen çocuk Becerikli
Atılgan Bağımsız Gerçekçi
Güvenli
Olmaktadır.
Değerli Olma Güven Ortamı
Yakınlık ve Dayanışma Sorumluluk Duygusu
Zorluklarla Mücadele ve Üstesinden Gelmeyi Öğrenme
Mutluluk ve Kendini Gerçekleştirme Ortamı Sağlıklı Manevi Yaşamı Temellerini
Oluşturma
oAnne babanın çocukla ilgili beklentileri oAnne babanın anne babalığa hazır olma durumu
oAile yapısı
oAnne babanın kendi aralarındaki ilişki oAnne babanın iş yoğunluğu
Değerli Olma Güven Ortamı
Yakınlık ve Dayanışma Sorumluluk Duygusu
Zorluklarla Mücadele ve Üstesinden Gelmeyi Öğrenme
Mutluluk ve Kendini Gerçekleştirme Ortamı Sağlıklı Manevi Yaşamı Temellerini
Oluşturma
oKültürel çevre
oAnne babanın kendi kişilik yapısı oÇocuğun mizacı
oAnne babanın kendi yetiştirilme tutumları
DİSİPLİN
ANNE BABA TUTUMLARI ÇOCUĞUN GELİŞİMİNİ
ETKİLER…….
Kabul Etmek Kabul Etmek
Duygularını İfade Etmede Duygularını İfade Etmede
Çocuğa Yardım Etmek Çocuğa Yardım Etmek
Dinlemek Dinlemek
Sen Mesajı Yerine Sen Mesajı Yerine Ben Mesajı Vermek Ben Mesajı Vermek
İşbirliğine İşbirliğine
Girmek Girmek
ANNE – BABA – ÇOCUK İLETİŞİMİNİ ANNE – BABA – ÇOCUK İLETİŞİMİNİ
KOLAYLAŞTIRAN ETMENLER KOLAYLAŞTIRAN ETMENLER
Kullanılan sözcükler *Vücut dili, Ses tonu ve vurgular *Mimikler Konuşma anındaki ses iniş çıkışları *Jestler
SÖZLÜ İLETİŞİM SÖZSÜZ İLETİŞİM
Saygı Duymak
Doğal Davranmak Empati
Dinleme
DİNLEME
Etkin Dinleme (Katılımlı Dinleme)
Benimsediğini Gösteren Davranışlarla Dinleme
Pasif Dinleme (Sessizlik)
Kapı Aralayıcı Mesajlar
Başı aşağı yukarı sallamak Öne doğru eğilme....
“Hı hı”, “yaa...”, “evet...”
“Anlıyorum.”
“ya...”
“Öyle mi?”
“İlginç”
“O konuda konuşmak ister misin?”
“Duygularını merak ediyorum”
”Bana kırıldığını şimdi anladım.”
“Ders çalışma sorumluluğunu almadığını düşünüyorum.”
Çocukların kendine güvenlerinin gelişmesine yardımcı olur.
Çocukların kendilerini değerlendirme ve değiştirme sorumluluğunu almasına
neden olur.
Sen iletilerini kullanmak, iletişimi engeller.
“Yapma şunu.”
“Neden böyle yapmıyorsun?”
“Bunu yapmamalısın.”
“Kötü davranışlar sergiliyorsun”
“Çocuk gibi davranıyorsun.”
“Daha çok çalışmalısın.”
Davranışını değiştirmeye karşı direnir.
“Bana yardım edecek bir yol bulacaklarına inanmıyorum.”diye düşünür.
Sevilmediğini düşünür.
Dinlerken konuşana bakmalıyız.
Dinlemeye istekli olduğumuzu göstermeliyiz, başka bir işle uğraşmamalıyız.
Dinlerken yüz ifadesi ve beden dili ile anlatılanlara uygun işaretler vermeliyiz.
Kendimizi konuşanın yerine koyup empati kurmalıyız.
Onu daha iyi anlamak için sorular sormalıyız.
Dinlerken konuya uygun ünlemlerle tepki vermeliyiz.
Dikkatimizi konuşulana verip, duygularımızı kontrol etmeye çalışmalıyız.
Yargılamadan dinlemeliyiz.
Karşımızdaki kişi sözünü bitirmeden söze başlamamalıyız.
Konuşan kişiye anlattıkları ile yansıtma yapmalı, onun söylediklerini kendi sözcükleriyle
tekrarlamalıyız.
EMİR VERME VE YÖNELTME
“Yapman gerekir, yapacaksın,yapmak
zorundasın” gibi emir cümlelerini içerir.
“Beni dinlemek zorundasın”
UYARMA,TEHDİT ETME
Çocuğun isteklerine saygı duyulmadığı mesajını verir.
“Kıyafetlerini sen giymezsen dışarı çıkamazsın“
ÖĞÜT VERME, ÇÖZÜM GETİRME,FİKİR VERME
• “Arkadaşlarınla oyun oynamıyorsun.”
• “Bence sen daha çok öğretmenini dinlemelisin.”
MANTIK YOLUYLA İNANDIRMA, TARTIŞMA
“İşte bu nedenle hatalısın.”
“Olay gösteriyor ki...”
YARGILAMA, ELEŞTİRİ VE SUÇLAMA
“Zaten sen tembelsin.”
“Hiç olgun düşünmüyorsun.”
AD TAKMA GÜLÜNÇ DURUMA DÜŞÜRME “Koca bebek”
“Hadi bakalım Süperman”
“Sivri zekalı.”
YORUMLAMA,TANI KOYMA
“Senin derdin ne biliyor musun?”
“Herhalde çok yorgunsun.”
“Aslında sen öyle demek istemiyorsun.”
İNCELEMEK,ARAŞTIRMAK,SORUŞTURMAK
“Neden?” “Kim?” “Sen ne yaptın?” “Nasıl?”
KONUYU SAPTIRMAK, OYALAMAK
“...Oturacağına...yapsana...”
“
Etrafına bakınacağına beni dinlesene”Konuşmayı ve paylaşmayı engeller.
Savunmaya geçirir.
Yetersizlik duygusu uyandırır.
Kızgınlık ve küskünlük doğurur.
Kin ve nefret duyguları uyandırır.
Anlaşılmamışlık duygusu verir.
Güvensizliği arttırır.
Sorgulanma hissi uyandırır.
Önemsenmemişlik duygusu uyandırır.
Çocukların gelişim özelliklerinin
farkında olma.
Çocukları sevme
Çocuklara zaman ayırma
Sabırlı ve sakin olma.
Çocuğu yakından tanıma,
Ailenin kendisini tanıması,
Çocuğu ailenin ve bulunduğu ortamın bir bireyi olarak kabul edilmesi ve
düşüncelerine değer
verilmesi,
Çocuğa daima alternatif çözümler
sunma.
Çocuğa gereksiz söz vermeme,
İstenmedik bir
davranışı için önce
açıklama yapma,
Çocuklar arasında
kıyaslama yapmama, Tutarlı davranma
Çocuktan beklentileri gerçekçi bir çizgiye çekme,
Duyguların sözlü ve sözsüz
olarak yaşanmasına izin
verme,
Çocuğun yapamadıklarından çok yapabildiklerine odaklaşarak, kendisini başarılı, iyi, değerli, hissetmesine fırsat verme,
Sorumluluk verme.
PROF. DR. ŞELCUK ŞİRİN’E Ait olan «YETİŞİN ÇOCUKLAR» KİTABI ÜZERİNDEN GELİŞİMSEL RİSKLERE İLİŞİN TARTIŞMA GERÇEKLEŞTİRİLİR.
VAKALAR TARTIŞILIR.
KÖPEK GİBİ BÜYÜTÜLMÜŞ ÇOCUK ve
BENİ ÖDÜL İLE CEZALANDIRMA KİTAPLARI TARTIŞILIR.
OKUNAN KİTAPLAR ÜZERİNDE GELİŞİMSEL RİSKLERE İLİŞKİN, ÖNLEYİCİ, TANIMLAYICI VE ÇÖZÜM ÖNERİCİ VAKA TARTIŞMALARI YAPILIR.
YUKARIDAKİ FİLMLER GİBİ BİR ÇOK ÖDEV OLARAK VERİLEN FİLMLER ÜZERİNDEN
GELİŞİMSEL RİSKLER (Boşanma, tek ebeveynlilik bağlanma problemleri) TARTIŞILIR.
YUKARIDAKİ FİLMLER GİBİ BİR ÇOK ÖDEV OLARAK VERİLEN FİLMLER ÜZERİNDEN GELİŞİMSEL
RİSKLER (Şiddet, bağlanma problemleri) TARTIŞILIR.
YUKARIDAKİ FİLMLER GİBİ BİR ÇOK ÖDEV OLARAK VERİLEN FİLMLER ÜZERİNDEN GELİŞİMSEL
RİSKLER (Boşanma, ebeveyn terki, bağlanma problemleri) TARTIŞILIR.
YUKARIDAKİ KİTAPLAR GİBİ BİR ÇOK ÇOCUK KİTABI ÜZERİNDEN GELİŞİMSEL RİSKLER (tuvalet,
davranış problemleri, uyum vb.problemler) TARTIŞILIR.
Kaynaklar
Yıldız Bıçakçı, M., F. Gürsoy, Annesi Çalışan ve Çalışmayan Çocukların Anne-Baba Tutumlarını Algılamalarının ve Benlik İmajlarının İncelenmesi.
Ankara Üniversitesi Ev Ekonomisi Yüksek Okulu Yayını:8, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler:8, Ankara, 2004.
