CHP TÜRK VE AKRABA DÜNYASI KOORDİNATÖRLÜĞÜ
HAFTALIK BÜLTEN No: 27
4 – 10 Temmuz 2021
i
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
İÇİNDEKİLER
SUNUM ... iv
HAFTANIN GÜNDEMİ ... 1
Orta Asya Ülkelerinin Yeni Komşusu Taliban ... 1
ORTA ASYA, SİNCAN UYGUR ÖZERK BÖLGESİ, MOĞOLİSTAN ... 3
I. KAZAKİSTAN ... 3
A. Dış Politika ... 3
Putin’in Temsilcisi: Türkiye ve ABD’nin Suriye’den Çekileceğini Umuyoruz ... 3
II. KIRGIZİSTAN ... 3
A. Dış Politika ... 3
Merkazi Asya Ülkeleri ve Afganistan Dışişleri Bakanları Güvenlik İşbirliğini Görüştü ... 3
B. Türkiye ile İlişkiler... 4
Dışişleri Bakanlığı İnandı’yla İlgili Türk Büyükelçisine Nota Verdi ... 4
III. ÖZBEKİSTAN ... 4
A. Dış Politika ... 4
Abdulaziz Kamilov ŞİÖ Genel Sekreteri ile Görüştü ... 4
Cumhurbaşkanı BM 75. Genel Kurul Başkanı ile Görüştü ... 4
B. Türkiye ile İlişkiler... 5
Türkiye Özbekistan’dan İşçi Çekmek İstiyor ... 5
IV. SİNCAN UYGUR ÖZERK BÖLGESİ ... 5
A. İnsan Hakları ... 5
“Beni De Kısırlaştırdılar” ... 5
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
ABD 14 Çin Şirketini Zorunlu Çalışma Uyguladığı Gerekçesiyle Kara
Listeye Dahil Etti ... 5
AB Parlamentosu İnsan Hakları İhlali Sebebiyle Pekin Olimpiyatlarını Boykot Etme Çağrısı Yaptı ... 6
KAFKASYA ...7
I. AZERBAYCAN ...7
A. Türkiye ile İlişkiler ...7
Rus ve Türk Askerler Karabağ Semasını Nasıl Koruyorlar? ...7
II. ERMENİSTAN ...7
A. Dış Politika ...7
Moskova’da Putin-Paşinyan Görüşmesi Yapıldı ...7
B. Türkiye ile İlişkiler...7
Yegorçenko: “Rusya Türkiye’ye Kırmızı Çizgilerini Net Olarak Bildirmelidir” ...7
RUSYA FEDERASYONU, UKRAYNA ... 9
A. Dış İlişkiler ... 9
Rusya Estonya Saint Petersburg Başkonsolosunu İstenmeyen Adam İlan Etti ... 9
Lavrov Hindistan Dışişleri Bakanı ile Zirve Hazırlıklarını Görüştü ... 9
B. Türkiye ile İlişkiler... 9
Peskov’dan, İlişkiler ve ‘Egemenlik’ Yorumu: “Türkiye NATO Üyesi Ama…” ... 9
Rusya Başsavcılığı ve Türkiye Adalet Bakanlığı İlk Defa İşbirliği Programı İmzaladı ... 10
Türkiye-Rusya Ticaretinde Son Durum: İhracat ve İthalat Ne Kadar Arttı? ... 10
iii
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
II. UKRAYNA ... 11 A. Türkiye ile İlişkiler ... 11 Zelenskiy: “Türkiye’den İlk Savaş Gemisi 2023 Sonunda Teslim Alınacak”
... 11
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
SUNUM
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’nin Doğu Avrupa, Balkanlar, Ortadoğu, Türkmeneli, Rusya Federasyonu, Kafkasya, Orta Asya coğrafyası ile ilişkilerinin geliştirilmesi maksadıyla “CHP Türk ve Akraba Dünyası Dış İlişkiler Koordinatörlüğü (CHP-TAD)”, Eylül 2020 tarihinde Genel Başkanımız Sayın Kemal Kılıçdaroğlu önderliğinde kurulmuştur.
Türk ve Akraba Dünyası tarihi, kültürel, ekonomik, siyasi ve insani ilişkiler bakımından Türkiye için stratejik bir coğrafyadır. Bu coğrafya Anadolu insanının da kökleridir.
Türkiye Cumhuriyeti ve Türk kökenli Cumhuriyetler, Türk ve akraba kökenli halkların yaşadığı ülkeler, Türk vatandaşlarının bulundukları ülkeler arasında siyasi, ekonomik, kültürel alanlarda iş birliğini geliştirici faaliyetler yürütmek ve CHP olarak politika önerileri oluşturmak CHP’nin hem Türkiye’yi daha fazla kucaklamasını hem de Türk ve Akraba Dünyası köklerine doğru açılmasını sağlayacaktır. Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Dünyası ilişkilerinde iş birliğinin güçlü alanlar olduğu gibi geliştirilmeye ihtiyaç duyulan alanlar da mevcuttur. İyi yönetilmediği takdirde Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Dünyası arasındaki iş birlikleri birer risk unsuruna dönüşebilmektedir. Bu nedenle Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Dünyası arasında varolagelen stratejik, ekonomik ve beşeri işbirliklerinin geliştirilmesi ve bu yolla risk unsurlarının ortadan kaldırılması Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Dünyası’nın çıkarınadır. Bu yönde adımların atılması ve siyasi altyapı oluşturulması açısından CHP’ye büyük görev düşmektedir.
v
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
CHP-TAD’ın sembolünü Kızıl Elma seçtik. Kızıl Elma, kültürümüzde eski bir ütopyadır. Kızıl, Türkçe’nin bazı şivelerinde altın anlamına da gelen kıymetli bir renktir. Elma ise bolluk, bereket, şifa kaynağı mistik bir meyvedir. Bir olmak, birlik olmak, güçlü olmaktır. Kızıl Elma, mekâna ve zamana bağlı olmayan, varılması umut edilen idealin simgesidir. Gelecekten umutlu olmanın tertemiz heyecanıdır. Bu nedenle, 21. yüzyılın Kızıl Elma’sı başta Türkiye ve çevresi olmak üzere dünyanın barış, refah, adalet ve mutluluk içinde yaşamasıdır. Mustafa Kemal Atatürk’ün cumhuriyet ilkeleri doğrultusunda demokrasinin kurumsallaşmasıdır. Refah, adalet ve demokrasi idealleri gerçekleşene kadar çalışmaktır. Çağdaş uygarlığın ötesine geçebilmektir.
Bu maksatla CHP-TAD olarak ilgi alanımız olan bölgeye ilişkin haftalık haber bülteni ve politika notları ile faaliyetlerimize başlamış bulunuyoruz.
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
HAFTANIN GÜNDEMİ
Orta Asya Ülkelerinin Yeni Komşusu Taliban
ABD başta olmak üzere NATO askerlerinin Afganistan’dan çekilmeye başlaması Taliban’ın ülke içerisinde işgalini hızlandırdı. Haziran ayının ikinci yarısından bu yana Taliban ülke topraklarının çoğunu kontrolü altına aldı.
Kolektif Güvenlik Anlaşma Örgütü Birliği Generali Anatoliy Sidorov 8 Temmuz 2021 tarihinde Taliban’ın Tacik-Afgan sınırının neredeyse %100’ünü kontrol etmeye başladığını bildirdi. Sidorov, örgütün sınırdaki olası gelişmelere hazırlıklı olduğunu, gerektiği zaman sınıra takviyelerin yapılacağını, şimdilik sınırda sorun olmadığını sözlerine ekledi.
Benzer durum Afgan-Özbek ve Afgan-Türkmen sınırları için de geçerli. 9 Temmuz tarihinde Taliban Türkmenistan sınırındaki Turgundu şehrini işgal etti. Sınırdaki Türkmen köylerinde yaşayanlar ülke içerisine göç ettirildi. Taliban birkaç gün öncesinde Türkmenistan’la sınırı bulunan Andhoy İlini de kontrolü altına almıştı. Artık Orta Asya Cumhuriyetlerinin Afganistan sınırında Taliban bayrağı dalgalanıyor.
Bu gelişmeler üzerine bölge ülkeleri kendi aralarında ve uluslararası aktorler ile görüşmelerini sıklaştırdılar. Telefon görüşmeleri, çevirimiçi toplantılar, konferanslar son zamanda sık sık yapılıyor. 15-16 Temmuz 2021 tarihlerinde Taşkent’te geniş katılımlı Merkezi ve Güney Asya: Bölgesel Bağlılık.
Tehditler ve Fırsatlar konferansı yapılacak.
4-5 Temmuz tarihlerinde 1000’den fazla çocuk, kadın ve yaşlılardan oluşan göçmen Afganistan’dan Tacikistan’ın Dağlık Badahşan bölgesine sığındı. Bu sivillerden oluşan ilk kafiledir.
2
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
Daha önce Afgan sınır muhafızları Tacikistan ve Özbekistan’a sığınmış, söz konusu ülkeler bunları Afganistan’a geri göndermişlerdi. Şimdiye kadar Orta Asya Cumhuriyetlerine 3000 civarında Afgan askeri sığındı. Orta Asya Cumhuriyetlerinin orduları teyakkuza geçti.
Bu arada Taliban temsilcisi Suhail Şahin South China Morning Post’a demeç vererek Afganistan’da Uygur aşırıcılarının örgütlenmesine izin vermeyeceklerini bildirdi. Şahin, Çin’i Afganistan’ın dostu olarak gördüklerini, ülkenin yeniden inşaasında Pekin’in yardımını umduklarını sözlerine ekledi.
8 Temmuz 2021 tarihinde Taliban heyeti Moskova’da görüşmeler yaparak Ruslara Orta Asya Cumhuriyetlerine saldırmayacakları sözü verdiler. Bu sözün Taliban Afganistan’da tam hakim olana kadar geçerli kalacağını söylemek mümkündür. Fakat Taliban safında bulunan Orta Asyalıların nihai hedefinin Orta Asya Cumhuriyetlerine Emirlik kurma olduğu da unutulmamalıdır. Moskova’daki görüşmeyle ilgili önemli bir detay, Taliban’ın Rusya tarafından terör örgütü listesine dahil edilmiş olmasına rağmen Moskova’da bulunuyor ve basın açıklaması yapıyor olmasıdır.
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
ORTA ASYA, SİNCAN UYGUR ÖZERK BÖLGESİ, MOĞOLİSTAN
I. KAZAKİSTAN A. Dış Politika
Putin’in Temsilcisi: Türkiye ve ABD’nin Suriye’den Çekileceğini Umuyoruz
Kazakistan’ın başkenti Nur Sultan’da yapılan Suriye konulu 16.
Astana görüşmeleri sonrası Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Suriye Özel Temsilcisi Aleksandr Lavrentev basın toplantısı düzenledi. Lavrentev, yakın gelecekte Suriye’de durum istikrara kavuştukça Türk ve ABD’li birliklerin Suriye’den çekileceklerini umduklarını söyledi. 08.07.2021, turkrus.com, Rusya
II. KIRGIZİSTAN A. Dış Politika
Merkazi Asya Ülkeleri ve Afganistan Dışişleri Bakanları Güvenlik İşbirliğini Görüştü
Merkezi Asya Cumhuriyetleri ve Afganistan Dışişleri Bakanları 7 Temmuz 2021 tarihinde çevirimiçi olarak bölgesel güvenlik konusunu görüştüler. Görüşmede Merkezi Asya-Afganistan ilişkileri, sınır güvenliği, pandemiyle mücadele konuları ele alındı.
Tacikistan Dışişleri Bakanı 30 Mart 2021 tarihinde Duşanbe’de düzenlenen Asya’nın Kalbi İstanbul Süreci konferansı hakkında bilgi verdi. 08.07.2021, centralasia, Kırgızistan
4
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
B. Türkiye ile İlişkiler
Dışişleri Bakanlığı İnandı’yla İlgili Türk Büyükelçisine Nota Verdi
Kırgızistan Dışişleri Bakanlığı Türkiye’de hapiste olduğu netleşen Orhan İnandı ile ilgili Büyükelçi Sadık Doğan’ı Bakanlığa çağırarak nota verdi. Büyükelçi Sadık Doğan İnandı’nın Türkiye vatandaşı olduğunu ve söz konusu operasyonun Kırgızistan’da yapıldığına dair kendisine bilgi aktarılmadığını açıkladı.
06.07.2021, Azattık, Kırgızistan III. ÖZBEKİSTAN
A. Dış Politika
Abdulaziz Kamilov ŞİÖ Genel Sekreteri ile Görüştü
6 Temmuz 2021 tarihinde Özbekistan Dışişleri Bakanı Abdulaziz Kamilov Şanghay İşbirliği Örgütü Genel Sekreteri Vladimir Norov ile görüştü. Görüşmede Özbekistan’ın söz konusu örgütle işbirliği ele alındı. ŞİÖ Zirvesi, örgüt temsilcilerinin 15-16 Temmuz 2021 tarihlerinde Taşkent’te yapılacak Merkezi ve Güney Asya: Bölgesel Bağlılık. Tehditler ve Fırsatlar konferansına katılımı da görüşüldü.
06.07.2021, uzadaily, Özbekistan
Cumhurbaşkanı BM 75. Genel Kurul Başkanı ile Görüştü 6 Temmuz 2021 tarihinde Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev BM 75. Genel Kurul Başkanı Volkan Bozkır ile görüştü. Görüşmede uluslararası meseleler, Özbekistan’ın BM ile ilişkileri ele alındı.
Afganistan’daki durum başta olmak üzere bölgesel meseleler de görüşmede masaya yatırıldı. BM 75. Genel Kurul Başkanı Volkan Bozkır Özbekistan’dan Kazakistan’a geçti. 06.07.2021, president.uz, Özbekistan
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
B. Türkiye ile İlişkiler
Türkiye Özbekistan’dan İşçi Çekmek İstiyor
Özbekistan Dış İşgücü Göçü Ajansı Türkiye’nin Türkpermit Şirketi ile anlaşma imzaladı. Anlaşmayı Özbekistan Dış İşgücü Göçü Ajansı Başkan Yardımcısı İrmatov ve Türkpermit Başkanı Murat Erşahiş imzaladı. Ajansın bildirdiğine göre, son yıllarda 257 Türk şirketi 72 bin işçi alımı ilanı verdi. 08.07.2021, Sputnik, Özbekistan
IV. SİNCAN UYGUR ÖZERK BÖLGESİ A. İnsan Hakları
“Beni De Kısırlaştırdılar”
Gazeteci Riza Hasanov Sincan’daki son yıllardaki demografik yapının değiştiğine dikkat çeken makalesinde Uygur ve diğer Çinli olmayan milletlerin doğum onarında %50’lere varan düşüş yaşandığı, Çinlilerde bu durum normal, bazı yerlerde de yüksek seyrettiğini belirtmektedir. Çin hükümeti 3 çocuk yapmaya izin vermesine karşılık Sincan’da Müslümanları kısırlaştırıyor.
08.07.2021, novaya gazeta, Rusya
ABD 14 Çin Şirketini Zorunlu Çalışma Uyguladığı Gerekçesiyle Kara Listeye Dahil Etti
ABD Hükümeti 14 Çinli şirketini Sincan’da azınlık mensuplarını zorla çalıştırdığı ve onlara zulüm uyguladığı gerekçesiyle yaptırım listesine ekledi. “Eğitim kamplarında” şimdilerde 1 milyondan fazla insanın olduğu tahmin ediliyor. ABD 2019 yılından bu yana Çinli şirketlere benzer gerekçelerle yaptırım uyguluyor.
09.07.2021, Azattık, Kazakistan
6
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
AB Parlamentosu İnsan Hakları İhlali Sebebiyle Pekin Olimpiyatlarını Boykot Etme Çağrısı Yaptı
8 Temmuz 2021 tarihinde AB Parlamentosu 2022 yılında yapılacak Pekin Kış Olimpiyatlarını boykot etmeye davet etti. 578 milletvekili “evet” derken 73 milletvekili çekimser kaldı, 29 milletvekili de tasarıya karşı oy verdi. Tasarıda Pekin yönetiminin azınlıkların haklarını ihlal ettiği vurgulandı. Aynı gün Belçika Parlamentosu da “Sincan’da ciddi soykırım riski var” kararı kabul etti. 09.07.2021, Azattık, Kazakistan
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
KAFKASYA
I. AZERBAYCAN A. Türkiye ile İlişkiler
Rus ve Türk Askerler Karabağ Semasını Nasıl Koruyorlar?
Sputnik yazarı Aleksandra Zuyeva Ağdam’da görev yapan Rus ve Türk askerlerin durumunu yerinde öğrendi. Resimli haberde askerler için her türlü şartların oluşturulduğu görülmektedir. Haberde Karabağ’ın kontrolünün İHA’lar aracılığıyla yapıldığı bildiriliyor. 06.07.2021, Sputnik, Azerbaycan
II. ERMENİSTAN A. Dış Politika
Moskova’da Putin-Paşinyan Görüşmesi Yapıldı
7 Temmuz 2021 tarihinde Moskova’da Vladimir Putin Nikol Paşinyan ile görüştü. Vladimir Putin Paşinyan’ı seçim zaferiyle tebrik etti. Görüşmede Karabağ’daki durum, Rusya’nın yardımları gibi meseleler ele alındı. 07.07.2021, Azatutyun, Ermenistan
B. Türkiye ile İlişkiler
Yegorçenko: “Rusya Türkiye’ye Kırmızı Çizgilerini Net Olarak Bildirmelidir”
Rusya Halkların Dostluğu Üniversitesi Stratejik Araştırmalar ve Analizler Enstitüsü Müdürü Dmitriy Yegorçenko, Sputnik’e verdiği mülakatında Türkiye’nin her zaman şu veya bu şekilde Güney Kafkasya’da mevcut olduğunu, Türkiye’nin Rus kırmızı çizgilerini test ettiğini, Rusya’nın kırmızı çizgilerini Türk
8
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
tarafına net olarak bildirmesinden sonra ikili ilişkilerin daha sistematik hale bürüneceğini bildirdi. 08.07.2021, Sputnik, Ermenistan
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
RUSYA FEDERASYONU, UKRAYNA
A. Dış İlişkiler
Rusya Estonya Saint Petersburg Başkonsolosunu İstenmeyen Adam İlan Etti
7 Temmuz 2021 tarihinde Estonya Saint Petersburg Başkonsolosu Mart Liatte Rusya tarafından İstenmeyen Adam ilan edildi ve 48 saatte ülkeyi terk etmesi istendi. Rusya Dışişleri Bakanlığı gerekçe olarak Salı günü Başkonsolosun bir Rus vatandaşınan gizli belgeleri temin ederken yakalanması gösterildi. 07.07.2021, TASS, Rusya
Lavrov Hindistan Dışişleri Bakanı ile Zirve Hazırlıklarını Görüştü
9 Temmuz 2021 tarihinde Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov Moskova’da Hindistan Dışişleri Bakanı Subrahmanyam Jaishankar ile görüştü. Görüşmede ikili ilişkilerin meseleleri ve Putin’in bu sene Hindistan’a yapacağı ziyaretin detayları ele alındı. Dışişleri Bakanları Putin’in ziyaret gününün pandemi durumuna göre belirleneceğini bildirdiler. 09.07.2021, ria novosti, Rusya
B. Türkiye ile İlişkiler
Peskov’dan, İlişkiler ve ‘Egemenlik’ Yorumu: “Türkiye NATO Üyesi Ama…”
Gazeteci Vladimir Solovyov’un federal TV kanalı RTR’deki programına konuşan Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov,
“Türkiye aslında bir NATO ülkesi. Ancak bizim (Türkiye ile) ilişkilerimiz, NATO üyeleriyle bile ortaklıkların kurulabileceğinin ve kurulması gerektiğine bir örnek teşkil
10
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
ediyor” dedi. Peskov açıklamasının devamında, “NATO üyesi ülkeler bile, tepesinde ABD’nin olduğu çok basit bir dikey üzerine kurulu bu bloktaki tartışılmaz disipline rağmen, egemenliklerini koruyabiliyor ve bölgesel güvenliğin sağlanması yönnde sorumlu bir pozisyon alabiliyorlar” diyerek Türkiye’nin yaklaşımını övdü. 04.07.2021, turkrus.com, Rusya Rusya Başsavcılığı ve Türkiye Adalet Bakanlığı İlk Defa İşbirliği Programı İmzaladı
RF Başsavcısı İgor Krasnov, 8 Temmuz 2021 tarihinde Türkiye ile ilk defa 2021-2022 yıllarını kapsayan işbirliği programı imzaladıklarını ve terör, siber saldırılarla mücadele konusunda ortak çalışmalar yürüteceklerini bildirdi. Krasnov Çarşamba günü Türkiye Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Bekir Şahin ile de görüştü. 08.07.2021, TASS, Rusya
Türkiye-Rusya Ticaretinde Son Durum: İhracat ve İthalat Ne Kadar Arttı?
Rusya’nın önde gelen partnerleri ile dış ticaret hacmi ocak- mayıs döneminde hızlı bir artış trendine girerek %8,1 ticaret fazlası yarattı. Rusya Federasyonu Federal Gümrük Servisi’nden alınan verilere göre, Rusya ile Türkiye’nin bu dönemde dış ticaret hacmi yıllık bazda %30,9 artışla 11,2 milyar dolara yükseldi. Rusya’nın dış satımı 8.8 milyar dolar (%29.6 artış), dış alımı ise 2,4 milyar dolar (%35.7 artış) oldu.
Söz konusu dönemde Rusya Federasyonu’nun toplam dış ticaret hacmi içinde Türkiye’nin payı bir yıl önceye kıyasla
%3,8’den %4,1’e yükseldi. 09.07.2021, turkrus.com, Rusya
Haftalık Bülten No: 27
4 - 10 Temmuz 2021
II. UKRAYNA
A. Türkiye ile İlişkiler
Zelenskiy: “Türkiye’den İlk Savaş Gemisi 2023 Sonunda Teslim Alınacak”
Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, Kiev’in Türkiye’den Bayraktar insansız hava araçlarını (İHA) yakın bir zamanda teslim alacağını ve donanmanın yenileneceğini belirterek, Ukrayna’nın ilk ADA Sınıfı Korveti’nin Türkiye tarafından inşasının 2023 yılı sonunda tamamlanacağını ve kendilerine teslim edileceğini kaydetti. Korvetler, hücumbot ve fırkateyn arasında, 1000-2000 tonluk, 70-80 metre boyunda yüksek sürat ve manevra kabiliyetine sahip su üstü savaş gemileri olarak tanımlanıyor. 04.07.2021, turkrus.com, Rusya
