RUHSATLI S LÂH BULUNDURAN VE TAfiIYANLARIN K fi L K PROF LLER N N DE ERLEND R LMES

(1)

RUHSATLI S‹LÂH BULUNDURAN VE TAﬁIYANLARIN K‹ﬁ‹L‹K PROF‹LLER‹N‹N DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹

Seda Tan, Seçil Aldemir, ﬁ. Selen Sevinç, ‹brahim Özer****

* Uzman Psikolog, Fatih Üniversitesi T›p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal›, Ankara, Türkiye

** Uzman Doktor, Fatih Üniversitesi T›p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal›, Ankara, Türkiye

*** Araﬂt›rma Görevlisi Doktor, Fatih Üniversitesi T›p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal›, Ankara, Türkiye

**** Araﬂt›rma Görevlisi Doktor, Fatih Üniversitesi T›p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal›, Ankara, Türkiye

Uzm. Psk. Seda Tan, Fatih Üniversitesi T›p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal›, Alparslan Türkeﬂ Caddesi No: 57, 06510, Ankara, Türkiye

Telefon: +903122035555 / 5732 Faks: +903122213276

E-mail: pskseda@gmail.com

ÖZET

RUHSATLI S‹LÂH BULUNDURAN VE TAﬁIYANLARIN K‹ﬁ‹L‹K PROF‹LLER‹N‹N DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹

Amaç: Silâh tafl›ma veya bulundurma ruhsat› için baflvuran ve sa¤l›k raporu alan kiflilerin, kiflilik profillerinin ve bâz› demografik özelliklerinin de¤erlendirilmesi amaçlanm›flt›r.

Yöntem: Çal›flmada, 2009 y›l› fiubat-Eylül aylar› aras›nda Fatih Üniversitesi T›p Fakültesi Hastane- si’ne silâh ruhsat› almak amac›yla baflvuran ve psikiyatri poliklini¤inde MMPI (Minnesota Çok Yön- lü Kiflilik Envanteri) de¤erlendirmesi yap›lan ve sa¤l›k raporu alan 87 kiflilik örneklem retrospektif olarak incelenmifltir. Kiflilerin cinsiyetleri, ruhsat› bulundurma amaçl› m› tafl›ma amaçl› m› istedikle- ri, yafllar›, ö¤renim durumlar›, sosyoekonomik düzeyleri, meslekleri ve medenî halleri belirlenmifl ve bu de¤iflkenlerin MMPI alt ölçekleriyle olan iliflkisi de¤erlendirilmifltir.

Bulgular: Yafl ortalamas›n›n 45.8±11.7 (25-80) oldu¤u örneklemde tafl›ma ruhsat› için baflvuranlar- da, Mf ve Pt puanlar› daha düflük, K puanlar› ise daha yüksek bulunmufltur. Yaflla birlikte L puan›n- da art›fl oldu¤u, e¤itim düzeyi artt›kça Pa puanlar›n›n azald›¤› ayr›ca kad›nlar›n hepsinin bulundurma ruhsat› için baflvurdu¤u tesbit edilmifltir.

Tart›flma ve Sonuç: Tafl›ma ve bulundurma ruhsat› alanlar›n kiflilik profillerinde anlaml› farkl›l›k- lar bulunmufltur. Silâh ruhsat› baflvurular›nda MMPI de¤erlendirmesi yap›lmas›n›n, e¤itim düzeyi ve yafl de¤iflkenlerinin psikiyatrik de¤erlendirmelerde dikkate al›nmas›n›n önemi ortaya konmufltur.

Anahtar Kelimeler: silâh ruhsat›, psikiyatri, MMPI ABSTRACT

EVALUATION OF PERSONALITY PROFILES OF LICENSED GUN HOLDERS

Objective: The aim of this work was to assess the personal profile and the demographic charac- teristic of medically certificated applicants who demand carry or possession gun license.

Method: In this study, 87 people who have attended to the Fatih University Medical Hospital to take the medical report for the gun license between February and September in 2009 were examined retrospectively. MMPI was administered to the applicants in the psychiatry policlinic. The gen- ders, ages, education levels, occupations, marital status, socioeconomic levels and kinds of license of the sample were determined and their correlations with MMPI subscales were examined.

Findings: The work showed that L scale increases with age where the age average of sample is 45.8±11.7 (25-80). Pa scale decreases with increasing education level. People who attend for carrying license have lower Mf and Pt scores while having higher K scores. Also it was shown that women only applied for possession license.

(2)

G‹R‹ﬁ

Silâh, insano¤lunun ilkça¤larda beslenme gibi temel gereksinimlerini karﬂ›lamak amaçl› kulland›¤› bir araçken zamanla, güvenlikle ilgili kayg›lar› gidermek amac›yla yayg›n olarak kullan›lan, güç ve kuvveti ta- n›mlayan bir sembol hâline gelmiﬂtir (Balc›o¤lu 2006).

Günümüzde, kiﬂisel tercihe göre, avc›l›k ve at›c›l›k gibi hobi amaçl› faâliyetlerde veya hayvanc›l›kla u¤ra- ﬂanlarda korunma amaçl› kullan›lsa da, bireysel gü- venlik amaçl› kullan›m›n daha yo¤un oldu¤u görül- mektedir (Boylan 2003).

Silâh›n kullan›m amac› genellenebilirken, sembolü toplumlara ve kültürlere göre farkl›l›k göstermekte- dir. Türklerde silâh, at ve kad›nla birlikte üç temel de-

¤er aras›nda, kontrol ve güç sembolü olarak tan›mlanmaktad›r (‹lhan ve fienel 2008). Cooke ve Puddifo- ot’un (2000) kültürel farkl›l›¤a de¤indi¤i araflt›rmas›n- da ise, Amerikal› kad›nlar›n silâh› özgürlük ve ba¤›m- s›zl›k simgesi, ‹ngiliz kad›nlar›n ise daha çok tehlike ve fliddet sembolü olarak alg›lad›klar› saptanm›flt›r (Cooke ve Puddifoot 2000).

Toplumumuzun genel olarak ateﬂli silâhlara karﬂ›

e¤ilimi oldu¤u bilinmekte ve son y›llarda bireysel si- lâhlanmada h›zl› bir art›ﬂ oldu¤u gözlenmektedir (De- mirkan ve ark 2005). Özellikle ruhsatl› silâh baﬂvuru- lar›nda Karadeniz Bölgesinde do¤an insanlar›n ilk s›- rada yer almas› dikkat çekmektedir (Balc›o¤lu 2006).

Silâh›n bulundu¤u ortamdaki çocuklara bak›ld›¤›nda ise, silâha olan merak›n k›rsal kesimde yetiflen çocuk- larda daha fazla oldu¤u bilinmekte, gençlik dönemin- de yaflanan travmalarda silâh›n olumsuz etkisi görül- mektedir (Slovak 2002). Bir grup ergenle yap›lan çal›flmada ergenlerin çevrelerinde silâh sesi duymalar›n›n stres düzeyini artt›r›c› en etkili faktörlerden biri oldu-

¤u saptanm›flt›r (Büken ve ark. 2009). Buna ra¤men farkl› bir çal›flmada ise, ergenlerin silâhla alâkal› ko- nuflmaya ihtiyaç duyduklar›, silâh sâhibi olmay› do-

¤al karﬂ›lad›klar› görülmektedir (Kahn ve ark 2001).

Silâha yönelik merak özellikle yetiflkinlerde ruhsatl› veya ruhsats›z silâh tafl›ma oran›n› artt›rm›flt›r.

Yasal olarak ruhsatl› silâh edinme hakk›, polis, asker gibi silâhl› bir meslek grubunda bulunanlarla, strate-

jik pozisyondaki kamu görevlileri ve güvenlik riski yasayla tan›mlanan kiflilere verilmifltir. Bu amaçla, her türlü ateflli silâh sat›n al›nmas›, bulundurulmas› ve tafl›nmas›, 6136 say›l› Ateflli Silâhlar Yasas› ve bu yasala- ra dayan›larak ç›kar›lm›fl yönetmelikler ile 2521 say›l›

Avda ve Sporda Kullan›lan Tüfekler, Niﬂan Tabancala- r› ve Av B›çaklar›n›n Yap›m›, Al›m›, Sat›m› ve Bulun- durulmas›na Dâir Yasa ile düzenlenmiﬂtir (‹lkiz 2006).

Yasal düzenlemelere ra¤men, Türkiye’de yap›lan ça- l›flmalarda ateflli silâhlar›n %66 ilâ %75.6’s›n›n ruhsat- s›z oldu¤u belirlenmifl, cinayet vak’alar›nda da ruhsats›z silâh kullan›m›n›n ruhsatl› silâh kullan›m›na oran› 4/1 olarak tesbit edilmifltir (Balc›o¤lu 2006).

Emniyet genel müdürlü¤ünün 2006 verilerine göre, yaklafl›k 612 bin kiflinin silâh ruhsat› ald›¤›, bu say›n›n 299 bininin tafl›ma ruhsat› di¤erlerinin de bulundurma ruhsat› oldu¤u bilinmektedir (Umut Vakf› 2007). Türki- ye genelinde her 10 kifliden 1’inde, her 3 evden 1’inde ateflli silâh bulunmaktad›r. Yaklafl›k sekiz milyon olarak belirlenen silâh say›s›n›n yüzde 60'›n›n sivil vatan- dafllarda oldu¤u tesbit edilmifltir. Bunun sonucu da intihar, kazayla öldürme, âile içi cinayetler, evde fliddet olarak görülmektedir (Akcan 2009).

Silâhla ilgili suç verileri de¤erlendirildi¤inde, son on y›lda Türkiye’deki silâh say›s›n›n on kat artt›¤›, cinayet vak’alar›n›n yar›s›n›n silâhla gerçekleflti¤i, inti- harlarda silâh kullan›m›n›n ikinci s›rada yer ald›¤›, efl öldürmelerinin yüzde 35’inin evde bulundurulan si- lâhla gerçeklefltirildi¤i görülmektedir (Akcan 2009).

Psikososyal boyutta de¤erlendirildi¤inde, evde bulundurulan silâh, özellikle kad›n ve çocuk üzerinde sembolik bir bask› arac› ve sembolik ﬂiddet kayna¤›

olarak tan›mlanmaktad›r (Dedeman 2007).

Ruhsatl› silâh bulunduran veya tafl›yan kiflilerde öf- ke düzeyinin de¤erlendirildi¤i bir çal›flmada, kiflilerin

%39.6's›n›n sürekli öfke içinde oldu¤u, %45.6's›n›n öfke- sini içe yans›tt›¤›, %31’inin öfkesini d›ﬂa yans›tt›¤›,

%18.6's›n›n öfkesini kontrol edemedi¤i; sonuçta silâh sâhibi her üç kifliden birisinin öfke boyutuna ba¤l› olarak her an cinayet, yaralama veya intihar etme potansi- yelini tafl›d›¤› bulunmufltur (Akcan ve Balc›o¤lu 2002).

Toplumsal boyutta silâh›n bu oranda ön plâna ç›k- Discussion and Conclusion: There is a significant difference in personality profiles between pe- ople who get carrying license and people who get possession license. It is concluded that MMPI should be performed in gun license applications and education level and age parameters should be considered in psychiatric assessments.

Keywords: gun license, psychiatry, MMPI

(3)

mas›, silâh ruhsat› almak amaçl› sa¤l›k kurulufllar›na baflvuran kiflilerin kiflilik özelliklerinin de¤erlendiril- mesini gerekli hâle getirmektedir. Bu amaçla, çal›flma- m›zda silâh ruhsat›n› tafl›mak veya bulundurmak amac›yla t›p fakültesi hastânesine sa¤l›k raporu için baflvurup ruhsat alan kifliler de¤erlendirmeye al›nm›fl- t›r. Bu kiflilerin kiflilik profillerinin ve bâz› demografik bilgilerinin de¤erlendirilmesi yap›lm›flt›r.

YÖNTEM VE GEREÇLER

Çal›ﬂma, 2009 y›l› ﬁubat-Eylül aylar› aras›nda Fatih Üniversitesi T›p Fakültesi Hastânesi’ne silâh ruhsat›

için sa¤l›k raporu almak amac›yla baflvuran ve psikiyatri poliklini¤inde MMPI (Minnesota Çok Yönlü Kifli- lik Envanteri) de¤erlendirmesi yap›lan ve sa¤l›k raporu alan 80 (%92.0) erkek ve 7 (%8.0) kad›n örneklemin- de retrospektif olarak yap›lm›flt›r. Testi doldurmak is- tememe, afl›r› savunmac› yaklafl›m ve benzeri neden- lerle testi geçersiz olan, de¤erlendirmeye al›nmayan ve sa¤l›k raporu verilmeyen kifliler çal›flmaya dâhil edilmemifltir. Örneklemdeki bireylerin cinsiyetleri, silâh›

kullan›m amaçlar› (tafl›ma/bulundurma), yafllar›, ö¤- renim durumlar›, sosyoekonomik düzeyleri, meslekleri ve medenî hâlleri belirlenmifl ve bu de¤iflkenlerin MMPI alt ölçekleriyle olan iliflkisi de¤erlendirilmifltir.

Minnesota Çok Yönlü Kiflilik Envanteri (MMPI- Minnesota Multiphasic Personality Inventory), kiflinin kendisinin yan›tlad›¤› 566 sorudan oluflan objektif bir kiflilik testidir. Mckinley ve Hathavay taraf›ndan 1956 y›l›nda gelifltirilmifl, Savafl›r (1981) taraf›ndan Türk- çe’ye çevrilmifltir. Güvenilirlik çal›flmas› sonucu, .51 ve .89 olarak tesbit edilmifltir. Geçerlilik çal›flmas› Erol (1982) taraf›ndan yap›lm›fl ve ölçe¤in klinik tan› alan ve almayan bireyleri ay›rt etti¤i gösterilmifltir. Testi

alan kifli her bir maddenin kendisine uygun olup olmad›¤›n› düflünerek “do¤ru”, “yanl›fl” veya “bilmiyo- rum” fleklindeki cevaplardan birini seçmektedir. Pu- anlama ifllemi sonucunda 3 geçerlik ve 10 klinik ölçe-

¤e iliflkin puanlar elde edilmektedir. L (yalan), F (uyum) ve K (savunma-inkâr) geçerlik alt ölçeklerine, Hipokandria (Hs), Depresyon (D), Histeri (Hy), Psiko- patik sapma (Pd), Masculinity-Feminity (Kad›nl›k-Er- keklik) (Mf), Paronoya (Pa), Psikasteni (Pt), fiizofreni (Sc), Hipomani (Ma) ve Sosyal içedönme (Si) de klinik ölçeklere karfl›l›k gelmektedir. Ölçe¤in alt testlerinde, uygulanan topluma göre patolojik kesim noktas› fark- l›l›k göstermektedir. Ülkemizde, 60-65 puan kesim noktas› olarak kabûl edilmektedir (Graham 1998).

‹statistiksel Analiz “SPSS for Windows 11.5 paket”

program›nda yap›ld›. Tan›mlay›c› istatistikler sürekli de¤iflkenler için ortalama ± standart sapma veya or- tanca (çeyrekler aras› genifllik) olarak kategorik de¤iflkenler ise vak’a say›s› ve (%) olarak gösterildi. Cinsi- yet, medenî durum ve baflvuru flekline göre MMPI alt boyutlar›nda anlaml› de¤iflimin olup olmad›¤› Mann Whitney U testiyle ö¤renim düzeyine göre MMPI alt boyutlar›nda anlaml› de¤iflimin olup olmad›¤› ise Kruskal Wallis testiyle de¤erlendirildi. Kruskal Wallis test istatisti¤i sonucunda anlaml› fark›n görülmesi ha- linde parametrik olmayan çoklu karfl›laflt›rma testi kullan›larak anlaml› farka neden olan durumlar belir- lendi. Yafl ile MMPI alt boyutlar› aras›nda anlaml› korelasyon olup olmad›¤› Spearman Korelasyon anali- ziyle de¤erlendirildi. p<0,05 için sonuçlar istatistiksel olarak anlaml› kabûl edildi.

BULGULAR

Araﬂt›rmaya al›nan 80 (%92.0) erkek ve 7 (%8.0) kad›n örneklemde, bulundurma ruhsat› almak amaçl›

18 (%20,7), tafl›ma ruhsat› almak amaçl› ise 69 (%79.3) kiflinin baflvurdu¤u tesbit edilmifltir. Kad›nlar›n hepsinin bulundurma ruhsat› için baflvurdu¤u tesbit edilmifltir. Toplamda 87 kifliye iliflkin demografik özellik- lerin de¤erlendirildi¤i çal›flmada, yafl ortalamas›

45.8±11.7 (25-80) olan 19 (%21.9) ilkö¤retim, 23 (%26.4) lise ve 45 (%51.7) üniversite mezunu bulunmaktad›r.

Medenî durum de¤erlendirildi¤inde, 80 (%92.0) kifli evli, 6 (%6.9) kifli bekâr, 1 (%1.1) kifli de duldur. Örnek- lemdeki meslek gruplar›n›n ço¤unlu¤unu ifl adamlar›

ile müteahhitlerin oluﬂturdu¤u ve tan›mlanan sosyoekonomik düzeyin orta ve üstü oldu¤u tesbit edilmiﬂ,

“sosyoekonomik düzey”, “meslek” ve “cinsiyet” ay›rt edici bir de¤iflken olarak görülmemifl ve de¤erlendirmeye al›nmam›flt›r. Ekonomik düzey de¤erlendirilmesi için Devlet ‹statistik Enstitüsü’ne âit en son yay›nla- Tablo 1: Yafl ile MMPI Alt Ölçekleri Aras›ndaki

Korelasyon Katsay›lar› ve Önemlilik Düzeyleri

De¤iﬂkenler r p

L 0,225 0,037

F -0,077 0,481

K 0,020 0,855

Hs 0,023 0,830

D 0,151 0,163

Hy 0,069 0,527

Pd 0,038 0,727

Mf 0,094 0,388

Pa 0,148 0,172

Pt 0,030 0,785

Sc 0,038 0,726

Ma -0,107 0,323

Si -0,003 0,976

(4)

nan 2005 y›l› verileri esas al›nm›ﬂt›r.

Yafl ile MMPI alt ölçekleri aras›ndaki korelasyon katsay›lar› ve önemlilik düzeyleri de¤erlendirildi¤inde, yafl ile sâdece L alt ölçe¤i aras›nda istatistiksel olarak anlaml› iliflki görülmüfltür (r=0,225; p=0,037). Yafl ilerledikçe L puan›nda da art›fl oldu¤u tesbit edilmifltir. Di¤er alt testlerle yafl aras›nda anlaml› bir iliflki bulunmam›flt›r (Tablo 1).

Ö¤renim düzeylerine göre s›ras›yla Pa, Sc ve Si alt ölçeklerinde yönünden istatistiksel olarak anlaml›

fark bulunmufltur (p=0.017; p=0.041 ve p=0.031). Pa alt ölçe¤i yönünden ilkö¤retim grubunun puanlar› s›- ras›yla lise ve üniversite mezunu gruplara göre anlaml› düzeyde daha yüksek bulunmufltur (p=0.023 ve p=0.002). Sc ve Si yönünden ise, ilkö¤retim mezunla- r›n›n üniversite mezunlar›na göre puanlar› istatistiksel olarak anlaml› düzeyde daha yüksek bulunmufltur (p=0.007; p=0.007). Di¤er alt ölçeklerle ö¤renim düze- yi aras›nda anlaml› fark bulunmam›flt›r (Tablo 2).

Ruhsat türüne göre yap›lan de¤erlendirmede K, Mf ve Pt düzeylerinde istatistiksel olarak anlaml› de-

¤iflim görülmüfltür (p=0.031; p=0.043 ve p=0.031). Ta- fl›ma ruhsat› için baflvuranlar›n s›ras›yla Mf ve Pt puanlar› daha düflük, K puanlar› ise daha yüksek bulunmufltur. Di¤er alt ölçekler aç›s›ndan anlaml› farkl›l›k tesbit edilmemifltir (Tablo 3). Medenî duruma göre MMPI alt ölçeklerinde istatistiksel olarak anlaml› de-

¤iﬂim görülmemiﬂtir (p>0.05).

TARTIﬁMA

Bu çal›ﬂmada, silâh ruhsat› için sa¤l›k raporu almak amac›yla baﬂvuran ve psikiyatri poliklini¤inde

MMPI uygulanan 87 kiflinin demografik özellikleri de belirlenerek de¤erlendirme yap›lm›flt›r. ‹fl adam› ve müteahhit fleklinde benzer mesleklerin bulundu¤u ör- neklemde, orta ve üstü fleklinde tan›mlanan sosyoekonomik düzey dikkat çekmektedir. Yafl da¤›l›m› 25 ilâ 80 aras›nda de¤iflen örneklemde, yafl ilerledikçe L puan›nda da yükselme oldu¤u tesbit edilmifltir. Yalan öl- çe¤i olarak da tan›mlanan L alt ölçe¤iyle, basit inkâr mekanizmalar› ile birlikte sorular›n dürüst cevaplan›p cevaplanmad›¤› tesbit edilir (Graham 1998). Çal›flma- m›z›n sonucunda, belli bir sosyoekonomik düzeyde, yaflla birlikte oluflan sosyal rolün, kiflinin toplumca onaylanmayan davran›fllar›n› kamufle etme çabas›n›

artt›rd›¤› düflünülmüfltür. Sorias ve Sorias’›n (1984) ça- l›flma sonuçlar› da L alt ölçe¤inde yaflla beraber yük- selmelerin oldu¤u yönündedir.

Örneklemde gözlenen yafl da¤›l›m›nda, 80 yafl›nda da ruhsat baflvurular›n›n olmas› ülkemizde yasal olarak üst yafla yönelik bir s›n›r olmad›¤›n› göstermekte- dir. Yap›lan çal›flmalarda Amerika dâhil bir çok gelifl- mifl ülkede de üst yafl s›n›r› olmad›¤› görülmektedir (Akcan 2006). Yafl ilerledikçe kognitif ve davran›flsal boyutlarda bozulma riski daha yüksektir. Bu sebeple, bireysel silâhlanmayla iliflkili çal›flmalarda da öneril- di¤i flekliyle yafl s›n›r› konulmas›n›n veya 5 y›l olan ruhsat geçerlilik süresinin k›salt›lmas›n›n önemi ön plâna ç›kmaktad›r.

Silâh› tafl›mak isteyenler ile bulundurmak isteyen- lere yönelik yap›lan karfl›laflt›rmada, tafl›ma ruhsat›

için baflvuranlarda, Mf ve Pt puanlar› daha düflük, K puanlar› ise daha yüksek bulunmufltu. Mf alt ölçe¤i ze- kâ, e¤itim düzeyi ve sosyoekonomik düzeyle do¤ru- Tablo 2: Ö¤renim Düzeylerine Göre MMPI Alt Ölçekleri

De¤iﬂkenler ‹lkö¤retim Lise Üniversite p

L 56 (5) 53 (15) 56 (15) 0,530

F 46 (7) 43 (8) 42 (4) 0,081

K 55 (14) 57 (11) 57 (16) 0,431

Hs 51 (13) 51 (6) 49 (13) 0,254

D 50 (7) 48 (11) 48 (9) 0,337

Hy 52 (8) 56 (18) 52 (13,5) 0,414

Pd 45 (19) 45 (12) 45 (10) 0,899

Mf 44 (20) 46 (14) 42 (10) 0,501

Pa 47 (12)^a,b 45 (10)^a 45 (7)^b 0,017

Pt 45 (7) 49 (9) 45 (6) 0,059

Sc 46 (9)^b 43 (9) 43 (6)^b 0,041

Ma 44 (8) 44 (11) 44 (8) 0,969

Si 50 (10)^b 49 (9) 47 (7)^b 0,031

a ‹lkö¤retim grubu ile Lise grubu aras›ndaki fark istatistiksel olarak anlaml› (p=0,023).

b‹lkö¤retim grubu ile üniversite grubu aras›ndaki fark istatistiksel olarak anlaml› (p<0,01).

(5)

dan iliﬂkili olan cinsiyet rolünü belirleyen bir ölçektir.

Erkeklerde Mf puan›ndaki düflüfl fiziksel güç ve cesa- retin ön plana ç›kt›¤›, eylemi düflünceye tercih eden erkek cinsiyet rolünü tan›mlamaktad›r. Psikasteni (Pt) alt ölçe¤i, anksiyöz, sinirli ve obsesif kiflilik özelliklerini belirlemede ön plana ç›kmaktad›r (Graham 1998). Kul- lan›lan karmafl›k savunma mekanizmalar›n›n de¤erlendirildi¤i K alt ölçe¤indeki yükselme ise, kiflinin ken- dini olumlu gösterme çabas›n›n, kontrollü ve savunu- cu bir tutumun sonucudur. Öztürk (2002), savunma mekanizmalar›n› belli bir do¤al yetene¤i olan organiz- man›n toplumsal etkileflim ile kazand›¤› do¤al yetiler olarak tan›mlamaktad›r. Bu aç›dan de¤erlendirildi¤inde, tafl›ma ruhsat› alanlarda geleneksel erkek rolünün ve savunmac› yaklafl›m›n daha yüksek oldu¤u, anksi- yöz yap›n›n daha az oldu¤u görülmektedir. Bireylerin klinik ortamda testi al›fl tutumlar›, soru say›s›n›n fazla oldu¤u veya zamanlar›n›n k›ymetli oldu¤u gibi yak›n- malar› göz önüne al›nd›¤›nda savunmac› yaklafl›m›n testi doldurmadan bafllad›¤› görülmektedir.

Pa (Paronaya) alt ölçe¤iyle, afl›r› al›nganl›k, kötü- lük görme düflüncesi ve flüphecilik gibi paranoid e¤i- limler belirlenmektedir. Afl›r› yükselme ve düflüfller patolojik boyutta önemlidir. Graham (1998)’›n, paronaya puanlar›n›n yafl ve e¤itim düzeyinden fazla etki- lenmedi¤ini belirtmesine ra¤men, çal›flmam›zda bireylerin e¤itim düzeyi artt›kça paronoya puanlar›n›n azald›¤› bulunmufltur. Farkl› çal›flmalarda, Pa puanla- r›n›n yükseldi¤i grup profillerinde, bu yükselmenin acting-out davran›fl› ve risk almaya isteklilik e¤ilimle- riyle yak›ndan iliflkili oldu¤u bulunmufltur (Karak›l›ç 2006, Gültekin 2001). Bu nedenle, bireyin silâh kullan›- m›na onay vermeden önce paranoid e¤ilimlerinin tes- biti önem kazanmaktad›r.

Çal›flmam›zda, Sc ve Si ilkö¤retim mezunlar›nda üniversite mezunlar›na göre daha yüksek bulunmufltur. Sc (fiizofreni) alt ölçe¤i, patolojik boyutta hezeyan- lar ve hallüsinasyonlar›n oldu¤u flizofreni hastalar›n›

belirlemektedir. Bu ölçekteki belirgin yükselmeler içe çekilmenin oldu¤u, ketum ve kayg›l› kiflilik özellikle- rini düflündürür. Si (sosyal içedönme) alt ölçe¤i ise, in- san iliflkilerinde problemlerin olabildi¤i, güvensiz, antisosyal ve karamsar özellikleri tan›mlamaktad›r (Gra- ham 1998). Bu alt test puanlar›n›n lise mezunlar›nda anlaml› fark oluflturmazken, üniversite mezunlar›nda azalmas› psikososyal geliflimde üniversite e¤itimini özellikle ön plâna ç›karmaktad›r. Klinik ortamda yap›- lan gözlemlerde, sorular› okumakta da anlamakta da zorlanan e¤itim düzeyi düflük ama ikinci veya üçüncü silâh› için ruhsat almak isteyen birçok bireyin “bu be- nim yasal hakk›m” tan›mlamas›n› yaparak rapor talep etti¤i görülmektedir. Ülkemizde silâh ruhsat› al›m›na yönelik merkezi bir veri taban›n bulunmad›¤› ve bir- den fazla silâh k›s›tlamas›n›n olmad›¤› görülmektedir (‹lkiz 2006). Bu nedenle yasal haklar›n s›n›r›n›n tekrar gözden geçirilmesi gerekti¤i düflünülmektedir.

Genel literatürde daha çok erkek taraf›ndan evde silâh bulundurulmas›n›n çocuk ve kad›n üzerindeki olumsuz etkileri de¤erlendirilmekte fakat kad›nlar›n silâh tafl›mas› veya bulundurmas›na yönelik yeterli ça- l›flma bulunmamaktad›r. Suç iflleyen kad›nlara yönelik yap›lan bir çal›flmada Pa ve Sc yükselmelerinin ciddi psikopatoloji gösteren kiflilik yap›lar› oldu¤u saptan- m›flt›r (Ö¤ünç ve fiar 2007). Çal›flmam›zda kad›nlar›n da silâh ruhsat›n› bulundurmak için baflvurdu¤u gö- rülmektedir. Fakat kad›n say›s›ndaki yetersizlik cinsiyet ve di¤er de¤iflkenler aç›s›ndan farkl›l›klar›n ince- lenmesini engellemifltir. Literatürdeki çal›flma sonuçla- Tablo 3: Ruhsat Baflvuru fiekline Göre MMPI Alt Ölçekleri

De¤iﬂkenler Bulundurma Taﬂ›ma p

L 53 (15) 56 (12,5) 0,130

F 43 (6,2) 42 (6) 0,485

K 52 (18,5) 57 (10,5) 0,031

Hs 51,5 (10,2) 49 (13) 0,332

D 50 (12) 48 (9) 0,448

Hy 48 (18) 52 (11,5) 0,254

Pd 45 (10) 45 (12) 0,879

Mf 47,5 (20) 42 (10) 0,043

Pa 46 (9) 45 (7) 0,079

Pt 50 (10,5) 45 (7) 0,031

Sc 45,5 (9) 43 (6,5) 0,184

Ma 44 (6) 44 (8) 0,487

Si 49 (9,5) 47 (7) 0,199

(6)

r› da dikkate al›narak kad›n popülasyonu yüksek, daha kapsaml› çal›ﬂmalar›n gerekti¤i düﬂünülmektedir.

Çal›flmam›zdaki örneklem, bireysel de¤erlendirme sonucunda patolojik tan› grubunda yer almayan ve ruhsat edinen bireylerden oluflmaktad›r. Buna ra¤- men, yap›lan genel de¤erlendirmede tan› konmaya- cak düzeyde patolojik yükselmeler dikkat çekmekte- dir. Yap›lan farkl› çal›flmalarda antisosyal, depresif edilgen-sald›rgan, paranoid ve narsisistik gibi kiflilik bozuklu¤u olan hâttâ bu tür kiflilik özellikleri bulunan bireylerin silâh almas›n›n sak›ncal› ve riskli oldu¤u, mevcut sistemde ve muayene flartlar›nda bu kiflilerin tesbit edilmesinin zorluk arz etti¤i belirtilmifltir (De- mirkan ve ark 2005). Ruhsal muayenenin hangi flart- larda yap›laca¤›, hangi tetkiklerin yâhut testlerin uy- gulanaca¤› gibi konularla ilgili bir standardizasyon henüz ülkemizde yoktur (Özalp ve Soygür 2006). Bu yasal bofllu¤un, oluflabilecek toplumsal sorunlara ze- min haz›rlayaca¤› düflünülmektedir.

SONUÇ

Birçok sa¤l›k kuruluflunda kiflilik de¤erlendirme- sinde testler uygulanmamakta, aradan yap›lan hekim görüflmeleriyle kolayca silâh ruhsat› al›nabilmektedir.

Bu nedenle, MMPI gibi klinik testlerin ruhsat al›m›n- da uygulanmas›n›n gerekli oldu¤u düﬂünülmektedir.

Türkiye’de bireysel silâhlanmadaki art›fl da dikkate al›narak hem e¤itim düzeyine hem de yafla yönelik s›- n›rlamalar› da içeren yeni bir yasal yap›lanman›n gerekli oldu¤u düflünülmektedir.

KAYNAKLAR

Akcan A (2006) Silâhlanma... Di¤er ülkelerde neler oluyor? Ana- dolu Psikiyatri Dergisi; 7(ek say›.1): 5-9.

Akcan A (2009) Yaﬂama Hakk› Aç›s›ndan Bireysel Silâhs›zlanma: Türkiye'de Durum ve Medyan›n Sorumlulu¤u. Türki- ye'de Bireysel Silâhs›zlanma ve ﬁiddet Haberleri Yerel Med- ya Semineri - Antakya, Umut Vakf› Yay›nlar›; 35-41.

Akcan A, Balc›o¤lu ‹ (2002) Ruhsatl› silâh bulunduran veya taﬂ›- yan 1650 kiﬂide öfke düzeyi. 9. Ulusal Sosyal Psikiyatri Kongresi Kitab›, Malatya; 455-460.

Balc›o¤lu ‹ (2006) Adli Psikiyatri ve Silâh. Anadolu Psikiyatri Dergisi; 7(ek say›.1): 10-17.

Boylan M (2003) Gun control in the US: ethical perspectives for the twenty-first centry. Clin Orthopaedics Rel Res; 408: 17- 27.

Büken B, Erkol Z, Bahçebaﬂ› T, Büken E, Özdinçer S, Ercan N (2009) Ateﬂli silâhlar›n adolesans döneminde stres yap›c›

faktör olarak etkisi. Türk Psikiyatri Dergisi; 3: 213-226.

Cooke A C, Puddifoot J E (2000) Gun culture and symbolism among U.K. and U.S. women, J Social Pschol; 140: 423-433.

Dedeman N (2007) Bireysel Silâhlanman›n Demografisi Paneli, Kad›n ve Silâh Konulu Tebli¤. 43. Ulusal Psikiyatri Kongre- si Kitab›, ‹stanbul; 126.

Demirkan Ö, Demirkan S, Dal U, Beyaztaﬂ FY (2005) Silâh aâhi- bi olmas› sak›ncal› kiﬂilik özellikleri. Adlî Psikiyatri Dergisi;

2: 21-30.

Erol N (1982) Ülkemizdeki psikiyatrik hastalarda MMPI’›n ge- çerlik çal›ﬂmas›. Psikoloji Dergisi; 14: 15-23.

Graham JR (1998) MMPI Uygulama ve Yorumlama Rehberi. So- rias O, çeviren. 2. Bas›m. Ankara: Türk Psikologlar Derne¤i Yay›nlar›.

Gültekin E (2001) Polis Seçimi ve Psikolojik Testlerin Kullan›m›.

Polis Bilimleri Dergisi; 3: 3-4.

‹lhan N ve ﬁenel M (2008) Divanu Lugat’it Türk’e göre av, avc›- l›k ve hayvanc›l›kla ilgili kelimeler ve kavramlar. Internati- onal Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic; Winter; 3: 1.

‹lkiz F (2006) Silâh ve ruhsatland›rma. Anadolu Psikiyatri Dergi- si; 7(ek say›.1): 18-27.

Kahn J D, Kazimi M M, Mulvihill N M (2001) Attitudes of New York City high school students regarding fire arm violence.

Am Acad of Pediatrics;107: 1125-1132.

Karak›l›ç H (2006) Silâhl› bir meslek grubunda ruhsal rahats›z- l›klar› de¤erlendirmenin önemi: Türk Emniyet Teﬂkilat›ndaki uygulaman›n bir özeti. Anadolu Psikiyatri Dergisi; 7(ek say›.1): 35-42.

Ö¤ünç NE, fiar V (2007) Adam öldürme suçu ifllemifl kad›nlar›n suç motivasyonlar› ve kiflilik özellikleri. Adlî Psikiyatri Der- gisi; 4: 3-11.

Özalp E, Soygür H (2006) Silâh ruhsatland›rmas›nda ruh heki- minin rolü. Anadolu Psikiyatri Dergisi; 7(ek say›.1): 28-34.

Öztürk O (2002) Ruh Sa¤l›¤› ve Bozukluklar›. Bas›m 9. Ankara:

Feryal Matbaas›.

Savaﬂ›r I (1981) Minnesota Çok Yönlü Kiﬂilik Envanteri El Kita- b›, Ankara.

Slovak K (2002) Gun Violence and children: factors related to ex- posure and trauma. Health Social Work; 27: 2.

Sorias S ve Sorias O (1984) Psikiyatrik hastalar›n MMPI alt test özelliklerinin araﬂt›r›lmas›: geçerlik alt testleri. Ege Üniver- sitesi T›p Fakültesi Dergisi; 23: 1429-1436.

Umut Vakf› (2007) Türkiye’de Bireysel Silâhlanmaya ‹liﬂkin Veriler. Veriler Ekim 2009 tarihinde http://www.umut.org.tr/public/page.aspx?id=7114 ad- resinden indirildi

RUHSATLI S LÂH BULUNDURAN VE TAfiIYANLARIN K fi L K PROF LLER N N DE ERLEND R LMES

RUHSATLI S‹LÂH BULUNDURAN VE TAﬁIYANLARIN K‹ﬁ‹L‹K PROF‹LLER‹N‹N DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹

Seda Tan*, Seçil Aldemir**, ﬁ. Selen Sevinç***, ‹brahim Özer****

Seda Tan, Seçil Aldemir, ﬁ. Selen Sevinç, ‹brahim Özer****