Amelî ve basit mukavemet, betonarme

eden bodrum katında kalorifer v e kömürlük de- posu vazedilmiştir. Binanın vaziyetine nazaran kalorifer dairesi teshin noktai nazarından merkezî

intihap edilmiştir.

İtizar : Mimar Buılıan Arif vc Erip bey- lere ait olan vc ikinci gelen proje elde edileme- diğinden maalesef neşredilemcmiştir.

v'-'r "; "Y r i T ^- ^ ,

i * f s

^ r r z* i İt ^ î m m L > V A ' V" :'

kesi m

A m e l î v e b a s i t m u k a v e m e t , b e t o n a r m e

Basit kuvvetlere maruz cisimlerin hesabı:

Basit tazyik veya cerre maruz cisimlerde cismin mukavemeti için kuvvetin maktta sathı- na taksiminden çıkan harici kısmet emniyet ge- rilmesini tecavüz etmemelidir. Bu halde umumî

düstur

Kuvvet sathı = P Makta sathı = F

Emniyet gerilmesi — R ile gösterilirse 1 . . . R — —— — emniyet gerilmesi. P

2 . . . F —

R lâzımgelen makta satln.

3 . . . P = F X R = maktam tahammül edeceği kuvveti verir.

Misaller:

I — 10 tonluk bir ağırlığı kaldırmak için, yumuşak çelikten mamul bir telin makta satlıı ne kadar olmalıdır. Emniyet gerilmesi 1000Kfc'/eıl,2 olduğuna göre 2 numaralı düsturun tatbiki ile

10000

1000 = 10 cm2 bulunur.

2 — Başlığın arzı 20 cm den ibaret bir demir kirişin duvara naklettiği sıklet 3 ton ol- duğuna göre sıkleti duvara nakil ve duvarın ezilmemesi için kirişin duvar üzerine oturacağı x mesafesinin hesabı matluptur. (Şekil 1)

Duvarın emniyet gerilmesi 7 Kyr/t:m2 olduğu- na göre. (2) numaralı düsturun tatbiki ile

ilkll.i 3 0 0 0

566 cm³ bulunur ve buradan da

5 6 6

20

x X 2 0 = 566 olması lâzımgeleceğindeıı

= x = 2 8 . 3 cm den ibarettir.

3 — Mihveri istikametinde 5000 ki- loluk bir kuvvet asılı olan ve ınaktaı ve tulü

10 metre olan bir demir demir çubuğun makta sathı ne olmalıdır. Demirin kesafeti 7.8 oldu- ğundan bu halde P kuvvetine birde demir çiı- buğun kendi vezni olan 7.8 X 1000 X F m i kebi- rinin ilâvesi lâztmgelir. Bu halde (3) numaralı düsturun tatbiki ile deıııir emniyet gerilmesi

1000 kabul edilerek

5 0 0 0 + 10 X 7 . 8 X F — F X 1 0 0 0 ve buradan F lıallolunarak,

5 0 0 0 = F ( 1 0 0 0 — 1 0 X 7 . 8 ) 5 0 0 0 . .

— d. 12 bulunur.

1 0 0 0 — 10 X 7.8

4 — Sıkleti zatiyesi 7.8 ^Fg/^cm3 den ibaret olan bir demir çubuğun kendi vezni tahtı tesii rinde kırılmadı için, tulü ne kadar olmalıdır.

Çubuğun tulü l ile ve inkisar gerilmes- R K ile gösterilirse ve 3800 ^K«/^cnı2 kabul edilir- se makta sathının inkisar gerilmesile hasılı zar- bı kuvvete müsavi olmak lâzımgeleceğinden (3)

numaralı düsturun tatbiki ile burada P kuvve- ti çubuğun kendi vezni P = I, X 7.8 X F olaca- ğından.

38C0 X F = L X 7.8 F ve tarafeyne F ile ihtisar olunarak,

3800 = 7.8 X F 3800

4871.8 = - metre bulunur.

7.8

5 — Dah ilen santim t re murabbaı üzeıiııe 50 atmosfer lik bir su tazyikine maruz 6 em nısıf kutlunda bir yumuşak çelik borunun ö sihanımn tayini jnatluptıır. Şekil 2. Boruya da-

hilen tesir eden nazımı kuvvetlerin şakulî .mü- rekkeplerini boruyu A-B maktaı üzerinde ikiye ayırmağa çalışacağından bu maktaa tesir eden şakulî mürekkeplerin R hasılası vahit santimet- re murabbaınajjgelen tazyik P ile gösterilirse, nısıf kutur r olursa, mecmu hasıla

309,9 = 6 X 1,033 X 50 = P. r P. r

4 6 = — - düsturu tatbik olunarak, R

<an 0 Q

' ' = 0,30 cm 3 m/m bulunur.

1000

6 — 45 derece milinde bir çatı" makasının mesnetlerde gergi ile makasların birleştiği nok- tanın raptı için açılması ^icapj eden lâmbanın kiriş ucuna olan mesafesinin hesabı matluptur.

( Şekil: 3 ).

Ufkî mürekkip

P X sin a = ^{3 0 0 0} = 2121 Kg v r

bulunur. Bu kuvvet x x a X b menşurunu 2 x b. a X, a x satıhları üzerinde kaydırmak isteye- ceğinden kayına gerilmesi ' 1 1 = 1 2 ^K(rA-m² kabul edilirse,

P = ( a + b - f a ) X X X R ' ( 10 - f 8 - | - 8 ) X JC X 12 = 2 1 2 1

2121

- — = X = 6.7 cm bulunur.

2 6 X 1 2

Perçinlerin hesabı.

Kuvvete maıuz aksamı rapt için istimal olunan perçinler 16, 2 0 , 2 3 , 2 6 milimetre kutrun- da olan perçinlerdir. Sıcak olarak vazolunurlar.

Perçinlerin kuturları fiile gösterilirse_ve tulleri L olursa İ - - 4.5rf den büyük olmaz ve olmama- lıdır. Bu ise inkıbaz esnasında hasıl olan cer kuvveti L tulü uzadıkça büyüyeceğinden başlığın kopmaması içindir.

iıiı/tı

Perçin kutrunun intihabı:

Tatbikatta perçin kuturları eklenecek lev- halara göre tayin olunurlar. Maruz oldukları kuvvete göre de lıesabolunurlar'iselerde bu pek doğru olmaz. Meselâ 20 milimetre kutrunda bir perçin makta sathı 3.14 cm2 dır ve makaslama- ya karşı mukavemeti 1000 X 4" = 800 Kg/Cm2

olduğuna göre 800 X 3.14 = 2512 Kg. lık bir kuvvete tahammül edebilir. Halbuki eklenecek levha 6 milimetre kalınlığında olsa, perçinin nı- sıf sathı müstediri l , 8 8 c ı ı ı2= y X 3.14 X 2X 0,6 ve bir santimetre murabbaa gelen sıklet 95 j 2

- — - = 1330 h«/cm8. Bu l aide emniyet gerilmesi 1,88

tecavüz edilmiş ve levha ezilmiş demektir. (Şe- kil 5).

•S'îti': .•)

Bu sebepten dolayı perçin kutrunu evvelâ levha kalınlıklarına göre (Tetmayer) düsturu ile ta-

yin ettikten sonra ona göre tahkik ve hesap yapmalıdır.

Perçin kutru 12 milimetreden küçük olur- sa levha kalınlığı h ile göeterilirse.

d = 10 + ö eğer 12 milimetreden büyük olursa

d = 16 + ö y olftrfk lıesabo- lunur.

Perçinlerin raptı.

Perçinler iki türlü m pt'il umular.

î — Basit tesirli. (Şekil 6 ) 2 — Ç i f t ( / ı ı I ) t e s i r l i ( Ş e k i l 7 . )

W "

B i r i n c i u s ı ı l d e p e r ç i n l e r y a l n ı z b i r m a k i ; dan l inin*.

lknıeı usulde iki maktadan kırılır.

W. e

düsturile lıesabolunur. Eğer (d X 0.393) hasılı zarbı, levha kalınlığından küçük ise perçinin deliğinin müstevi kutrîsi ( 5 x d ) iie gösterilirse

P = 2 X 'E X d X ö düsturu ile lıesabolunur. Burada 800 = 'R makaslama em- niyet gerilmeğidir. Bu hesapta umumiyetle

P = 'P X düsturunun 4

tatbik edildiği görülür.

Çift tesirli perçinlerin hesabı.

Bu ahvalde perçin iki maktadan kırılaca- ğından levha kalınlığı dX 0.785 den büyük olursa

P = 2 X 'R X 7F (l2

düsturile bir perçinin mukavemeti lıesabolunur.

Eğer levha kalınlığı d X 0.785 den küçük ise

P = 2 x R ' X f î X < ) düsturu ka- bil İ tatbik olur. Bu hesapta umumiyetle

P = 2 X ' R x r f x f i düsturunun tatbik edilmesi hızı m gel d iği görülür.

Perçinin ön ündeki kısım 2 d ve yanlarındaki kırımlar S. ve iki perçin mihveri arasındaki me- safe kuvvete maruz aksamda S (5-3 ) kuvvete mnru/ olmayan aksamda d (8-3 ) arasında tahav- vıil eder.

Tatbikatta perçin kuturları muayyen ol- duğundaıı aşağıdaki cetvel lıesabedilerek perçin mukavemetin hangi düsturun tatbik edilerek lıesa bolu nacağı kolaylaştırılmıştır.

Basit tesirli perçinler için cetvel.

Perçin kutra 16 mili. olduğuna göre levha tahtı 7 mili. den kütük olursfi

20 „

2i „

26 „ İt »1

»ı I I

10 „ 11 „

»ı ıı

t» t»

Basit tesirli perçinlerin hesabı.

Bu ahvalde ya levha kalınlığı malûm per- çin kutru meçhuldür veyahut levha kalınlığı da malûm dür ve perçin kutru da tahdit olunmuştur.

Birinci usule göre.

Tetmayer düsturu ile perçin kutru tayin olunduktan sonra bulunan kutur 0,393 ile /.ar- bolunur. Yani ( d X 0.393) hasılı zarbı bulunur.

Bıı hasılı zarp levha kalınlığından büyük olursa bir perçinin mukavemeti

P = 8 0 0 x H İ * ^ = <RX

Perçinlerin mukavemeti.

2. 'R. 8. d. = P düsturu ile lıesabolunur.

Eğer levha kalınlığı yukarıdaki mikdarlardan daha kalın olursa

5T fj, t

P = X 'R düsturu ilehe- 4

sabolunur.

Çitf tesirli perçinler için cetvel.

Perçin kutru 16 mili. olduğuna göre levha taltı 13 milî. den hücüh olursa

M 23 I I M »t »» ^ »»

1» 26 t) rt I» it 21 ,1

Perçinlerin mukavemeti.

P = 2'R. d, fi. düsturu i!e lıesabolunur,Eğer levha kalınlığı yukarıdaki mikdarlardan daha kalın ise

P = 2 X R X düsturu ile he- 4

sabolunur.

a ı»

ı ı ı ı

Misal:

35000 kiloluk bir cer kuvvetine maruz 350 milimetre kalınlığında bir levhanın eklen- mesi matluptur. Bu halde levhanın takribi sihani

35000

5 =

3 5 X x X 1 0 0 0

Perçin kutru 8 + 1 0 = d düsturu ile 10 + 10 = 20 milimetrelik perçin istimali lâzımgelir.

6.8 = 0 . 3 9 3 X 20 milimetre bulunurla TC ( f f î

P = X 'Fi düsturunun ıs- 4

tiuıali lazım geleceği görülür. Cetvele bakarsak levha kalınlığı 8 milimetreden biiyük olduğu için ayni neticeyi elde ederiz.

Bu halde bir perçinin tahammül edeceği kuvvet

3.14 X 22

800 X — 2512Kg. ve per- , ,. 35000 f, . .

çın adedi —-—— = 16 bulunur.

2511 Tertip şekli.

Eıı güzel tertip şekli ayni zamanda en iktisadi olan şek ildi rk i bu da en tehlikeli mak- tada yani ilk perçin bulunan maktada bir tek perçin bulunmalıdır.

Çift tesirli p e r ç i n l e r için misal.

35000 kilogramlık siklete maruz ayni lev- hanın çift tesirli perçin olarak hesabı matluptur.

Bu halde perçin kutru ayni surette tayin olunur. 0 . 7 8 5 X 2 0 = 1 , 7 7 cm. veyahut cetvelden bakarsak levha kalınlığı 13 milimetreden küçük ol- duğu için bu halde perçinlerin mukavemetini hesap için P - - 2 'R X d. ö düsturunun istimali lâzımgeleceği görülür. Bu halde

P = 800 X 2 X 2,0 X 1,0 = 8200 ve perçin adedi — = 1 2 perçin bulunur. Ter-350

32

tip en tehlikeli maktada bir perçin - olduğuna göre en muvafıktır. Ek levhalarına gelince en tehlikeli makta ortadadır ve bu maktada perçin delikleri daha çok olduğundan, ek levhal rımn

ve esas levhaların kalınlıkları hesabolunur ki bu noktalara dikkat edilmelidir.

Her iki lıale göre esas l e v h a n ı n § ka- lınlığının hakikî olarak tayini.

35000 = 1000 (3,5 — 2) X 8 ve buradan 1,06 = d — 359 cm olmalıdır.

1000X33

Ek levhalarına gelince bu maktada 4 sıra perçin bulunduğundan

35000 = 5 X (35 — 4 X 2 ) X 1000 35000

13 = d = d ir.

27 X1005

Bu 13 milimetre iki ek levhasının kalınlı- ğıdır. Bu halde yalnız bir levhanın kalınlığı 6,5 = — milimetredir. Umumiyetle iki levha-13

2

nm mecmu kalınlığı esas levha 5 olursa 1,1 X 8 dan ibarettir,

Basît tazyika ve cerre maruz direk ve la- maların hesabı.

Misal: 20 tonluk bir siklete maruz beton- dan mamul bir sütunun eb'adınm tayini beto- nun emniyet gerilmesi 40 erii" Ctir.

bu 31 al de (2) numaralı düsturun tatbiki ile 20000

40 = 500

Sütun dört !<;öşe olduğuna göre bir dıl'ı 23 = !•' 500 cm bulunur.

M i s a l : 500 toluk bir cer kuvvetine maruz bir lamanın makta sathı ne olmalıdır. (2) numa- ralı düsturun tatbiki ile emniyet gerilmesi

1000 Uj!/<m3.

500000

500 = cm3 bulunur. Lev- 1000

ha silıanı 29 milimetre olduğuna göre XX 20 = 500 ve buradan da £ = —'- — 250 yani levha eni

2 bulunur.