ÜMİTKÖY-ÇAYYOLU ÖRNEĞİ
Muzaffer Arda BAL
YÜKSEK LİSANS TEZİ ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA
GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
EKİM 2007 ANKARA
KENT BİLGİ SİSTEMLERİNİN ÜÇ BOYUTLU GÖRSELLEŞTİRİLMESİ:
ÜMİTKÖY-ÇAYYOLU ÖRNEĞİ
Muzaffer Arda BAL
YÜKSEK LİSANS TEZİ
ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA ANABİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
EKİM 2007 ANKARA
tezin Yüksek Lisans tezi olarak uygun olduğunu onaylarım.
Yrd. Doç. Dr. Çiğdem VAROL ………
Tez Danışmanı, Şehir ve Bölge Planlama A.D.
Yrd. Doç. Dr. Şule TÜDEŞ ……….
Ortak Tez Danışmanı, Şehir ve Bölge Planlama A.D.
Bu çalışma, jürimiz tarafından oy birliği ile Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalında Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Prof. Dr. Türkay TÜDEŞ ……….
Yapı Eğitim Anabilim Dalı, G.Ü.
Yrd. Doç. Dr.Çiğdem VAROL ……….
Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, G.Ü.
Yrd. Doç. Dr.Şule TÜDEŞ ……….
Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, G.Ü.
Doç. Dr. Şebnem DÜZGÜN ……….
Jeodezi ve Coğrafi Bilgi Teknolojileri A.D., O.D.T.Ü.
Yrd. Doç. Dr Semih EMUR ……….
Şehir ve Bölge Planlama A.D., Erciyes Üniversitesi
Tarih: 15 / 10 / 2007
Bu tez ile G.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulu Yüksek Lisans / Doktora derecesini onamıştır.
Prof. Dr. Nermin ERTAN ……….
Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürü
TEZ BİLDİRİMİ
Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada orijinal olmayan her türlü kaynağa eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm.
Muzaffer Arda BAL
KENT BİLGİ SİSTEMLERİNİN ÜÇ BOYUTLU GÖRSELLEŞTİRİLMESİ:
ÜMİTKÖY-ÇAYYOLU ÖRNEĞİ (Yüksek Lisans Tezi)
Muzaffer Arda BAL
GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Ekim 2007
ÖZET
Tüm alanda doğru, güncel, hızlı ve etkin bir şekilde bilgiye ulaşmak bilgi teknolojilerinin kullanımı ile mümkün olabilmektedir. Bu teknolojilerden biri olan coğrafi bilgi sisteminin kent temelindeki uygulaması olan kent bilgi sistemi kentlerin planlanması ve yönetiminde etkin bir araç olarak kullanılmaktadır.
Son yıllarda ülkemizde de yaygın bir biçimde kullanılmaya başlayan kent bilgi sistemlerinin iki boyutlu olması, görsel algılama konusunda sıkıntılar yaşanmasına sebep olmaktadır. Bu çalışmanın amacı; üç boyutlu görselleştirilmiş kent bilgi sistemlerinin oluşturulmasıyla, iki boyutlu kent bilgi sistemlerinde yaşanılan algılama sorunlarının giderilebileceğini ve sistemin daha etkin bir kentsel yönetimde bir araç olarak kullanılabileceğini ortaya koymaktır. Bu kapsamda ülkemizdeki kent bilgi sistemlerinin mevcut durumu ve yaşanılan sorunlar irdelenmekte, üç boyutlu görselleştirilmiş kent bilgi sisteminin planlama, projelendirme, sorgulama, sunum ve algılamada sağladığı kolaylıklar ve sistemin kullanım alanları Çayyolu-Ümitköy yerleşim alanında gerçekleştirilen uygulamayla değerlendirilmektedir.
Bilim Kodu : 801.1.026
Anahtar Kelimeler : Coğrafi Bilgi Sistemi, Kent Bilgi Sistemi, Üç Boyutlu Görselleştirme, Ümitköy-Çayyolu Ankara Sayfa Adedi : 118
Tez Yöneticisi : Yrd.Doç.Dr.Çiğdem VAROL
Yrd.Doç.Dr. Şule TÜDEŞ (2. Danışman)
THREE DIMENSIONAL VISUALIZATION IN URBAN INFORMATION SYSTEMS: CASE OF CAYYOLU-UMITKOY
(M.Sc. Thesis)
Muzaffer Arda BAL
GAZI UNIVERSITY
INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY October 2007
ABSTRACT
Achieving true, up-to-date, fast and active knowledge in all areas can be possible by using information technologies. Urban information system (UIS) which is an application based on geographic information system is one of these technologies is used as an active tool in managing and planning of cities. In the recent years, urban information systems which are started to be used extensively in Turkey cause difficulties in visual perception because of being two dimensional. The aim of this study is to show that in eliminating the problems of visual perception which is faced in two dimensional UISs and using the system as an active tool in urban management can be realized by establishing three dimensional visualization in UIS. In this context, current situation of UISs in Turkey and problems which are confronted are examined, and facilities of three dimensional visualization in planning, projecting, interrogation, presentation and perception and its usage in settlement areas are evaluated by a case study realized in Cayyolu-Umitkoy settlement area.
Science Code : 801.1.026
Key Words : Geographic Information System, Urban Information Systems,
Three Dimensional Visualization, Umitkoy- Cayyolu Ankara Page Number : 118
Adviser : Assist. Prof.Dr.Çiğdem VAROL
Assist. Prof.Dr.Şule TÜDEŞ (co-adviser)
TEŞEKKÜR
Çalışmalarım boyunca değerli yardım ve katkılarıyla beni yönlendiren tez danışmanım Yrd. Doç. Dr.Çiğdem VAROL’a ve ikinci danışmanım Yrd. Doç. Dr.
Şule TÜDEŞ’e ve değerli tez jürisi hocalarıma, kardeşim Jeofizik Y. Mühendisi Arıkan BAL’a, arazi çalışmalarında verilerin temininde yardımı dokunan Yenimahalle Belediyesi’ne, Ankara Büyükşehir Belediyesi’ne, ASKİ Genel Müdürlüğü’ne ve adını sayamadığım diğer kurumlara, manevi destekleriyle beni hiçbir zaman yalnız bırakmayan çok değerli babam Duran BAL’a, annem Güler BAL’a ve Planevi Şehircilik Planlama Ltd.Şti. yer alan tüm çalışma arkadaşlarıma teşekkürü bir borç bilirim.
İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖZET...iv
ABSTRACT...v
TEŞEKKÜR...vi
İÇİNDEKİLER...vii
ÇİZELGELERİN LİSTESİ ... .xii
ŞEKİLLERİN LİSTESİ... xiii
HARİTALARIN LİSTESİ……….xiv
SİMGELER VE KISALTMALAR...xv
1.GİRİŞ...1
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE... ...6
2.1.Bilgi...6
2.2.Bilgi Sistemi...6
2.3.Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ...7
2.3.1. CBS’nin Tanımı ve Tarihçesi...8
2.3.2. CBS’nin Fonksiyonları...9
2.3.3. CBS nin Bileşenleri...11
2.3.4. CBS’nin Kullanım Amaçları ve Uygulama Alanları ...11
2.3.5. CBS’de Veriler...12
2.3.6. CBS’nin Alt Bölümleri ...13
3. KENT BİLGİ SİSTEMLERİ (KBS)...14
3.1.KBS’nin Kurulum Amaçları ...14
3.2.KBS’nin Temel Öğeleri ve Kapsamı...15
Sayfa
3.3.KBS’nin Kurulması İçin Gerekli Parametreler...19
3.4.KBS’nin Sağladığı Kazanımlar ...21
3.5.KBS’de Karşılaşılan Temel Sorunlar …...23
4. TÜRKİYE’DEKİ KBS...27
4.1. Türkiye’de KBS Süreci...27
4.2. Türkiye'de KBS Uygulamaları…….……...28
4.3. Türkiye'de KBS Uygulamalarında Karşılaşılan Temel Sorunlar...31
4.4.Türkiye’de Kurulacak KBS İçin Öneriler...38
5. KENT BİLGİ SİSTEMLERİNİN ÜÇ BOYUTLU GÖRSELLEŞTİRİLMESİ...42
5.1.Algı ve Görsel Algı...42
5.2.Algının Özellikleri...43
5.3 Üç Boyutlu Görselleştirme ...44
5.4.Görselleştirme Yöntemleri...44
5.5.Üç Boyutlu Görselleştirme ve KBS İlişkisi...45
5.6. Üç Boyutlu Görselleştirilmiş KBS’nin Uygulama Alanları ve Faydaları...48
5.7. Üç Boyutlu Görselleştirmede Yaşanan Sorunlar...58
5.8.Ülkemizdeki KBS’nin Üç Boyutlu Görselleştirme Çalışmalarına Örnekler....59
6. KENT BİLGİ SİSTEMLERİNDE ÜÇ BOYUTLU GÖRSELLEŞTİRME: ÇAYYOLU ÜMİTKÖY ÖRNEĞİ...63
6.1.Yenimahalle Belediyesi KBS Çalışmaları...63
6.1.1.Yenimahalle kent bilgi sistemi ...64
6.1.2.Yenimahalle belediyesi kent bilgi sisteminde tespit edilen hususlar...66
6.1.3.Yenimahalle Belediyesi ve çalışanların KBS’ye bakışı ve algılama biçimi ...67
Sayfa
6.1.4. KBS’nin ağırlıklı olarak kullanıldığı birimler...67
6.1.5. KBS’nin finansmanı ...68
6.1.6. Belediyenin KBS’yi geliştirme amacı...68
6.1.7. KBS uygulamasının yönetimsel açıdan belediyeye katkıları……...68
6.1.8. KBS uygulamalarında karşı karşıya kalınan sorunlar...69
6.2. Çalışma Alanı ve Pilot Bölge...70
6.3. Çalışmada İzlenen Yöntem ve Kullanılan Veri Setleri...72
6.4. Yapılan Çalışmanın Etapları...75
6.4.1. Pafta indekslerinin (UTM ve LOKAL) gösterilmesi...75
6.4.2. Kullanılan uydu görüntüleri...76
6.4.3. Topoğrafyanın oluşturulması ...80
6.4.4. Binaların oluşturulması...85
6.4.5. Parsellerin oluşturulması...89
6.4.4.Yol katmanın oluşturulması...91
6.4.5. İmar planının oluşturulması...91
6.5. Üç Boyutlu Görselleştirilmiş KBS İle Çayyolu-Ümitköy Yerleşiminin Değerlendirilmesi...97
7.SONUÇ...106
KAYNAKLAR...114
ÖZGEÇMİŞ...118
ÇİZELGELERİN LİSTESİ
Çizelge Sayfa
Çizelge 4.1. Türkiye’deki belediyelerdeki 2005 yılı KBS çalışmaları...29
Çizelge 6.1. Üç boyutlu görselleştirilmiş KBS çalışmasında yapılan işlemler...75
Çizelge 6.2. Bina katmanın öznitelik bilgileri...94
Çizelge 6.3. Parsel katmanın öznitelik bilgileri ...96
Çizelge 6.4. Yol katmanın öznitelik bilgileri...96
Çizelge 6.5. İmar katmanının öznitelik bilgileri...97
ŞEKİLLERİN LİSTESİ
Şekil Sayfa
Şekil 2.1 Coğrafi bilgi sistemlerinin temel fonksiyonları ...10
Şekil 2.2 Coğrafi bilgi sistemlerinin temel bileşenleri...11
Şekil 3.1. Kent bilgi sisteminin katman tipleri...19
Şekil 4.1. Belediyelerin Bilgisayar Kullanım Oranı ...28
Şekil.4.2 İdeal kent bilgi sistemi için gerekli koordinasyon biçimi önerisi...39
Şekil 4.3. KBS’nin yaklaşık maliyet oranı dağılımı...41
Şekil 5.1.İki boyutlu kent bilgi sistemi ...47
Şekil 5.2.Üç boyutlu görselleştirilmiş kent bilgi sistemi ...47
Şekil 5.3. Üç boyutlu görselleştirilmiş kent bilgi sistemi ile görselleştirilmiş görüntü...50
Şekil.5.4 Kyoto kentinin 1928 – 2000 yılları arasındaki kentsel değişiminin iki boyutlu ve üç boyutlu görünümü ...51
Şekil 5.5.Yapıların iki boyutlu kent bilgi sistemi üzerinde görünümü...53
Şekil 5.6. Yapıların üç boyutlu görselleştirilmiş kent bilgi sistemi üzerinde görünümü...53
Şekil 5.7. İki boyutlu kent bilgi sisteminde yapıların kat adedine göre tematik gösterim...54
Şekil 5.8. İki boyutlu kent bilgi sisteminde yapıların kullanıma göre tematik gösterim...55
Şekil 5.9. İki boyutlu kent bilgi sisteminde yapıların tiplerine göre tematik gösterim...55
Şekil 5.10. Üç boyutlu görselleştirilmiş kent bilgi sisteminde yapıların gerçek görünümleri...56
Şekil.5.11 Üç boyutlu görselleştirilmiş rekreasyon alanı...57
Şekil.5.12 Üç boyutlu görselleştirilmiş KBS ile binaların gösterimi...58
Şekil Sayfa
Şekil 5.13 Mamak belediyesi üç boyutlu görsel kent bilgi sistemi...60
Şekil 5.14.Çorum belediyesi üç boyutlu görsel kent bilgi sistemi...61
Şekil 6.1.Yenimahalle ilçesine bağlı Çayyolu yerleşiminin coğrafi konumu...64
Şekil 6.2. Yenimahalle Belediyesi kent bilgi sistemi...65
Şekil.6.3. Belediyelerde öneri KBS organizasyon şeması...70
Şekil.6.4. Çalışma alanının genel görünümü...71
Şekil 6.5. Pilot bölgeyi gösterir görüntü...71
Şekil 6.6. Pilot bölgenin 8.cadde civarının üç boyutlu görselleştirilmiş görünümü...72
Şekil 6.7. 1/1.000 ölçekli pafta indeksleri...76
Şekil 6.8. Geometrik düzeltmesi yapılmış IKONOS uydu görüntüsü...77
Şekil 6.9. Çayyolu-Ümitköy yerleşiminin 3 boyutlu uydu görüntüsü...80
Şekil 6.10. Çayyolu-Ümitköy yerleşiminin sayısal harita görüntüsü...82
Şekil 6.11. Sayısal arazi verilerinden oluşturulan eğim haritası...83
Şekil 6.12. Halihazır verilerden oluşturulan TIN...84
Şekil 6.13. TIN den oluşturulan GRID (DEM)...84
Şekil 6.14. Bazı binaların modellenmiş görüntüsü...85
Şekil 6.15. Binaların gerçek resimleri ile kaplanarak oluşturulan görüntüler...86
Şekil 6.16. Çalışma alanınında yer alan binaların fotograf çekimleri yapılarak bilgisayar ortamında üç boyutlu olarak görselleştirilmesi...86
Şekil.6.18 Çalışma alanının yer alan binaların çatı biçimlerinin bilgisayar ortamında üç boyutlu olarak görselleştirilmesi...87
Şekil 6.18.Yapı bilgilerinin sorgulanması...88
Şekil 6.19. Kadastral bilgilere erişim ekranı...90
Şekil Sayfa
Şekil 6.20. Parsel bilgilerinin sorgulanması...90 Şekil 6.21. 1:1000 ölçekli paftadan oluşan imar planı...92 Şekil 6.22 1/1.000 ölçekli Imar Planının üç boyutlu uydu görüntüsünde
görünümü...93 Şekil 6.23. 1/1.000 ölçekli imar planının üç boyutlu görselleştirilmiş KBS’de
görünümü...93 Şekil 6.24.Çayyolu-Ümitköy yerleşim alanının kent silüetine uygunluğunun
tespitinin üç boyutlu görselleştirilimiş KBS ile sorgulanması...99 Şekil.6.25.Çayyolu-Ümitköy yerleşim alanının kent silüetine uygunluğunun
tespitinin iki boyutlu KBS ile sorgulanması...99 Şekil 6.26 Çayyolu-Ümitköy yerleşim alanı için üç boyutlu görselleştirilmiş
KBS ile görüntülenen muhtemel yağmur suyu akış güzergahı...100 Şekil 6.27 Çayyolu-Ümitköy yerleşim alanı için iki boyutlu KBS ile görüntü-
lenen muhtemel yağmur suyu akış güzergahı...101 Şekil 6.28.Çalışma alanının bir bölümünün insan ölçeğinde görünümü...101 Şekil.6.29. Çalışma alanınında yer alan binaların yüksekliklerinin üç boyutlu
katı modellemesi ...103 Şekil.6.30 Çalışma alanınında yer alan imar adalarında yaşayan nüfusun imar
adasının alan büyüklüğüne oranının renklerle bilgisayar ortamında üç boyutlu katı modellemesi...104 Şekil.6.31. Çalışma alanınında yer alan imar adalarında yaşayan nüfusa göre adaların renklerle bilgisayar ortamında üç boyutlu katı modellemesi...104
HARİTALARIN LİSTESİ
Harita Sayfa
Harita 4.1. 2007 yılı itibariyle internet ortamında KBS hizmeti veren iller...31 Harita 6.1. 2004-2005 tarihli 1/1 000 ölçekli halihazır harita...82
SİMGELER VE KISALTMALAR
Bu çalışmada kullanılmış bazı simgeler ve kısaltmalar, açıklamaları ile birlikte aşağıda sunulmuştur.
Kısaltmalar Açıklama
ABD Amerika Birleşik Devletleri
ASKİ Ankara Su ve Kanalizasyon İdaresi AYKOME Altyapı Koordinasyon Merkezi BUSKİ Bursa Büyükşehir Belediyesi Su ve
Kanalizasyon İdaresi
CAD Bilgisayar Destekli Tasarım(Computer Aided Desing)
CBS Coğrafi Bilgi Sistemleri
ÇED Çevresel Etkileşim Değerlendirmesi
DEM Sayısal Yükseklik Modeli (Digital Elevation Modeli )
İSKİ İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi
KBS Kent Bilgi Sistemi
KTÜ Karadeniz Teknik Üniversitesi
LFC Geniş Formatlı Kamera (Large Focus Camera)
PTT Posta Telefon Telgraf
TAT Teknik Altyapı Tesisleri
TDA Ticaret ve Kalkınma Ajansı
TEDAŞ Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu
TV Televizyon
UTM Ulusal Yatay İzdüşümü (Universal Transverse Mercator)
Vs Ve Saire
Vb Ve Benzeri
1.GİRİŞ
Hızla gelişen bilgisayar teknolojileri, bilginin önemi ve kullanımı konusunda yeni boyutların ortaya çıkmasına olanak sağlamıştır. Bilgilerin toplanması, depolanması, analiz edilmesi ve kullanıma sunulması, bilginin ileriye dönük sağlayacağı avantajlardan daha fazla faydalanılması bakımından önem kazanmaktadır. Gelişen teknolojiler ile birlikte yeni teknolojilerin yorumlanması, son yıllarda ortaya çıkan en önemli sorunlardan biridir. Bilginin elde edilmesi yanında doğru bilginin, doğru yere, zamanında, hızlı, güncel, tam ve bir bütün içinde sunulması gerekmektedir.
Çağımızın, bilgiyi en iyi şekilde kullanma ve bilgi teknolojileri sayesinde doğru, güncel, hızlı ve etkin bir şekilde bilgiden yararlanma çağı olduğu göz önünde bulundurulursa, bilginin mevcut yapıda olduğu gibi klasik yöntemlerle elde edilmesi, modellenmesi, işlenmesi ve analiz edilmesinin zaman, maliyet ve işgücü kaybına neden olacağı açıktır.
Günümüzde mühendislik ve mimarlık hizmetlerinin tasarım, planlama ve uygulamalarında, günümüz teknolojileri ve yazılımlarından faydalanmanın önemli bir yere sahip olduğu bilinmektedir. Özelllikle hızlı kentleşme karşısında, kentlerin daha sağlıklı olarak büyümesi ve planlanması, mevcut kaynakların iyi biçimde kullanılması, hizmetlerin çağdaş anlayışla sürdürülmesi için yaşanan sıkıntılar doğrultusunda mekanın daha etkin yöntemlerle, çok yönlü olarak araştırılması ve planlanması gerekmektedir.
Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) son yıllarda birçok alanda olduğu gibi kent planlama alanında etkin olarak kullanılan teknolojilerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu teknolojinin sunduğu imkanlardan yararlanarak, kent planlama mesleğinde kullanılacak çeşitli mekan ve yüzey bilgileri elde edilmektedir. Bu da planlama mesleği ile teknolojinin birlikteliğine işaret etmekte, elde edilecek zaman ve maliyet kazanımları olabileceğini göstermektedir.
Kentlerin de eksiksiz, hızlı, doğru, günümüz yaşam şartlarına uygun yönetimi için ve bilgiden azami bir şekilde yararlanarak kent ve kentliye daha iyi hizmet edebilmek için CBS’nin kent bazındaki uygulaması olan Kent Bilgi Sistemi’ne (KBS) ihtiyaç vardır.
Bu kapsamda, hızla değişen teknoloji ve sayısal temsil biçimlerinin ortaya çıkmasıyla plancının işlevinde farklılaşmalar yaşanmaktadır. Plancı yol gösterici, süreç kolaylaştırıcı bir rol üstlenmekte, kesin doğrular olmaksızın, algı temelinde farklılaşan durumlara çözüm üreten kişi haline gelmektedir. KBS plancılar için gerekli olan farklı bilgileri sunmakta ve farklı algıları kavramaya yardımcı olmaktadır. Bu çerçevede plancı bu bilgileri süzen ve yorumlayan kişi haline gelmektedir.
KBS’deki temel amaç kentte yer alan tüm nesnelerin gerçek dünyadaki yerlerinin ve konumlarının (koordinatların) doğru bir şekilde saptanmasıdır. Aksi halde elde edilecek veriler arasında uyumsuzluk ve entegrasyon sorunu ortaya çıkmaktadır.
Burada karşılaşılan en önemli sorun ise gerçek dünyanın üç boyutlu olmasına karşı yer yüzündeki tüm nesnelerin iki boyutta ifade edilmeye çalışılmasıdır.
Günümüzde ise üç boyutlu görüntüleme teknolojileri ile veri paylaşımı günlük hayatı kolaylaştırmakta, ihtiyaç duyulan bilgilerin en kolay ve hızlı bir şekilde iletilmesini hedeflemektedir. İçinde yaşadığımız dünyanın üç boyutlu olması, sunum, algı ve görselleştirme açısından bilgisayar ortamında da üçüncü boyutun kullanılmasını günümüz teknolojileri dahilinde gerekli kılmaktadır. Mekansal nesnelerin, jeodezik ve fotogrametrik tekniklerle elde edilmiş görsel ve sayısal verilerin, üç boyutlu olarak modellenmesi ve bunun CBS ile ilişkilendirerek, multimedya ortamında gerçek konumuna ve biçimine uygun, gerçeğine yakın bir görselleştirilmiş modelini kullanıcıların hizmetine sunulması kent planlamada çok çeşitli avantajlar yaratmaktadır.
CBS’ye altlık oluşturma açısından şehirlerin ve özellikle mimari yapıların üç boyutlu modellenmesi ve içerisinde sanal olarak dolaşma imkanı, planlama, projelendirme,
sorgulama, sunum ve görselleştirme, bu yolla önem kazanmıştır. Bu ihtiyaçlara cevap verebilmek için de teknolojiye dayalı bu tür bilgi sistemlerinin tesisine ihtiyaç vardır.
Bu durumda karşımıza iki soru çıkmaktadır. Birinci soru, Türkiye’de kurulan KBS’nin iki boyutlu olması ve gerçek yaşam çevresinin üç boyutlu olması nedeniyle ne tür sorunlar yaşanmaktadır? Bu kapsamda ikinci soru, söz konusu çevrenin sanal ortamda üç boyutlu olarak ele alınmasıyla mekansal planlamada ne tür katkılar sağlanabilir?
Buna dayalı olarak kurgulanan araştırmanın konusu; teknolojinin hızla gelişim gösterdiği günümüzde, etkin ve verimli bir yönetim aracı olan KBS’den ne ölçüde yararlanıldığı, mevcut sistemlerin işleyişi, yaşanan zorluklar ve KBS’de üç boyutlu görselleştirmenin kullanılmasının gerekli olup olmadığının tespit edilmesidir.
Tüm bunlar değerlendirildiğinde bu çalışmanın amacı; yaygın olarak iki boyutlu olarak kullanılan KBS’nin değerlendirilmesi, bu kapsamda yapılan üç boyutlu görselleştirmenin kullanılmasının mekansal planlamada sağlayacağı avantajların ortaya konulmasıdır.
Çalışmada sürecinde öncelikle temel kavramlarla ilgili güncel yazın taraması ve ülkemizde KBS’ye sahip örnek teşkil edecek belediyelere ilişkin incelemeler yapılmaktadır. KBS’nin üç boyutlu görselleştirmesinin yaratacağı avantajların ortaya konulabilmesi amacıyla Ankara’da düzenli yeni yerleşim alanlarından biri olarak örnek gösterilen Çayyolu-Ümitköy yerleşim alanında uygulama yapılmaktadır.
Örnek olarak yapılan üç boyutlu görselleştirilmiş KBS’de altlık olarak kullanılacak verilerin KBS tabanlı olması nedeniyle güncel olması gerekmektedir. Bu nedenle örnek alan olarak seçilen bölgenin yeni yerleşim alanları içinde yer alması, düzenli bir yapılaşmaya sahip olması ve verilerinin güncel olması gerekmektedir. Bu açıdan Çayyolu-Ümitköy örnek alanının seçilmesinde bazı temel kriterler öne çıkmaktadır.
Bu temel kriterler kısaca;
• Alanın halihazır haritasının yapılmış olması,
• Alanın kadastrosunun yapılmış olması,
• Alanın 1: 5 000 ölçekli nazım imar planı ve 1: 1 000 ölçekli uygulama imar planının bulunması,
• Alanda numarataj çalışmaları tamamlanmış ve numarataj haritasının yapılmış olması
• Alanın su, kanalizasyon, elektrik, telefon, ulaşım ve sinyalizasyon şebekesinin çıkarılmış olmasıdır.
Çayyolu Ümitköy yerleşim alanının 17 800 ha üzerinde olması ve verilerin bu kapsamda çok fazla ve farklı formatlarda bulunması sebebiyle çalışma ancak yerleşimin belli bir bölgesinde gerçekleştirilmiştir.
Çalışma alanı kapsamında öncelikle çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarından çalışma için altlık oluşturacak veriler elde edilmiş (1: 1 000 ölçekli halihazır haritalar, imar planları, kadastral haritalar, hidrojeolojik haritalar v.b.) daha sonra yapılan arazi çalışmaları ile elde edilen verilerle (bina yükseklikleri, kapı numaraları, cephe fotoğrafları, binaların mevcut durumu v.b) alanın üç boyutlu görselleştirmesi yapılmıştır.
Bu süreçte başta Yenimahalle Belediyesi olmak üzere gerekli kurumlarda konu ile ilgili kişilerle görüşmeler yapılmış, KBS’nin ve kurumun işleyişiyle ilgili bilgiler alınmış, yaşanan sıkıntılar tespit edilerek çalışma kapsamında değerlendirilmiştir.
Yapılan tüm bu çalışmalar kapsamında, çalışma beş başlık altında incelenmektedir.
Çalışmanın ilk bölümü bilgi, bilgi sistemleri ve CBS hakkında kavramsal bir tanımlamayı içermektedir. İkinci bölümde ise KBS’nin kurulumundaki kıstaslar, faydaları ve önemi hakkında detaylı bilgi verilmektedir. Çalışmanın üçüncü bölümde, ülkemizdeki kent bilgi sistemleri incelenmekte, ülkemizdeki belediyelerde kurulmuş olan kent bilgi sistemlerinin mevcut durumu ve yaşanılan sıkıntılar ile bunların çözüm önerileri yer almaktadır. Çalışmanın dördüncü bölümünde, KBS’de
üç boyutlu görselleştirme ve bunun önemi ortaya konulmakta, üç boyutlu görselleştirilmiş KBS’nin, mevcut iki boyutlu KBS ile karşılaştırmaları yapılarak mevcut sistemlerin eksiklikleri tespit edilmektedir. Beşinci ve son bölümde ise, örnek proje alanı olan Çayyolu- Ümitköy yerleşim alanın üç boyutlu görselleştirilmiş KBS uygulaması ile tespit edilen sorunlar ve öneriler yer almaktadır.
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Bilgi teknolojileri ve mekansal yansımalar konusu irdelenirken öncelikle öne çıkan bilgi, bilgi sistemi, Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS), Kent Bilgi Sistemi (KBS) kavramları üzerinde durulması önem taşımaktadır.
2.1.Bilgi
Bir gözlem veya işlem sonucunda ortaya çıkan verilerin, birbirleriyle ilişkilendirilmesi ile elde edilen sonuçlara bilgi adı verilir .
Bilgi sözcüğü, sözlük anlamıyla; bir iş veya konu hakkında bilinen şey olarak tanımlanmaktadır. Bununla birlikte yine bilgi, insan aklının erişebileceği olgu, gerçek ve ilkelerin tümü olarak da ifade edilmektedir. Bilgi kavram , bilgi teorisi çerçevesinde objektif gerçeğin belli bir kısmına ilişkin ifadeler şeklinde de tanımlanabilmektedir [Büyük Larousse, 1976].
Bilgi; idari, hukuki, sosyal, bilimsel, teknik, ekonomik, endüstriyel, ticari, dini ve benzeri diğer konularda araştırma yapmak, politika üretmek ve günlük olaylara yön vermek için üretilmesi gereken bir ihtiyaç olup, öğrenme, araştırma ve gözlem sonucu ortaya çıkmaktadır [Yomralıoğlu, 2000].
2.2.Bilgi Sistemi
Bilgi Sistemi, bilgi elde etmek için, verileri önceden belirlenmiş biçimlerde anlık yöntemlerle kullanılmak üzere saklayan bir sistemdir. Bilginin toplanıp işlenmesi ve kullanılır hale dönüştürülmesi belli bir sistemin var olmasını gerektirmektedir. Bu amaçla kurulan sistemler genelde bilgi sistemleri olarak adlandırılmakla birlikte, bilgi sistemi; organizasyonların yönetimsel fonksiyonların desteklemek amacı ile bilgiyi toplayan, depolayan, üreten ve dağıtan bir mekanizma olarak tanımlanır.
Dolayısıyla bilgi sistemi, bilgiye kolayca erişip, bilgiyi daha verimli kullanabilmek için oluşturulan bir sistem olarak algılanabilir.
Bir bilgi sistemi, gözlem aşamasından veri toplama, analiz ve sunulmasına kadar uzanan bir dizi işlem akışından ibarettir. Böyle bir sistem ile amaçlanan, planlama, araştırma ve yönetim işlevlerinde kullanıcının karar-verme yeteneğini artırarak, neden ve niçinler ile en doğru karar vermesine yardımcı olmaktır. Bu nedenle, bilgi sistemlerinin temel fonksiyonu doğru-karar verebilme kapasitesini artırmaktır. Bilgi sisteminde veriler üzerindeki mantıksal işlemler, önceden belirlenen ilkelere göre yapılır [Yomralıoğlu, 2000].
Mevcut kaynakların optimum biçimde kullanılması, hizmetlerin çağdaş anlayışla sürdürülmesi; ancak kurumlar bünyesinde toplanacak konum bilgilerinin düzenli bir sistem dahilinde analizi ile mümkündür. Bu ihtiyaçlara cevap verebilmek için de teknolojiye dayalı bilgi sistemlerinin tesisine ihtiyaç vardır. Ancak kurumlar bu önemli fakat büyük maliyet gerektiren sistemleri kurmadan önce mutlak suretle mevcut yönetim yapısını yeniden organize etmek zorundadırlar.
2.3.Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)
CBS, bazı araştırmacılara göre konumsal bilgi sistemlerin tümünü içeren ve coğrafik bilgiyi irdeleyen bir bilimsel kavram, bazılarına göre; konumsal bilgileri sayısal yapıya kavuşturan bilgisayar tabanlı bir araç, bazılarına göre de; organizasyona yardımcı olan bir veri taban yönetim sistemi olarak nitelendirilmektedir.
Bu kapsamda CBS ; araç, yönetim ve sistem gibi üç temel yaklaşımla irdelenir. Buna göre, CBS bilgi teknolojisine dayal bir veri toplama, işleme ve sunma aracı olarak;
veya yoğun ve karmaşık konum bilgilerinin etkin bir şekilde denetlenebildiği bir yönetim tarzı; veya coğrafik verilerin daha verimli kullanılmasına olanak sağlayan bir sistem ya da bunların bir bütünü olarak algılanmaktadır. Bütün bu tanımlarda, coğrafyaya konu olan bilgilerin toplanmasından bu bilgilerin üretilmesine kadar geçen süreçte bir takım mekansal analitik işlemlerin gerçekleşmesi için bilgisayarın bir araç olarak kullanılması ve tüm bunların ancak bir sistem dahilinde sağlanabileceği vurgulanmaktadır.
CBS; araştırma, planlama ve yönetimdeki karar verme yeteneklerini artırmak ve ayrıca zaman, para ve personel tasarrufu sağlamak amacıyla coğrafya ile ilgili grafik ve grafik olmayan verilerin çeşitli kaynaklardan toplanması, bilgisayar ortamında depolanması, işlenmesi analiz edilmesi ve sunulması fonksiyonlarını bütünleşik olarak yerine getiren donanım, yazılım, coğrafi veri ve personel bileşenlerinden oluşan bir bütündür [ Aronoff, 1993].
CBS, en basit ifade ile coğrafi verileri saklayan, sorgulayan ve kullanan bir bilgi sistemidir.
2.3.1. CBS tanımı ve tarihçesi
Araştırma, planlama ve yönetimdeki karar verme yeteneklerini arttırmak ve ayrıca zaman, para ve personel tasarrufu sağlamak amacıyla coğrafi varlıklara ilişkin grafik ve grafik olmayan verilerin çeşitli kaynaklardan toplanması, bilgisayar ortamına aktarılması, depolanması, işlenmesi, “analizi” ve sunulması fonksiyonlarını bütünleşik olarak yerine getiren donanım, yazılım, coğrafi veri ve personel bileşenlerinden oluşan bir bütündür [Taştan, 1991].
Bir başka ifadeyle; büyük ölçüde bilgiyi işlemek, göstermek, harita üretmek, analiz etmek ve modellemek için, grafik harita özelliklerine sahip coğrafi referanslara veriler arasında bağlantı kuran ve depolayan bir bilgisayar sistemidir [Antenucci ve ark., 1991].
CBS benzeri düşünceler ilk olarak konulu haritalardan veri alınmasıyla başlamış ve bu haritalardan alınan veriler başka bir haritaya aktarılarak yeni bilgiler üretilmiştir.
İlk olarak, 1912 yılında, Düsseldorf bu şekilde sınıflandırılmış ve aynı yıl, Billerica’da (Massachusetts), trafik akışı ve arazi kullanım planına ait 4 haritalık bir veri seti üretilmiştir. Bu kavramlar daha geliştirilerek 1922 yılında, Concaster (İngiltere) kasabasının genel arazi kullanımını ve trafik akışını eş çizgiler halinde gösteren haritaları hazırlanmıştır. Aynı şekilde, 1929 yılında “Survey of New York and Its Environs = New York ve Çevresinin Etüdü” haritası hazırlanmış ve ayrıca
nüfus ve arazi değerleri de üst üste çakıştırılan haritalarla temsil edilmiştir [Gediklioğlu, 2000].
Jacqueline Trywhitt tarafından yazılan ve 1950 yılında İngiltere’de yayınlanan, Town and Country Planning Textbook kitapta, “Survey for Planning - Planlama İçin Etüt” isimli bir bölüm dönüm noktasını oluşturmuştur. Arazi yükseltileri, yüzey jeolojisi, hidroloji, toprak drenajı ve çiftlik arazileri olmak üzere dört veri tipi “arazi özellikleri” adı altında tek bir haritada bir araya getirilmiştir. Yazar, değişik özelliklerin haritalarda nasıl aynı ölçekte çizilebileceğini ve bu değişik özellikler kullanılarak kopyalarının nasıl çıkarılacağını ve çakıştırılacağını tanımlamıştır.
Böylece günümüzün CBS programlarında kullanılan haritaların çakıştırma tekniği keşfedilmiştir. Bununla birlikte, o yıllarda, arazi analizleri ve sunumlarda kullanılmak için harita bindirme tekniği doğal olarak şeffaf kağıtlar kullanılarak yapılmaktaydı. 1969 yılında, “Design with Nature” adlı kitabında Ian McHarg konumların bulunmasına yardım etmek amacıyla her katmanı karartılmış şeffaf bindirmelerle, New York’un Staten adasında çoklu yerleşim-kontrol etmenlerinin çözümünü tanımlamıştır [Gediklioğlu, 2000].
Bir CBS; donanım, yazılım, coğrafi veri ve personelin, coğrafi olarak referanslaşmış bütün verilerin, etkili bir şekilde tutulması, depolanması, işlenmesi, analiz edilmesi ve gösterilmesi için dizayn edilmesidir [ESRI, 1994].
Bir CBS’nin ilk hedefi, mekansal veya coğrafi olarak referanslaşmış veriyi işlemektir. CBS’nin başka bir tanımı da; büyük ölçüde bilgiyi işlemek, göstermek, harita üretmek, analiz etmek ve modellemek için, grafik harita özelliklerine sahip coğrafi olarak referanslaşmış veriler arasında bağlantı kuran ve depolayan bir bağlantı sistemidir [Antenucci ve ark., 1991].
2.3.2.CBS’nin fonksiyonları
CBS, yeryüzü şekillerini ve yeryüzünde gelişen olayları haritaya dönüştürmek ve bunları analiz etmek için gerekli olan bilgisayar destekli araçlardan oluşan bir sistem
olarak algılanmaktadır. CBS teknolojisi ortak veri tabanlarını birleştirme özelliğine sahiptir. Örneğin, haritaların sağladığı görsel ve coğrafik analiz avantajları sorgulama ve istatistiksel analizler olarak kullanıcıya sunulur. Bu özelliği bakımından, CBS diğer bilgi sistemlerinden farklıdır. Bunun bir sonucu olarak, CBS, hizmet alanındaki olayların tanımlanmasında ve ileriye dönük tahminlerde bulunarak stratejik planların yapılmasında kamu ve özel sektör tarafından oldukça yoğun bir şekilde kullanılmaktadır.
Her ne kadar harita yapımı ve coğrafik verilerin analizi yeni bir işlem değilse de, CBS bu tür işlemleri olduğundan daha iyi ve hızlı yapabilmektedir. Coğrafi bilgi sistemlerindeki teknolojik gelişmelerden önce sadece belli kişiler coğrafik bilgiyi karar-verme ve problem çözmede kullanmaya ihtiyaç duymuştu. Oysa bugün, CBS bütün dünyada, büyük yatırımlara konu olmakta, yan mesleki kuruluşlarda bilhassa endüstri alanında birçok kişiyi iş sahibi yapmakta; temel eğitim okullarında, üniversite ve özel sektör kuruluşlarında gereğinde özel kurslarla öğretilmektedir.
Dolayısıyla konum bilgisi kullanan kişilerin coğrafik bilgiye olan ilgileri ve konumsal verilerle çalışmalar her geçen gün daha fazla olmaktadır.
Şekil 2.1. Coğrafi bilgi sistemlerinin temel fonksiyonları [Yomralıoğlu,2000]
Tüm bu gelişmelerin temelinde Yomralıoğlu (2000)’e göre CBS’nin diğer sistemlerden farklı olarak sahip olduğu fonksiyonlar yukarıda Şekil 2.1’de gösterilmiştir.
2.3.3.CBS’nin bileşenleri
CBS’nin temel fonksiyonların yerine getirebilmesi için Şekil 2.2 deki gibi en az beş ana unsurun bir arada olması gerekir. Bunlar CBS nin bileşenleri olarak isimlendirilen, donanım, yazılım, veri, insanlar ve yöntemlerdir.
Şekil 2.2 Coğrafi bilgi sistemlerinin temel bileşenleri [gislab.ktü, 2006]
2.3.4.CBS’nin kullanım amaçları ve uygulama alanları
Kurum (1997) CBS’nin temel kullanım amaçlarını şu şekilde tanımlamaktadır;
a- Uygun yer seçimi (Yoğun kullanımların olduğu bir yerde banka seçimi) b- Optimum güzergah belirleme
c- Optimum koridor belirleme d- Modellendirme ve simulasyon
e- Kaynak tahmini ve yönetimi coğrafi bilgi üretimi’dir.
Coğrafi verinin tanımının genişliği hatırlanırsa CBS uygulama alanlarının da buna bağlı olarak uzun bir liste oluşturabileceği sonucuna varılır. “Ne kadar kullanıcısı varsa CBS’nin o kadar değişik kullanımı vardır” denilmektedir. Bununla beraber daha yakın bir inceleme ile CBS teknolojisinin kullanılmakta olduğu dokuz temel uygulamanın varlığı ortaya konulmaktadır [Hanigan, 1990]. Bu uygulamalar;
• Tesis ve Demirbaş Envanteri
• Coğrafi Veri Toplama ve Üretimi
• Harita ve Plan Basımı
• Kaynak Tahsisi
• Rota ve akış Optimizasyonu
• Rota Seçimi ve Navigasyon
• Tesis Konum Planlaması
• Yeraltı ve Yerüstü Değerlendirmeler
• İzleme ve Gözleme
2.3.5.CBS’de veriler
Harita bilgisi olarak nitelendirilen, konuma bağımlı grafik ve grafik olmayan yazılı bilgilerin bir sistem içerisinde bütünleştirilmesi ile ortaya çıkan CBS bilgiye hızlı ve sağlıklı ulaşım imkanı sağlamaktadır.
CBS’de veri iki şekilde tarif edilmektedir; mekansal veriler ve mekana ait sözel verilerdir.
Mekansal Veriler
Nehirler, göller, yollar, jeolojik oluşumlar, orman türü, yerleşmeler, meteorolojik oluşumlar vb.
• Vektörel (nokta,çizgi, çokgen)
• Grid (Hücre) mekan üzerindeki verilerin düzenli dizilmiş karelere (pixel) aktarılmasıdır.
Mekana Ait Sözel Veriler
Mekansal verilere ait öz nitelik bilgileridir.
2.3.6.CBS’nin alt bölümleri
CBS, çeşitli alt bölümlerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları,
• Emniyet Bilgi Sistemi
• Çevresel izleme Bilgi Sistemi
• Tapu-Kadastro Bilgi Sistemi
• Ulaşım Bilgi Sistemi
• Toprak Bilgi Sistemi
• Kent Bilgi Sistemi
• Kaynak Yönetimi Bilgi Sistemi
• Meteoroloji Bilgi Sistemi
• Orman Bilgi Sistemi
• Arazi Düzenleme Bilgi Sistemi şeklinde sıralanabilir [akropol muhendislik, 2007];
CBS’nin kent bazında uygulaması olan KBS ülkemizdeki yerel yönetimlerde yaygın olarak kullanılan bir bilgi sistemini oluşturmaktadır.
3.KENT BİLGİ SİSTEMLERİ (KBS)
KBS, kentsel faaliyetlerin yerine getirilmesinde optimum karar verebilmek için ihtiyaç duyulan planlama, altyapı, mühendislik, temel hizmetler ve yönetimsel bilgileri hızlı ve sağlıklı bir şekilde irdelemek amacıyla oluşturulan, coğrafi bilgi sistemlerinin kent bazında bir uygulaması olan konumsal bilgi sistemlerinden biridir [Yomralıoğlu, 2000].
Kent ve kentliye ait bilgilerin belirli yöntemlerle toplanması uygun yazılım ve donanımlar kullanıp bir veri tabanına aktarılması, veriler arasındaki ilişkilerin kurulması, yönetilmesi ve doğru sorgulamalar oluşturup analizlerin yapılarak kentin her türlü ekonomik, sosyal, kültürel, idari ve diğer hizmetlerinin en iyi şekilde gerçekleştirilmesini sağlamak amacı ile kurulan sistemlerdir.
KBS, bir şehrin bilgilerinin birbirleri ile ilişkili olarak ve istenildiği anda ulaşılabilecek şekilde düzenlenmesi, altlık haritaların oluşturulması, gerekli donanım ve personel altyapısının oluşturulması ve bu sistemin ayakta kalabilmesi için gerekli koordinasyonun oluşturulması olarak genel anlamda ifade edilebilir. Mekana dayalı verilerin girişi, saklanması, yönetimi, analizi ve çıktılarının alınması işlerini bilgisayar ortamında yapabilen konumsal bilgi sistemidir.
KBS’ye yönelik sistemin temel amaçlarının ne olduğu, sisteminin kapsamı, sistemin kurumundaki gerekli parametreler ve sistemin temel girdi verilerinin ne olduğu ayrıca sistemin neler kazandıracağı, sistemde karşılaşılan temel sorunlar ve kurulumundaki kıstaslar KBS’nin daha iyi anlaşılmasında önem taşımaktadır.
3.1.KBS’nin Kurulum Amaçları
KBS’nin temel amacı; özellikle planlama ve hizmet amaçlı yatırım çalışmalarında yerel yönetimlerin optimum kararlara ulaşabilmesi için doğru-karar verme kapasitesini arttırmak, bu yatırımlara kentlilerin top yekun katılımını sağlamak ve kentliye çağdaş anlamda etkin hizmetler sunulmasına yardımcı olmaktır. Dolayısıyla
KBS, bilhassa kentsel hizmetlerin yerine getirilmesinde yerel yöneticiler için önemli bir karar-destek sistemidir [mngbilgisayar, 2005]. Bu çerçevede kent bilgi sistemi ile,
• Yerel yönetimlerin ve diğer kurumların gelirlerinin arttırılması ve kayıplarının önlenmesi
• Kentin bugününü ve yarınını yaşayacak insanların ihtiyaçlarının tespiti, plan- laması ve karşılanabilmesi
• Kamu hizmetlerin iyi bir şekilde planlanması, yönetilmesi ve denetlenmesi
• Mevcut sorunların hızlı, doğru ve ekonomik bir şekilde çözülmesi
• İl gelişiminin kontrol altında tutularak istenilen şekilde yönlendirilebilmesi
• Hızlı, doğru ve ekonomik üretimin sağlanması
• Kadastro ve imar sorunlarına ileriye dönük kalıcı çözümler getirilmesi
• Sosyal yapının güçlendirilmesi
• Tüm bu iş ve işlemlerin elektronik ortamda gerçekleştirilmesi mümkündür.
3.2.KBS’nin Temel Öğeleri ve Kapsamı
KBS’nin birinci temel öğesi, belediye sınırları içinde yaşayan kentlilerin nüfus, mülkiyet, uğraş ve vergi bilgilerinin toplandığı kentli kütüğüdür.
İkinci temel öğe ise, kentin topoğrafik özelliklerini yansıtan halihazır haritalar, mülkiyet durumunu yansıtan kadastro haritaları ve şehir planlamasını temsil eden imar planları ile kentin altyapı bilgilerinin bilgisayar ortamında yer aldığı grafik kütüğüdür.
KBS’yi oluşturan temel girdi verileri aşağıda başlıklar halinde verilmiştir. Bunlar;
a) Topoğrafik veriler : 1-Geometrik veriler 2-Tanımsal veriler b) Tüzel veriler:
1- Taşınmazların sınır ve yüzeyi 2- Taşınmazların mülkiyet bilgileri 3- Taşınmazların değeri
c) Teknik donanım verileri:
1- Su ve kanalizasyon verileri 2- Hava gazı, doğal gaz verileri 3- Telefon, telgraf, TV tesisleri 4- Enerji tesisleri
5- Trafik tesisleri 6- Endüstri tesisleri 7- Ticaret alanları 8- Konut alanları
d) Doğal kaynak ilişkili veriler:
1- Jeolojik yapı
2- Ağaçlar ve bitki örtüsü 3- Su kaynakları, su miktarı 4- İklim
e) Doğayı etkileyen etmenler:
1- Kirlilik 2- Gürültü
3- Çevre kirletici diğer etmenler f) Ekonomik ve sosyal veriler:
1- Taşınmazların kullanımları 2- Taşınmazların imar bilgileri 3- Trafik ve ulaşım bilgileri 4- Sağlık hizmetleri verileri 5- Eğitim, kültür hizmet verileri 6- Nüfus bilgileri
7- İstihdam bilgileri
Ayrıca KBS kapsamındaki veri kavramlarından hem mekansal konuma ilişkin grafik ve sözel bilgiyi, hem de bu bilgilerin kendi içlerindeki ve karşılıklı ilişkiler
anlaşılmalıdır. Bu ilişkiler kullanılarak grafik bilgilerden sözel bilgilere, sözel bilgilerden de grafik bilgilere ve diğer sözel bilgilere ulaşabilmek mümkün olabilmektedir. KBS veri tabanında amaçlanan hizmetlerin yerine getirilebilmesi için aşağıda ana başlıklar altında sıralanmış, KBS yazılımı ile desteklenen, sorgulanabilen grafik ve sözel bilgilere veya bilgi katmanlarına ihtiyaç vardır.
Grafik Bilgiler;
• Güncel halihazır harita bilgileri
• Güncel kadastral harita bilgileri
• İmar planı bilgileri
• Plan, proje ve vaziyet planı bilgileri
• Plan tadilatı bilgileri
• İmar durumu düzenlemesine dair bilgiler
• İmar uygulamasına dair bilgiler
• Yol ulaşım ağı plan proje bilgileri
• Toplu taşıma planı, güzergah bilgileri
• Alt yapı, tesis, harita, plan, proje bilgileri
• Çevre, bahçe, park, düzenleme, koruma, plan, proje bilgileri
• Çevre kirlilik harita ve proje bilgileri
• Sit ve koruma alanı bilgileri
• Araç takip proje bilgileri
• Yapılaşma takip bilgileri
• Bina alım ve revizyon bilgileri
Sözel Bilgiler;
• Mülkiyet (tapu kayıt) bilgileri
• Emlak-Çöp vergisi beyan ve tahsilat bilgileri
• Elektrik, su, doğal gaz kullanıcıları adres bilgileri
• Arazi kullanım bilgileri
• Planlama ve plan karar bilgileri
• İmar durum bilgileri
• Hizmet ve iş sektörü ile ilgili bilgiler
• Bina kullanım ve numarataj bilgileri
• Yapı izin bilgileri
• İskan izin bilgileri
• Gayri sıhhi müessese izin bilgileri
• Kaçak yapı ve yapılaşma takip , tespit bilgileri
• Tarihi, turistik, yeşil doku envanteri
• Sit ve koruma alanı karar bilgileri
• Park, bahçe, ağaçlandırma bilgileri
• Ulaşım envanteri
• Altyapı tesis plan, proje ve uygulama bilgileri
• Belediye gelir ve gider (bütçe) takip bilgileri
• Belediye işletme ve iştirakleri bilgileri
• İtfaiye hizmet bilgileri
• Personel bilgileri
• Makine ikmal, araç-gereç parkı, araç takip bilgileri
• Yasa, yürütme ve yönetim bilgileri
KBS modelinde bulunması gereken temel bilgiler olarak şunlar seçilmiştir; Mahalle, sağlık, eğitim, güvenlik, ibadethane, ticaret, kültür, yeşil alan, dinlenme tesisi, topoğrafya, dere, imar durumu, bina, yol ve sokak, ulaşım merkezi, ulaşım hattı, jeoloji ve altyapı (Şekil 3.1).
Şekil 3.1.KBS’nin katman tipleri [Reis ve Yomralıoğlu, 2005 ]
Bu öğelerin tümleşik bir biçimde kullanılması ile başta imar hizmetleri olmak üzere, temel altyapı hizmetleri, şehir planlama hizmetleri ve vergi yükümlülükleri ile ilgili diğer çalışmalar da daha etkin, daha hızlı ve çağdaş bir biçimde yerine getirilecektir [Haşal, 1999].
3.3.KBS’nin Kurulması İçin Gerekli Parametreler
Kentlerde hizmetlerin daha etkin yapılması amacıyla kurulmakta olan KBS’nin istenilen düzeyde çalışıp arzu edilen sonuçları verebilmesi için sistemin kurulmasında gerekli olan sistem tasarımının ileriye dönük olarak yapılması gerekmektedir. Sadece belirli bir period için ve belirli amaçlarla sınırlı kalan projenin tasarımında gerekli önlemler baştan alınmadığı takdirde veri tabanının kullanımı projenin geliştirilmesi aşamasında sorun yaratacaktır. Bu da, hızlı gelişen gereksinimler ve teknoloji karşısında yetersiz kalacağından, KBS’nin yeniden tasarımı ve oluşumu gibi işlemlerin tekrarlanması gerekecektir [Tecim, 2001].
İ İMMAARR YOYOLL BİBİNNA A MAHALLE
ULULAAŞŞIIMM MMERERKKEEZZLLEERRİİ ULAŞIM HATLARI DERE
JEOLOJİ ALTYAPI TOPOĞRAFYA
PAFT A İNDEKSİ GÜVENLİK, SAĞLIK, EĞİTİM, VB KURUMLAR
Bu çerçevede bir kentte veya yerleşimde KBS kurulması için gereken parametreler aşağıdaki gibidir.
• Kentin tamamının kadastrosu yapılmış olmalıdır.
• Kentin tamamının 1:5 000 ölçekli nazım imar planı ve 1:1 000 ölçekli uygulama imar planı yapılmış olmalıdır.
• Kentin tamamının numarataj haritası yapılmış ve zeminde numarataj uygulanmış olmalıdır.
• Kentin tamamının halihazır imar haritası yapılmış olmalıdır.
• Kentin tamamının su, kanalizasyon, elektrik, telefon, ulaşım ve sinyalizasyon şebekesi çıkarılmış, numarataj haritası üzerine işlenmiş olmalıdır.
• Kent nufusu ve nufusun tüm özellikleri tespit edilmiş olmalıdır.
• Kentin ekonomik yapısı ve kent içi dağılımı tespit edilmiş olmalıdır.
• Kent içi ve ulusal ulaşım durumu tespit edilmiş olmalıdır.
Kentin bu günü ve geleceği için doğru planlamaların yapılarak öncelik sırasına göre uygulanabilir doğru kararların alınabilmesi için kent bilgi sistemi nasıl olmalıdır? Bu kapsamda KBS;
• Kent bilgi sistemi herkese açık olmalıdır.
• Kent bilgi sistemine kolayca ulaşılabilmeli ve veriler kolayca alınabilmelidir.
• Kent bilgi sistemi sürekli olarak güncelleştirilmelidir.
• Kent bilgi sistemi için öncelikle veriler hazırlanmalıdır.
• Verilerin kullanımına uygun yazılım ve donanım seçilmelidir.
• Kent bilgi sistemi içinde bulunan her kuruma ait bilgiye ihtiyacı olan diğer kurum, kuruluş ve kişilere kolayca ulaşılabilmeli, bu bilgileri kullanabilmelidir.
• Kentte yaşayan herkese bir kimlik numarası verilmeli, kişilerin tüm kurum ve kuruluşlardaki işlemleri bu kimlik numarasına göre kaydedilmeli ve bu numara üzerinden takip edilmelidir.
• Bilgilerin güncelleştirilmesi, kullanılabilir veri haline getirilmesi, kurumların kısa, orta ve uzun vadeli yatırım programlarının kent bilgi sistemi içinde takip
edilmesi kurumlararası koordinasyonun sağlanması konularında kurumlar arası iş birliği mutlaka sağlamalıdır.
3.4.KBS’nin Sağladığı Kazanımlar
KBS sayesinde hizmetlerin doğru ve hızlı bir şekilde yürütülebilmesi için karar vericilerin bu sistemden çıkacak doğru analiz ve sorgulamalara ihtiyaçları vardır. Bu çerçevede kent bilgi sistemi ile elde edilen kazanımlar şunlardır;
• Kent yöneticilerinin kenteilişkin daha hızlı ve doğru kararlar vermesinin sağlanması
• Zaman ve emekten tasarruf sağlanması
• Hizmet kalitesinin artması
• Ekonomik kazancın artması
• Kentin imar dokusunun düzenlenmesi ve yönlendirilmesinin sağlanması
• Daha güvenli bir kent hayatının sağlanmasıdır.
Yukarıda belirtilen hususlar, KBS’nin daha güvenli ve çağdaş bir kent hayatına sağlayacağı katkılara verilebileceklerden örneklerden sadece birkaçıdır. Bunun yanında,
• Kentin planlı gelişiminin yönlendirilmesi sağlanır.
• Kentin alt ve üst yapı şebekelerinin bakım, onarım ve yenilenmesi için zamandan ve maliyetten tasarruf sağlanır.
• İmar, kadastro, yapı ruhsatı, vergi, ceza vs. hizmetleri hızlandırılır ve kolaylaştırılır.
• Emlak vergisinin,kontrolünü sağlayarak vergi kayıplarını en aza indirilir.
• Kamulaştırma haritalarının çıkarılması ve toprak değerine ilişkin bilgilerin her an sorgulanması sağlanır.
• Kentin sosyo-kültürel gelişimi izlenerek fiziksel planlama çalışmaları yönlendirilir.
• Yangına duyarlı bölgeler göre ulaşımda en kısa güzergah seçimleri yapılır.
• Kent ulaşım sistemi daha rasyonel halde planlanır.
• Binaların uydu görüntüleri ile çakıştırması yapılarak kaçak yapılaşmanın kontrolu yapılabilir.
• Cadde ve sokaklardaki direkleri görebilir, sinyalizasyon yeri ve düzenlemeleri yapılabilir.
• Nüfus yoğunluğu, sayısı, dağılımı hesaplanabilir.
KBS ile sağlıklı bilgiye hızlı erişim sağlanacağından, kentsel faaliyetlerin yerine getirilmesinde ve bir çok karmaşık konumsal problemin çözümünde de KBS’den faydalanılmaktadır. Bu kapsamda KBS’nin kazandıracakları dört başlık altında maddeler halinde belirtilmiştir;
Bilgi yönünden;
• Bütünsel bir merkezi yapının oluşturulması sağlanır,
• Bilginin tek bir kaynaktan ve doğru bir biçimde güncellenmesi sağlanır,
• Bilgiyi anlaşılabilir kılar, basitleştirir,
• Bilgilerin güvenliği ve güvenirlirliği sağlanır,
• Kullanılan bilgilerin doğruluk ve hassasiyetinde artış sağlanır,
• Bilginin tek bir yapıda, standart olması sağlanır.
Kent planlama yönünden;
• Etkin bir yönetim, sorgu ve kontrol mekanizması kazandırır,
• Yerel yöneticilere, plancılara ve diğer mesleki gruplara yeni bir bakış açısı ve geniş ufuklar kazandırır,
• Şehir gelişimi ile ilgili geleceğe yönelik planların yapılması sağlanır ve mevcut durumun analiz edilmesi kolaylaşır ve görselleşir,
• Kaçak yapılaşmanın tesipiti ve takibi kolaylaşır.
Kullanıcı yönünden;
• Kullanıcı hatalarının en aza indirgenmesini sağlanır,
• Veriye ulaşım kolay olduğu için zamandan tasarruf sağlanır,
• İstenilen bilgiye basit sorgular ile kısa zamanda doğru bir biçimde ulaşılır.
Yönetim yönünden;
• Önemli kent unsurlarının tek bir ekranda tümüyle görüntülenebilmesi sağlanır,
• Daha iyi kaynak yönetimi oluşturulur,
• Birimler arası koordinasyon ve uyum artışı sağlanır,
• Daha iyi karar destek sistemi oluşturulur,
• Yerel yönetimlere güven, saygınlık ve prestij sağlar,
• Yerel yönetimler ile halk arasında iletişimi ve etkileşimi en üst seviyeye çıkarır,
• Mekana dayalı gelirlerini en üst seviyeye çıkarır.
Tüm bu bilgiler çerçevesinde KBS’nin yararlarını üç ana grupta toplamak mümkün olmaktadır: Verim, etkinlik/geçerlilik ve şeffaflık. Bu faydalar bilgi paylaşımı, hızlı veri işleme, zaman-maliyet oranı, güncel bilgi bulması ile karar verme işlemindeki tutarlılık ve faaliyetlerle ilgili bilgilerin açık olmasını sağlamaktadır. Bunun sonucunda da hız ve emek, ekomik kazançlarla birlikte, şeffaflık ve manevi rahatlık, gerçekçi yaklaşım, verim artışı, ürün ve işlem niteliğinin artması sağlanmaktadır.
Bir KBS’nin başarılı bir uygulamaya sahip olması için kullanılabilir ve yaygın bir yapıya sahip olması gerekmektedir. Bu iki özellik temelde iki farklı kullanıcıya dayanmaktadır:; Vatandaşlar ve belediye çalışanları. Daha önce bahsedilen internet ve intranet yapılarının sağlamlığı internet ile vatandaşların, intranet ile belediye içi ve belediye ile ortak çalışmalar yapan kurumların sistemi maximum kullanımına işaret edecektir.
3.5.KBS’de Karşılaşılan Temel Sorunlar
KBS’de yaşanılan temel sorunlar 6 başlık altında toplanabilir. Bu sorunlar, yönetim, bütçe, organizasyon eksikliği, numarataj eksikliği, mevcut altyapı bilgi eksikliği ve standardizasyon eksikliği başlıkları altında incelenebilir.
Yönetim
Bir KBS uygulamasının başarılı olabilmesinin öncelikli şartı; kurumsal desteğin kazanılmasıdır. Kurum desteğinin kazanılabilmesi için, öncelikle kent idarecilerinin sistemin gerekliliğine ve yararlılığına olan inançlarının tam olması ve sorumluların tam bir uyum içerisinde çalışması gerekir. Ancak bunun sağlanamadığı durumlar da söz konusudur. Örneğin bazı yöneticiler yeniliklere açık bir yapıya sahip olmayıp, KBS uygulamasının önünde ciddi bir engel oluşturabilirler. Bu tür sorunların aşılabilmesi için pilot proje uygulamaları ile kurumsal kazançların somut şekillerde ortaya konularak kent bilgi sistemi hususunda kurumsal bazda bir kamuoyu oluşturulması gerekir.
Bütçe
Bir çok durumda, yöneticiler sistemin yararlılığına ve uygulanması gerektiğine tam olarak inanırlar, ancak gerekli olan finansmanı sağlamakta güçlük çekebilirler.
Çünkü KBS başlangıç aşamasında pahalı bir yatırımı gerektirir. Ancak, uzun vadede sistemin sağlayacağı ekonomik kazanç, başlangıç aşamasındaki bu gideri karşılayabilecek hatta kâra dönüştürebilecek biçimdedir. Bu açıdan bakıldığında, KBS’nin uygulanabilmesi için bütçe ihtiyacının sağlanması yerel yönetimlerin önündeki önemli sorunlardan biri olarak gözükmektedir.
Organizasyon eksikliği
Büyükşehir Belediyesi olan yerlerde, 3030 sayılı yasa gereği; AYKOME yönetmeliği ve kararları veri paylaşımı ve koordinasyon konusunda yasal bir zorunluluk getirmektedir. Bunun dışında Belediye İmar Yönetmeliğine eklenecek maddeler ayrı bir yasal zorunluluk oluşturabilmektedir. Belediyeler bünyesindeki birimlerine bakıldığında, bunların tamamına yakınının diğer birimlerden bağımsız, yalnızca kendine özgü işlevlerini yerine getiren birimler oldukları gözükür. Bunun bir sonucu olarak da ortak kullanılan bazı bilgi/verilerin her birimde bağımsız olarak oluşturulup kullanıldığı düşünülürse, veri tekrarı ve önemli bir zaman/emek israfının ortaya
çıktığı görülür. Bu sorunun giderilmesi ve yerel yönetimlerin kurumsal ve teknolojik gelişmelere paralel olarak büyüyebilmesi için, mutlaka kurum bünyesinde yeni yapısal bir re-organizasyona ihtiyaç vardır. Buna göre işlem adımları ve iş tarifleri yapılarak, idari yapının görevleri yeniden ve açık bir şekilde belirlenmelidir.
Numarataj eksikliği
KBS çalışmalarında, pratikte karşılaşılan önemli bir sorun da, özellikle yeni yerleşim alanlarında, kent bünyesindeki bazı cadde ve sokaklara isim verilmemiş olması, bir cadde veya sokağın nereden başlayıp nerede bittiğinin tam olarak bilinememesi veya kapı numaralarının yönetmeliklere uygun olarak verilmemiş olmasıdır. Yine numaratajla ilgili bir diğer sorun da, bina kapı numaralarının grafik haritalar üzerine işlenmemiş olmasıdır. Böylece harita ile adres bilgileri arasında bir kopukluk söz konusudur.
Mevcut altyapı bilgisi eksikliği
Tablo bilgileri yanında, KBS’nin en önemli veri kaynaklarından biri de grafik veriler, yani güncel haritalardır. Yerel yönetimlerin hemen hemen tamamında bu verilerin büyük bir kısmı mevcuttur. Ancak, içme suyu, kanalizasyon, atık su, doğal gaz gibi altyapıya ait bazı grafik veriler yine yerel yönetimlerin büyük çoğunluğunda mevcut değildir veya mevcut olsa bile KBS’de kullanılabilecek hassasiyete sahip değillerdir.
Bu nedenle altyapıya yönelik tüm faaliyetlerde detaylara ilişkin konum bilgilerini edinme zorunluluğu olmalıdır. Dolayısıyla altyapıya ilişkin ihale şartnamelerinin bu eksikliği giderecek şekillerde profesyonelce hazırlanması gerekir.
Standardizasyon eksikliği
Ülkemizde KBS uygulamalarının henüz yeni olmasından kaynaklanan nedenlerden dolayı, gerek verilerin temini ve kullanımı gerekse sistem bütününde bir standardizasyon eksikliği mevcuttur. Bu eksiklik halen devam eden KBS tabanlı proje çalışmalarında hissedildiği gibi, gelecekte KBS’lerin bir bütün içinde
değerlendirilmesi gündeme geldiğinde de kentsel bilgilerin paylaşılmasında önemli bir sorun olacaktır.
Personel eğitim eksikliği
KBS merkezi personeli başta olmak üzere; su ve kanalizasyon idaresi, nazım plan dairesi, imar dairesi, fen işleri dairesi, harita dairesi, ilçe belediyeleri, Aykome şubesi, kadastro müdürlükleri personeline ve sisteme öncelikle katılacak diğer birimlerde yer alan personelde eğitim eksikliği mevcuttur. Bu çerçevede öncelikle bu birimlerde yer alan personelin sistemli bir eğitim programı uygulanması gerekmektedir.
4. TÜRKİYE’DEKİ KBS
Gelişmiş ülkelerde coğrafi/kent bilgi sistem kullanımı bölge özellikleri, kaynakları, ulaşım, ekonomik ve kültürel dağılım verilerinin erişimi, gerçek zamanlı hava verilerinin erişimi gibi uydu bağlantılı verilerden elde edilen bilgilere ulaşım konularında detaylı veri tabanları ile kullanıcılara açılmaktadır.
Bir kent plancısı eğer kentine ait bir proje gerçekleştirilecekse, kente ait detay bilgilerine veya mevcut proje örneklerine internet üzerinden kolayca erişebilmektedir. Kentle ilgili ekonomik, kültürel, ulaşım, kentsel alan kullanımı, konut sayısı ve iş imkanı oranı gibi kent planlamaya yön veren bilgiler değerlendirilerek bölgenin bir analizi yapılmakta ve buna göre tasarımcılar/plancılar söz konusu bölgenin bir planını oluşturmaktadır.
Özellikle “sayısal kentler” olarak adlandırılan, NewYork, Amsterdam, Helsinki, Toronto, Londra, Kyoto kentlerinde temelde yukarıda sözü edilen bilgi kullanım anlayışı mevcuttur ve veriler güncel olarak kullanıcıya internet üzerinden de sunulmaktadır[Ishida, 2000].
Türkiye’de ise KBS kullanımı 1990’lardan sonra yaygınlaşmaya başlamış ve henüz yeni gelişmekte ve belediyeler tarafından önemi yeni anlaşılmaktadır.
4.1.Türkiye’de KBS Süreci
Dünyada 1960 yıllardan bu yana karar destek amaçlı kullanılan KBS ülkemizde ancak 1990’lardan sonra belediyeler tarafından yavaş yavaş ilgi görmeye başlamıştır.
Bu dönemden itibaren sayısal harita üretimi hız kazanmış ve belediye personeli kent bilgi sistemi konusunda bilgi sahibi olmaya başlamıştır. Belediye birimleri birbirinden kopuk da olsa birim içindeki işlerini sayısal ortamda gerçekleştirmeye başlamıştır. Bu çerçevede kent bilgi sistemine yatırım yapmak için gerekli alt yapı oluşturulmuştur.
Ülkemizde, KBS uygulamaları özellikle Büyükşehir belediyeleri tarafından ilgi görmekte, farklı uygulamalar yapılmakta ve pek çok il ve ilçede de KBS’ler yapım aşamasında bulunmaktadır. KBS çalışmalarında İstanbul, İzmir, Bursa ve Ankara ilkler olarak adlandırılabilir.
4.2. Türkiye'de KBS Uygulamaları
Ülkemizde KBS bulunan belediyelere yönelik çeşitli araştırmalar bulunmaktadır. Bu çerçevede 2004 yılında TBD tarafından yapılan çalışmada belediyelerde hangi hizmet türlerinde bilgisayar kullanımına yönelik sonuçlar aşağıda verilmiştir.
Türkiye’de belediyelerin %86’sı bilgisayar, % 75’i de internet erişimine sahiptir.
Bilgi işlem birimi olan belediye oranı %15, yerel bilgisayar ağı olan belediye oranı ise % 45’tir. Belediyelerin % 63’ü, bilgisayarı olan belediyelerin ise % 73’ü bir özel şirketten hizmet desteği almaktadır. Belediyelerin iş kalemlerine göre bilgisayar kullanım oranı muhasebe işlemlerinde % 70, bütçe sisteminde % 67, personel işlemlerinde % 54, hizmet yönetimi amaçlı olarak (su, katı atık) % 43, ve son olarak imar yönetiminde %12 oranındadır [TBD, 2004-2].
Belediyelerin İş ve İşlemlerde Bilgisayar Kullanım Oranı
70% 67%
54%
43%
12%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Muhasebe Bütçe sistemi Personel Hizmet yönetimi (su, katı atık)
İmar yönetimi
Şekil 4.1. Belediyelerin Bilgisayar Kullanım Oranı [Altıntaş, 2003]
Şekil 4.1’den anlaşılacağı üzere belediyelerin çoğu bilgisayarı hazır paket programlar vasıtasıyla en fazla mali işlemlerde, en az ise imar yönetiminde kullanmaktadır.
Ülkemizde belediyeler genelde bilgi işlem birimlerinden ve uzman personelden yoksun bir durumda bulunmaktadır. [Altıntaş, 2003].
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 2005 yılında Türkiye'deki tüm belediyelerde, KBS çalışmaları hakkında yapılan durum tespiti çalışmasında belediyelerin haritalarının sayısal ortamda olup olmadığı, numaralama bilgilerinin güncel olup olmadığı, numaralama bilgilerinin bilgisayar ortamında tutulup tutulmadığı ve numaralama bilgisinin sayısal haritalarla ilişkili olup olmadığı sorgulanmıştır. TÜİK tarafından yapılan bu araştırma, Türkiye’deki tüm belediyeler Mayıs-Ağustos 2005 döneminde 3228 belediyeye uygulanan bu çalışmada 3066 belediyeden adedinden cevap alınabilmiştir (Çizelge 4.1),
Çizelge 4.1. Türkiye’deki belediyelerdeki 2005 yılı KBS çalışmaları [TÜİK, 2006]
BELEDİYELERİN DURUMU
BELEDİYE
SAYISI % OLMAYAN
BELEDİYE SAYISI % Güncel Numaralama Bilgisi
Olan 1071 35 1995 65
Numaralama Bilgisi Bilgisayar
Ortamında Olan 241 8 2825 92
Sayısal Ortamda Altlık Harita
Olan 629 21 2437 79
Sayısal Haritalar İle İlişkili
Numaralama Bilgisi Olan 243
8 2823 92
Kent Bilgi Sistemi Olan 126 4 2940 96
Türkiye İstatistik Kurumunca 2005 yılında yapılan KBS anketine cevap veren 3066 belediyeden derlenen verilerin sonuçlarına göre, 2006 yılı itibariyle 148 belediye, 2007'de 42 belediye ve 2008'de 4 belediye KBS projesini planlamaktadır.
Grafikten de görüleceği üzere ülkemizdeki kurulmuş kent bilgi sistemi olan belediye sayısı henüz 126’dır. Bu da Türkiye’de sadece belediyelerin %4’nün kent bilgi sistemine sahip olduğunu göstermektedir.
Ülkemizdeki kent bilgi sistemleri uygulamaları iki şekilde ele alınmaktadır;
1-Sadece kendi içinde servis alanlarına yönelik KBS uygulamaları
2-İnternet üzerinden vatandaşlara ve diğer kurumlara hizmet veren KBS uygulamaları
Ülkemizde kullanılmakta olan KBS uygulamalarının daha çok belediyenin kendi servis alanına yönelik olduğu görülmektedir. Bu yüzden aynı il içinde yer alan belediyelerde dahi farklı yazılımlarla, değişik ara yüzler ve veri formatları ile bütüncül bir yapı oluşturulamamaktadır.
İnternet üzerinden KBS uygulaması bulunan uygulamalarda ise, Harita 4.1.’de görüleceği üzere 2007 yılı itibariyle ülkemizde 81 il merkezi içinde sadece 22 il merkezinde internet ortamında KBS uygulaması bulunmaktadır. Bu uygulamalardan hemen hepsi iki boyutludur. Ancak Çorum belediyesinde uygulanan KBS uygulaması diğerlerinden farklı olarak üç boyutludur. Bunun yanında Etimesgut Belediyesi, Mamak Belediyesi ve Çankaya Belediyesi gibi bir kaç ilçe belediyesinin de bu konuda çalışmaları yer almaktadır. Bu da görselleştirilmiş üç boyutlu kent bilgi çalışmalarının henüz çok yeni olduğunu göstermektedir.
İnternet ortamında KBS bulunan şehirlerin toplamı %27 iken hizmet ettiği nüfusa göre incelendiğinde internet ortamında KBS hizmeti alan nüfus sayısı TUİK 2000 yılı nüfus sayımı verilerine göre 35 996 904 kişi oduğu gözlenmektedir. Bu bağlamda Türkiye’nin 2000 yılı toplam nüfusu 67 803 927 kişi olduğu göz önüne alındığında, İnternet ortamında KBS hizmeti alan nüfusun ülke nüfusuna oranı %53 olduğu görülmektedir.
Harita 4.1. 2007 yılı itibariyle internet ortamında KBS hizmeti veren iller
4.3.Türkiye'de KBS Uygulamalarında Karşılaşılan Temel Sorunlar
Türkiye’de KBS’ni gerçekleştirmeye çalışan belediyeler, KBS’nin kurulması aşamasında çok yoğun, farklı ve karmaşık hizmetler sunulmasından dolayı bir takım sorunlarla karşılaşmaktadırlar. Ülkemizde sürdürülmekte olan KBS çalışmalarında, sistem kurulumunda ve kurulduktan sonra da olmak üzere karşılaşılan sorunlar;
verilerle ilgili sorunlar, idari sorunlar, hukuki sorunlar, koordinasyonla ilgili sorunlar ve ekonomik sorunlar olarak dikkat çekmektedir [Durduran, 2005].
Türkiye’deki kent bilgi sistemlerine ait Yomralıoğlu (2005) tarafından Ankara, İzmir, İstanbul, Bursa, Antalya ve Trabzon şehirleri için yapılan çalışmada tespit edilen sorunlar beş başlık halindedir. Bunlar;
Veri Kullanımına İlişkin Sorunlar
Ülkemizde kurulmuş olan KBS genel olarak belediyelerde kurum içi veri paylaşımı şeklinde gerçekleşmektedir. Belediyelerin kendi birimleri arasında ağın kurulu olması sebebiyle birimler arasında kolayca veri transferi yapılabilmekte ve veri
