ERGONOMİ
Ergonom ; nsanların
f z ksel ve ps koloj k sınırları çer s nde sağlıklı, ver ml
b r şek lde yaşaması ç n oluşturulması gereken
nsan mak ne ve çevre
düzenlemeler n n tamamıdır.
E r g o n o m i N e d i r ?
İnsan mühend sl ğ veya
şb l m olarak da adlandırılan ergonom kavramı; nsanın
f zyoloj k, b yoloj k, anatom k ve d ğer özell kler n
nceleyerek nsanların ş ve mak ne le en uyumlu hâle get r lmes yle lg l d r.
(Su,2001)
Ürün Geliştirme Sürecinde Ergonomi
Ergonom n n amacı, kullanıcının üründen
ve mekândan
maks mum faydayı en az çaba le güvenl ve
sağlıklı b r şek lde elde
edeb lmekt r.
İnsanlar tasarımları kullanırken dokunarak, basarak, kavrayarak,
görerek, taşıyarak,
ş terek vb. şek llerde etk leş me g rerler
(Bayazıt,2011).
Güvenlik İçin Ergonomi
Kontrol panel , kulp, gövde, kaz
lambaları, sesl
uyarıcılar g b nsan le ürün etk leş m n sağlayan parçalar
arayüz olarak
tanımlanab l r.
Arayüz; üret mde, of ste veya evde çalışanların
etk nl ğ n arttırmak,
yorgunluk ve hatalarını azaltmak, kazaları
engellemek, ürünler n
kontrolünü ve nsanların bu süreçte doğru karar
vermeler n sağlamak ç n
ürün le kullanıcı arasındak
en öneml faktördür.
Genel olarak bu let ş m, ışık veya ses s nyaller ve gösterge paneller le
sağlanır. Bu kazların anlamları ç n toplumlarda genel olarak kabul ed len s mgelerden faydalanır.
Örneğ n kırmızı uyarı reng d r. C haz akt f olduğunda ya da b r tehl ke anında uyarı amaçlı olarak kırmızı kullanılır.
Her şey yolunda g tt ğ n ve
mak nen n düzgün çalıştığını fade etmek ç n genell kle yeş l renk kullanılır.
D kkat ed lmes gereken b r durum olduğunda se sarı renk ya da yanıp sönen ışıklar kullanılır.
Kullanıcı le let ş me geçen arayüzlerde
tab k sadece ışıklar yoktur. Aynı
zamanda ekranlar,
göstergeler, düğme
ve buton g b araçlar
da vardır.
Ver ml l k İç n Ergonom
Ergonomi biliminin üzerinde çalıştığı ilk konu iş verimliliğidir.
Yapılan işin en kısa zamanda,
hızlı, hatasız olarak ve çalışanın sağlığını bozmadan, en rahat
şekilde yapılabilmesi için işinve çevrenin insana uygun olması
gerekmektedir.
Örneğ n b r montaj hattında çalışan şç n n montaj yaptığı parçalara kolay ulaşması ç n kutuların yüksekl kler n n
artırılması ve kutuların yönler n n düzenlenmes , montaj aletler n n b r askı elemanıyla ağırlığının
azaltılması, şlem sırasına uygun malzeme yerleş m yapılması bu ergonom k düzenlemeler n
bazılarıdır.
Ergonom k düzenlemelerde güvenl ğ ve ver ml l ğ sağlamada öncel kl
değ şken, kullanıcıdır. Ürün
tasarımlarının ne şek lde, boyutta ve konumda olacağı kullanıcının sınırları, kab l yet ve f zyoloj s le lg l d r.
Fabr ka üret m , of s çalışmaları, eğ t m ortamları ve ev yaşamında kullanıcı,
tasarımlardan olumsuz
etk lenmemel d r. Genell kle kullanıcı, rut n ve sürekl yapılan şlerde farkında olmadan kend ne zarar ver r.
Sağlık İç n Ergonom
Çağdaş yaşamın sıradan eylemler de nsan sağlığını
olumsuz etk leyen alışkanlıklara neden olmaktadır. Özel kle
b lg sayar, tablet ve cep telefonu kullanımının yaygınlaşması ve
bu ürünlerle geç r len uzun zaman f z ksel ve ps koloj k sorunlara neden olmaktadır. Kullanıcılar yanlış alışkanlıklar neden yle
farkında olmadan kend ler ne zarar vermekted r.
Ürün Geliştirmede Uygulama Basamakları
1. Problem Tespiti
2. Kavramsal Düşünme 3. Çözümlerin Analizi 4. Alternatiflerin Çizimi
5. Modellerle Deneyim 6. Prototip Üretimi
7. Örneklem Kullanıcı Deneyimi 8. Testler
9. Seri Üretime Hazırlama
10. Geri Besleme ve Yeniden Geliştirme
Ürünün üretimi, taşınması, satışı ve
kullanımından geri dönüşümüne kadar olan tüm süreçlerde ürünle ilgili
problemler tespit edilebilir. Ürünün üretimi sırasında çok fire olması,
taşınırken çok yer kaplaması, ürünün pahalı olması, ergonomik olmaması, üretiminde zararlı malzemelerin
kullanılıyor olması gibi konular ürün problemi olarak ortaya çıkabilir.
1. Problem Tespiti
Ürünün tanımlanan problemi ile ilgili veriler bir araya getirilmeli ve
problemin gerçekten geliştirilmesi gereken bir konu olup olmadığına karar verilmelidir. Ayrıca olası
çözümlerin toplumsal, yasal, çevresel ve ekonomik açıdan uygunluğu tespit edilmelidir.
2. Kavramsal Düşünme
3. Çözümlerin Analizi
Çözülmesi gereken problemin sebepleri ve ortaya çıkardığı durumlar göz önünde
bulundurularak olası tüm alternatifler gözden geçirilmelidir. Bu aşamada
alternatifler çok geniş bir çerçevede ele alınmalı ve ilk bakışta sıra dışı ya da
komik gibi görünen fikirle dahi listeye
alınmalıdır. Daha sonra bu fikirler rafine edilmeli ve olası alternatifler üzerinde
çalışılmalıdır.
4. Alternatiflerin Çizimi
Analiz edilen çözümlerin hayata geçirilmesi için ilk adım çözüm
alternatiflerinin iki ve üç boyutlu olarak çizilmesidir. Bu süreç ayrıntısız eskizler ile başlar ve daha ayrıntılı ve karmaşık teknik çizimlere kadar geliştirilebilir. Bu aşamada amaç alternatiflerin
gerçekleştirilebilirliğinin
ve fiziksel görünümlerinin sınanmasıdır.
Çizimler yardımıyla
gerçekleştirilebileceğine kanaat getirilen ve elenerek seçilen
alternatiflerin üç boyutlu
modellerinin yapılması aşamasıdır.
Bu modeller dijital ortamda
yapılabileceği gibi birebir veya ölçekli olarak maket şeklinde gerçek ortamda da yapılabilir.
5. Modellerle Deneyim
6. Prototip Üretimi
Dijital ya da gerçek ortamda modellenerek deneyimlenen
modellerin içerisinden en uygun
olduğuna karar verilen alternatifin mümkün olduğunca gerçek
malzemelerden ve gerçek boyutlarda yapılan ilk örneğidir. Prototip, nihai ürüne en yakın hâliyle görülmüş ve denenmiş olur.
Üretici ve tasarımcının uygun bir çözüm olarak önerdiği geliştirilmiş ürün, kullanıcı tarafından uygun bulunmayabilir. Kullanıcı deneyimi aşaması bu nedenle çok önemlidir.
Prototip tasarımın, problemi tanımlayan kitle tarafından
deneyimlenmesi ve gerçekten tespit edilen problemi çözüp çözmediğine karar vermesi gerekmektedir.
7. Örneklem Kullanıcı Deneyimi
Örnek kullanıcılar tarafından da onaylanan geliştirilmiş ürün bu
aşamadan itibaren kullanımı
sırasında karşılaşacağı zorlamalar, yükler ve çevresel diğer faktörlere karşı direnç gösterip
gösteremeyeceği bir başka ifadeyle sağlam olup olmayacağı ile ilgili
testlere tabi tutulur.
8. Testler
Ürün tasarımını sanat ve zanaattan ayıran en büyük fark, tasarının çok sayıda ve seri olarak üretiliyor olmasıdır. Testleri geçen tasarımın hangi makine hattında, hangi üretim tekniği ile kaç tane, nerede yapılacağı ile ilgili konular seri üretime hazırlık
sürecinde değerlendirilir. Tüm bu değerlendirmelerin ardından ürün çok miktarlarda üretilir ve satışa sunulur.
9. Seri Üretime Hazırlama
10. Geri Besleme ve Yeniden Geliştirme
Geliştirilen ürün ile ilgili asıl değerlendirme satış sonrası gerçek kullanıcılar tarafından yapılır. Problemi tanımlayan gerçek kitlenin geri dönüşleri yapılan tasarımın başarısı hakkında en doğru bilgiyi verir. Elde edilen geri dönüşler ile ürünün geliştirilmesi süreci devam eder.
