CHP TÜRK VE AKRABA DÜNYASI KOORDİNATÖRLÜĞÜ
HAFTALIK BÜLTEN No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
Haftalık Bülten No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
İÇİNDEKİLER
SUNUM ... iii
HAFTANIN GÜNDEMİ ... 1
Orta Asya Liderleri Gayriresmi Toplantısı Yapıldı ... 1
ORTA ASYA, SİNCAN UYGUR ÖZERK BÖLGESİ, MOĞOLİSTAN ... 3
I. KIRGIZİSTAN ... 3
A. İç Politika ... 3
Askar Akayev: Soruşturmaya Yardım Etmek İçin Geldim ... 3
II. ÖZBEKİSTAN ... 3
A. Dış Politika ... 3
Özbekistan ve ABD Anlaşmalar İmzaladılar ... 3
B. Türkiye ile İlişkiler... 4
Coco-Cola Uzbekistan’ın Devlet Hissesi Türk Şirketinin Oldu ... 4
III. TACİKİSTAN ... 4
A. Dış Politika ... 4
Tacikistan AEB’e Katılmaya Acele Etmiyor ... 4
B. Güvenlik ... 4
Tacikistan’ın Güneyinde Üç Ülkenin Kapsamlı Askeri Tatbikatı Başladı ... 4
IV. TÜRKMENİSTAN ... 5
A. Dış İlişkiler ... 5
Türkiye Cumhurbaşkanı Türkmenistan Ziyaretini Erteledi ... 5
KAFKASYA ... 6
I. AZERBAYCAN ... 6
A. Dış Politika ... 6
Jirinovski Bakü’yle Kriz Yarattı ... 6
ii
Haftalık Bülten No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
II. ERMENİSTAN ... 6
A. Dış Politika ... 6
Nikol Paşinyan Yeniden Ermenistan Başbakanı Seçildi ... 6
Nikol Paşinyan İran’a Gitti ...7
III. GÜRCİSTAN ...7
A. Dış Politika ...7
Rusya Gürcistan’a Teklifte Bulundu ...7
RUSYA FEDERASYONU, UKRAYNA ... 8
A. Türkiye ile İlişkiler ... 8
Gazprom’un Türkiye Coşkusu: 7 Aylık Dönemde Yüzde 204 Artışla Rekor Kırdı ... 8
ATOR Açıkladı: Türkiye’deki Yangınlar Rus Turistlerin Talebini Nasıl Etkiledi? ... 8
Rusya’nın Tarım Ürünleri İhracatında Türkiye’nin Payı Kaça Çıktı? ... 9
Rusya: “Türkiye’ye Yangın Uçağı Satışı İçin Temaslar Devam Ediyor” .... 9
Haftalık Bülten No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
SUNUM
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’nin Doğu Avrupa, Balkanlar, Ortadoğu, Türkmeneli, Rusya Federasyonu, Kafkasya, Orta Asya coğrafyası ile ilişkilerinin geliştirilmesi maksadıyla “CHP Türk ve Akraba Dünyası Dış İlişkiler Koordinatörlüğü (CHP-TAD)”, Eylül 2020 tarihinde Genel Başkanımız Sayın Kemal Kılıçdaroğlu önderliğinde kurulmuştur.
Türk ve Akraba Dünyası tarihi, kültürel, ekonomik, siyasi ve insani ilişkiler bakımından Türkiye için stratejik bir coğrafyadır. Bu coğrafya Anadolu insanının da kökleridir.
Türkiye Cumhuriyeti ve Türk kökenli Cumhuriyetler, Türk ve akraba kökenli halkların yaşadığı ülkeler, Türk vatandaşlarının bulundukları ülkeler arasında siyasi, ekonomik, kültürel alanlarda iş birliğini geliştirici faaliyetler yürütmek ve CHP olarak politika önerileri oluşturmak CHP’nin hem Türkiye’yi daha fazla kucaklamasını hem de Türk ve Akraba Dünyası köklerine doğru açılmasını sağlayacaktır. Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Dünyası ilişkilerinde iş birliğinin güçlü alanlar olduğu gibi geliştirilmeye ihtiyaç duyulan alanlar da mevcuttur. İyi yönetilmediği takdirde Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Dünyası arasındaki iş birlikleri birer risk unsuruna dönüşebilmektedir. Bu nedenle Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Dünyası arasında varolagelen stratejik, ekonomik ve beşeri işbirliklerinin geliştirilmesi ve bu yolla risk unsurlarının ortadan kaldırılması Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Dünyası’nın çıkarınadır. Bu yönde adımların atılması ve siyasi altyapı oluşturulması açısından CHP’ye büyük görev düşmektedir.
iv
Haftalık Bülten No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
CHP-TAD’ın sembolünü Kızıl Elma seçtik. Kızıl Elma, kültürümüzde eski bir ütopyadır. Kızıl, Türkçe’nin bazı şivelerinde altın anlamına da gelen kıymetli bir renktir. Elma ise bolluk, bereket, şifa kaynağı mistik bir meyvedir. Bir olmak, birlik olmak, güçlü olmaktır. Kızıl Elma, mekâna ve zamana bağlı olmayan, varılması umut edilen idealin simgesidir. Gelecekten umutlu olmanın tertemiz heyecanıdır. Bu nedenle, 21. yüzyılın Kızıl Elma’sı başta Türkiye ve çevresi olmak üzere dünyanın barış, refah, adalet ve mutluluk içinde yaşamasıdır. Mustafa Kemal Atatürk’ün cumhuriyet ilkeleri doğrultusunda demokrasinin kurumsallaşmasıdır. Refah, adalet ve demokrasi idealleri gerçekleşene kadar çalışmaktır. Çağdaş uygarlığın ötesine geçebilmektir.
Bu maksatla CHP-TAD olarak ilgi alanımız olan bölgeye ilişkin haftalık haber bülteni ve politika notları ile faaliyetlerimize başlamış bulunuyoruz.
Haftalık Bülten No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
HAFTANIN GÜNDEMİ
Orta Asya Liderleri Gayriresmi Toplantısı Yapıldı
5-6 Ağustos 2021 tarihlerinde Türkmenistan’ın turistlik bölgesi olan Avaza’da Orta Asya Cumhuriyetlerinin 3. gayriresmi toplantısı gerçekleştirildi. Toplantıya Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan Cumhurbaşkanları, BM Merkezi Asya Özel Temsilcisi katıldılar. Toplantıda Orta Asya Cumhuriyetlerinin meseleleri, pandemiyle mücadele, çevre sorunları, ekonomi, ulaşım gibi alanlardaki meseleler, Afganistan’daki durum kamsamlı şekilde masaya yatırıldı.
Toplantıda konuşan Özbekistan Cumhurbaşkanı Şavkat Mirzioyev Taşkent’te Bölgesel Parlamentolar Forumu’nu düzenlemeyi önerdi. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Comart Tokayev ise Trans Hazar Koridoru’nun potansiyelinin güçlendirilmesinin önemine değindi. Toplantı sonunda liderler Ortak Bildiri imzaladılar. Liderler daha sonra fuar alanına geçerek bölge ülkelerinde üretilen ürünler sergilenen stantları gezdiler.
Toplantı çerçevesinde Avaza’da Ortak Asya Ekonomi Forumu yapıldı. Foruma ilgili ülkelerin bakanları, kurum kuruluş yöneticileri, iş adamları işttirak etti.
6 Ağustos tarihinde Avaza’da Merkezi Asya Kadın Liderlerinin Diyalog toplantısı düzenlendi. Toplantıda parlamentoda üstdüzey görevlerde bulunan kadın liderler, BM temsilcileri birer konuşma yaptılar.
Ziyaret çerçevesinde cumhurbaşkanları, bakanlar seviyesinde çok sayıda ikili görüşmeler yapıldı. Toplantı çerçevesinde Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman 3 Ağustos 2021
2
Haftalık Bülten No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
tarihinde Türkmenistan’a resmi ziyaret gerçekleştirdi. İki ülke cumhurbaşkanları ikili ve bölgesel meseleleri görüştüler.
Görüşme sonunda 19 anlaşma imzalandı. Rahman’ın İran Cumhurbaşkanı Reisi’nin yemin törenine katılmayıp Türkmenistan’a ziyaret gerçekleştirmesi dikkatlerden kaçmadı.
Üçüncüsü düzenlenen Orta Asya liderlerinin istişare toplantısı bölgesel meselelerin çözümü açısından önem arz ediyor.
Büyük devletlere karşı bölge menfaatını gerektiren konularda ortak tavır sergileme, uluslararası terör, uyuşturucuyla mücadele konularında işbirliği olmadan başarılı olmak imkansızdır. Bundan dolayı Orta Asya liderleri istişarelerden daha fazlasını yapmaları gerekiyor.
Haftalık Bülten No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
ORTA ASYA, SİNCAN UYGUR ÖZERK BÖLGESİ, MOĞOLİSTAN
I. KIRGIZİSTAN A. İç Politika
Askar Akayev: Soruşturmaya Yardım Etmek İçin Geldim 2 Ağustos 2021 tarihinde Kırgızistan’ın ilk Cumhurbaşkanı Askar Akayev 16 yıl sonra yeniden ülkesine döndü. 2005 yılındaki devrimden sonra Rusya’ya sığınan Akayev Kümtör altın madeni ile ilgili soruşturmaya yardımcı olmak ve diğer soruları yanıtlamak için memleketine geldiğini bildirdi. Akayev Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanı Kamçıbek Taşiyev ile verimli görüşmeler gerçekleştirdiğini sözlerine ekledi. Bu arada, Kümtör davasıyla ilgili eski Başbakan Temir Sariyev 4 Ağustos tarihinde 2 aylığına tutuklandı. 02.08.2021, Azattyk, Kırgızistan
II. ÖZBEKİSTAN A. Dış Politika
Özbekistan ve ABD Anlaşmalar İmzaladılar
4 Ağustos 2021 tarihinde Özbekistan Dışişleri Bakanlığında ABD ve Özbekistan arasında işbirliği anlaşmaları imzalandı.
Özbekistan Dışişleri Bakanı Abdulaziz Kamilov ve ABD Taşkent Büyükelçisi Daniel N. Rosenblum uyuşturucuyla mücadele, rüşvetle mücadele ve mafya örgütleriyle mücadele alanlarında işbirliği anlaşmaları imzaladılar. 04.08.2021, Centralasia, Kırgızistan
4
Haftalık Bülten No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
B. Türkiye ile İlişkiler
Coco-Cola Uzbekistan’ın Devlet Hissesi Türk Şirketinin Oldu
Coca-Cola Bottlers Uzbekistan şirketinin %51.11 hissesi 252.28 milyon dolara Coca-Cola İçecek A.Ş.’ye satıldı.
Şirketin özelleştirilmesi 2018 yılında planlanmış ama sürekli ertelenmişti. Şirket Taşkent, Nemangan ve Ürgenç’te üretim yapıyor ve ülke genelinde depolara sahip. 07.08.2021, Sputnik, Özbekistan
III. TACİKİSTAN A. Dış Politika
Tacikistan AEB’e Katılmaya Acele Etmiyor
2 Ağustos 2021 tarihinde Tacikistan Ekonomik Kalkınma ve Ticaret Bakanı Zavki Zavkizoda ülkesinin Avrasya Ekonomik Birliği’ne katılmayı şimdilik düşünmediğini, söz konusu örgüte katılmak için inceleme yapmaya, katılmanın eksi ve artılarını tartmaya devam ettiklerini bildirdi. 02.08.2021, Ozodi, Tacikistan
B. Güvenlik
Tacikistan’ın Güneyinde Üç Ülkenin Kapsamlı Askeri Tatbikatı Başladı
5 Ağustos 2021 tarihinde Tacikistan’ın güneyinde bulunan Harb-Meydan’da Rusya, Özbekistan ve Tacikistanlı 2000’den fazla askerin katıldığı kapsamlı ortak askeri tatbikat başladı.
Tacik-Afgan sınırından 25 km uzakta bulunan Harb-Meydan’da yapılan askeri tatbikatın amacı söz konusu orduların olası tehlikelere karşı koordinasyonunu sağlamaktır. Ortak askeri tatbikat 10 Ağustos’a kadar devam edecek. 05.08.2021, Centralasia, Kırgızistan
Haftalık Bülten No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
IV. TÜRKMENİSTAN A. Dış İlişkiler
Türkiye Cumhurbaşkanı Türkmenistan Ziyaretini Erteledi
5 Ağustos 2021 tarihinde Türkmenistan ve Türkiye Cumhurbaşkanları telefonda görüştüler. Görüşme sonunda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Türkmenistan’a yapacağı ziyaretini ertelediği bildirildi. Türkmenistan’da Türkiye ve Azerbaycan Cumhurbaşkanlarının katılımıyla üçlü zirve yapılması planlanmaktaydı. Ziyaretin ertelenmesine gerekçe olarak Türkiye’deki orman yangınları gösterilmesine karşılık, İstanbul’da Türkmen aktivistlerinin Türkmenistan Başkonsolosluğunda dövülmesi ve onların İçişleri Bakanlığına dilekçe vererek şikayette bulunmasının görüşmenin hemen öncesine denk gelmesi dikkat çekti. 06.08.2021, Azathabar, Türkmenistan
6
Haftalık Bülten No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
KAFKASYA
I. AZERBAYCAN A. Dış Politika
Jirinovski Bakü’yle Kriz Yarattı
Rusya Liberal Demokrat Partisi lideri Vladimir Jirinovski’nin
“Güney Kafkasya bizim etki alanımızdır” sözleri ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev için “diktatör”
demesi Bakü ile Moskova arasında diplomatik soruna neden oldu. Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, Rusya’nın Bakü Büyükelçisi’ne, Rus milletvekili Jirinovskiy’in Azerbaycan devletçiliği ve yönetimiyle ilgili sözlerinden dolayı protesto notası verdi. Jirinovski, Azerbaycan’daki iktidarı diktatörlükle suçladı, ABD Başkanı Joe Biden’ın isterse Aliyev’i iki hafta içinde devirebileceğini iddia etti. Rus politikacı, “Bu durumda, yalnızca Rusya Azerbaycan liderini kurtarabilir.
Zaten Karabağ’daki toprakların teslim edilmesi nedeniyle birçok yurttaşın “hain” olarak adlandırdığı Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ı da Rusya kurtardı” dedi.
01.08.2021, Turkrus.com, Rusya II. ERMENİSTAN
A. Dış Politika
Nikol Paşinyan Yeniden Ermenistan Başbakanı Seçildi 2 Ağustos 2021 tarihinde Ermenistan Parlamentosu ilk toplantısını düzenleyerek Nikol Paşinyan’ı yeniden Başbakan seçti. Paşinyan’ın 20 güne kadar bakanlar kurulunu belirlemesi bekleniyor. Kulislerde Dışişleri Bakanı dışındaki bakan adaylarının netleştiği belirtiliyor. 02.08.2021, Sputnik, Tacikistan
Haftalık Bülten No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
Nikol Paşinyan İran’a Gitti
5 Ağustos 2021 tarihinde Nikol Paşinyan İran’a çalışma ziyareti gerçekleştirdi. Paşinyan Tahran’da Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile görüştü. Görüşmede ikili ilişkilerin meseleleri ele alındı. Paşinyan Reisi’nin yemin törenine katıldı.
Ermenistan’dan farklı olarak Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri Reisi’nin yemin töreninde Meclis Başkanı seviyesinde temsil edildiler. 05.08.2021, Azatutyun, Ermenistan
III. GÜRCİSTAN A. Dış Politika
Rusya Gürcistan’a Teklifte Bulundu
Gürcistan’da yaşanan savaşın 13. yıldönümünde Rusya Gürcistan’a ilişkileri kurma teklifinde bulundu. Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın bu teklifine Gürcistan’da tepkiler çeşitli oldu.
İktidardaki Gürcü Rüyası Partisi lideri İrakliy Kobahidze Rusya ile diplomatik ilişkilerin kurulmasının mümkün olmadığını, ekonomik ve sosyal ilişkileri geliştirmeye hazır olduklarını bildirdi. Bazı muhalifler hiçbir surette Rusya ile ilişkilerin tesis edilmemesi gerektiğini savundular. Abhazya ve Güney Osetya her iki tarafın taviz vermek istemediği kırmızı çizgileri olarak kalmaya devam ediyor. 06.08.2021, Eho Kavkaza, Gürcistan
8
Haftalık Bülten No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
RUSYA FEDERASYONU, UKRAYNA
A. Türkiye ile İlişkiler
Gazprom’un Türkiye Coşkusu: 7 Aylık Dönemde Yüzde 204 Artışla Rekor Kırdı
Gazprom’un yıl başından bu yana doğal gaz ihracatında büyük bir artış yaşanırken, Türkiye tüm diğer alıcılara açık fark attı. Geçen yıl rekor düzeyde düşen Türkiye’nin alımının bu yıl yeniden eski yüksek seviyelere döndüğü bildiriliyor. Yıl başından bu yana Gazprom, Türkiye’ye satışlarını % 203,9 arttırdı. Bu Türkiye’yi tüm diğer alıcıların önünde “açık ara”
lider yapıyor. Ayrıca, Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, Moskova ile Ankara’nın Türkiye üzerinden gaz transitine ilişkin uzun vadeli bir anlaşmayı görüştüklerini ifade etti. 02.08.2021, Turkrus.com, Rusya
ATOR Açıkladı: Türkiye’deki Yangınlar Rus Turistlerin Talebini Nasıl Etkiledi?
Rusya Tur Operatörleri Birliği Başkan Yardımcısı Dmitri Gorin
“Orman yangınlarıyla ilgili son durum Rus turistlerin Türkiye’deki tatil talebini etkilemedi. Ruslar Antalya sahillerine tur paketi satın almaya devam ediyor, alıyorlar. Ayrıca tur fiyatları aynı kaldı.” dedi. Gorin, “Yangınlarla bağlantılı olarak Ruslar turlarını iptal etmek için tur operatörlerine başvurmuyor. Ayrıca yeni tur satışları da yangınların çıkmasından önceki seviyede kalmaya devam ediyor. Şu anda değişen tek şey, belirli otellerde misafirlerin geçici olarak başka otellerde sevk edilmesi. Durumu turistlerle birlikte çok dikkatli bir şekilde izliyoruz. Turistlerin güncel bilgileri görebilmesi için otellerin bize gönderdiği videoları online
Haftalık Bülten No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
olarak turistlere gösteriyoruz’’ şeklinde konuştu. Rus yetkili temmuz ayında Türk sahillerinde 547 bin Rus vatandaşının tatil yaptığını, ağustos ayında bu sayının daha da artmasını beklediklerini vurguladı. Rusya’nın 40’tan fazla şehrinden sadece Antalya’ya her gün 105 ila 120 uçak seferi yapılıyor.
02.08.2021, Turkrus.com, Rusya
Rusya’nın Tarım Ürünleri İhracatında Türkiye’nin Payı Kaça Çıktı?
Rusya’nın tarım ürünleri ihracatı, 2021 yılının ilk 7 ayında geçen yılın aynı dönemine kıyasla %16 artarak 16.8 milyar dolara çıktı. Türkiye’nin payı %11.9 oldu. Rusya Tarım Bakanlığı Tarım İhracatı Federal Merkezi, 2021 yılı 1 Ocak-1 Ağustos dönemine ilişkin tarım sektörü ihracat verilerini açıkladı. Rusya’nın tarım ihracatında Türkiye’nin payının %11.9 olduğu kaydedilen açıklamada, Türkiye’ye tarım ürünleri ihracatının söz konusu dönemde bir önceki yıla kıyasla %17 artarak 2 milyar dolara çıktığı bildirildi. 04.08.2021, Turkrus.com, Rusya
Rusya: “Türkiye’ye Yangın Uçağı Satışı İçin Temaslar Devam Ediyor”
Rusya’nın Rostov Bölge Valisi Yardımcısı İgor Sorokin, Türkiye ile yangın söndürme uçaklarının sevkiyatı konusundaki görüşmelerin devam ettiğini açıkladı. Rus İnterfaks Haber Ajansına konuşan Sorokin, bölgeye bağlı Taganrog kentinde Be-200 amfibi uçaklarının üretildiği Taganrog Havacılık Bilim- Teknik Kompleksi ile ilgili soruları da yanıtladı. Rus yetkili, “Be- 200 uçağı sevkiyatı için sözleşmeler imzalandı, Türk hükümeti ile yangın söndürme modifikasyonlu uçak sevkiyatı için müzakereler devam ediyor” dedi. Ancak Sorokin, Ankara ile yapılan görüşmelerle ilgili ayrıntıya girmedi. Söz konusu uçakların satın alınmasına yönelik ilk temaslar Cumhurbaşkanı
10
Haftalık Bülten No: 31
1 – 7 Ağustos 2021
Recep Tayyip Erdoğan’ın 2019 yılında Moskova’da ziyaret ettiği havacılık fuarı MAKS 2019’da başladı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin fuarda, Erdoğan’a Be-200 amfibi uçağını tanıttı. Bundan kısa bir süre sonra da Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli Erdoğan’ın talimatı üzerine 8 Eylül 2019 tarihinde Taganrog’da uçağın üretildiği tesislerde incelemelerde bulundu. “Bu uçağı uzun zamandır takip ediyorduk. Gelip görmek istedik” diyen Pakdemirli, bizzat denediği uçağı çok beğendiğini söyledi. 05.08.2021, Turkrus.com, Rusya
