)
1
Mimarîde tenvirat 9 Resim
Mimar Burhan Arif
Bu mevzuu i n t i h a b ı m ı n biı- sebebi de m i - m a r î eserlerimiz a r a s ı n d a bilhassa camilerimi- zin d a h i l e n pek a m i y a n e ve zevksizçe elektrik
«instalation» larile tenvir edilmiş olmasını görmekliğimizdir.
B u g ü n ü n t e n v i r a t ç ı l a r ı n ı n indinde z a n n e - dilirki: m i m a r î abidelerin gece ziyası a l t ı n d a yapıldığı tesiri d ü ş ü n m e k yeni bir şeydir. H a î - buki h e r m e m l e k e t t e en eski devirlerden itiba- r e n m i m a r i tarzlarile beraber bu cihet çok h a s - sasiyetle d ü ş ü n ü l m ü ş t ü r .
Y u n a n î l e r mabetlerini, «perister» lerini;
«sokla»ların m ü n a s i p köşelerine koydukları m e - şalelerle tenvir eylerlerdi; k u r u n u v u s t a n ı n go- tik kiliselerinin esrarlı loşluğu içinde t ü t e n binlerce m u m l a r n ü m a y a n olurdu. Son a s ı r l a r d a A v r u p a d a «Neoclassique» eserlerin h e p h a v a - gazi «bec»lerile h e p aydınlandığını görüyoruz.
Bizde de eskiden ne güzeldi; camilerimizin m ü n - h a n î ve m ü s t e v î m u s a t t a h l a r ı o r t a s ı n d a incecik yüzlerce ş a k u l l e r d e n s a r k a n kandiller u f k î ze- m i n üzerine n e a h e n k t a r h a r e l e r y a p a r l a r d ı .
Her n e f e s t e titreyen harelerile eski d o n a n -
m a l a r d a r e n g â r e n k fenerlerle yapılan t e n v i r a t ı n güzelliğini kim u n u t u r .
Velhasıl elektrik t a a m m ü m edinciye k a d a r tabiî olan h e r ziyanını m i m a r î eserler üzerinde m u v a f f a k i y e t l e tesiri aşikârdır.
Mimarîde asıl bugün sun'î t e n v i r a t t a n is- t i f a d e e t m e k m ü h i m ve güç ve sırf s a n ' a t a ait bir ihtisas işi oluyor. «Eclairage directe» usulü ile yapılan t e n v i r a t m e n b a ı n d a n çıkan kuvvetli ziya ile d o ğ r u d a n doğruya gözlerimizi k a m a ş t ı - r a r a k o r t a d a m i m a r î t e ç s i m a t t a n eser b ı r a k m ı - yorlar. Her yerde o r t a d a n kaybolmak üzere olan bu usul tenvir bizde maalesef t a a m m ü m ediyor.
Geçenlerde bir gün Edirnede S u l t a n Selim c a m i - ini ziyaretimde ye;ni yapılan tesisatta, b ü y ü k k u b b e n i n e t r a f ı n a yüzlerce a m p u l ü n gelişi gü- zel kuşak gibi çepçevre sallandırıldığını ve bu dairevi t e n v i r a t ı n kubbedeki n a k ı ş l a r ve a y a t i kerime üzerinde pek f e n a aksini ve gerek k u b - benin alikalar üzerindeki istinadı alâkasını k a t eder bir tesir yaptığını gördüm.
E n başta on beş asır evvelki tenviratile p a r - l a y a n mozayiklerinin menkibesini s e y a h a t n a - meler de o k u d u ğ u m u z Ayasofya camii olmak üzere diğer camilerimizden de f e n a tenvire dair misaller göstermek kabildir.
M i m a r î tesirleri k a y b e t m e m e k için eıı t e h - likesiz t e n v i r «indirect» olanıdır.
«İndirect» y a n i i n i k â s o l a r a k t e n v i r y a p ı l a - m a d ı ğ ı t a k d i r d e ziyadar s a t ı h l a r l a t e n v i r a t yapı- lıyor ki bu d a d o ğ r u d a n d o ğ r u y a a m p u l l e r l e ya- p ı l a n t e n v i r a t t a n d a h a az tehlike arzediyor.
Velhasıl elektrik ile t e n v i r a t y a p m a k m i - m a r i d e sırf bir kilovat ve «intensite» h e s a b ı de- ğil d a h a ziyade bir his işi oluyor. Düz ve b ü y ü k s a t ı h l a r ı t ı p k ı g ü n d ü z gibi a y d ı n l a t m a k için meselâ g ü n e ş i n 45° lık tesirini v e r m e k kuvvetli
«reflecteur» lerin m ü n a s i p gizli köşelere yerleş- tirilmesile kabil oluyor.
Bu söylediklerimiz ş ü p h e s i z t a r i h i olan m e v c u t eserler için s e r d e d i l m i ş m ü l â h a z a l a r d ı r .
Y e n i y a p ı l a n b i n a l a r d a b u n l a r ı n gece tesi- rini ve t e n v i r i n i d a h a p r o j e y i vücude g e t i r i r k e n d ü ş ü n m e k m i m a r l a r için bir vazifedir.
R e s i m l e r i m i z d e m u h t e l i f t e n v i r a t u s u l l e r i n e d a i r n ü m u n e l e r g ö r ü y o r u z :
1—Lâhide kooperatif binası, m i m a r î c i h e t t e n p e k de m u v a f f a k o l m a y a n bu binayı elektrik t e n v i r a t ı n ı n isabeti k u r t a r m ı ş t ı r .
Şöyle ki b ü t ü n c e p h e l e r i n ziyadar o l m a s ı n a r a ğ m e n seri l â m b a l a r o k a d a r m u v a f f a k i y e t l e y e r l e ş t i r i l m i ş t i r ki b ü t ü n bir gece için s a r f i y a t 28 kilovat'dır.
M o d e r n t e n v i r a t ı n b ü t ü n H o l l a n d a d a bu s u - retle e n o r i j i n a l bir n ü m u n e s i d i r .
2 — B e r l i n d e b ü y ü k bir satış m a ğ a z a s ı . G a y e t a h e n k d a r olan t e n v i r a t ı h e p gizli ve m ü n e v v e r s a t ı h l a r suretiledir.
3 — Ş e h r e m a n e t i binası ö n ü n d e t a h t a d a n bil- gece için k u r u l a n «Edison» abidesi.
4 — E d i s o n ' u n m a k s a t ı resi olan bu şehir- de ayni gece de Philips l â m b a l a r ı n ı n bir n ü - mayişi.
5 — P a r i s ş e h r i «Etval»abidesinin tenviri.
6 — K o n k o r d m e y d a n ı ve «Obelisque»in t e n - viri.
6 7 — B a h r i y e n e z a r e t i n i n klâsik bir tenviri.
A İ
2 I
t !
Îİİ'Î'Ü «tfâiî ŞŞŞS BRSS ntfti a a a g . s s a g
< _ m r j n ı » ,
8 — A m s t e r d a m d a büyük k a n a l b o y u n d a k i St. Ange kilisesinin suya akseden pek adî bir tenvirini görüyoruz.
• • I . M... JV-—
Bursa Sanat Mektebi demircilik atelyesi
Bıı p r o j e m e v c u t bir binaya yeniden ilâve edilen iki katlı bir atelyeye aittir. Arka kısım 1.50 m e t r e genişliğinde ve binamızın iki katı i r t i f a ı n c a yükselen eski bir kale d i v a n d ı r . Ve m e v c u t on beş metrelik kısma ilâve edilen on dokuz metrelik yeni kısım esas m e t h a l istikame- tine a m u d e n u z a n m a k t a d ı r . Gerek m e t h a l i n gö - r ü n m e s i gerek o m u h i t t e k i b i n a l a r ı n ve eski kısmın esas itikametleri ve kale dıvarının vazi-
9 _ Aynı şehirde diğer bir kilisenin büyük
«vitraux» renkli c a m l a r ı n a gerek dahilen ve ge- rek h a r i c e n reflektörlerle yapılan t e n v i r a t pek m u v a f f a k i y e t k a z a n m ı ş t ı r .
M i m a r Şevki
M i m a r Nedim
yeti atelyeniıı a n c a k bir şibih miinharif olması- nı icap ettirmiştir. Bu atelyede alt k a t t a göste- rilen baca m a h a l l e r i n i n mihverlerine 6,90X1,60 e b ' a d ı n d a iki demir ocağı yerleştirilecektir. Ü- çüncü baca v a n t i l â s y o n a hizmet edecektir. Alt k a t taş, üst k a t tuğla duvardır. Ve alt k a t t a aza- mî derecede yer k a z a n m ı ş olmak için kale dıva- r ı n d a n istifade edilerek a r k a kısım kârgir ayak- l a r a o t u r t u l m u ş t u r . Ve bu ayakların yekdiğerine
g f
S ? . - / '
•GA/a r
•e A7 01 y ı/ij • ı
..
/su*. İ . K Î w a ) r Af/rA i- JTEO/ Sr/it/c ATocycJ/l
l i i
a «
