GGY 430 Yönetim Muhasebesi İlkeleri

GGY 430

Yönetim Muhasebesi İlkeleri

Dr. H.Murat ÇEKİCİ

9- Stok Planlama ve Denetim

Stok

Stok genel anlamı itibariyle ekonomik bir değeri olan ve bekleyen

herhangi bir kaynağı ifâde eder. Bir başka tanıma göre ise; kullanılmayı veya satılmayı bekleyerek belirli bir süre âtıl durumda tutulan ekonomik değere sahip kaynaklara (malzeme veya ürünler) stok denir

Stok kavramı ile mal ve hizmet üretimi ve satışı için gerekli olan

malzemeler (fiziksel varlık) kastedilmektedir. Envanterin anlamı ise

daha geniş olup, stokların yanısıra makina vb. demirbaş malzemeleri

de içerir ve genellikle parasal olarak ifâde edilir. Stok, hareketsiz duran

malzemeyi ifâde eder, fiziksel varlığı gösterir. Envanter ise, daha geniş

kapsamlı olup bu kaynaklara ek olarak insan ve parayı da içerir. Ancak

envanter fiziksel varlığı değil, parasal değeri ifâde eder.

Stok

İşleve göre de bir stok sınıflandırması;

- Çevrim (Cycle) Stoğu,

- Tampon Stok (Buffer) veya Ara Stok - Güvenlik (Safety) Stoğu,

- Mevsimsel (Seasonal) Stok, - Spekülatif Stok,

- Promosyon Stoğu

- Transit Stokları

- Ölü (Âtıl) Stok

Stok Yönetimi

Geleneksel stok yöntemi anlayışında üretimi aksatmayacak ve stoklara ilişkin çeşitli maliyetlerin toplamını en düşüğe indirecek stok

miktarlarının saptanması ve idame ettirilmesi esastır. Stokların az olmasıda, çok olmasıda iyi değildir.

Gereğinden az stokla çalışan işletmeler, üretim aksamaları, kaybedilen miktar indirimleri, plansız satınalma zorlukları, nedeniyle gereksiz

maliyetlere katlanabilir.

Aşırı miktarda stok blunduran işletmelerde, depolama, sigorta, kayıt

tutma maliyetleri, çalınma, modası geçme, bozulma riskleri taşır. Fırsat

maliyetleri de ayrıca dikkate alınmalıdır.

Stok Yönetimi

Stok Yönetiminin Avantajları;

Üretim sürecinin düzenli ve sürekli devam etmesini sağlar. Böylece hammadde ya da ürün eksikliğinden dolayı üretim süreci durmaz veya aksamaz.

Gereksinimler doğru belirlenip, yönetildiğinde finansal yönetim etkinlik kazanır.

Tedarik ve satış süreçleri düzene girer, böylece maliyet düşer.

Maliyet muhasebesi daha rahat yapılabilir.

Üretim süreçleri gerçeğe daha yakın olur ve yönetilmesi kolaylaşır.

Malzeme, ürün kaybı en aza indirilir

Stok Yönetimi

Stok Yönetiminin Dezavantajları

Stok bulundurmak barındırma maliyetlerini attırabilir. Depolama maliyeti bir kalem olarak finansal tablolarınıza girer.

Stoklara bağlanmış sebep nedeni ile para/nakit diğer kaynaklar için kullanılamaz.

Depolanan ürünün piyasası azaldığında maliyetine yakın bazen de maliyetin altında elden çıkartmak gerekebilir.

Eğer hammadde fiyatı piyasada sabit değilse hammaddeyi yüksek

fiyattan stoğa alma ve zarar etme ihtimali doğar.

Geleneksel Stok Kontrol Yöntemleri

- Periyodik kontrol metodu; Kullanılan maddelerin stok düzeyleri belirli aralıklarla kontrol edilir. Arzu edilen seviyenin altındaki stok seviyesinde sipariş verilir.

- Minimum maksimum metodu; her stok kalemi için minimum ve

maksimum düzeyler tesbit edilir., stok düzeyi minimuma indiği anda verilen sipariş ile maksimuma ulaştırılır.

- Çift depo metodu; depo ikiye ayrılır ve ilk bölüme siparişin teslim alınmasıyla yeni sipariş verilene kadar geçecek sürede kullanılacak

miktarda mal diğerine ise sipariş verilmesinden malın teslim alınmasına kadar geçecek süredi mal stoklanır.

- Otomatik sipariş metodu; stok seviyesi önceden saptanmış minimum

miktara indiğinde otomatik olarak yeni sipariş verilir.

İleri Stok Kontrol Yöntemleri

ABC Metodu

ABC planının özü kullanılan maddeleri değerlerine göre sistematik bir gruplamaya tabi tutmak ve her bir grupta uygulanacak kontrol yöntemini belirlemektir.

A Grubu: Bu tür stoklar, işletme açısından büyük önem taşımaları yanında, yüksek mâliyetleri nedeniyle, görece düşük miktarlarına rağmen büyük yatırım mâliyetine neden olan stoklardır. İşletmeler bu tür malzemeleri en az yeterlilik düzeyinde tutarken, stok kontrollarını en yüksek düzeyde sağlayarak,

mâliyetlerini azaltmaya çalışırlar.

B Grubu: Orta dereceli mâliyete ve öneme sahip malzemelerden oluşan stoklardır.

C Grubu: İşletme açısından en az öneme sahip olup mâliyet olarak düşük

düzeydeki stoklardır. İşletmeler bu tür malzemelerden ellerinde bol miktarda

tutabildikleri gibi, yüksek düzeydeki bir stok kontrola gereksinim duymazlar.

ESM Metodu

Modelin esası stoklarla ilgili maliyetin toplamını minimum kılacak sipariş miktarını ve sıklığını saptamaktan ibarettir. Bu model(ESM) işletmenin hergün aynı miktarda üretim yapacağını varsaymaktadır.

Stoklarla ilgili maliyetler;

- Sipariş maliyetleri, bu siparişin hazırlanması, verilmesi takip edilmesi ve teslim alınmasına ilişkin maliyetlerdir.

-Stok taşıma(bulundurma) maliyetleri; vergi, sigorta,depolama,

bozulma, ve kayıplar gibi stoklara bağlanan paranın fırsat maliyetini ifade eder.

Sipariş maliyetleri ve stok tutma maliyetlerini optimize edecek

matematiksel yöntemler ile ESM belirlenebilir.

MRP Metodu

Üretim işletmesinde kullanılan hertürlü hammadde, mal ve malzemenin nerede, ne zaman ve ne miktarda gereksinim duyulacağına ilişkin daha gerçekçi yöntemle planlama yapılması temeline dayanır. MRP, mamul talebine bağlı olarak yönlandirilen bir planlama sürecidir.

Bu yöntemle hertürlü stokla ilgili güncel ve sağlıklı bilgi sağlanabileceği

gibi, hazırlık maliyeti, stok taşıma maliyeti gibi önemli konuları yönetme

imkanı olacaktır.

JTL Metodu

Bu sistemde sadece müşterinin istediği miktarda mal derhal teslim edilmek üzere üretilir.

Her safhada o safhada üretim yapmaya yetecek şekilde stok tutulur.

Bu yöntemde işletmelerdeki ürtimde kullanılan mal stokları neredeyse sıfır seviyesine iner, sipariş ve stok taşıma maliyetlerinde olağanüstü tasarruflar sağlanır.

Bu sistemde işletmeler bir veya birkaç satıcı için uzun süreli tedarik

anlaşmaları yapmalılardır.

SAĞLIKLA İYİ ÇALIŞMALAR