AKUT ZEH RLENME NEDEN YLE B R ÜN VERS TEN N AC L KL N NE BAfiVURAN GER ATR K HASTALARIN DE ERLEND R LMES

(1)

Celal KATI

Ondokuz May›s Üniversitesi T›p Fakültesi Acil T›p Anabilim Dal› SAMSUN Tlf: 0362 312 19 19

e-posta: celal.kati@omu.edu.tr Geliﬂ Tarihi: 12/04/2012 (Received)

Kabul Tarihi: 18/11/2012 (Accepted)

‹letiﬂim (Correspondance)

1 Ondokuz May›s Üniversitesi T›p Fakültesi Acil T›p Anabilim Dal› SAMSUN

2 Ondokuz May›s Üniversitesi T›p Fakültesi T›p E¤itimi Anabilim Dal› SAMSUN

3 Ondokuz May›s Üniversitesi T›p Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dal› SAMSUN

4 Ondokuz May›s Üniversitesi T›p Fakültesi

Celal KATI¹ Akan KARAKUS² Mehmet ALTUNTAﬁ¹ Latif DURAN¹ Fatih ‹LKAYA³ Coﬂkun KAYA⁴ Hasan ALAÇAM⁵ Yücel YAVUZ¹

EVALUATION OF ACUTE POISONINGS IN GERIATRIC PATIENTS ATTENDED TO A UNIVERSITY EMERGENCY CLINIC

AKUT ZEH‹RLENME NEDEN‹YLE B‹R

ÜN‹VERS‹TEN‹N AC‹L KL‹N‹⁄‹NE BAﬁVURAN GER‹ATR‹K HASTALARIN DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹

Ö

Z

Girifl: Ülkemiz ve dünyada, yafll› insan nüfusunun, giderek artt›¤› belirtilmektedir. Çal›flmam›- z›n amac›, yafll›larda önemli bir sa¤l›k sorunu olan, akut zehirlenme olgular›n›n özelliklerinin arafl- t›r›lmas›d›r.

Gereç ve Yöntem: Ocak 2005-Aral›k 2011 tarihleri aras›nda bir üniversite acil klini¤ine akut zehirlenme nedeniyle baﬂvuran 65 yaﬂ ve üzeri hastalar›n t›bbi dosyalar› incelendi. Zehirlenmenin kayna¤› ve nedenleri, hastalar›n demografik özellikleri geriye dönük olarak de¤erlendirildi.

Bulgular: Acil klini¤ine akut zehirlenme nedeniyle baﬂvuran toplam 3106 hastan›n, 126’s›

(%4.06) geriatrik yafl grubunda idi. Yafl ortalamas› 73.36 ± 6.38 olarak saptand›. Hastalar›n 67’si (% 53.2) erkek, 59’u (%46.8) kad›nd›. En s›k görülen akut zehirlenme nedenleri flu flekildeydi: 68 (%54) olgu ilaç zehirlenmesi, 34 (%27) karbon monoksit zehirlenmesi ve 16 (%12.7) tar›m ilac›

zehirlenmesi. Zehirlenmelerin 105’i (%83.3) kaza kaynakl›, 16’s› (%12.7) özk›y›m kaynakl›yd›. Ka- za kaynakl› zehirlenmelerin 57’sinin (%45.2) reçeteli ilaç kullan›m›na ba¤l› olarak meydana geldi-

¤i saptand›. Tar›m ilac› kullanarak özk›y›m riskinin, di¤er nedenlere oranla anlaml› olarak yüksek oldu¤u izlendi (OR=4.09, p=0.03).

Sonuç: Bu çal›flma sonuçlar› ›fl›¤›nda, reçeteli ilaçlar›n uygun olmayan flekilde kullan›m›n›n ge- riatrik hastalarda en s›k zehirlenme nedeni oldu¤unu tespit ettik. Geriatrik hastalarda ilaca ba¤l›

zehirlenmelerin önlenmesine yönelik, halk sa¤l›¤› programlar›n›n geliﬂtirilmesine gereksinim oldu-

¤u görüflündeyiz. Karbon monoksit ve tar›m ilac› zehirlenmelerinin önlenmesine yönelik, yaflam alanlar› içinde gerekli güvenlik tedbirlerinin al›nmas›n›n gerekli oldu¤u düflüncesindeyiz.

Anahtar Sözcükler: Geriatri; Toksikoloji; Acil Servis; Hastane.

A

BSTRACT

Introduction: The elderly population is rapidly growing in Turkey and in the world. The aim of our study is to investigate the features of acute poisonings which is a major health problem among the elderly.

Materials and Method: Medical files of patients aged 65 years and over admitted to the emergency department of a university hospital for acute poisonings between January 2005 and December 2011 were reviewed. The demographic characteristics of patients, causes and origins of poisonings were evaluated retrospectively.

Results: Among 3106 patients who presented with acute poisoning, 126 (4.06%) were geri- atric cases. The mean age of the patients was 73.36 ± 6.38. Sixty seven (53.2%) were male and 59 (46.8%) female. The most common causes of acute poisonings were as follows; 68 (54%) drug intoxication, 34 (27%) carbon monoxide and 16 (12.7%) pesticide poisoning. The origins of poisonings were as follows; 105 (83.3%) accidental, 16 (12.7%) suicidal. Fifty seven (45.2%) accidental poisonings occurred due to use of prescription drugs. The risk of suicidal death by using pesticides was significantly higher than the other causes (OR =4.09, p= 0.03).

Conclusion: Based on the results of the present study, it is concluded that inappropriate pre- scription drug use is the most common cause of poisonings in geriatric patients. We believe that public health programs for preventing drug poisonings among geriatric patients are necessary.

For prevention of carbon monoxide and pesticide poisonings, security measures must be estab- lished in the living areas.

Key Words: Geriatrics; Toxicology; Emergency Medical Services; Hospitals.

R

^ESEARCH

(2)

G

‹R‹ﬁ

T

eknolojinin ilerlemesiyle, her geçen gün sentezlenen yeni kimyasal madde say›s›n›n artmas›, insan sa¤l›¤› üzerine ciddi olumsuz etkiler oluflturabilecek potansiyel risk faktörle- rinde art›fl› da beraberinde getirmektedir. Kimi zaman hasta- l›klar›n tedavisine yönelik ilaç olarak, kimi zaman bitkilerin zararl› haflerelerden korunmas› için üretilen bu maddelerin insan sa¤l›¤› üzerine olumsuz etkileri olabilmektedir. Bu kimyasal maddelerin yan› s›ra do¤ada bulunan mantar gibi g›da maddelerinin bilinçsizce tüketilmesi, ölüme varabilen ciddi sonuçlara yol açabilmektedir. Özellikle yafl›n ilerlemesiyle insan vücudu, bu belirtilen kimyasal ve organik maddelere daha duyarl› hale gelmektedir.

Ülkemiz ve dünyan›n yak›n geçmifl tarihine bakt›¤›m›z- da, insano¤lunun yaflam süresinin uzamas› nedeniyle, yafll› insan nüfusunun giderek artt›¤› belirtilmektedir (1-3). Yafll›l›k döneminde uygunsuz ilaç kullan›m›n›n önemli bir sa¤l›k sorunu oldu¤u (4), birçok ilac›n zehirlenmeye neden olma po- tansiyelinin artt›¤› vurgulanm›flt›r (5). Yafll›l›k döneminde kullan›lan ilaç miktar›ndaki her art›fl›n da uygunsuz ilaç kullan›m riskini art›rd›¤› belirtilmifltir (6). Bu dönemde ilaçlar›n karaci¤er ve/veya ba¤›rsaktan ilk geçifl etkisi azalmakta (7), beden ya¤ içeri¤inin artmas› ve su içeri¤inin azalmas› ilaçla- r›n da¤›l›m›n› olumsuz yönde etkilemektedir (8). Yafll› nüfus- ta kanda ilaçlar› ba¤layan alfa-1 asit glikoprotein oran›n›n

%15-25 azald›¤› ve bu yüzden serbest kan ilaç düzeyinin ar- tabilece¤i belirtilmiﬂtir (9). Ayr›ca böbrek kan ak›m›nda

%30-40 oran›nda azalma saptanm›flt›r (10). Genel olarak yu- kar›da say›lan farmakokinetik parametrelerde meydana gelen de¤iflim kan ilaç düzeyinin artmas›yla sonuçlanabilir. Ayr›ca, yafll›l›kta reseptör yo¤unlu¤u, reseptöre ba¤lanma düzeyi ve ilaç etkisine karfl› geliflen otonom refleksler azalmakta, bu du- rum ilaçlar›n yan etkisine karfl› duyarl›l›¤›n artmas›yla sonuç- lanmaktad›r (11). Geriatrik yafl grubunda biyolojik ifllevlerde meydana gelen azalma, ilaç ve di¤er maddeler ile zehirlenme riskinde art›fl› da beraberinde getirmektedir. Zehirlenmelerin önlenmesine yönelik koruyucu halk sa¤l›¤› projelerinin gelifl- tirilmesi için geriatrik yafl grubunda s›k olarak görülen zehirlenme olgular›n›n özelliklerinin belirlenmesine gereksinim duyulmaktad›r. Bu çal›flman›n amac› bir üniversite acil klini-

¤ine zehirlenme nedeniyle baﬂvuran geriatrik yaﬂ grubunda hastalar›n demografik ve klinik özellikleri ve zehirlenme nedenlerinin de¤erlendirilmesidir.

G

EREÇ VE

Y

ÖNTEM

O

cak 2005-Aral›k 2011 tarihleri aras›nda Ondokuz May›s Üniversitesi T›p Fakültesi Hastanesi Acil Klini¤i’ne akut zehirleneme nedeniyle baflvuran, 65 yafl ve üzeri hastalar›n t›bbi dosyalar›, geriye dönük olarak incelendi. Hasta verileri- nin kullan›lmas› için Ondokuz May›s Üniversitesi T›bbi Araflt›rmalar Etik Kurul’undan yaz›l› izin al›nd›. Olgular›n demografik özellikleri, zehirlenmenin kayna¤› (kaza, özk›- y›m, adam öldürme) ve nedenleri, biyokimya laboratuar so- nuçlar›, tedavi süre ve sonuçlar›, kay›t edildi. Çal›flmadan elde edilen tüm veriler, X^_Pearson ve Fisher’in Ki-kare testle- ri yard›m›yla de¤erlendirildi. P de¤eri <0.05 olan istatistiksel farkl›l›klar anlaml› kabul edildi.

B

ULGULAR

Y

edi y›ll›k dosyalar›n incelenmesinde, akut zehirlenme nedeniyle acil klini¤imize baflvuran toplam 3106 hastan›n, 126’s› (%4.06) geriatrik yafl grubunda (65-92 yafl) oldu¤u belirlendi. Hastalar›n 67’si (%53.2) erkek, 59’u (%46,8) kad›n idi. Yafl ortalamas› 73.36 olarak ve standart sapma (ss) de¤eri de 6.38 olarak hesapland›. Erkek hastalar›n yafl ortalamas›

(±ss) 72.6±6.1, kad›n hastalar›n yaﬂ ortalamas› (±ss) 74,17±6.68 olarak belirlendi.

En s›k görülen akut zehirlenme nedeni 68 (%54.0) olgu ile ilaç zehirlenmesi iken, di¤er zehirlenme nedenlerinin s›ra- s›yla; 34 (%27.0) karbon monoksit, 16 (%12.7) tar›m ilac›, 6 (%4.8) besin zehirlenmesi, 2 (%1.6) korozif madde zehirlenmesi oldu¤u saptand›.

Zehirlenmelerin kayna¤› araﬂt›r›ld›¤›nda; 105’i (%83.3) kaza kaynakl› iken, 16’s› (%12.7) özk›y›m kaynakl›yd›. 5 (%4) olguda zehirlenme kayna¤› belirlenemedi. Çal›ﬂmada kas›tl› adam öldürme kaynakl› bir zehirlenme olgusu izlen- medi.

Zehirlenme nedenlerinin cinsiyete göre da¤›l›m›nda istatistik olarak anlaml› fark saptanmad› (Tablo 1).

Yap›lan hasta dosyas› incelemesi sonucu; ilaca ba¤l› zehirlenmelerde, 62 hastan›n tek ilaç, 3 hastan›n 2 ilaç, 2 hastan›n 3 ilaç, 1 hastan›n 4 ilaç kulland›¤›n›n kay›tl› oldu¤u görüldü.

En s›k olarak psikiyatri ilaçlar› (n=23), varfarin (n=19), nonsteroidal antiinflamatuvar ilaçlar (n=8), parasetamol (n=7), di- goksin (n=7), insülin (n=3), di¤er ilaçlar›n (n=7) zehirlenmeye neden oldu¤u izlendi. Psikiyatri ilaçlar›na ba¤l› zehirlenmelerde, en s›k saptanan ilaç alprozolam idi (n=5).

Kaza sonucu zehirlenmelerin de en s›k reçeteli beﬂeri ilaç- lar›n yüksek dozda içimine veya doz aﬂ›m›na (n=58, %52.7)

(3)

ba¤l› meydana geldi¤i izlendi. Özk›y›m kaynakl› zehirlenmelerin en s›k bir veya daha fazla beﬂeri ilac›n yüksek dozda al›- m›na (n=10, %62.5) ba¤l› meydana geldi¤i görüldü. En s›k özk›y›m amaçl› al›nan reçeteli ilaçlar s›ras›yla; psikiyatri ilaç- lar› (n=11), oral antidiyabetik (n=3), tansiyon ilac› (n=2), nonsteroid antienflamatuar (n=1), gabapentin (n=1), parasetamol ve kas gevﬂetici ilaç (n=1) idi.

Kaza ve özk›y›m kaynakl› zehirlenmelerin, olay nedenleri- ne yönelik karfl›laflt›rmas› Tablo 2’de gösterilmifltir. Di¤er zehirlenmeler ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda, tar›m ilac› içme suretiyle özk›y›m riskinin, istatistiksel aç›dan anlaml› olarak daha yük- sek oldu¤u (OR=4.09, p=0.03) saptand›.

Geriatrik hastalarda uygunsuz beﬂeri ilaç kullan›m›na ba¤l› olarak meydana gelen zehirlenmelerin 2009 y›l›ndan itibaren azald›¤› izlendi. Zehirlenme nedenleri ve y›llara göre da¤›l›m› Tablo 3’de gösterilmiﬂtir.

Zehirlenme nedeniyle acil serviste tedavi gören 3 (%2.4) hastan›n yaﬂam›n› kaybetti¤i, 66 (%52.4) hastan›n hastaneye yat›ﬂ›n›n yap›ld›¤›, 57 (%45.2) hastan›n ise ayaktan tedavi sonras› taburcu edildi¤i görüldü. Di¤er zehirlenme olgular›

ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda befleri ilaç kullan›m›na ba¤l› zehirlenme olgular›n›n büyük oranda ayaktan taburcu edildi¤i, hastaneye yat›r›lma oranlar›n›n anlaml› olarak daha düflük oldu¤u (OR=0.16) saptand› (Tablo 4). Yaflam›n› kaybeden 3 (%2.4)

hastan›n, 2’si karbonmonoksit zehirlenmesi, 1’i ilaç zehirlenmesi nedeni ile acil servise baflvurmufl oldu¤u anlafl›ld›. ‹laç zehirlenmesi nedeniyle ölen hastada diabetes mellitus, hiper- tansiyon, romotaid artirit ve karaci¤er yetmezli¤i hastal›klar›

mevcut oldu¤u, metotreksat ve nonsteroidal antienflamatuar ilaçlar› kullan›m› sonras› öldü¤ünün kay›tl› oldu¤u görüldü.

Tar›m ilac› zehirlenmesi olgular› di¤er zehirlenme olgula- r› ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda hastaneye yat›r›lma oranlar›n›n anlaml› olarak daha yüksek oldu¤u (OR=16.47, p<0.001) bu- lundu. Gruplar aras›nda, biyokimyasal laboratuar parametre- leri (sodyum, potasyum, klor, glukoz, üre, kreatinin, aspartat aminotransferaz, alanin aminotransferaz, kreatinin kinaz, uluslararas› normallefltirilmifl oran (INR), tam kan say›m›, kan gaz› analizleri (pH, karboksihemoglobin) aç›s›ndan anlaml› fark bulunmad› (p>0.05).

T

ARTIﬁMA

B

u çal›flmada, geriatrik zehirlenmeye ba¤l› olgu say›s›n›n 2005 y›l›nda en düflük oldu¤u, devam eden y›llarda art›fl gösterdi¤i, 2009 y›l›ndan itibaren ise azald›¤› görüldü. Bu azalmada, reçeteli ilaçlara ba¤l› zehirlenme olgular›n›n say›- s›nda görülen azalman›n etkili oldu¤u anlafl›lmaktad›r. Sam- sun ilinde 2008 y›l›ndan itibaren aile hekimli¤i uygulamas›

baﬂlamas› ile doktorlar›n belli say›da hastadan sorumlu oldu-

¤u, hastan›n ayr›nt›l› özelliklerinin kay›t alt›na al›nd›¤› aile hekimli¤i merkezlerinin kurulmas›n›n bu azalmaya neden oldu¤u düﬂüncesindeyiz. Ancak bu hipotezimizin do¤rulu¤u- nun gösterilmesi için yeni araﬂt›rmalar yap›lmas›na gereksinim bulunmaktad›r.

Zehirlenme nedeniyle acil servisimize baflvuran 65 yafl üs- tü hastalar›n toplam içindeki yüzdesi %4.06 olup, bu oran yurt d›fl›nda yap›lm›fl pek çok çal›flma ile benzerlik göster- mekteydi (12-14). Hastalar›m›z cinsiyet bak›m›ndan de¤erlendirildi¤inde, erkeklerin oran›n›n kad›nlara göre fazla oldu-

¤u saptand›. Ancak bu farkl›l›k istatistiksel olarak anlaml›

bulunmam›ﬂt›r.

Tablo 1— Olgular›n Cinsiyeti ile Zehirlenme Nedenlerinin Karﬂ›laﬂt›r›lmas›

Zehirlenme Nedeni Erkek n (%) Kad›n n (%) p

Beﬂeri ilaç 34 (50.7) 34 (57.6) >0.05

Karbonmonoksit 19 (28.4) 15 (25.4) >0.05

Tar›m ilac› 12 (17.9) 4 (6.8) >0.05

Besin 2 (3.0) 4 (6.8) >0.05

Korozif madde — 2 (3.1) >0.05

Toplam 67 (100.0) 59 (100.0) 126

Tablo 2— Zehirlenmenin Kayna¤› ile Nedenlerinin Karﬂ›laﬂt›r›lmas›

Zehirlenme Nedeni Özk›y›m n (%) Kaza n (%) OR (%95 CI) P

Beﬂeri ilaç 10 (62.5) 58 (52.7) 1.49 (0.50-4.39) 0.464

Karbonmonoksit 0 (0) 34 (30.9) — 0.006

Tar›m ilac› 5 (31.3) 11 (10.0) 4.09 (1.20-13.95) 0.032

Besin 0 (0) 6 (5.5) — 1.0

Korozif madde 1 (6.3) 1 (0.9) 7.26 (0.43-122.39) 0.239

Toplam 16 (100.0) 110 (100.0) 126

(4)

Çal›flmam›zda, reçeteli ilaç kullan›m› ile meydana gelen zehirlenmelerde, kan ilaç düzeyleri ile ilgili veri bulunmama- s› nedeniyle, zehirlenmenin geriatrik dönemde meydana gelen organ ifllev azalmas› sonucu ortaya ç›kan ilaç doz afl›m›na m› yoksa yüksek dozda al›ma m› ba¤l› oldu¤u hakk›nda kesin bir yarg›ya ulafl›lamam›flt›r.

Yafll›l›k döneminde belirlenen zehirlenmelerin, en s›k (%54) reçeteli befleri ilaçlar›n içimine ba¤l› meydana geldi¤i izlendi. Yafll›l›kta meydana gelen biliflsel ifllevlerde azalma- n›n, hatal› veya yüksek dozda ilaç kullan›m›na yol açabilmesi ve buna ek olarak geriatrik yafl grubunda meydana gelen di-

¤er organ (karaci¤er, böbrek gibi) ifllevlerinde azalman›n ilaç zehirlenmesi riskinde art›fl› beraberinde getirmesinin, bu so- nuca neden oldu¤u düflüncesindeyiz. Ülkemizde yap›lan çal›fl- malarda elde edilen veriler, çal›flmam›z sonuçlar› ile benzerlik göstermektedir. Marmara Üniversitesi Hastanesi Acil Servi- si’ne baflvuran zehirlenme olgular›n›n de¤erlendirildi¤i çal›flmada; olgular›n %49’unda ilaç nedeniyle zehirlendi¤i, K›r›k- kale Üniversitesi Hastanesi Acil Servisi’nde yap›lan bir çal›flmada; zehirlenmeye en s›k ilaçlar›n (%37) neden oldu¤u saptanm›flt›r (15,16). ‹rlanda’da 2008 y›l›nda yap›lan bir çal›flmada, Ulusal Zehir Bilgi Merkezi verilerine göre, 65 yafl üstü hastalarda zehirlenme nedeninin büyük oranda (%70.3) ilaç- lar oldu¤u, en s›k kalp-damar sistemi ve psikiyatri ilaçlar›n›n etken oldu¤u bildirilmifltir (17). ‹ran’da geriatrik hastalar üzerinde yap›lan bir çal›flmada, zehirlenmelerin %49.9’unun befleri ilaç kullan›m›na ba¤l› oldu¤u rapor edilmifltir (12).

Tayvan’da yap›lan çal›flmada ise, geriatrik yafl döneminde acil serviste de¤erlendirilen zehirlenme olgular›n›n büyük bölü- münün (%57.6) befleri ilaç nedenli oldu¤u belirtilmifltir (13).

Tayvan’da yap›lan çal›flmada, yapt›¤›m›z çal›flman›n sonuçla- r›na benzer flekilde, psikiyatri ilaçlar› (benzodiazepin) ve varfarin ilaçlar›n›n s›k olarak zehirlenmeye neden oldu¤u saptan- m›flt›r (13). Geriatrik hastalara yönelik reçete düzenlenirken, ak›lc› ilaç kullan›m› prensiplerine uyulmas› ve reçete edilen ilaçlar›n nas›l kullan›lmas› gerekti¤i konusunun hastalara do¤ru olarak aktar›lmas› gerekmektedir (18). ‹laçlar›n olas›

yan etkileri ve bu etkilerin meydana getirebilece¤i belirtiler konusunda hastalar uyar›lmal›d›r. Aile hekimlerine yönelik bu konuda düzenlenecek e¤itim çal›ﬂmalar›n›n yararl› olaca¤›

kan›s›nday›z.

En s›k görülen akut zehirlenmeler s›ralamas›nda ikinci s›- rada 34 (%27) olgu ile karbonmonoksit zehirlenmesi bulun- maktayd›. Di¤er zehirlenme olgular› ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda karbonmonoksit zehirlenmesinin k›fl aylar›nda anlaml› olarak daha yüksek (%48.4) oldu¤u belirlendi (p<0.001). Ülkemiz- de, Bursa Uluda¤ Üniversitesinde yap›lan acil servise zehirlenme nedeniyle baflvuran hastalar›n incelendi¤i bir çal›flmada; karbonmonoksit zehirlenme oran›n›n %6.9 oldu¤u, K›- r›kkale’de yap›lan çal›flmada bu oran›n %7 oldu¤u saptanm›fl- t›r (15,16). Türkiye’de yap›lan di¤er araflt›rmalar ile karfl›lafl- t›r›ld›¤›nda, çal›flmam›zda saptanan karbonmonoksit zehirlenmesi oran›n›n yüksek bulunmas›n›n nedenlerinin araflt›r›l- mas›na gereksinim oldu¤u düflüncesindeyiz. Kaza sonucu

Tablo 3— Olgular›n Zehirlenme Nedenlerinin Y›llara Göre Da¤›l›m›

Neden 2005 n (%) 2006 n (%) 2007 n (%) 2008 n (%) 2009 n (%) 2010 n (%) 2011 n (%)

Beﬂeri ilaç 4 (80.0) 13 (59.1) 12 (57.1) 19 (65.5) 8 (44.4) 6 (35.3) 6 (42.9)

Karbonmonoksit — 5 (22.7) 5 (23.8) 4 (13.8) 7 (38.9) 8 (47.1) 5 (35.7)

Tar›m ilac› — 4 (18.2) 3 (14.3) 2 (6.9) 3 (16.7) 2 (11.8) 2 (14.3)

Besin 1 (20.0) — 1 (4.8) 4 (13.8) — — —

Korozif madde — — — — — 1 (5.9) 1 (7.1)

Toplam 5 (100.0) 22 (100.0) 21 (100.0) 29 (100.0) 18 (100.0) 17 (100.0) 14 (100.0)

Tablo 4— Olgular›n Hastaneye Yat›fl Durumu ile Zehirlenme Nedenlerinin Karfl›laflt›r›lmas›

Zehirlenme Nedeni Taburcu n (%) Yat›ﬂ n (%) OR (%95 CI) P

Beﬂeri ilaç 44 (77.2) 23 (34.8) 0.16 (0.07-0.35) <0.001

Karbonmonoksit 10 (17.5) 22 (33.3) 2.35 (1.0-5.52) 0.047

Tar›m ilac› 1 (1.8) 15 (22.7) 16.47 (2.1-129.2) <0.001

Besin 1 (1.8) 5 (7.6) 4.59 (0.52-40.5) 0.215

Korozif madde 1 (1.8) 1 (1.5) 0.86 (0.53-14.09) 1.0

(5)

meydana gelen karbonmonoksit zehirlenmelerinin önlenmesi- ne yönelik yaﬂam alanlar› içinde gerekli güvenlik tedbirlerinin al›nmas›n›n yan› s›ra gece kömür sobas› bulunan odalarda yat›lmamas› konusunda gerekli uyar›lar›n yap›lmas›n›n uygun olaca¤› görüﬂündeyiz.

Besin zehirlenmesi nedeniyle baflvuran 6 (%4.8) hastan›n, 5’inin mantar zehirlenmesi, 1’inin yedi¤i yeme¤e ba¤l› zehirlendi¤i görüldü. Marmara ve K›r›kkale Üniversitelerinde ya- p›lan benzer iki çal›flmada, acil servise yap›lan zehirlenme bafl- vurular› nedenleri aras›nda besin zehirlenmesi oran› s›ras›yla

%42.86 ve %21 olarak rapor edilmifltir (15,16). Çal›flmam›z- da, saptanan besin zehirlenmelerinin büyük oranda zehirli mantar yenmesine ba¤l› oldu¤u görüldü. Ülkemizde s›kl›kla zehirlenmeye neden olan mantar çeflidinin “Amanita Phalloi- des” oldu¤u belirtilmifltir (19). Ortaya ç›kan amatoksinin a¤›r karaci¤er, böbrek ve beyin hasar›na neden oldu¤u, hepatore- nal sendrom ve alfa-amanitin’in böbrek üzerine olan do¤ru- dan toksik etkisine ba¤l› böbrek yetmezli¤i geliflebildi¤i belirtilmifltir (20). Mantar zehirlenmesi ile baflvuran hastalara acil kliniklerinde uygun t›bbi tedavinin yap›lmas› yaflam kur- tar›c› olmaktad›r. Acil klini¤imize bu nedenle baflvuran tüm hastalar›n gerekli tedavi ifllemlerinin yap›lmas› sonras› sa¤l›k- l› bir flekilde hastaneden taburcu edildi¤ini saptanm›flt›r.

Türkiye’de tar›m ilac› zehirlenmelerinin insan sa¤l›¤› üze- rinde ölüme varan olumsuz etkileri oldu¤u belirtilmifltir (21- 23). Çal›flmam›zda, tar›m ilac›na ba¤l› zehirlenmeler geriatrik yafl grubu zehirlenmelerinin %12.7’sini oluflturuyordu. Ulu- da¤ Üniversitesi’nde yap›lan bir çal›flmada, tar›m ilac›na ba¤- l› zehirlenme oran› %3.2 olarak rapor edilmifltir (24). ‹ran’da yap›lan çal›flmada, bu oran %7.5 ve Tayvan’da %22.6 olarak bildirilmifltir (12,13). Samsun ili sahip oldu¤u Bafra ve Çar- flamba ovalar› ile Türkiye’de tar›msal üretim aç›s›ndan önem- li bir konumda bulunmaktad›r. Çiftçilerin tar›msal üretim fa- aliyetleri s›ras›nda, tar›m ilaçlar›n›n kullan›lmas› ve depolan- mas› konular›nda bilgilendirilmesinin gerekli oldu¤u düflün- cesindeyiz. Çal›flmam›zda; tar›m ilac› içme suretiyle özk›y›m riskinin, di¤er zehirlenme olgular› ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda, anlaml› olarak daha yüksek oldu¤u görüldü. Bu maddeler ile iliflkili özk›y›m olaylar›n›n önlenebilmesi için, özellikle ço- cuklar gibi yafll› insanlar›n da yaflad›¤› ortamlarda, bu kimyasal maddelerin bulundurulmamas› gerekmektedir.

Zehirlenme olgular›nda, ölüm gerçekleflmifl ise adli ölü muayenesi ve otopsi sonras› defin ruhsat› verilmektedir ve bu olgular acil klini¤i kay›tlar›nda bulunmamaktad›r. Bu nedenle, acil servisimize baflvuran hasta say›s›, ilimizdeki geriatrik yafl grubu zehirlenme olgular›n›n gerçek say›s›n› yans›tma- maktad›r. Bu nedenle, Samsun ilinde, adli otopsi kay›tlar›n›

kapsayacak bir araﬂt›rman›n yap›lmas›, geriatrik yaﬂ grubunda zehirlenmeye ba¤l› ölüm olaylar›n›n gerçek say›s›n›n gös- terilmesi aç›s›ndan oldukça yararl› olacakt›r.

K

AYNAKLAR

1. Rahudsari SB, Ebel BE, Corso PS, Molinari NM, Koepsell TD.

The acute medical care costs of fall-related injuries among the US older adults. Injury 2005;36(11):1316-22. (PMID:16214476).

2. ‹nce H, Aliustao¤lu S, Yaz›c› Y, ‹nce N. ‹stanbul’da adli t›p ba- k›ﬂ› ile yaﬂl› ölümleri ve özellikleri. ‹st T›p Fak Derg 2007;70(2):34-8.

3. Towner EM. Assessment of geriatric knowledge: An online to- ol for appraising entering APN students. J Prof Nurs 2006;22(2):112-5. (PMID: 16564477).

4. Hanlon JT, Lindblad CI, Hajjar ER, McCarthy TC. Update on drug-related problems in the elderly. Am J Geriatr Pharmacot- her 2003;1(1):38-43. (PMID:15555464).

5. Buetow SA, Sibbald B, Cantrill JA, Halliwell S. Appropriate- ness in health care: application to prescribing. Soc Sci Med 1997;45(2):261-71. (PMID:9225413).

6. Blalock SJ, Byrd JE, Hansen RA, et al. Factors associated with potentially inappropriate drug utilization in a sample of rural community-dwelling older adults. Am J Geriatr Pharmacother 2005;3(3):168-79. (PMID:16257819).

7. Turnheim K. Drug dosage in the elderly. Is it rational? Drugs Aging 1998;13:357-79. (PMID:7631505).

8. Hammerlein A, Derendorf H, Lowenthal DT. Pharmacokinetic and pharmacodynamic changes in the elderly: Clinical implications. Clin Pharmacokinet 1998;35(1):49-64. (PMID:9673834).

9. Grandison MK, Boudinot FD. Age-related changes in protein binding of drugs: implications for therapy. Clin Pharmacokinet 2000;38(3):271-90. (PMID:10749520).

10. Muhlberg W, Platt D. Age-dependent changes of the kidneys:

pharmacological implications. Gerontology 1999;45(5):243- 53. (PMID:10460985).

11. Feely J, Coakley D. Altered pharmacodynamics in the elderly.

Clin Geriatr Med 1990;6(2):269-83. (PMID:2184923).

12. Karbakhsh M, Zandi NS. Pattern of poisoning in the elderly: an experience from Tehran. Clin Toxicol (Phila) 2008;46:211-7.

(PMID:17906992).

13. Hu YH, Chou HL, Lu WH, et al. Features and prognostic fac- tors for elderly with acute poisoning in the emergency department. J Chin Med Assoc 2010;73:78-87. (PMID:20171587).

14. Mühlberg W, Becher K, Heppner HJ, Wicklein S, Sieber C.

Acute poisoning in old and very old patients: A longitudinal retrospective study of 5883 patients in a toxicological intensive care unit. Z Gerontol Geriat 2005;38:182-9.

15. Yeﬂil O, Ako¤lu H, Onur Ö, Güneysel Ö. Acil servise baﬂvuran zehirlenme olgular›n›n geriye dönük analizi. Marmara Med J 2008;21(1):26-32.

16. Deniz T, Kandiﬂ H, Saygun M, Büyükkoçak Ü, Ülger H, Ka- rakuﬂ A. K›r›kkale Üniversitesi T›p Fakültesi Acil Servisine

(6)

baﬂvuran zehirlenme olgular›n›n analizi. Düzce T›p Dergisi 2009;11(2):15-20.

17. Cassidy N, Lee SKK, Donegan CF, Tracey JA. Poisoning in ol- der adults: the experience of the National Poisons Information Centre. Ir Med J 2008;10:268-70. (PMID:19051613).

18. Ak›c› A, Kalaça S, U¤urlu MÜ, Çal› fi, Oktay fi. Pratisyen he- kimlerin yafll›larda ak›lc› ilaç kullan›m› al›flkanl›klar›n›n de¤erlendirilmesi. Turkish Journal of Geriatrics 2001;4(3):100-05.

19. Ergüven M, Çak› S, Deveci D. Mantar zehirlenmesi: 28 vakan›n de¤erlendirilmesi. Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Dergisi 2004;47(19):249-53.

20. Wiernikowski A, Szczepanek M. Amanita phalloides poisoning:

Diagnosis, clinical course, treatment. Przegl Lek 1999;56(6):450-4. (PMID:10465997).

21. Kucuker H, Sahin O, Yavuz Y, Yürümez Y. Fatal acute endo- sulfan toxicity: A case report. Basic Clin Pharmacol Toxicol 2009;104(1):49-51. (PMID:19152551).

22. Yavuz Y, Yurumez Y, Kücüker H, Ela Y, Yüksel S. Two cases of endosulfan acute toxicity. Clin Toxicol (Phila) 2007;45(5):530-2. (PMID:17503261).

23. ‹diz N, Karakus A, Dalg›ç M. The Forensic Deaths Caused by Pesticide Poisoning Between the Years 2006 and 2009 in Iz- mir, Turkey. J Forensic Sci 2012;57(4):1014-6.

(PMID:22372492).

24. Akkose S, Bulut M, Armagan E, Cebicci H, Fedakar R. Acute poisoning in adults in the years 1996-2001 treated in the Ulu- dag University Hospital, Marmara Region, Turkey. Clin Toxi- col (Phila) 2005;43:105-9. (PMID:15822762).