1
BİLİMSEL SORGULAMANIN
DERSLERDE UYGULANABİLİRLİĞİNİ SAĞLAYAN METOT
5E MODELİ
2
Bilimsel sorgulama yönteminin derslerde uygulanmasını sağlayan en uygun metot 5E’modelidir.
5E modeli yapılandırıcı eğitim felsefesine dayanan bilimsel sorgulama yönteminin bazı kriterleri karşılamak için geliştirilmiştir.
5E modeli;
• Dikkat çekme-Katılım-Teşvik Etme (Engage)
•Keşfetme (Explore)
•Açıklama (Explain)
•Ayrıntılandırma- Derinleştirme (Elaborate)
•Değerlendirme (Evaluate) aşamalarından oluşmaktadır.
3
Dikkat çekme - Katılım-Teşvik Etme Aşaması (Engage);
Bu aşamanın amacı; çocukların hayal gücünü ortaya çıkararak öğrencinin derse derse ilgi ve motivasyonunu artırmaktır. Bu
aşamada öğrencilerin zihinlerin sorular oluşmalı ve sorgulamaya ve öğrenmeye aktif olarak motive olmalıdırlar.
Bu nedenle bir öğretmen her şeyden önce bu aşamada öğrencilerin öğrenme ortamına katılımını sağlamalıdır. Öğrenci bir probleme, bir duruma ve bir olaya zihinsel olarak odaklanmalıdır.
Öğretmenin rolü durumu ortaya koymak ve bu durumu öğretim işiyle bağdaştırmaktır. Bu işi yaparken ayrıca öğretmen bu işleri yapmak için kuralları ve prosedürleri de ortaya koyar.
Başarılı bir katılımı sağlamak, öğrencilerin bir bulmacayla
karşılaşması ve kafalarının karışması, aynı zamanda aktif olarak öğrenme konusuna (etkinliğe) motive olmaları ile sağlanabilir.
Etkinlik kavramı, hem bilişsel hem de davranışsal anlamdadır. Yani öğrenciler hem zihinsel, hem de fiziksel olarak aktif; başka bir deyişle hem kafaları olayın içinde, hem de elleri deneyin içinde olmalıdır.
4
Keşif (Araştırma) Aşaması (Explore);
Bu aşamada boyunca öğrenciler gözlemler yaparlar, veri toplarlar, tahminlerini test ederler, hipotezlerini elerler ve öğretmenden doğrudan talimat almaksızın grup içinde çalışırlar. Topladıkları bilgiler onların dikkat çekme aşamasında ortaya attığı soruları cevaplandırmaya başlamasını sağlar. Bu aşamada öğrencilere daha sonraki aşamalarda kavramlar, genellemeler ve açıklamalar
oluşturmaları için somut fiziksel ve zihinsel deneyimler kazandırılmış olur. Kısacası bu aşamada onlara
kavramlar ve beceriler geliştirmeleri için fırsatlar verilmiş olur.
Öğrenciler keşif (araştırma) aşamasında zihinsel ve fiziksel aktivitelere katılımları sonucunda olayları, örnekleri gözlemleyecek, değişkenleri belirleyecekler ve olayları sorgulayacaklardır.
5
Açıklama Aşaması (Explain);
Öğrenciler bu aşamada kendi fikirlerini deneyimlerindeki kanıtlara dayandırarak akranlarına karşı savunurlar. Öğrencilerin yapacağı açıklamalar öğretmenin yapacağı ilgili bilimsel açıklamalardan önce yapılmalıdır.
Öğretmen tarafından bilimsel açıklamalar dikkat çekme ve araştırma aktiviteleriyle ve öğrencilerin yaptığı açıklamalarla net bir biçimde ilişkilendirilmeli ve öğrencilerin yeni fikirler oluşturmalarına yardım etmelidir. Geleneksel öğretim stratejileri (örn: Anlatım, ders kitabı ödevleri ) bu aşamaya dahil edilebilir.
6
Ayrıntılandırma – Derinleştirme Aşaması (Elaborate)
Bu aşamada öğrencilere öğrendikleri bilgileri, becerileri başka
bağlamlara, gerçek dünya durumlarına ilişkilendirme ve genişletme fırsatı verilir. Çocuklar kavramları özel durumlarla özdeşleştirme gibi bir eğilime sahiptir. Bu yüzden değişik durumlarda ilişkileri anlamakta zorlanabilirler. Bu aşama bunun için çok önemlidir. Bu aşama
aktiviteleri öğrenciye hem daha çok zaman, hem de öğrenmeye katkı sağlayacak daha çok deneyim sunmaktadır.
7
Değerlendirme (Evaluate)
Değerlendirme aşamasında öğretmen değerlendirme aracı olarak testler, performans değerlendirme için aktiviteler, portfolyolar, mülakatlar vb. kullanabilir. Bu aşama öğretmenin öğrencilerin
gelişimini değerlendirmesi ve eğitimsel amaçlara ulaşıp ulaşamadığını görmesi açısından önemlidir.
Aynı zamanda öğrenciler kendi kavramlarını sorgulamaya da teşvik edildiği için bu aşama öğrencilerin kendi anlama seviyelerini
değerlendirmeleri açısından da önemlidir.
8
Modelin Aşaması
Öğrenci ne yapar? Öğretmen ne yapar?
Dikkat Çekme
•Neden bu oldu?
•Bununla ilgili ne biliyorum?
•Bunun hakkında ne öğrenebilirim?
sorularını sorar ve konuya ilgi gösterir.
•Derse ilgi çeker.
•Merak uyandırır.
•Sorular sorar.
•Öğrencilerin kavram / konu hakkındaki bilgi ve
düşüncelerini ortaya çıkarmaya çalışır.
5E MODELİNDE ÖĞRETMEN VE
ÖĞRENCİ NE YAPMALI.
9
Modelin Aşaması
Öğrenci ne yapar? Öğretmen ne yapar?
Araştırma
•Aktivitenin sınırları içinde özgür düşünür.•Tahmin ve hipotezleri test eder.
•Yeni tahmin ve
hipotezler oluşturur.
•Gözlem ve fikirleri kaydeder.
•Kararlarını erteler.
•Öğrencileri, öğretmenin doğrudan öğretimi olmadan, birlikte çalışmaya teşvik eder.
•Öğrencileri gözlemler ve dinler.
•Gerektiğinde öğrencileri yeniden araştırmaya
yönlendirmek için sorular sorar.
•Öğrencilerin problem üzerinde düşünmeleri için zaman verir.
10
Modelin Aşaması
Öğrenci ne yapar? Öğretmen ne yapar?
Açıklama
•Olası çözüm ve cevapları arkadaşlarına açıklar.•Başkalarının
açıklamalarını eleştirel bakış açısı ile dinler.
•Başkalarının
açıklamalarını sorgular.
•Öğretmenin
açıklamalarını dinler ve anlamaya çalışır.
•Önceki aktivitelerden bahseder.
•Öğrencileri, kavram ve becerileri kendi sözcükleri ile açıklamaları için
cesaretlendirir.
•Öğrencilere gerçeklere- açıklamalara ilişkin sorular sorar.
•Gerektiğinde yeni
tanımlamalar, tarifler ve açıklamalar sağlar.
•Öğrencilerin önceki
deneyimlerini kavramları açıklamada kaynak olarak kullanır.
11
Modelin Aşaması
Öğrenci ne yapar? Öğretmen ne yapar?
Derinleş- tirme
•Yeni tarifleri, açıklamaları, tanımları ve becerileri yeni fakat benzer durumlara uygular.
•Soru sormak, çözümler üretmek, karar vermek, deney tasarlamak için önceki bilgilerini kullanır.
•İpucundan anlamlı sonuçlar çıkarabilir.
•Gözlem ve açıklamalarını kaydeder.
•Anlamanın doğru olup- olmadığını akranları arasında kontrol eder.
•Öğrencilerden,önceden sağlanan gerekli tarif, tanım ve açıklamaları kullanmalarını bekler.
•Öğrencilerin kavram ve becerileri yeni
durumlara uygulamasını bekler.
•Öğrencilere alternatif açıklamaları anımsatır.
12
Modelin Aşaması
Öğrenci ne yapar? Öğretmen ne yapar?
Değerlen- dirme
•Gözlemleri, delilleri ve önceki kabullendiği açıklamaları kullanarak açık uçlu soruları
cevaplar.
•Bir kavram yada beceriyi ispat eder.
•Kendi gelişimini ve bilgisini değerlendirir.
•Daha sonraki
araştırmaları teşvik edecek sorular sorar.
•Öğrencileri yeni kavram ve becerileri uygulayıp–
uygulamadığını gözlemler.
•Öğrencilerin bilgi ve /veya becerileri değerlendirir.
•“Neden öyle düşündün?”,
“Hangi delile
dayandırıyorsun?”
“… nasıl açıklayabilirsin?”
“… ile ilgili ne biliyorsun” gibi açık uçlu sorular sorar.
