Edirne Muallim mektebi konferans salonu. Sahnenin iki yanındaki ışık tertibatı motifi. Mimar Burhan Arif
Memlekette muhtelif kollardan ilerliyen mimarî faaliyeti tetkik ederken en başta kad- ro, sermaye ve vüs'at sahasına nisbetle muvaf- fakiyet derecesi zayıf olan daire mimarisini gö- rüyoruz.
(Daire mimarisi) gerek projesinin tanzimi gerek bu projenin tatbiki nezareti hükümet da- ireleri tarafından idare edilen asarın heyeti umumiyesine dedik.
Geçen sene Bursada belediyenin bir fen memuru emrinde emaneten yaptırmakta bulun- duğu garaj projesizlik neticesi yıkılmışt . İs- tanbul idarei hususiyesinin tatbik edilmekte bulunan otuz iki mektep projesi cümhuriyet maarifinin mimari kıymet ve kudretile tetviç edilememş bulunması noktasından tenkide mühtaçtır, İstanbul belediyesinin Taksim mey- danında asil olan, hiç bir zaman mimamî varlı- ğımız egildir. Yalovada, bütün bir tarih huzu- runda, millet ulusuna lâyık olamadık. Hakikati hal: Daire mimarisinin muvaffakiyetsizliğini ispat için emsal çok fazladır.
Mimar Şevki Yine bu cümleden olarak birçok vilâyetlerde daire mimarisi hududu dahilinde kalan mebani ekseriyeti mutlaka ile, mimarî nota müstahak olmayan fena eserlerdir. Hakikat için, faydalı olmak için bunu ilân ve tekrara lüzum vardır.
Daire mimarisinin ajlemi muvaffakiyeti es- babının en mühimmi, daire kadrosunun gerek kemiyeten gerek keyfiyeten mimarı lüzumu v e ç - hile kabul edememiş bulunmasında aranılmalı- dır. Filhakika, bilhasra hükümet elile, umumî bir imar faaliyetinin cereyan ettiği bu altmış küsur vilâyetli memlekette otuz küsur (memur mimar) ancak mevcuttur. Daire mimarisinin merkezi sikletini çeken bu meslektaşlar ok ç a - lışma muhitlerinin, çalışma programlarının fen ve san'at hayatlarile olan mübayeneti dolayısile hiç bir zaman hakikî kıymetlerini izhara imkân bulamamaktadırlar.
Unsurlar, hususiyetlerini nazarı dikkate
alınmaksızın kullanılıyor ve makina kırıtmıyor- sa iş fena çıkıyor demektir.
Daire mimarisi şu veya bu vilâyet meselesi olmaktan ziyade doğrudan doğruya bir memle- ket meselemi sayılmak gerektir. Millet bu -eser- lerle haricin ve devlet bu eserlerle milletin hü- kümlerine maruzdur. Yalnız devletçilik nokta- sından da gerek hariç gerek dahil için bu eser- ler,' bilhassa bugünkü vaziyetimize nazaran, bi-
rer inkilâp membaı, birer kültür müessesesi, fen ve san'at kudretimizin birer ifade kıymetleri- dir. Bu sebeplerle de bu eserler arasında bir vahdet ve bir ahenk gerektir.
Daire mimarisinin hali hazırdaki keşme- keşten kurtarılması için bir taraftan mahalli daire bürolarının salâhiyetlerini tahdit kadro- larını tasfiye ve mimarla tensik diğer taraftan mimari kudret ve kıymete müstenit ve vekâlet- ler refakatinde iki veya üç merkezi mimari büro teşkili lüzumlu ve doğru olur kanaatindeyiz.
VI...
Milliyet gazetesinin 21 ağustos pazar nüs- hasında Falih Rıfkı Beyefendinin (Alev ve be- ton) adile bir makaleleri intişar etti. Falih Rıfkı Beyefendi ahşap İstanbulun yangınla açılan meydanlarını işaret ederek:
«Kırmızı alevden daha korkunç bir ca- »
« navarın, zevksizliğin, bilgisizliğin, kontrol- »
« suzluğun canavarlaştırdığı betonun bu sefer »
« İstanbulun bütün güzelliğini yalnız tahrip »
« değil yok ettiğini göreceksiniz. »
« Hep biribirindenkopye plân parası veril- »
« memek için yapı kalfalarının kafasından çık- »
« mış ve kalfa kafası kadar karışık ve berbat»
« apartımanlar, hep biribirine denizi kapıyarak, »
«hep bahçeleri sökerek, müthiş bir çığ gibi»
« yuvarlanıp duruyorlar. »
« Okadar ki bugün hiç sıkılmadan dene- »
« bilir ki:»
« — İstanbul suyu, havayı, yeşilliği, sıh- »
« hati ve gençliği sevmiyor ve hiç birinden an- »
«lamıyor. Yedi milyon nüfus çıkabilecek bir»
« şehiı hududu içinde bütün şehircilerij^ ve»
«ijiyen adamlarının ikametgâh hakkınaLki»
« bütün kararlarının tersine şehircilik ilmine»
« taban tabana zıt olarak hiçbir mimarî zevki»
«olmıyan san'atin, tabiatin, hıfzısıhhanın,»
« ilmin, fennin, düşüncenin ve duygunun aley- »
«hine ve inadına İstanbul şehri çirkinleşti-»
* rilmekte ve artık ne alev, ne de zelzele ile »
« temizlenmiyecek tarzda çirkinleştirilmekte- »
« dir. Cahil ve san'atsiz beton canavarını ça- »
« buk sıkboğaz ediniz.»
« Biz maziye bin kere üstün bir istikbale »
« doğru giderken, hiçbir işimizde sevmediğimiz »
« maziye hasret çektirecek müsamahalara göz »
« yummamalıyız.» diyorlar.
Milliyetin bu yazı sütunları Nişantaşı, Maçka, Taksim ve Fatihte yükselmekte bulunan sağır beton sütunlarını acaba ne derece titre- tebilecektir?
1 — Mimar ve mühendisin bulunmadığı mıntakalarda kalfaya da salâhiyet veren şurayı devlet teffıirffii İstanbul, İzmir, Ankara gibi mimarın kesif bulunduğu şehirlerde tatbiki ne derece doğrudur?
2 — Bir taraftan plânsız İstanbulun en kötü bir tarzda dallanıp budaklanmasına şahit oluyoruz. Bu hal şehir plânının tatbiki muvaf- fakiyetini tahdit ve işkâl eder. Bu plânm taci- len tanzimi mümkün değil midir?
Diğer taraftan meşhur şehir mütahassısla- rından bahsolunmaktadır. Bu şayanı takdir idrakle bugünkü inşaata gösterilen müsamaha yekdiğerile kabili telif değildir. O inşaat ki hiçbir zaruretin ifadesi değildir. Acaba geniş bir adımla tahdidi imkânı yok mudur?
