T Ü R K İ Y E C U M H U R İ Y E T
M E R K E Z BANKASI
29 Nisan 1948 tarihinde toplanacak
HİSSEDARLAR GENEL KURULUNA
Sunulan
1 9 4 7
O n a l t ı n c ı H e s a p Yılı H a k k ı n d a
İDARE MECLİSİ ve D E N E T Ç İ L E R R A P O R L A R İ Y L E
BiilI Araç© v<a Kâr ve Zarar Hesalbo
A N K A R A
19 4 8
G e n e l Kurul G ü n d e m i
B a n k a n ın 1947 y ılı İ d a r e M e clis i v e D e n e tle m e k o m is y o n u r a p o r l a r ı n ı n o k u n m a s ı, b ilâ n ç o n u n v e k â r v e z a r a r h e s a b ın ın o n a n m a s ı, k â r ın t e k l if g e r e ğ in c e d a ğ ıtılm a s ı v e İ d a r e M e c lis in in ib r a s ı,
S ü r e le r i b it e n d e n e t ç ile r y e r in e :
a ) B v e C s ın ıfı h is s e d a r la r ı t a r a f ın d a n b i r d e n e tç i s e ç ilm e s i,
b ) D s ın ıfı h is s e d a r la r ı t a r a f ın d a n b i r d e n e tç i s e ç ilm e s i.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 1 9 4 7
Onaltıncı hesap yılma ait
İ d a r e M e c l i s i R a p o r u
S a y ı n O r t a k l a r ,
1 9 4 7 , O n a l t ı n c ı h e s a p y ı l ı n a ait r a p o r u m u z u y ük s e k h u z u r u n u z a s u n ar , s e ç k i n k u r u l u n u z u s a y g ı ile s e l âml ar ı z .
C ih a n d u r ıu n ım a k ıs a l»ii‘ h a k ış »
1 9 4 7 C i h a n o l a y l a r ı n a g ö z g e d d i r d i ğ i m i z z a m a n i n s a nl ı ğ ı n; i k i n c i c i h a n s a v a şı nı n mi r a s bı r a k t ı ğ ı h u z u r s u z l u k t a n b u y ı l d a d a k e n d i s i ni k u r t a r a m a r n ı ş o l d u ğ u n u g ö r ü r ü z . Bu yıl i ç i n d e İtalya, M a c a r i s t a n , R o m a n y a , Bu l g a r i s t a n v e F i n l a n d i y a ile barı ş a n l a ş m a l a r ı y a p ı l m ı ş o l d u ğ u h * l d e \ l n ı a n y a , A v u s t u r y a ve J a p o n y a ile y a p ı l a c a k b a n ş a n l a ş m a l a r ı n a ai t haz ı r l ı k l a r ı n d a h i h e n ü z t a m a m l a n a m a m ı ş o l m a s ı , ve d ö r l y ü z m i l y o n l u k b i r i nsan ki t l es i ni b a r ı n d ı r a n Ç ı n kı t’ a s ı n d a d e v a m e d e n d a h i l i kargaşal ı k, i n s a n lımı; e m n i y e t l i , h u z u r l u v e isti krarl ı bi r h a y a t a k a v u ş m a k ı m k a n l a ı ı n d a n m a h r u m b ı r a k m ı ş t ı r . G e ç e n yı l ki r a p o r u m u z d a ; S l a v z ü m r e s i v e D e m o k r a t mi l l e t l e r m a n z u m e s i d i y e t e r e s s ü m e t m i ş o l d u ğ u n u k a y d e t t i ğ i m i z m a n z a r a n ı n 1 9 4 7 y ı l ı n d a d a h a m ü ş a h h a s o l a r a k ş e k i l l e n d i ğ i n i g ö r ü y o r u z . A l m a n y a ile A v u s t u r y a m e s e l e l e r i n i ç ö z m e k ıçırı ni san ay ı i ç i n d e t o p l a n a n M o s k o v a v e K a s ı m a y ı i ç i n d e t o p l a n a n L o n d r a K o n f e r a n s l a r ı b u iki m a n z u m e a r a s ı n d a k i u ç u r u m u n d e r i n l i ğ i n i d a h a iyi m ü ş a h e d e y e h i z m e t e t m e k t e n b a ş k a b i r işe y a r a m a m ı ş , b i l h a s s a d o k u z A v r u p a K o m ü n i s t l artısı adı na, bu i a r t ı l e ı e ait f a a l i y e t l e r i t a n z i m İçi n Be l g r a t d a bi r istihbarat. B i i ı o s u k u ı ı ı l d u ğ u n u n Lehi s t an d a i l ânı , A v r u p a kı t ' ası nı ş a r k v e g a r p d i y e a y ı r a n aıtıilleıı bi r kat d a h a c a n l a n d ı r mı ş t ı r .
Ç e ş i t l i v e tez a tlı p o l i t i k şa rtla r la ç e v r e l e n m i ş o la n b ö y l e b i r â l e m in e k o n o m i k a l a n d a n e d e r e c e f e n a b i r d u r u m a d ü ş m ü ş o l a c a ğ ı n ı t a h m i n d e b ü y ü k b i r z o r l u k y o k t u r .
A m a n s ı z b i r s a v a ş s o n u n d a y a n m ı ş , y ı k ı l m ı ş , m a d d î v e m a n e v î b a k ı m d a n İ k t i s a d î b i r ç ö k ü n t ü y e m a r u z k a l m ı ş o l a n A v r u p a k ı t ’asın ın o r t a s ın d a siya sî b i r m e v t a h a l i n d e y a t a n A l m a n y a ’ y a v e r i l e c e k n i z a m h a lâ t a y i n e d il e b il m iş d e ğ i l d i r . A l m a n y a ’ y a
3
verilecek sıyası ve. İktisadî nizamın heııiiz tâyin edilem em iş olması, Avusturya barışının yapılamamış bulunması bu m em leketlerin kalkınmalarına engel olduğu kadar bütü n Avrupanın da iktisadı salâhına engel olmuştur.
A vru p a ’ yı iktisaden kurtarmak gayesiyle senenin ilk yarısında şimalî Amerika Birleşik Devletleri Marshall Plânını ortaya atmış, A vr u p a’ ya 1 8 -20 milyar dolar k ıy m etin d e çeşitli yardım lar vâded en plânın 19 48/4 9 A merik an bütçesine girmesini bek liy em iye ce k d erecede k udret ve takatları azalmış olan Fransa, İtalya ve A vu stur
y a ’ ya 1947 yılı sonlarında y an ın milyar dolardan fazla bir kredi açılmıştır. Plânın derpiş ettiği yardımlarla; fiat ve maliyetlerde istikrarın, Devlet mâliyelerinde salâhın, istihsalde genişlemenin sağlanacağı um uld uğu halde siyasî alandaki şiddetli gerginlik Rusyanın yardımı k abuld en istinkâf etmesini ve siyasetlerini Rus görüşüne uydurm ak z oru nd a kalan D o ğu Avrupa memleketlerinin bu yardım a karşı istiğna göstermelerini intaç etmiştir.
Fiatlar 1946 da old uğu gibi 1947 yılında da bir istikrara m azhar olamamıştır.
Milletlerarası ticaret sahasındaki engelleri m ü m k ü n olabildiği kadar kaldırmak v e milletler için maişet seviyesini yükseltm ek gayesiyle Şimalî A m erik a Birleşik D e v letleri tarafından (Ticaret ve istihdam hakkında Milletlerarası K o n fe r a n s ı n tetkiklerine arzedilmek üzere, kaleme alınan ve 1946 senesinde Londra ihzarı konferasın da gözden geçirilmiş bulunan teklifler 1947 yılının nisanından ek im ayına kadar C en ev re ’de toplanan bir konferansta 23 Devlet arasında y e m d e n ele alınarak in celenm iş, sene iç in de bir neticeye varm ak m ü m k ü n olamıyarak müzakereler Havana Konferansına intikal etmiş ise de 1948 yılından itibaren yürürlüğe girecek olan bazı anlaşmaların yapılmasına imkân hasıl olm uştur.
Breiton W o o d s Müesseseler! 1947 yılında fili olarak m uam elele rin e başlamış ve gerek Sandık, gerek Banka Birleşmiş Milletler U m u m î Heyeti tarafından Birleşmiş Milletler teşkilâtının mütehassıs ajanı olarak kabul edilmiştir.
Milletlerarası Para Sandığı 1947 yılı için de 468 milyon dolarlık m u a m ele ya p mış, yâni bu miktarda d öv iz alıp satmıştır.
D ü n y a İmar Bankasına gelince, bu Banka 1947 yılı için de yüz m ily o n u on ve yüzelli m ily o n u yirmibeş yıl vadeli, ikiyüzelli m ily on dolarlık tahvil ç ık a r m ış ; Fransa, H olla nda ve Danim arka ile L üksenburg’ a cem an 497 m ilyon dolarlık ikrazda b u lu n muştur. Şili Hükümetinin 4 0 , Ç ekoslovak ya’ nın 350, İran’ ın 250, Meksika’ nın 209 ve Lehistan’ ın 600 m ily on lu k talepleri Marshall Plânının alacağı nihaî şekle intizaren bir karara bağlanmamıştır.
Bretton W o o d s Müesseseleriniıı d ünya mem leketleri paralarında istikrarı temine m a t u f gayretleri ne olursa olsun, dünya henüz Milletlerarası piyasalard a tasarrufu ve istimali kolay veya m ü m k ü n bir para bulm ak hususunda düştüğü sıkıntıdan kendisini kurtaramamıştır. Ortadaki bu para sıkıntısı kendisini dolar kıtlığı şeklinde hissettir
mektedir. Eskiden Milletlerarası piyasalarda elde altın olm adan m al tedariki nasıl m ü m k ü n o lm u y o r idiyse bu defa da elde dola r bu lu n m ad an eşya ve hizmet tedariki im kânsız bir hal almış gibidir.
Bununla bera ber 19 4 7 yılı zarfında d ü n y an ın en k uvvetli d öv izi olan dolar için dahi devalü asyon şayiaları ortaya çıkmış ve bu şayialar, milletlerarası mübadeleleri d aha ziyade sıkan bir âmil olm uştur. Doların yanı" başında sterlin için de kıy m etten
4
d ü ş ü r m e şayiaları eksik olm a m ış, fakat gerek dolar, gerek sterlin kıymetten düşürül
mem iştir.
A ncak. 1946 da yürürlüğe giren İngiliz - A merik an kredi anlaşması .hükümlerine tevfikan 15 t e m m u z 1947 den itibaren dolara tahvil kabiliyeti taahhüt edilmiş olan sterlin, bir ay beş gün sonra bu tnlıvil kabiliyetini tatil etmiş ve bu hadise bütün cih a n d a ınikâslar yara tm aktan hali kalmamış, İngiltere zarurî ihtiyaçlarını karşılamak için p e k de m e b z u l olm ıy a n altın ve d öv iz stoklarından külliyetli sarfiyat yapmak z o r u n d a kalmıştır.
1 947 yılı zarfında Fransız frangı da her gün kıymetten düşürülmesi b e k le n e b i.
lir b ir d ö v iz haline girmiş bu lu n u y o rd u . Bir sene evvel kıymetleri yükselmiş olan Ka n ad a doları ve İsveç k u ro n u 1947 de o ld u k ça şiddetli sıkıntılara düşmüş, Kanada d ola rının serbest piyasada k ıy m e tin d en tekrar % 10 zayiat verdiği görülmüştür.
İsveç de altın ve d öv iz m evcu tların dan bir hayli zayiata uğramıştır.
1946 iptidalarında İtalyan parası bir dolar muadili 225 liret seviyesinde iken bu seviye 1947 nitı ağustosunda 35 0 lirete, yılın son ayında ise 600 liret civarına düşm üştür. Lehistan parası bir dolar 100 zloti m uadele tin den - m u ayyen muameleler için d e olsa - bir dolar 40 0 zloti seviyesine indirildi.
L e y ’in resmî m u h tevası 5;93 miligram safî altına düşürüldü ve ameliye y a p ı
lırken m ü b a d e le d e eskilerinden 20 bin ley ’ e m ukabil yenilerinden ancak bir ley verildi.
Avustury a şilini de ü ç d e iki nisbetinde bir k ıy m et düşürm e ameliyesine tâbi tutuldu.
S ovyet Rusya’ nın tedavüldeki paraları m ü b a d eley e tâbi tutularak eskisinden 10 ru bleye mukabil yenisinden 1 ruble verildi. Senenin ilk aylarında Yunanistan’ da Ingiliz altın lirası 130 bin drahmi etrafında iken senenin son aylarında bu altın lira 2 0 0 b in dra h m iy e yükseldi.
Ç in’ de 1 A m erik an doları 1 şubat 1947 de resmen 3.350 den 12.000 Çin d ola rına çıkarılmıştır. Senenin son ayı kara borsada 1 Amerikan doları 145.000 Çin dolarına alınıp satılıyordu.
D olar ve sterlin, resmi muadeletlerini bu yıl iç in de de muhafaza ettiler.
D ü n y a n ın en kuvvetli dövizi sayılan doların bile yukarda işaret ettiğimiz v e ç hile bu gün yarın k ıy m e tin d e n düşürüleceği şayiaları ortada dolaştıkça altının bir kıymetler m elcei o lm a k hassası nazarlarda eksilmiyor, aksine olarak artıyordu. Çeşitli sebepler ve tem ayüllerle Meksika’ da, Şimalî Am erik a’ da, İsviçre’ de altın ihracına karşı m e v z u tahditlerin takviyesi altına karşı olan bağlılığı bir kat daha artırdı. Ortadaki dolar kıtlığı v e Şimalî Am erik a Birleşik Devletlerinin eşya için de yine ehemmiyetli bir m e m lek et olm ak vaziyeti bu m em lek ete yenid en bir altın altınına sebep oldu.
Bir sene içinde Amerikanın ihtiyat altınları 18,2 b in tondan 20,2 bin tona çıkmış ve harp içinde biraz eriyen stok bu suretle 1941 deki azamî seviyesini aşağı yukarı y e n id e n bulmuştur. Buna m ukabil altın istihsali harp esnasında uğradığı tenakustan kurtulamamış ve bir kalkınma gösterememiştir. İşçi gündeliklerindeki ve levazım fi at
ların daki yükselişe mukabil altın fiatlarının Hükümetlerce sabit tutulmasının bunda bü y ü k tesirleri olmuştur.
5
1940 da 1260 ton ile (Rusya dahil) âzami bir had göstermiş olan altın istih
sali, harbin tesiriyle düşerek ( - m u addel rakamlarla - 1941 de 1244, 1942 de 1135, 1943 de 939, 1944 de 870, 1945 de 839) 1946 da 855 toııa kadar inmişti, 1947 ye dair gelen rakamlar, bu seneki istihsalin 1946 istihsalinden pek de farklı olm adığını göstermektedir.
M e m le k e tim iz d e g e n e l d u r u m :
Milletlerarası d u r u m u ve ezcümle Balkanlar vaziyetini sükûn ve emniyetten uzak tutan siyasî hava, 1947 yılında da m em lek etim iz üzerinde tazyikini hissettir
mek ten geri kalmadı. Bu yıl da ayakta ve vazife başında tutm ak zoru nd a kaldığımız o r d u m u z u n bir taraftan b ü tç e masrafları, diğer taraftan m e m le k e t istihsali üzerinde yaptığı tazyikler dolayısiyle İktisadî vazıyette bek led iğim iz ferahlığı bu la m a d ık.
1947 yılının ziraî istihsali bir yıl evvele nisbetle noksanlık gösterdi. M â d en lerde v e sanayide istihsal bir artış kaydetm ekle beraber istihsal istihlâkin ihtiyaçlarını karşılayamadı. Haricî ticaret 1947 de geçen yıllara nisbetle eh em m iyetli bir inkişaf göslermiş, para kıymetin deki tenakusa göz y u m u lm a k şartiyle kıy m e t itıbarile şim
diye kadar g örülm em iş seviyelere yükselmiş, ha cim itibariyle harp arifesi 1938 e değilse de 1939 seviyesine yaklaşmıştır.
Dahilî ticarete ait takyitleri m ü m k ü n old u ğu kadar kaldır mak hususunda 7 eylül 1946 para ameliyesi sırasında tutu lm uş olan siyasete 1947 de de devam edilmiştir.
Ha ricî ticarete gelince; bu zaviyeden 1947 senesi muhakkak ki eh em m iyetli bir inkişaf göstermiştir. İnkişaf hem kıym e t, h e m hacim itibariledir. B unda, dünyada istihsalin artması ve takyitlerin nisbî de olsa azalması kadar m em lek e tim izd e yapıl
mış olan para ayarlamasının da tesiri vardır.
1947 senesinde başlıca ihracat m ad d elerim iz tütün ve tö m b e k i (182,1 milyon lira), zahire ve h u b u b at (159,5), m eyvalar (103,1 canlı hayvanlar (26,5), nebatî mus- tahsaller (22,4), adî m â d en le r (15-2), toh u m la r (14,3), ağaç, k ö m ü r ve kereste (12,6).
deriler (1 1,5), fidan ve ç iç ek (1 0,9 ), yağlar (9,7 ), lıayvanî m ad d eler (7,3), balıklar (6,5), mahrukat ve m ad en î yağlar (6,3), bakır ve halitası (5,8) den müteşekkildir.
Geriye kalan 31 m ilyon lu k ihracat arasında yine m ü h im miktarda ziraî m ad d eler m evcu ttu r. Bütün ih racatım ız 625,2 m ily on liradır.
İthalât maddelerimizin başlıcalaıı pamuklu m ensucat (118,2 milyon lira), m akin eler (72,3), d em ir ve çelik (70-3), kara nakil vasıtaları (5 4,5), p am u k ipliği (51,6). yün ve kıl (3 4,2), deriler (2 9 ,8 ), mahrukat ve m a d en î yağlar (29ı4), deniş hava nakil vasıtaları (20,1), kâğıt ( 1 8 1 ) , boyala r (17), lastik ve k auçuk (17), şibıh kaleviyat (16,1), tıbbî ve k im yevî cisimler ^ 14,8), kahve ve çay (14,7), fennî âletler (14,3), ca mlar (10,8) dir ki toplam ı 603 m ily o n liraya baliğ olm aktadır. Bütün itha
latımız 685 m ily on liradır.
Harici ticaretimizin coğrafî tevezzüü 1 938 ile onu takip eden harp senelerine nisbetle değişiklik arzederse de 1946 ya nazaran pek de tebeddül göstermez. 1938 d e ve harp yıllarında haricî ticaretimizde A lm a n y a ’ nın tuttuğu m ü h im mevkii A n glosakson memleketleri almıştır.
6
1 9 4 6 yılın dan itibaren ted iye münasebetlerimizde um u m î ve hususî kliring
lerd en m ü m k ü n o ld u ğ u kadar uzaklaşarak daha ziyade serbest dövizlerle haricî tica
retimizi idare ç i m e k siyaseti 1947 yılında da de v am etmiştir. Bununla beraber buna im k ân b u l u n m a y a n hallerde ahdi ve gayri ahdî (tek taraflı) hususî takaslardan da ı*tiiade esti!un:;.tir.
Uieî'i'* d a r ım ın t
1 9 1 7
B ıiâ n çom u z d a d öv iz m e v c u d u n u n 256,9 m ily on Türk lirası muadeletinde o ld u ğ u « ö r ü lü r (K lirin g dövizleri hariç). Bankanın ü ç ü n c ü şahıslara döviz olarak borcu g ö rü n e n 113 m ily o n lira b u n d a n tenzil edilince geriye 143,9 milyon liralık bir döviz m e v c u d u kalır. Bu hesapta, 3902 sayılı kanun gereğince kâr ve zararı Hâzineye ait ola n d öv izle r de dahildir.
Haricî tediyeler bah is konusu olurken altın veya d öv iz mevcutlarını m ü n fe
riden mütalâa etm eğe im k ân o lm adığ ı m a lûm bir keyfiyettir. Binaenaleyh yukarıki d ö v iz m e v c u d u n a Bankanın dahildeki ve hariçteki 476,3 m ilyon liralık altını ilâve ed ilin ce haricî tediye vasıtaları y e k û nu n un 620:2 m ily o n liraya baliğ olduğu görülür ki b u miktar bir yıl evvelki altın ve d ö v iz m e v c u d u n u n du nu n dadır.
1946 v e 1947 sene s o n la n vaziyeti aşağıda gösterilmiştir.
— M il yon lira —
Altın D ö v i z T o p la m
1 9 4 6 so n u n d a 664,1 69,5 733,6
1947 » 476,3 143,9 620,2
— 187,8 + 74,4 — 113,4
Bu ce tvelden anlaşılacağı veçhile: 1 - altın ve d öv iz m e v c u d u u m u m î heyeti d a h ilin de bir sene evvele nisbetle 113,4 m ily o n lira m u adele tin de eksilmiş, 2 - bu tenakus, altından olm uş, 3 - dövizlerdeki tezayüt ise serbest dövizlerden olmamıştır.
1 947 yılının 143,9 m ily o n liralık safî d ö v iz m e v c u d u sterline inhisar etmek tedir, denebilir.
— Milyon lira —
Sterlin D o la r ve saire Topla m
Aktifteki d öv izle r 195,9 6 1 ,— 256,9
Pasifteki » 33,2 79,8 113,
+ 162,7 — 18,8 + 143,9
H em e n tam am ı infisah ve tasfiye halinde bulunan kliring hesaplarımız netice itib ariy le 1947 y ılın da da borçlu vaziyettedir.
A ltın d u rııın ıı »
1946 y ıl ı so n u n d a Bilânçoıııuzun gösterdiği altın m ev cu d u 210,8 ton iken bu m e v c u t m u h telif hareketler sebebiyle tenakusa uğrayarak 31 aralık 1947 de 151,2 tona kadar dü şm ü ştü r. Bunun 14,8 milyon dolarlık istikrazlarımıza tekabül eden 13,1 to n u Federal Reserve Bank’ a merhundur.
7
Milletlerarası Para Fonuna dokuz b u ç u k ton altın teslimatı, piyasayı tanzim için H ü k ü m etçe vaki altın satışları (d ok u z tona yakın), ithalât ihtiyaçları için dolar tedariki zım nında yapılan altın satışları, bu azalmanın belli başlı sebeplerini teşkil etmiştir.
151,2 ton altından 2-1 tonu Amortisman Sandığının, 46-1 tonu Hâzinenin ve bakiyesi de Bankanındır.
M alt «lu ra m >
1948 yılının 1947 son u nd a kabul edilen gider tahminleri 1,24 milyar, gelir tahminleri 1,11 milyar olup bütçe, 128 milyon lira açıkla bağlanmış bulu nmaktadır.
Katma Bütçelerden Posta ve Telgraf ile D ev let Denizyolları bütçelerinde tahmin edilmiş bulu nan ceman 44,5 m ily on liralık açık da ayrıca kaydedilm eğe değer m ah i
yettedir.
Hayat ve bekamızın kıymetli k o ruyucusu ve bekçisi olan şanlı Türk Ordusu yine ayakta ve vazife başındadır. Bu yüzden Milli S avunma giderleri için vıl içinde yenid en ö d en e k istemek lü zum u lıasıl olabileceğini bütçe müzakereleri sırasında açık
lamış olan Maliye Bakanının samimî beyanatı; bu günkü dünya şartları iç in de denk bir b ü tçe sağlamanın zor lu ğunu belirtmek bakım ından ço k önemlidir.
1946 yılına kadar m ü te m a diy e n artarak yürüyen Devlet borçlarının 1947 de birden düştüğü görülür. Bunda, 7 eylül 1946 para aıııeliyesi dolayısiyîe Devlet n am ı
na elde edilen altın ve döviz fazla kıymet bedellerin den m ü h im kısmının Devlet b o r ç larına mahsup edilmesi bir âmil olmuştur.
3 0 Eylül 1946 da 1 8 4 6 ,5 m ily on lira olan D ev le t b o r ç la n bu suretle 20 ekim 1947 de 1677,7 m ily on liraya düşmüştür.
Bu b orcu n müfredatı şöyledir.
Milyon lira Dahilî k on solid e 668
Haı ■ici » 771
Dahilî dalgalı 239
Haricî » —
T o p la m 1.678
B orcun 1 4 5 8 milyon lirasına ait mürettebatı Devlet Bütçesinden, 220,1 milyon lirasına ait mürettebatı da K atma Bütçelerden öd enmektedir.
B a n k a m ız m u a m e le le r i :
R aporum uzun sonuna konulan notlarda da açıklandığı üzere :
1 — 1946 sonunda m ev cu d u 225,4 milyon lira olan kasalarımıza, 1947 yılı için de 4,49 milvar lira girmiş ve 4,49 milyar lira da çıkarak vıl sonu kasa m ev cu d u 222 ,9 milyon liralık bir m evcu tla kapanmıştır.
2 — Sermayemizi teşkil eden 150 000- — adet hisseden yıl sonu itibariyle î 36.695 adedi A sınıfı
57.349 > B »
9.4 6 5 » C »
46 .49 1 » D > hissedarlarımızın elinde b ulu nm aktadır.
8
8 T e d a v ü l d e k i banknotla rım ızın 1946 yılı sonundaki mikdarı (Kasa m e v c u du ile birlikte) 940,3 m ily o n lira idi. 1947 yılı içinde 1,14 milyar liralık banknot te d a v ü le çıkarılarak bu m ü d d e t zarfında 1,19 milyar liralık banknot da tedavülden çe k ild iğ in d en 1947 yılı s o n u n d a tedavül m e v c u d u 892 mılvoıı liradan ibaret bu lu n m u ştur.
4 S en etler cü zd a nım ızın yıl başındaki 565,4 m ily on liralık m evcu du na yıl iç i n d e 1,39 m ily ar liralık senet katılmış ve 1,34 milyar liralık senet de ödenerek c ü z d a n d a n çıkm ış o ld u ğ u n d a n yıl sonunda cüzdan m e v c u d u 624,3 milyon liralık bir b a k iy e göstermiştir.
5 — Avanslar hesabımızın bakiyesi geçen yılın 2 42,7 m ily on lirasına m u k a bil b u yıl 13,6 m ily o n liradır.
6 — D e ru h te edilen evrakı nakdiyeden 1946 vılı sonunda Devletin Bankaya olan b o rcu 121,3 m ilyon lira iken 1947 yılı iç in d e 5,4 m ily on liranın tahsiliyle bu b o r ç yıl son u n d a 115,9 m ily o n liraya düşmüştür.
7 — T ahviller cü zdanı m e v c u d u , geçen yılın 62,9 milyon lirasına mukabil bu yıl s o n u n d a 83,1 m ily o n liraya yükselmiştir.
8 — 1 946 yılı su nunda 144,7 m ily on liralık bir bakiye gösteren tevdiat hesapları bu yıl iç i n d e 7,8 m ily ar liralık bir giriş ve 7,6 milyar liralık bir çıkış kay
d e d e r e k yıl sonunda 3 5 1,6 m ily o n liralık bir bakiye ile kapanmıştır.
9 — Gayri m en kullerim izin amortismanlar çıktıktan sonra gösterdiği bakiye b u yıl son u nd a 1,45 m ily on liradan ibaret bulunmuştur.
10 — ihtiyat akçelerimizin m e v c u d u bulunan 2 4,3 milyon lira bilançomuzun tasdikini müteakip 26,3 m ily on liraya yükselmiş olacaktır.
K â r v e Z a r a r ;
1947 yılı m u am elelerin in sağladığı gelirlerden bilançoya ekli kâr ve zarar c etv e lin d e de gösterildiği üzere idare masrafları, amortismanlar, p rovizyonla r ve saire çıktıktan sonra 7 .9 2 0 .4 4 4 ,8 9 liralık safi bir kâr hasıl olmaktadır.
Bu kârı K a n u n u m u z u n 88 inci ve Statümüzün 94 üncü maddeleri gereğince aşağıdaki şekilde dağıtm ak lâzım gelmektedir.
1947 yıb safı kârı olan ; 7.920.444,89 liradan
% 10 adî ihtiyat akçesi o la r a k : 792-044,49
Hissedarlara % 6 birinci temettü : 630-000,— 1-422 044,49 lira indirildikten sonra k a l a n : ... 6.498.400,40 liradan
% 5 den m em urlar hissesi olarak • 224 245-91
% 10 fevkalâde ihtiyat akçesi
olarak : ... 649.840,04 874 085,95 lira
düşüldükten sonra k a l a n ... 5.624,314,45 liranın yarısı olan 2 812 157,23 lira Hâzineye
diğer yarısı olan 2 812 157,22 lira hissedarlarımıza isabet eder.
Bu hesaba göre hissedarlarımıza dağıtılacak mikdar (630.000,- -j- 2 8 1 2 ,1 5 7 , 2 2 = ) 3.442-157,22 liraya baliğ olmaktadır.
9
Bu m i k t a r d a n B a n k a n ı n ö d e m e k l e ö d e v l i b u l u n d u ğ u k a z a n ç v e b u h r a n v e r gileri v e z a ml a r ı ç ı k ar ı l dı k t an s o n ı a kal an ( 1 . 0 4 9 9 7 1 , 3 4 ) l i r aya g e ç e n y ı l da n arta k a l a n 7 2 4 , 6 0 li ranı n k at ı l mas i l e hasl ol an ( 1 . 0 5 0 . 6 9 5 94) l iranın hi ss edar l ara dağı t ı l ma s ı s o n u n d a b e h e r hi s s edar a safî ( 7 ) l i r adan ( 1 . 0 5 0 . 0 0 0 ) liranın v e r i l me s i ve b ö l ü n me s i m ü m k ü n o l m a y a n 6 9 5 , 9 4 liranın 1 9 4 8 yıl ı na bı r a kı l ma s ı g e r e k me k t e d i r .
R a p o r u m u z u b i t i r i r ke n, sayı n C u m h u r i y e t H ü k ü m e t i n i n B a n k a m ı z a d a i m a g ö s t e r m e k t e o l d u ğ u k ı y me t l i al âka v e m ü z a h e r e t e karşı d e r i n ş ü kr an l ar ı mı z ı ve v azi f elerini d i k k a t v e liyakatl a g ö r m e k t e b u l u n a n m e m u r l a r ı m ı z h a k k ı n d a d a t a k d i r l e r i mi zi , Hi s s e da r l a r ı mı z ı n y ü k s e k h u z u r u n d a arz v e i f ade e t m e y i vazi fe biliriz.
İ D A R E M E C L İ S İ
10
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının 1 9 4 7
Onaltıncı Hesap Yılına ait
Denetlem e Komisyonu Raporu
T ü r k i y e C u m h u r i y e t M e r k e z Ba nka s ı n ı n 1 9 4 7 y ı l m a ait kasa mev c ut l a r i y l e , tahv i l l er i ni , m u h t e l i f s e n e ı l e r i n i ve d i ğ e r m e v c u t k ı y me t l e r i n i M e r k e z ve Ş u b e l e r i nde , b a ş k a b a ş k a z a m a n l a r d a s a y a r a k t et ki k et t i k v e kayı t l ar a u y g u n bu l du k .
Bu h e s a p de v r e s i i ç i n İ dar e M e c l i s i n c e Y ü k s e k H e y e t i n i z e s u n u l a n b i l a n ç o ve k âr v e zarar h e s a p l a r ı n ı n d a B a n k a kay ı t l ar ı na m u v a f ı k o l d u ğ u n u tes bi t ettik.
İ ş bu h e s a p l a r ı n k a b u l ü n ü v e 1 9 4 7 s e n e s i n e ait b i l a n ç o ve kâr ve zarar h e s a p l a r ı n d a gös t e r i l e n safî t e m e t t ü ü n İ da r e Me c l i s i n i n Ba nka K a n u n u n a v e esas n i z a m n a m e s i n e u y g u n ol a n teklifi v e ç h i l e d a ğ ı t ı l m a s ı n ı Y ü k s e k U m u m î H e y e t i n t asvi bi ne arz eyleri z.
D e n e t ç i D e n e t ç i D e n e t ç i D e n e t ç i
E m e k l i Ge ne r a l
Haşim Sanver Yahya Naci Pura Halil Kut H. Sâmi Coşar
Aktif
Türkiye Cumhuriyet
31 / 12 f 1947 Tarihinde Bilen
Türk Lira 1
K a s a t
Al t ı n : Safi K g ... ... 6 9 . 1 3 2 , 4 3 0 2 1 7 . 8 2 0 . 3 8 7 , 8 9 B a n k n o t ... • 3 . 9 6 8 . 0 6 5 , 5 0 Uf a kl ı k ... ... 1 - 2 0 7 . 6 5 6 , 2 7
2 2 2 . 9 9 6 . 1 0 9 66
D a h ild e k i M u h a b ir le r s ...
1 9 . 4 4 0 15H a r iç te k i M u h a b ir le r :
8 2 . 0 4 6 , 9 4 0 2 5 8 . 5 1 1 . 0 3 6 98
D ö v iz B o r ç lu la r ı s
a
—
3 1 3 3 sayılı k a n u n a g ö r e al ınan:
Har i ç teki M u h a b i r l e r • •• 5 6 . 0 1 8 0 5 3 , 1 4 M u h t e l i f ... 5 - 0 0 2 . 1 5 5 , 0 7 b
—
3 9 0 2 sayılı k a n u n a g ör e al ı nan;
Har i ç t eki M u h a b i r l e r • 1 9 5 . 2 6 4 - 1 7 9 , 0 6 Mu h t e l i f ... 6 3 2 . 8 3 8 , 2 0 c
—
Kl i r i ng bor ç l ul a r ı ... 3 . 8 6 1 . 2 2 7 . 3 42 6 0 . 7 7 8 . 4 5 2 81 1 1 5 . 9 6 5 . 1 9 2
— S e n e tle r C ü z d a n ı:
T i c a r i senetl er ... 6 2 4 . 3 2 5 . 8 6 8 19
T a h v ille r C ü zdan ı t
D e r u h t e edi l en evrakı n a k d i y e karşılığı 6 6 . 4 5 8 - 8 8 5 , 8 3
Ba nk a malı 1 6 . 6 3 8 . 1 8 4 . 4 8
8 3 . 0 9 7 . 0 7 0 31
A v a n s la r
t ... 1' » . 622- 21) 9 12G a y r i M e n k u lle r i (*)...
1 . 4 5 0 . 1 4 2 48
D e m ir b a ş * (' ' )...
1 2 7 . 4 4 2 06H is s e d a r la r : ...
. 4 . 5 0 0 . 0 0 0M u h te lif
t ... 2 4 . 0 8 2 . 0 3 4 22(®) 1.795.800,— lira y a s ig o r ta lıd ır .
T op lam ...
1 . 6 0 9 . 4 7 5 , 0 5 7 98(**) 52 9 .6 0 0 ,-
--- :---
—M e r k e z B a n k a s ı n ı n Onaltıncı Hesap Yılı Bilançosu
Pasif
S e r m a y e :
İ h t i y a t A k ç e s i ı
A dî ... 1 4 - 6 3 5 . 5 0 5 ,5 0 Fevkalâde ... ... 3 . 6 4 6 . 9 3 1 , 4 0 Hususi ... 6 . 0 0 0 . 0 0 0 , — Hususî (Bankamız Kanunu Madde 1 9 ) ... 4 0 .9 9 6 , 0 3
T e d a v ü ld e k i B a n k n o t la r t
Deruhte edilen evrakı nakdiye ... 1 1 5 . 9 6 5 . 1 9 2 , — Altın m ukabili ... 2 5 5 . 2 3 2 . 9 8 0 , — R eeskont mukabili ...4 1 5 .2 3 1 6 1 0 , — D ö v iz mukabili :
3 902 sayılı kanuna göre ... 1 0 6 . 0 0 0 . 0 0 0 , — M e v d u a t '•
Altın :
H a zin e ... Safî Kg. 4 6 - 0 7 2 - 8 8 0 1 4 5 .1 6 5 . 0 4 9 ,4 4 A m ortis m a n Sandığı » » 2-106>594 6 .6 3 7 - 3 9 2 ,0 1 Türk l i r a s ı ... 1 9 9 .7 5 3 .0 7 7 ,2 5 B ö v iz T a a h h ü t le r i ■
a — 3133 sayılı kanuna göre alınandan : Hariçteki Muhabirler 41 •85 1.921,4 8
M evduat ... 2 . 8 8 8 . 2 5 7 , 6 3 4 4 . 7 4 0 . 1 7 9 .1 1 M u htelif ... 3 5 . 0 5 0 . 185 ı66 1, — 3902 sayılı kanuna göre alınandan :
Hariçteki M u h a b i r le r -■ 2 .8 1 8 , 6 3
M evduat ... 7 . 3 5 8 . 5 4 2 , 8 4 7 .3 6 1 . 3 6 1 ,4 7 M u htelif ... 2 5 .8 6 4 - 5 2 0 ,3 3 c — Kliring a la c a k l ıla r ı... 1 6 .7 3 1 .2 1 0 ,7 3 M u h te lif ;
Muvakkat alacaklılar, depozitolar, havaleler v s. 6 4 .7 3 8 .0 7 8 ,0 8
D iğer alacaklı hesaplar • 123.760.344,08
K â r *
Toplam
T ü r k Li r as ı
1 5 - 0 0 0 0 0 0
2 4 .3 2 3 .4 3 2
8 9 2 .4 2 9 .7 8 2
3 5 1 .5 5 5 -5 1 8 93
70
1 29.7 47-457
1 8 8 .4 9 8 .4 2 2 7 . 9 2 0 . 4 4 4 1 .6 0 9 . 4 7 5 . 0 5 7
30
16
89
98
Zimmet
T ü r k i y e C u m h u r i y e t 31 / 12 / 1947 Tarihindeki
T ü r k Lirası
Verilen faizler ...
İdare m a s r a f l a r ı ...
A m o rtis m a n la r ...
Müteferrik zarar ve masraflar Proviz yonla r • • •...
Kâr...
1 48.7 71 4 -6 6 7 - 1 4 3 67-579 2 2 8 2 -4 0 6 3 - 6 9 5 - 4 4 6 7 - 9 2 0 - 4 4 4
-7 8 1-792
M e r k e z B a n k a s ı n ı n Kâr ve Zarar Hesabı
Matlup
Alınan f a i z l e r ...
K o m is y o n v e acyolar T a h v il k ârları...
K a m b iy o kârları...
Müteferrik k â r l a r ---
Toplam
Türk Lirası
11.56(3-823 9 1.5 6 7 9 55 .4 04 5 .3 2 9 . 0 8 2 83 8.9 15
1 8 -7 8 1 .7 9 2 52 18 58 30 10
68
B ankam ız M uam elelerinin Tahlili
K a sa M u a m e le le r i :
11)46 y ılı s o n u m e v c u d u 1947 - z a r f ın d a k i ıııa k b u z a t S en e s o n u n d a b o r ç to p la m ı 1947 y ılı iç in d e k i
K a sa h e s a b ın ın 1947 b a k iy e s i
2 2 5 .4 1 7 .5 9 6 ,2 8 4 .4 8 8 .3 0 4 .1 6 0 ,6 0 4 .7 1 3 .721 .756,,88 4.490 725,.647.,22 222.,996,.109,,66
lir a o lııp
l ir a y a b â liğ o lm a k s u r e t iy le lir a o lm u ş v e
lir a lık ıııe t fu a t n e t ic e s in d e lir a d a n ib a r e t b u lu n m u ş t u r
S e r m a y e H e sa b ı ı
1947 y ılı s o n u i t i b a r i y l e h iss e s e n e tle r i v a z iy e t i d a h a e v v e lk i y ılla r a a it t e v z i ş e k il-
1932 1940 1945 1946 1947
A s ın ıfı 27.275 35.993 36.645 36.645 36.695
B >: 51.853 57.320 57,309 57.259 57.349
C 15.000 13.025 9 .8 13 9.765 9.465
I) 55.872 43.662 46.233 46.331 46.491
150.000 150.000 150 000 150.000 1 5 0.000
B ıı c e t v e ld e n a n la ş ıla c a ğ ı ü z e r e 1947 y ılı i ç in d e h e r d ö r t s ın ıf h is s e s e n e t le r in d e de d e ğ iş i k lik o lm u ş tu r . (C ) s ın ıfın d a n (D ) s ın ıfın a 300 h is s e , (D ) s ın ıfın d a n (A ) s ın ıfın a 50 h isse v e (D ) s ın ıfın d a n (B ) s ın ıfın a 90 h iss e in t ik a l e tm iş b u lu n m a k t a d ır .
1947 y ılı s o n u n d a b ü t ü n h is s e d a r la r ım ız ın a d e d i 8.355’ e b â liğ o l u y o r d u k i b i r y ıl e v v e lin e n a z a r a n 503 n o k s a n d e m e k t ir . 8.355 h is s e d a r d a n :
D e v le t,
20 si (B ) s ın ıfın d a n 20 a d e t M illî B a n k a , 12 si (C ) „ 12 „ B a n k a v e m ü e s s e se , 8322 si (D ) „ 8322 „ h is s e d a r ş a h ıs la r d ır .
(D ) s ın ıfı h is s e d a r la r d a n ; 6103 ü B ir h is s e y e s a h ip
891 i İ k i
314 ii ÜÇ
215 i D ö r t » »
164 ii Beş »
239 u A ltı-O n a r a s ın d a h is s e y e s a h ip
136 sı O n b ir - Y ir ın i -> »
138 i Y i r ı ı ıib ir - E lli » »
63 ü E ll i b i r - Y ü z »
16 sı Y ü z b ir - Y iiz e lli * ;■ *
15 i Y ü z e l l i b i r - İ k i y i i z »
28 i İ k iy ft z d e n fa z la h is s e y e s a h ip b u lu n m a k ta d ır .
8322
16
H is s e s e n e t le r im iz in 1934 <( e n b e r i o rta la m a fiy a tla rı aşa gıda g öste rilm e k te d ir
Y ılı L i r a Y ılı L ir a
1934 6 1 ,4 5 1941 122,59
1935 6 1 , — 1942 162.75
1936 8 3 ,5 6 1943 118,56
1937 9 3 ,0 6 1944 1 46,04
193S 1 0 0 ,SS 1945 143,08
1939 106,64 1946 134.25
1940 108,07 1947 (J lu v .) 133,17
1947 y ı l ı n d a s e n e t le r in en y u k a r ı, en aşağı ve o rta la m a fiy a tla rı a şa ğ ıd a k i şe
E n Y u k a r ı E n A ş a ğ ı O rta la m a
O c a k 135, — 135, — 1 3 5 , -
Ş u b a t 1 3 8 , - 1 3 4 , - 136,45
M a r t 138, — 138, 1 3 8 , -
N is a n 143, — 140, — 140,05
M a y ıs 133, — 131, — .131,64
H a z i r a n j f »
T e m m u z 125,75 1 25,75 125,75
A ğ u s t o s - j »
E y lü l 1 —
E k im 1 2 7 , - 1 2 7 ,— 1 2 7 ,—
K a s ın ı î
A r a lık 1 31,50 131,50 131;50
T e d a v ü ld e k i B a n k n o t la r :
1946. y ılı s o n u n d a k a s a la r ım ız d a k i b a n k n o t la r a da ş a m il o lm a k ü z e r e m e v c u t ola n 940.2S7.077,— l i r a l ı k t e d a v ü l h a c m i 1947 y ıh s o n u n d a 892.429.7S2 lir a y a d ü ş m ü ş tü r :
B ü tü n yıl i ç in d e t e d a v ü lü n g ö s t e r d i ğ i m u a m e le h a r e k e ti a ş a ğ ıd a b ild ir ilm e k t e d ir :
1946 y ılı s o n u n d a k i 1947 y ılın d a h a s ıl o la n 1947 y ılım la v e y ıl s o n u n d a
9 4 0 .2 8 7 .0 7 7 ,- 1 .1 4 2 .7 5 0 .0 0 0 ,-
l i r a l ı k b a n k n o tla r a l ir a lık b a n k n o t k a tıla r a k 2 0 S 3 .0 3 7 .0 7 7 ,- l ir a lık to p la m a m u k a b il
1.190 6 0 7 .2 9 5 , lir a lık b a n k n o t te d a v ü ld e n ç e k ilm iş 892 429 782 - lu 'a '>k b a n k n o t b u lu n m u ş tu r .
1947 y ılı s o n u m la p iy a s a d a b il f i i l te d a v ü l e tm e k te ola ıı b a n k n o tla r ı te s b it iç in y u k a - r ı k i b a k i y e y i t e ş k il e d e n S92.429.7S2,— lir a d a n
y ıl s o n u n d a k i k a s a m e v c u d u ... 3.968.065,50 lir a y ı
ç ı k a r d ı ğ ı m ı z d a ... 888.461.716,50 lir a lık b a n k n o t b u lu n d u ğ u s o n u c u n a v a -
lır k i d ö k ü m ü a ş a ğ ıd a g ö s t e r ilm e k t e d ir :
17
P a r ç a n ın is m i L ir a T o p la m
E s k i p a r ç a la r
E l
E2
Y e n i p a r ç a la r J
E4
1 lik 3 7 6 .2 4 5 ,—
5 » 2 1 6 . 8 5 5 , -
10 lu k 1 5 1 .0 9 0 , -
50 lik 1 5 0 .4 5 0 ,—
100 lü k 5 1 .5 0 0 ,—
500 » 1 1 0 .5 0 0 ,—
1000 lik 4 8 . 0 0 0 —
0 ,5 0 lik 5 2 4 .1 8 4 ,—
1 » 1 2 .1 9 9 .4 4 0 ,—
2 ,5 0 lu k 3 0 .2 8 5 .7 3 2 ,5 0
5 lik 4 2 . 1 9 4 . 6 4 0 , -
10 lu k 4 6 .9 2 7 .3 3 0 ,—
50 l i k 3 3 .5 4 3 ,3 0 0 ,—
100 lü k 2 6 7 .2 0 0 ,—
500 » 1 0 .9 1 4 .5 0 0 ,—
1000 lik >■ 1 5 .3 6 8 .0 0 0 ,—
2 ,5 0 lu k 1 6 .8 0 0 .9 6 0 ,—
10 » 1 0 9 .7 6 7 .9 5 0 ,—
50 lik 2 8 6 .7 1 9 .5 0 0 ,—
100 lü k 1 .1 1 1 .4 0 0 ,—
500 » 1 1 9 .5 6 8 .0 0 0 ,—
1000 lik 5 5 . 5 3 6 . 0 0 0 , -
10 lu k 5 4 .0 8 0 .0 4 0 ,—
100 lü k 5 1 .5 4 8 .9 0 0 .—
1 .1 0 4 .6 4 0 ,-
1 9 2 .2 2 4 .3 2 6 ,5 0
5 8 9 .5 0 3 .8 1 0 ,
1 0 5 .6 2 8 .9 4 0 ,—
8 8 8 .4 6 1 .7 1 6 ,5 0
S e n e tle r C ü zd a n ı ı
1946 y ılı s o n u n d a k i 1947 » iç in d e yıl s o n u n d a
v e y in e yıl iç in d e k i y ıl s o n u b a k iy e s i
5 6 5 .4 3 3 .5 0 7 ,2 6 l ir a lık b a k iy e y e
1 .3 9 4 .1 8 8 .5 4 7 ,6 6 » m u a m e le in z im a m e d e r e k 1 .9 5 9 .6 2 2 .0 5 4 ,9 2 lir a y a b a liğ o lm u ş
1 .3 3 5 ,2 9 6 .1 8 6 ,7 3 lir a lık ta h s ila t s o n u n d a 6 2 4 .3 2 5 .8 6 8 ,1 9 lir a o la r a k g ö r ü lm ü ş t ü r .
B u b a k iy e d e n 42.242.034,26 lir a s ı T i c a r î sen et m u k a b ili a v a n s , 34.531.490,50 lir a s ı z ir a î s e n e tle r m u k a b ili a v a n s k i c e m ’ aıı 76.773.524,76 lir a ç ık t ık t a n s o n r a b a k iy e 547.552.343,43 lir a d a n :
145 3S8 323 7946 673
P a r ç a d a n ib a r e t 1 5 .9 1 0 .5 1 9 ,5 3 lir a lığ ı ü ç v e y a ik i im z a lı H a z in e b o n o la r ı 4 6 1 .6 2 8 .1 0 6 ,8 9 > H a z in e k e fa le tin i h a iz b o n o la r
5 3 .2 8 5 .4 2 1 ,— » A s ıl t i c a r î se n e tle r 1 6 .1 8 2 .1 7 1 ,0 1 » » z i r a î se n e tle r
5 4 6 .1 2 5 ,— » T a s a r r u f b o n o la r ı o lu p
9475 5 4 7 .5 5 2 .3 4 3 ,4 8 l i r a d ı r .
18
S e n e tle r c iiz d a ııı Ş u b e le r a r a s ım la ş u s u r e t le te v e zzii e tm e k t e d ir : A n k a r a Ş u b e s in d e 5 7 7 .2 5 9 .8 0 8 ,7 0 lir a
İ s t a n b u l 1 3 .7 3 9 .4 4 5 ,8 6 »
İ z m i r 2 6 .8 9 8 .4 1 3 ,6 3
M e rs in 6 .4 2 1 .6 0 0 ,— *
b u n s u n .. 6 .6 0 0 , o lm a k ü z e re
T o p l a m ı --- 6 2 4 .3 2 5 .8 6 8 ,1 9 lir a d ır .
C ü z d a n a a it a d e t v e k ıy m e t b a k iy e le r in in s e n e t m u h te v a la r ın a g ö r e te v e z z ii s u r e ti a ş a ğ ıd a k i c e t v e ld e g ö s t e r ilm e k t e d ir .
1 .0 0 0 .0 0 0 lir a d a n fa z la m e b â liğ i ııa t ık s e n e tle r
500.001 1 .0 0 0 .0 0 0
2 0 0.001 » 500.000
10 0.001 » 2 0 0.000
50 001 » 100.000
2 0 .00 1 » 5 0 .00 0
1 0.001 » 2 0 .00 0
5.0 01 » 10.000
3 001 » 5 .0 00
2 .0 0 1 » 3 .0 00
1.0 01 » 2 .0 0 0
501 » 1.000
301 * 500
201 300
101 200
51 100
26 » 50
1 25
A d e t L ir a
109 2.38 .200.000., -
221 213 .342.866,,67
144 62 . 859.715,,61
57 8,.313.029 ,35
58 4,.509.230,,40
129 4..230.208,,62
253 3..464.402.,48
445 3. 237.819.,33
424 1. 615.704,,16
633 1. 546.012,,04
2273 3. 190.683. 93
3300 2. 533 862,,51
957 417.107,,15
228 59.347. 11
14!) 23.408,,67
91 8 .820, —
2 86, 50
2 38,,90
9475 547. 552.343, 43
H a f t a l ık v a z iy e t le r e v e b ila n ç o y a n a z a r a n c ü z d a n 1/3/1947 de 498,9 m ily o n lir a ile en a ş a ğ ı h a d d i v e 31/12/1947 d e 624,3 m ily o n lir a ile en y u k a r ı lıa d d i g ö s t e r m iş t ir . S en elik o r t a la m a 570,5 m i ly o n l i r a d ı r .
A v a n s la r i
B ila n ç o d a g ö r ü l e n a v a n s la r d a n
6 2 .3 6 6 ,1 3 lir a s ı A ltın m u k a b ili e ş h a s a v e r ile n a v a n s la rd a n 1 3 .5 5 9 .9 0 2 ,9 9 T a h v ille r m u k a b ili B a n k a la ra v e r ile n a v a n s la r d a n
m ü te ş e k k il o lu p T o p la m ı 1 3 .6 2 2 .2 6 9 ,1 2 l ir a y a b â liğ o lm a k t a d ır .
E v r a k ı N a k d iy e K a r ş ılığ ı H azin e T a h v ille ri :
B a n k a m ız k a n u n u n u n 5 in c i v e 6 in ci m a d d e le r i g e r e ğ in c e s o r u m lu lu ğ u m iie ss e s e - m i / e d e v r e d ilm iş e v r a k ı ııa k d iy e d e n d o la y ı H â z in e n in B a n k a y a k a r ş ı
m üteahhit
b u lu n d u ğ u b o r c a a it v a z iy e t :19
A ) R esü lm a l B) F a i z
z a v i y e l e r i n d e n a ş a ğ ı d a g ö s t e r i l m e k t e d i r . A ) R esiilıııa l z a v iy e s in d e n :
D e v r o h m a n e v r a k ı ııa k d iy e d e ıı 194(i y ılı s o n u n d a D e v le tin B a n k a y a b o r e ıı 121.337.177,—
li r a ik e n 1947 y ılın d a y a p ıla n 5.371.985,— lir a lık ö d e m e ü z e r in e b u b o r e yıl s o n u n d a 115.965.192, -- lir a y a (H işn iiiştiir. Y ıl iç in d e y a p ıla n 'ö d e m e le r in :
2 .5 1 0 .7 5 3 24 lir a s ı k u p o n t a h s ila tın d a n 2.S61 .231 ,76 1946 y ılı te n ıe ttü iin d e ıı o lu p T o p la n ıl 5 . 3 7 1 .9 8 5 ,— lir a t u t m a k t a d ır .
1934 y ılı iç in d e B a n k a m ız k a n u n u n d a y a p ıla n m a lû m d e ğ iş ik liğ e d a y a n a r a k 1947 yılı iç in d e s e r b e s t % 1 1er h e s a b ın d a n e v r a k ı n a k d iy e k a r ş ılığ ı o la r a k c ü z d a n a it h a l e d ilm e k ü z e r e 2 2 .İHI.203,— lir a t a h v il m u b a y a a s ın a ta h s is e d ilm iş t ir .
B a ş la n g ıçta n 1947 s o n u n a k a d a r y a p ıla n t a lıa k k ıık a t ve ta h s ila tın ve b a k iy e le r in 1947 yılı s o n u n d a m u h t e lif b ü t ç e le r e is a b e t ed en m ik d a r la r ı a ş a ğ ıd a g ö s t e r ilm e k t e d ir :
T a lıa k k u k a t T a h s ila t Jîa k iy e
D e v le t b ü t ç e s in d e n 6 1 .1 8 5 .9 8 1 , - 6 1 .1 8 5 .9 8 1 ,— i
K a tm a b ü t ç e le r d e n 1 8 .5 9 7 .1 3 0 ,— 1 1 .5 9 6 . 8 1 0 ,- 7 .0 0 0 .3 2 0 ,—
Ö z e l İ d a r e le r b ü t ç e le r in d e n 8 .2 5 2 .7 0 0 ,— 5 . 2 8 2 . 6 1 3 , - 2 .9 7 0 .0 8 7 ,—
B e le d iy e le r b ü t ç e le r in d e n 4 .4 2 5 .5 6 1 ,— 3 .7 9 9 .3 1 5 ,— 6 2 6 .2 4 6 , - 9 2 .4 6 1 .3 7 2 ,— 8 1 .8 6 4 .7 1 9 , - 1 0 .5 9 6 .6 5 3 ,—
Y ılla r it i b a r i y l e t a lıa k k ıık a t v e ta h s ila t v a z iy e t i de a ş a ğ ıd a g ö s t e r ilm iş t ir : Y ılla r T a lıa k k u k a t T a h s ila t____ B a k iy e _____
O
(*)
1931 2 .6 8 1 .9 5 0 , 2 .616 .7 9 6 ,— 65 . 1 5 4 , -
1932 2 .5 01.249, — 2 .359 . 9 8 9 , - 141 .2 6 0 ,—
1933 2 .518 617, — 2 .311 .6 2 3 ,— 206 .9 9 4 ,—
1934 2 .64 2.6 4 9 , — 2 .709 .0 4 6, - 66 .3 9 7 ,—
1935 2 .7 9 6.1 2 9 , — 2 .757 . 2 6 3 , - 38 .8 6 6 ,—
1936 2..9 8 0 .0 7 0 , — 3..021 .2 2 1 .— 41 .1 5 1 , -
1937 3..3 9 1.0 0 9 , 3 .289..1 6 6 ,— 101 . 8 4 3 , -
1938 3..6 6 8.3 5 4 , — O. 557..4 0 6 ,— 110..9 4 8 ,—
1939 3 973 .9 2 8 , — 3..821 9 9 6 ,- 151..9 3 2 ,—
1940 4 169.120, — 3.,925 165, - 243 .9 5 5 ,—
1941 4. 634 .6 5 0 , 4 .307 8 6 7 ,— 326.. 7 8 3 , -
1942 5.9 8 8 .5 7 7 , 5,,621,.4 3 6 ,— 367.,141,
1943 7.6 0 1 .7 3 4 , 6,,860. 531, — 741..2 0 3 ,—
1944 8. 9 7 5 .1 5 1 , — 7. 090.. 2 4 1 , - 1.8S4 .9 1 0 ,—
1945 6. 459.297. — 4.,925..0 6 1 ,- - 1 .534.,2 3 6 ,—
1946 12. 3 7 9 .5 1 2 , 10..239. 192, - 2 .1 40 ., 3 2 0 , -
1947 15. 099.376. — 12. 450. 7 2 0 ,- 2 .6 48 .,656, -
92. 4 6 1 .3 7 2 , 81. 864. 7 1 9 ,— 10.596 653, -
k a n ılar ta h s il ('d ilm iş o ld u ğ u haldi» ta h a k k u k a a lın m a m ış e t m e k t e d ir .
20
B ) F a i z z a v i y e s i n d e n :
1947 y ılı i ç i n d e M a z in e t a h v ille r i b a k iy e le r i ü z e r in d e n s e n e v i % 1 iıesabi\de t a h a k k u k e d e n f a i z y ıl s o n u n d a 1 .İ S İ.536,71 lir a y a b a liğ o lm u ş t u r k i, b u n d u n 894.296,12 lira s ı yıl
i ç i n d e t a lıs il e d ilm iş v e b a k iy e 287.240,1)9 lir a n ın d a t a h s ili m u k a v e le g e r e ğ in c e 194S y ılm a b ır a k ılm ış t ır .
T a h v ille r C ttzd a m :
P>u h e s a p ta m e v c u t i k i n e v i k ıy m e tt e n b i r i n c i s i e v r a k ı n a k d iy e k a rş ılığ ı k ıy m e tle r, d i ğ e r i B a n k a ıııa lı d iy e k a y ıt lı k ıy m e t le r d ir .
A ) K a r ş ılık s e n e t le r :
B ila n ç o d a s a b it r a y iç l e r le g ö s t e r ile n k ıy m e t le r 1947 y ılı s o n u n d a b i r yıl e v v e le n is- b e tle b i r a r t ış g ö s t e r m e k t e d ir . 194(5 vıh s o n u n d a 47 m ily o n ik e n 1947 y ılı s o n u n d a 66,5 m i ly o n a y ü k s e lm iş t ir .
B a h is k o n u s u s e n e t le r in b o r s a k ıy m e t le r i :
1939 S o n u n d a 2 0 ,5 m i ly o n lir a
1940 1 6 ,1 » »
1941 1 8 ,7 »
1942 2 0 , - » ».
1943 2 0 ,2
1944 1 9 ,—
1945 2 0 ,7
1946 3 5 ,4 ;■> »
1947 5 6 ,7 » » o lm u ş tu r .
1946 y ılm a n a z a r a n 1947 y ılın d a k i 21 m ily o n k ü s u r lir a lık a rtış y ıl iç in d e ç ık a rıla n D e v le t i ç is t i k r a z ı t a h v ille r i n d e n y a p ıla n m ü b a y a a la r d o la y ıs iy le o lm u ş tu r .
M a lû m a t o lm a k ü z e r e k a y d e d e lim k i % 1 le r d e ıı y a p ıla n ta h s ila t d e ft e r le r im iz d e ik i h e s a p ta k a j'it l ı o lu p b u n la r d a n b i r i n c i s i h e n ü z t a h v il m u b a y a a s ın a ta h s is e d ilm e m iş p a r a la r ı v e İ k in c is i t a h v il m ü b a y a a s ın a ta h s is e d ilm iş p a r a la r ı ih t iv a e tm e k te d ir . Y ıl s o n u n d a b i r i n c i s i n i n b a k iy e s i 23.172.197,17 lir a , İ k in c is in in b a k iy e s i 11.7S0.303,73 lir a o lu p top la m ı 34.952.500,90 l ir a y a b û li g b u lu n m a k ta id i. H e r y ıl o ld u ğ u g i b i b u yıl da h a tır la ta lım k i 1935 y ılın a g e lin c e y e k a d a r c ü z d a n d a k i s e n e tle r 1715 n u m a r a lı B a n k a m ız k a n u n u ile M a liy e’ den B a n k a y a d e v r e d ilm iş s e n e t le r d e n ib a r e t ik e n a y n i k a im in in d e ğ iş e n S in c i m a d d e s in e t e v f i k a n c ü z d a n a 1935 y ılın d a n it i b a r e n y e n id e n b i r t a k ın ı s e n e tle r g ir m e ğ e b a şlam ış o ld u ğ u n a g ö r e m u h t e lif s e n e le r r a k a m la r ı k a r ş ıla ş t ır ılır k e n b u c ih e t in ile g ö z ö n ü n d e tu tu lm ası g e r e k i r . ( E v r a k ı n a k d iy e it fa k a r ş ılığ ın ın ) h e y e t i ıın m m iy e s iııi b u lm a k iç in b a h si g eçen 56,7 m i ly o n lir a y a , s a tıla n e s h a m v e t a h v ille r b e d e lle r iy le b ü t ç e le r in % 1 le r in d e n ta h v il m iib a - y a a s m a t a h s is e d ile n k a r ş ılık m ik d a r m ı ilâ v e e tm e k ik t iz a e d e r . Bu t a k d ir d e 1947 y ılı s o n u n d a b a n k n o t k a r ş ılığ ın ın h e y e ti u ın u m iy e s i ş ö y le te v e z z ii etlindi; ic a p e d e r :
L i r a 56..703..489,,43 11 .780 .303.,73 23..172.. 197.,17 91..655. 990,,33
_________________ . 1 le r
T o p la m
21
B ) B a n k a m a lı t a h v i l l e r :
B a n k a m a lı o la r a k k a y ıt lı t a h v ille r e g e lin c e , b u n la r da ik i n c i d e r e c e d e iiç e a y r ılır . B i r i n c i k ısım , k a n u n u m u z u n 34 ü n c ü m a d d e s i g e r e ğ in c e B a n k a m ız ın d o ğ r u d a n d o ğ r u y a s e r b e s t o la r a k t a s a r r u f e t t iğ i ve e d e b ile c e ğ i t a h v i l l e r d i r k i y ıl s o n u n d a k ıy m e tle r i 7.896.628,53 lir a d ır . İ k i n c i k ıs ım , B a n k a la r k a n u n u n u n 31 in c i m a d d e s i g ö z öııiiııe a lın a r a k a y r ılıp 5072 s a y ılı k a n u n g e r e ğ in c e ° 0 6 fa iz li H a z in e t a h v ille r i n e y a t ır ılm ış ih t iy a t a k ç e le r i n i n k a r ş ılığ ı s e n e t le r d ir v e y ıl s o n u n d a b â liğ i 2.296,150 l i r a d ı r . Ü cü ııe ü k ısm ı ise 3133 s a y ılı k a n u n u n 2 in c i m a d d e s in e u y u la r a k v e h u s u s î ih t iy a t a k ç e s i ile s a tın a lın m ış s e n e t
l e r d i r k i to p la m ı 6.445.405,95 lir a d ır . Y ıık a r ık i d ö k ü m ü t e ş k il e d en :
7 .8 9 6 .6 2 8 ,5 3 lir a ile 2 .2 9 6 .1 5 0 ,— lir a n ın v e 6 .4 4 5 .4 0 5 ,9 5 lir a n ın
T o p la m ı 1 6 .6 3 8 .1 8 4 ,4 8 l ir a y a b a liğ o lu r k i B ila n ç o d a k i r a k a m ın a y n ıd ır .
T e v d ia t s
T e v d ia t ın 1947 y ılı iç in d e g ö s t e r d iğ i m u a m e le *h a rek eti a ş a ğ ıd a b ild i r ilm e k t e d ir 1946 y ılı s o n u n d a 1 4 4 .6 6 6 .1 2 0 ,3 8 L ir a d a n ib a r e t t e v d ia t
y ıl i ç in d e 7 .8 0 2 .2 3 8 .0 6 5 ,4 5 L ir a l ık te s lim a t ile y ıl s o n u n d a 7,.9 4 6 .9 0 4 .1 8 5 ,8 3 L ir a y a b a liğ o lm u ş v e y ıl i ç in d e 7 .5 9 5.3 4 8 .6 6 7.1 3 L i r a l ı k is t ir d a t ile
y ıl s o n u n d a 3 5 1 .5 5 5 .5 1 8 ,7 0 L i r a l ı k b i r b a k iy e b ır a k m ış t ır .
B u t e v d ia t ın :
2 8 3 .8 3 4 .8 1 2 ,6 6 L ir a s ı A n k a r a Ş u b e s in e 5 3 .0 9 8 .8 5 4 ,3 2 İ s t a n b u l » 1 1 .5 9 8 .4 1 6 ,1 6 » İ z m ir
1 .7 2 1 .7 6 7 ,2 6 » M e r s in >■
1 .3 0 1 .6 6 8 ,3 0 - S a m su n < a it o lm a k ü z e r e
T o p la m ı 3 5 1 .5 5 5 .5 1 8 ,7 0 L i r a d ı r .
M u d ile r it i b a r i y l e d e m e z k û r t e v d ia t ın t e v e z z ü ş e k li ş ö y le d i r : 1 6 3 .9 9 9 .7 4 3 ,5 1 L i r a H a z in e c â r i h e s a b ın ın
8 1 .3 0 4 .5 6 2 ,3 4 « R e s ıııî v e y a r ı r e s m î d a ir e l e r in 1 8 .5 3 0 .9 2 0 ,6 1 » M illî b a n k a la r ın 5 9 .6 1 9 .8 0 6 ,2 9 « E c n e b i b a n k a la r ın
2 .4 3 7 .3 3 3 ,2 4 « Ş ir k e t v e h u s u s î m ü e s s e s e le r in
3 .7 9 9 .1 7 7 ,2 7 » E ş h a s ın
2 1 .8 6 3 .9 7 5 ,4 4 » E c n e b î m e m le k e t le r d e k i m ü e s s e s e le r in --- o lm a k ü z e r e
T o p la m ı 8 5 1 .5 5 5 .5 1 8 ,7 0 L i r a d ı r .
B u m e v d u a t ın 151.802.441,45 lir a s ı, H â z in e y e v e A m o r tis m a n S a n d ığ ın a a it a ltııı m e v d u a tı to p la m ın ı t e ş k il e t m e k t e d ir . 1946 y ılın d a b ila n ç o m u z u n p a s if in d e (3850 s a y ılı k a n u n a g ö r e H â z in e y e a çıla n a v a n s m u k a b ili t e v d i o lu n a n a ltın la r ) r ü b r i ğ i a ltın d a g ö r ü le n v e H â z in e y e a it b u lu n a n 174.999.846,79 l ir a lık a ltııı, 1947 y ılın d a H a z în e n in a v a n s b o r c u n u ö d e m e s i ü z e r in e ıııe v d ııa t h e s a b ın a a lın m ış b u lu n m a k t a d ır . A lt ın m e v d u a t ın d a b i r y ıl e v v e le n a z a r a n g ö r ü le n ö n e m li a r tış b u s e b e p t e n ile r i g e lm e k t e d ir .
M e v d u a t ın s o ıı y ılla r d a k i s e y ir s u r e t in e a it o la r a k a ş a ğ ıd a k i r a k a m la r ı v e r iy o r u z :
22
( Y ıl s o n u n d a s ü t u n u n d a n m â d a s ı h a ft a lık v a z iy e tle r e g ö r e d ir .)
O o o ÇD <ile)
Y ıl Y ı l s o n u n d a
Y ıl i ç in d e en a şa ğ ı
Y ıl iç in d e en y u k a r ı
Y ıl iç in d e o r ta la m a
1938 2 5 .2 4 6 9 .1 55 23.427 17.197
1939 3 0 .3 6 9 20.282 36.568 27.368
1940 79 .47 1 31,037 80.546 64.238
1941 7 8 .90 2 55.271 93.873 74.227
1942 145.150 78.824 145.150 105.655
1943 133.931 114 902 220,158 154.340
1944
135.252111.117
213.357 138.8891945 130,326 104.201 149.094
118.682
1946 1 4 4.666 104.831 144.666
119.281
1947 35 1.556 142.202 380.783 331.732
G a y r i M e n k u lle r i in iz i
A n k a r a ’ d a İ d a r e M e r k e z i b in a m ız ın g e t i r i l e n ilâ v e le r i ile b i r l i k t e b e d e lis o n r a d a n v ü e u d e
... 1.
0 4 0 .4 2 5 ,8 4L;
A n k a r a ’ d a s a tn ı a ld ığ ım ız a r s a b e d e li ... 2 1 .8 8 1 ,2 4 L ir a A n t a l y a ’ d a s a tııı a ld ığ ım ız a r s a b e d e l i ... 13 .11 5 ,0 1 İ s t a n b u l Ş u b e m iz b in a s ın ın m u b a y a a v e y e n id e n ta d ilâ t
b e d e l i ... 780.783, Sİ İ z m ir Ş u b e m iz in b in a b e d e l i ... ... 9 3 .2 2 4 ,4 8 * İ z m i r Ş u b e m iz i n a r s a b e d e l i ... ... 6 .4 7 8 ,5 1 - M e r s in Ş u b e s i b in a v e a r s a b e d e li ... 138.647,97
S a m s u n Ş u b e s i a r s a b e d e li . . . ... 7 .6 7 6 ,1 6 ilâ v e
e d i l e c e k o lu r s a G a y r ı M e n k û lle r im iz in b e d e lle r i t o p la m ı.. 2 .1 0 2 ,2 3 3 ,0 2 L i r a t u t a r . B u k ı y m e t t e n ... 6 5 2 .0 9 0 ,5 4 L ir a lık
A m o r t is m a n ç ık a r ıld ığ ı t a k d i r d e ... 1 .4 5 0 .1 4 2 ,4 8 L ir a k a lır k i
b u d a B ila n ç o m u z d a k i b a k i y e y e u y g u n d ü ş e r .
İ h t iy a t A k ç e le r i ;
S u n u lm a k ta o la n B ila n ç o d a B a n k a n ın 1947 y ılı s o n u n d a a d ı, fe v k a lâ d e ve h u s u s î i h t iy a t a k ç e le r i to p la m ı 24.323.432,93 l i r a d ı r .
Y ıla a it te m e ttü iin d a ğ ıtım ş e k lin e a it t e k l ifim iz a y n e n k a b u l e d il d iğ i ta k d ir d e b ü t ü n i h t iy a t a k ç e le r i to p la m ı a ş a ğ ıd a g ö s t e r ild iğ i v e ç h ile 26.256.759,48 lir a y a y ü k s e le c e k tir .
L i r a L ir a
İ h t i y a t a k ç e le r im iz t o p l a m ı ... 24.323.432,93 1947 y ılı te m e tt ü ü n d e ıı a y r ıla n a d î ih t iy a t ... 792.044,49
1947 y ılı te m e tt ü ü n d e ıı a y r ıla n f e v k a lâ d e ih t iy a t ... 6 4 9.840,04
H u s u s î i h t iy a t a k ç e m iz g e l i r l e r i ... ... 491.442,02 1.933.326,55 T o p l a m --- 2 6 .25 6 .7 5 9 ,48
H u s u s î ih t iy a t a k ç e le r im iz d e n 6.000.000,— lir a lığ ı m alû m o ld u ğ u iiz e re 1937 y ılın d a B a n k a m ız k a n u n u n a e k le n e n h ü k ü m le r ü z e r in e m e y d a n a g e lm iş tir . Bu ih t iy a t 6 m ily o n li r a o la n e n y u k a r ı h a d d e b u lu n d u ğ u iç in g e lir le r i a d î ih tiy a t a k çesin e e k le n m e k t e d ir . Ş u r a s ın ı d a k a y d e d e lim k i 1944 y ılın d a a d i ih tiy a tım ız n o m in a l s e rm a y e n in % 75 in e b â liğ o l d u ğ u i ç i n ih t iy a t a i f r a z % 10 n is b e t iy le y a p ılm ıştır.
23
Ilış T icaretim in 8
R a p o r u m u z u n b a ş t a r a f ım la bu h u s u s t a v e r il m iş ola n m a lû m a ta e k o la r a k a ş a ğ ıd a k i İ s t a t is t ik r a k a m la r ın ı s u n u y o r u z .
M e m le k e tin s o n o n y ıllık d ış t ic a r e t k ıy m e t in i, y a n i ith a lâ t ve ih r a c a t k ıy m e t le r in i, a ş a ğ ıd a k i c e t v e ld e b u lu r u z .
(İ t h a lâ t ve ih r a c a t )
— M ily on ' li r a —
Y ılı L ir a
1938 2 9 4 ,8
1939 2 4 5 ,6
1940 18 0 ,4
1941 197,9
1942 3 1 2 ,7
1943 4 6 0 ,2
1944 397,5
1945 3 4 5 ,1
1946 656, —
1947 1 . 3 1 0 . -
Y u k a r ık i c e t v e ld e n a n la ş ıla ca ğ ı v e ç h ile 1947 n iıı r a k a m ı 1946 n ııı ta n ı i k i m is lin e b a liğ o lm a k t a d ır . 1947 y e a it b u b iiy ü k r a k a m ı n e 1938’ e k a d a r o la n ne d e ta 1924’ e k a d a r o la n d e v r e d e b u la b ilir iz . F a k a t p a r a k ıy m e tin d e h u s u le g e lm iş o la n d ü ş ü k lü ğ ü n b u h u s u s ta b ü y ü k b i r t e s ir g ö s t e r m iş o ld u ğ u n u h a t ır la t m a k f a y d a lı o lu r .
D ış T ic a r e t im iz in b i r de to ıı m ik d a r ın a b a k a lım :
— B in to ıı —
İ th a lâ t İ h r a c a t T o p la n ı
1938 8 4 4 ,3 1 .4 4 7 ,2 2 .2 9 1 ,5
1939 734,9 1 .1 3 4 ,9 1 .8 6 9 ,8
1940 3 5 6 .9 6 5 8 ,8 1 .0 1 5 ,7
1941 310,1 4 2 8 ,9 739, -
1942 344,1 355, - 6 6 9 ,1
1943 3 9 1 ,2 333,5 7 2 4 ,7
1944 331,8 345,6 6 7 7 ,4
1945 324,5 309,5 634. -
194li 402,7 905,2 1 .3 0 7 ,9
1947 6 2 1 ,8 1 . 1 7 3 , - 1 .7 9 4 ,8
T o ıı it i b a r i y l e ııe it h a lâ t ın , ne de ih r a c a t ın h a r p te n b ir cv v e ■İki yıl s e v iy e s in e h en ü z g e lm e m iş b u lu n d u ğ u y u k a r ı k i c e t v e ld e n k o la y c a a n la ş ılıııa k ta d ır .
İ t h a lâ t v e ih r a c a t ın b i r e v v e lk i y ıla g ö r e m ik d a r la r ın ı a y a y g ö s t e r e n a ş a ğ ıd a k i c e t v e lin te t k ik i f a y d a d a n h a li d e ğ ild ir .
24
(İth a lâ t ve İh ra ca t)
— M ily on lir a —
1946 1947
O cak 38, -
110
,fiŞubat 32,6 116,2
M art 24,6
111,2
X isa ıı 2 6 , - 110,7
M ayıs 36,4 126,5
H a z ira n 32,1 85,7
T em m uz 29,4 95,2
A ğ u stos 26,6 81,5
E ylü l 53,5 129,6
E k im 92,9 93,5
K ası m 1 3 0 , - 114,3
A r a lık 1 3 4 , - 135,2
D ışjftica retim iziıı altın k ıy m etin i g ö re lin i :
A ltın lira n ın fiy a tı Dış tica re tim iz in altın kıym eti
— L ir a — — B in lir a —
1938
11,12
26,5091939 13,42 17,154
1940 21,06 8,565
1941 25,57 7,739
1942 33,23 9,411
1943 33,84 13,599
1944 38,30 10,377
1945 35,93 9,604
1946 33,73 19,449
1947 33,25 39,498
Dış tic a r e tim iz d e altın k ıy m e tin in de h a rp a r ife s i olan 1938 yılı altın kıym etini b ir lıaylı g e ç tiğ i y u k a r ık i ce tv eld e n anlaşılır. 1947 n iıı bu altın kıym etine fa ik rakam larını a n ca k 1930 dan e v v e lk i y ılla rd a b u la b ilir iz :
A ltın lira n ın fiy a tı Dış tica re tim iz in altın kıym eti
— L ir a — — Bin lira —________
1924 8,15 43,249
1925 8,13 53,388
1926 9,09 52,055
1927 8,26 44,772
192S 8,30 47,840
1929 8,74 47,083
1930 9,17 32,607
1939 d a n b e ri ıııeskûk altııım külçe altına ııisbetle az veya çok fazla b ir değerde o l
d u ğ u g ö z ön ü n e alın ırsa son y ılla rd a dış tica retim ize yuk a rılarda gösterilen lerden daha fazla b i r k ıym et iza fe etm ek lâzım g eld iğ i son u cu n a v a rılır.
25
i 'o r u v o n ı z :
la lâ t ve ih r a c a t ım ız ın a y r ı a y r ı k ıy m e tle r in i
— B in lir a —
Y ılı İ t h a lâ t İ h r a c a t
1938 149,837 144,947
1939 118,249 127,389
1940 68,923 111,446
1941 74,815 123,080
1942 147,713 165,034
1943 203,046 257,152
1944 164,944 232,530
1945 126,166 218,929
1946 223,931 432,094
1947 685,003 625,244
İ h r a c a t ım ız ın b e lle r to n a is a b e t e d e n k m ı ı e t l e r i d e a ş a ğ ıd a k i c e t v e ld e g ö r ü lm e k t e d ir : Y ılı
1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947
L ir a
100, -
112, — 169, — 2 8 7 , - 4 6 5 , - 771, — 672, — 705, — 477, — 5 3 3 , -D ış t ic a r e t im iz in esa s i t ib a r iy le ih r a c a t ı z ir a i m a h s u lle r d e n v e it h a lâ tı m a m u la t ve m a s n u a t ta n m ü te ş e k k il o la n b ü n y e s i b i r yıl e v v e le g ö r e o ld u ğ u g ib i h a r p a r if e s i 1938’ e g ö r e de d e ğ iş m e m iş t ir .
1947 y ılı z a r fın d a ih r a c a t ım ız ın o / 0 23,60 ı B ir le ş ik A m e r ik a D e v le t le r in e ; o/n 16,40 ı İ n g i l t e r e ’ye; 0 /0 10,59 u İ t a l y a ’ ya ; O/o 7,43 ü F i l i s t i n ’ e; 0/o 5,63 ii Ç e k o s lo v a k y a ’y a ; 0/o 4,89 u
M ıs ır 'a ; o /0 4,65 i B e lç ik a ’ y a ; o /fl 4,50 si F r a n s a 'y a : % 4,36 sı Y u n a n is t a n ’ a; °/o3,91 i İ s v i ç r e ’ y e y ö n e lt ilm iş t ir . İth a la tım ız ın is e 0/0 33,38 i B ir le ş ik A m e r ik a ’ d a n ; o /0 13,96 sı İ t a ly a ’ d a n ; ü/o 12,55 i İ n g ilt e r e 'd e n ; % 4,92 si Ç e k o s lo v a k y a ’ d a n ; o / 0 4 ,60 1 J a p o n y a ’ d a n ; °/o 3,91 i İ s v i ç r e ’ d en : 0/0 3,13 ii lîe lç ik a ’ d a ıı; 0 '0 3,07 si İ s v e ç ’ d eıı y a p ılm ış tır.
M u tla k r a k a m la r it i b a r i y l e b a ş lıca m e m le k e tle r le iıd a k i c e t v e ld e g ö r ü lm e k t e d ir ;
o la n it h a lâ t v e ih r a c a t ım ız a şa -
A ıııe r ik a İt a ly a İ n g ilt e r e Ç e k o s lo v a k y a J a p o n y a
İth a lâ t M ily o n lir a
2 2 8 ,6 95 .7 86
,-
3 3.7 31,5
A m e r ik a İ n g ilt e r e İta ly a F ilis t in Ç e k o s lo v a k y a
İ h r a c a t M ily o n lir a
14 7 .5 102.6
6 6 , 2 4 6 ,4 3 5 ,2
