Çeviri Stratejileri
Sözcüğü Sözcüğüne Çeviri Stratejileri (Yazıcı, 2007)
Ödünçleme
a. Doğrudan aktarım: Kaynak dildeki sözcüğün hedef dile aynı biçimiyle ya da hedef dilin ses yapısına uygun olarak aktarılmasıdır.
hypertension-hipertansiyon, boat-bot, cacao-kakao, banca-banka, alla turca- alaturka
b. Öyküntü: Sözcük ya da ifadenin birebir çevrilmesidir.
Science-fiction-bilim kurgu , moving stairway-yürüyen merdiven
Somutlaştırma: Üst anlamlı bir sözcüğü somut bir sözcükle değiştirmek.
yemek yemek - peynir ekmek yemek, evde oturmak - pijama terlik
Üst Anlamlı – Alt Anlamlı Çeviri: sözcüğün birebir karşılığı yerine üst anlamlı ya da alt anlamlı bir sözcükle çevrilmesi.
yemeğini yedin mi? - kahvaltını ettin mi?
Türetme: hedef kültürden yola çıkarak yeni sözcük türetme anlamına gelir.
“chicken pox” sözcüğünün Türkçede “su çiçeği” şeklinde aktarılması
Telafi: Dilsel kısıtlamalar nedeniyle çevrilemeyen bir sözcük ya da ifadeyi çeviri metnin başka bir yerinde (italik, koyu renk gibi tipografik özelliklerden yararlanarak) çevirme
Çıkarım: Sözcük anlamından yola çıkarak yapılan çıkarımsal çeviri yöntemi.
Çeviride çıkarım erek dilde bütünün parçası ya da tam tersi bir işlem olabileceği gibi neden-sonuç ya da sürece işaret eden bir karşılık da olabilir.
cutlery- çatal bıçak takımı
Tümce ve Metin Düzeyinde Anlamsal ve Edimsel Çeviri Stratejileri (Yazıcı, 2007) Edimsel çeviri stratejileri, çevirmenin çeviri metninin bütününe dayalı olarak dil kullanımsal kararları ve uyguladığı stratejilerdir.
Yer değiştirme: Tümcenin/sözcüğün dilbilgisel ulamının değiştirilmesi Adıl - ad
She- Jane
nefret ediyor-sohbetten hoşlanmıyor
Açımlama: Kaynak metinde bulunmayan ancak kaynak metnin bağlamından ve hedef kültüre dayalı bilgiden yola çıkarak çevirmenin ek bilgiyi çeviri metninin içinde yoğurarak açıklamada bulunmasıdır.
Uyarlama: Kaynak metnin hedef kültürün özelliklerini göz önünde bulundurarak çevrilmesi. İrlanda fıkrasını Karadeniz fıkrasına çevirme, uyarlama Uyarlamaya bölgesel farklılıkları kaldırmak amacı ile başvurulabileceği gibi zaman farklılıklarını da ortadan kaldırmak için başvurulabilir (klasik yapıtların çevirisi)
Ölçünleştirme: Uyarlamanın aksine toplumsal, yöresel ve zaman farklarını göz ardı ederek ölçünlü ve dilbilgisel kurallara sadık çeviri yapma yöntemidir.
Perspektif Kaydırma (Değiştirme): Sözcüklerin, ifadelerin ve argo sözcüklerin çevirilerinde kaydırmaya başvurulabilir.
pizza-pide , atasözleri
Açıklamalı Çeviri: Belge niteliği taşıyan bilimsel ya da yazınsal metinlerde çevirmenin yazar ve kaynakla ilgili ek bilgi yanı sıra çeviri karar ve stratejilerini anlattığı çeviri yöntemidir.
(Dipnot)
Yabancılaştırma ve Yerelleştirme: Yabancılaştırma çevirmenin yabancı kültürü tanıtmak amacıyla hedef dilin olanakları çerçevesinde kaynak dile yakın çeviri stratejisini kullanmasıyla ilgili karara dayalı çeviri işlemidir. Bu durumda yerelleştirme uyarlamanın bir uzantısı olarak hedef kutuptan yola çıkarak çeviri işlemine girme şeklinde tanımlanabilir.
Daraltma- Genişletme: Çevirmenin erek dil ve kültürün gereksinimlerine ve işverenin istemlerine dayalı olarak çeviriyi açımlayarak ya da ek bilgi vererek genişletmesi ya da tam karşıtı biçimde kaynak metni tam ya da kısmen özetleyerek çevirmesidir. (silme-ekleme)
Kaynaklar
Berk, Ö. (2005). Çeviribilim Terimcesi. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Yazıcı, M. (2007). Yazılı Çeviri Edinci. İstanbul: Multilingual Yayınları.
