HE DE FL ER • Bu üniteyi çalıştıktan sonra;
• Nitel araştırmanın ne olduğunu öğrenebilecek,
• Nitel araştırma için gereken bilgi, beceri ve yöntemleri hakkında bilgi edinebilecek,
• Sosyal hizmet alanında yapılan nitel araştırmaların nasıl olduğunu öğrenebileceksiniz.
İÇİ NDEKİLE R • Temel Kavramlar
• Nitel Araştırma Yaklaşımı
• Nitel Araştırmanın Kriterleri
• Nitel Araştırma Yapma Nedenleri
• Nitel Araştırma için Gereken Beceri ve Özellikler
• Sosyal Hizmet Alanında Nitel Araştırma Örneği
ÜNİTE
1
Sosyal Hizmette Nitel Araştırma Kullanımı ve Önemi
ARAŞTIRMA YÖNTEM VE TEKNİKLERİ II
Doç. Dr. Elif
Gökçearslan Çifci
Mesleğin başlangıcından beri kullanımda olan nitel
araştırma yöntemi yeniden sosyal hizmet
içinde tanınır hale gelmektedir.
GİRİŞ
Nitel araştırma yaklaşımı son yıllarda sosyal hizmet mesleği içerisinde bir canlanma yaşamaktadır. Mesleğin başlangıcından beri kullanımda olan nitel araştırma yöntemi yeniden sosyal hizmet içinde tanınır hâle gelmektedir. 70 yıl önce Mary Richmond nitel araştırma ile ilgili olarak şunları ifade etmiştir:
“Her bir sosyal hizmet uzmanının sorumlu olduğu ve tedavi önerdiği sosyal vakalardaki eylemleri listeleyerek bir deney yapmaya çalıştım. Sonucunda çeşitli maddelerden oluşan 6 uzun listem oldu ve bunların çoğu birbirinin tekrarıydı.
Tekrar eden maddeleri bir araya getirip maddeleri sınıflandırmayı denediğimde 2 genel başlık ortaya çıktı; “içgörü” ve “eylem”. Bu her bir genel başlık kendi içlerinde ikiye ayrıldı. İçgörünün alt başlıkları ‘bireyselliğin anlaşılması’ ve ‘çevrenin
anlaşılması’ oldu. Eylemlerin alt başlıkları ise ‘akla dayalı direkt eylem’ ve ‘akla dayalı dolaylı eylem’ oldu.”
Mary Richmond’ın dili pek modern olmasa da vaka dosyalarını kullanarak bilgiyi analiz etmesi modern nitel araştırmayla uyumludur. Sosyal hizmetin ilk kitabı; mesleğin tanımını geliştirmek ve bizim yardım etme becerilerimizi tanımlamak için nitel araştırma yöntemini kullanmıştır. Şimdi nitel araştırmanın tam anlamıyla ne olduğuna geçelim.
NİTEL ARAŞTIRMA YAKLAŞIMI
Nitel araştırma ile ilgili birçok farklı tanım bulunmaktadır. Robert Emerson’ın alan araştırması tanımı içinde sunduğu nitel araştırma tanımı genel hatlarıyla yeterli bilgi sunmaktadır.
Nitel araştırma; insanların günlük hayatlarını devam ettirdikleri doğal çevreleri içinde çalışılmasıdır. Bu yaklaşım; insanların nasıl yaşadıklarını, nasıl konuştuklarını, nasıl davrandıklarını ve insanları neyin cezbedip neyin strese soktuğunu anlamaya çalışır. Dahası insanlar için davranışların ve kelimelerin ne anlama geldiğini anlamaya çalışır.
Nitel araştırmanın ortaya çıkmasında antropoloji, sosyoloji, felsefe ve dilbilimin önemli katkıları olmuştur. Nitel araştırmada kullanılan birtakım temel bilgi toplama yöntemleri vardır. Bunlar gözlem, görüşme ve döküman analizidir.
İlerleyen bölümlerde bu yöntemler ayrıntılı olarak açıklanacaktır.
Nitel Araştırma;
- Dıştan bakan değil içten bakan bir yöntemdir.
Dikkat edilirse bahsedilen nitel ögeler
aslında sosyal hizmet mesleğinin de temel bileşenleri arasındadır.
İnsanları “çevresi içinde birey” ilkesi ile kabul
eden sosyal hizmet;
araştırmaları için de bireyi çevresi içinde gözlemleme şansını
nitel araştırma yaklaşımı ile elde eder.
- Değişken odaklı değil insan odaklıdır.
- Tekelci değil bütüncüldür.
- Bağlamsaldır.
- Geniş değil derinlemesinedir.
- Tümevarımcıdır.
Nitel araştırmada “açık sistemler” düşüncesi vardır. Buna göre
gözlemlenecek şeyler ve gözlemci çalışmanın bir parçasıdır. Nitel araştırmalarda;
katılımcıların karmaşık dünyalarının bütüncül olarak ve doğal çevreleri içinde nasıl temsil edildikleri bulunmak istenir. Subjektif anlamlar ön plandadır ve tek bir objektif gerçekliğin varlığı sorgulanır. Nitel araştırmalarda araştırmacı; bilgi toplama sürecinde bir araçtır ve araştırmacı geleneksel anketler yerine hassas gözlemler yapar, esnek davranır ve gerektiğinde acil kararlar verir.
Nitel araştırmada araştırmacı doğrudan araştırmanın içinde ve araştırmanın ayrılmaz bir parçası olduğu bir araçtır denilmektedir. Çünkü nicel araştırmada, araştırmacı bir anket hazırlar ve alanda yüzlerce, binlerce kişiye bu anketi uygularken kişiler, olaylar ve durumlar ile pek fazla ilgilenmez, çünkü asıl aracı anket formudur. Yani veri toplanan bireyler birer nesnedir. Ancak nitel araştırmada her bir birey ile tek tek ilgilenilir ve kişiyi etkileyen tüm etmenler araştırmacı tarafından gözlendiği için veri toplanılan bireyler özne konumundadır. Ve
araştırmanın analiz edilmesi sürecinde nitel araştırmada araştırmacının varlığı ve gözlemleri son derece önemlidir.
Dikkat edilirse tüm bu bahsedilen ögeler aslında sosyal hizmet mesleğinin de temel bileşenleri arasındadır. İnsanları “çevresi içinde birey” ilkesi ile kabul eden sosyal hizmet; araştırmaları için de bireyi çevresi içinde gözlemleme şansını nitel araştırma yaklaşımı ile elde eder. İnsanların her biri birbirinden farklı olduğu için sosyal hizmet, birden fazla subjektif gerçekliğin olduğunu zaten kabul etmektedir.
Örneğin, her aile kendi içinde farklı dinamikleri olan bir sistemdir. Birbirinin tıpa tıp aynısı ve aynı gerçekliğe odaklı aileler bulmak imkânsızdır. Nitel araştırmanın subjektif gerçeklikler vurgusu bu nedenle sosyal hizmet ile uyumludur. Nitel araştırmalarda araştırmacının rolleri aslında sosyal hizmet uzmanının müracaatçısı hakkında bilgi toplama sürecindeki rolleri ile benzerdir. Hassas gözlem, esnek davranmak ve gerektiğinde acil durumlarda müdahalede bulunmak sosyal hizmet uzmanlarının oldukça aşina olduğu davranışlardır. Bu nedenle sosyal hizmet araştırması için nitel yöntemlerin kullanılması mesleki olarak da çok kolaylaştırıcı olabilir.
Tüm araştırma yaklaşımlarında olduğu gibi nitel araştırmaların da amacı mesleki bilgi
temelimizi güçlendirmektir. Ayrıca
çalıştığınız müracaatçıya etkili
yardım edip edemediğinizi değerlendirmek için de
araştırma kullanabilirsiniz.
Bir Nitel Araştırmacı Ne Yapar?
- Sıradan olayları ve günlük aktiviteleri doğal ortamında gözlemler.
- Çalışılan insanlarla direkt olarak etkileşime girer ve doğal ortamdaki günlük sosyal hayatı kişisel olarak tecrübe eder.
- Analitik bakış açısını korurken aynı zamanda içerden bir bakış açısı elde eder.
- İçinde bulunduğu duruma bağlı olarak gereken sosyal beceri ve teknikleri kullanır.
- Yazılı notlar, diyagramlar, haritalar veya resimler gibi materyallerden bilgi üretir.
- Olayları bütüncül ve bireysel olarak sosyal bağlamda görür.
- Alandaki üyeleri anlamaya ve empati geliştirmeye çalışır ve sadece basit objektif gerçekleri kaydetmez.
- Kültürün açık ve örtük özelliklerini fark eder.
- İncitmeden, hasar vermeden ve yabancı bakış açısıyla bakmadan sosyal süreçleri gözlemler.
- Yüksek seviyelerdeki kişisel stres, belirsizlik, etik ikilemler ile baş edebilir.
Yukarıda sıralanan roller ve aktiviteler sadece nitel araştırmalarda değil iyi bir sosyal hizmet uygulaması için de gereklidir.
Bilgi Temeli Oluşturmak
Tüm araştırma yaklaşımlarında olduğu gibi nitel araştırmaların da amacı mesleki bilgi temelimizi güçlendirmektir. Ayrıca çalıştığınız müracaatçıya etkili yardım edip edemediğinizi değerlendirmek için de araştırma kullanabilirsiniz.
Sosyal hizmet uzmanları her zaman inançlarının
geçerliliğini test etmelidirler. Sürekli olarak bilgi temellerini
güncel araştırma ve çalışmalarla yenilemelidirler. Bu açıdan araştırmalar oldukça hayati bir
öneme sahiptir.
Nitel Araştırma Açısından Sosyal Hizmet Uzmanının İnançları
Eskiden birçok sosyal hizmet uzmanı, çocukluklarının ensest mağduru olduklarını söyleyen kadınların çoğunun oedipal fantezilerini gerçekleştirmek için böyle iddialarda bulunduklarına ve gerçekte ensest vakalarının çok az olduğuna inanıyorlardı. Fakat artık bu durum hakkındaki objektif gerçekliğin farklı olduğunun ve müracaatçılarımızın çoğu için ensestin çok acı verici bir deneyim olduğunun farkındayız. Önceden inandığımız (bizim yapılandırılmış gerçekliğimiz) doğru değildi ve bu nedenle birçok kadın zarar verici mesleki yardım süreçlerinden geçti. Bizim için inançlarımızı test etmek ve inançlarımızın objektif gerçeklerden farklılaştığını gördüğümüz anda da onları değiştirmeye istekli olmamız çok önemlidir.
Araştırma bilgisinin yıllar önce geliştirilen bir sosyal hizmet müdahale yöntemini nasıl değiştirdiği ve yapılandırılmış inançları sarstığı konusunda bir örnek daha verelim. Eskiden şizofreni hastası bir bireyin bulunduğu ailelerle çalışılırken temel tedavi yöntemi olarak aile sistemini değiştirmeye odaklanılırdı. Psikanaliz ve aile terapisi otoriteleri, şizofreni hastalığının kötü ebeveynlikten kaynaklandığına inanıyorlardı. Bu inanışı benimsemiş olan sosyal hizmet uzmanları, şizofreni hastası olan ailelerin mutlaka işlevsiz olduğunu benimsemişler ve aile sistemini
değiştirmeye yönelik çalışmışlardır. Sonuçta, anne ve babalar kendilerini suçlu hissetmiş ve gerginlik yaratılmıştır. Fakat son güncel araştırmalar, şizofreninin genetik veya biyolojik faktörlerden ortaya çıktığını göstermiştir. Sosyal hizmet uzmanları ortada olan inançları, araştırmaları değerlendirmeden benimsemiş ve yanlış uygulamalar yapmışlardır. Eğer araştırmalar üzerinde çalışmış olsalardı,
Örn ek
•Nitel araştırmaların sosyal hizmet alanında nasıl kullanıldığını bir örnek üzerinden açıklayalım. Aile içi şiddete maruz kalmış ve sığınma evlerine gelmiş kadınlar, araştırma konumuz olsun. Bu kadınlardan bazıları sığınma evinden ayrılıp şiddet gördükleri evlere dönmekte ve bazıları
dönmemektedir. Şiddet gördükleri eşlerine dönen kadınlar sosyal hizmet uzmanı için şaşırtıcı olabilir. Fakat müracaatçının self determinasyon hakkına da saygı duymak gerekir. Ama aynı zamanda bu eve geri dönüş kadın için oldukça riskli ise orada bir sorun var demektir. İşte bu nokta sosyal hizmet uzmanlarının daha fazla bilgiye ihtiyaç duydukları yerdir.
Evlerine dönmeye veya dönmemeye karar veren kadınların deneyimleri hakkında bilgi sahibi olmamız onlarla çalışırken etkili olabilmemiz için önemlidir. Bu bilgi iki şekilde elde edilebilir: Nitel araştırma veya nicel araştırma ile. Konumuz nitel araştırmalar olduğu için biz bu boyuta odaklanacağız.
şizofreni ve kötü ebeveynlik arasındaki ilişkiyi destekleyen kanıtların çok az olduğunu görebilirlerdi.
Bu örneklerden de anlaşıldığı üzere sosyal hizmet uzmanları her zaman inançlarının geçerliliğini test etmelidir. Sürekli olarak bilgi temellerini güncel araştırma ve çalışmalarla yenilemelidirler. Bu açıdan araştırmalar oldukça hayati bir öneme sahiptir.
Nitel Araştırmanın Kriterleri
- Objektiflik - Genelleme - İndirgemecilik - Teori Kullanımı - Kelimelerin Kullanımı - Esneklik
Bu kriterlerden her birini nitel araştırma açısından kısaca inceleyelim.
Objektiflik
Her araştırma yaklaşımının amaçlarından biri objektifliktir. Örneğin, şiddet gördükten sonra evlerine dönen kadınları araştıran birinin bu davranışın nedenleri hakkında bir kaç fikri olabilir. Bu fikirlerden biri “kadın maçoluğu”nun bir çeşidi olarak bu kadınların psikolojik baskı yaratmak için kendilerini riskli durumlara soktuğu olabilir. Bu fikirlerin objektifliğini değerlendirmek elbette önemlidir.
Bulguları sosyal hizmet uzmanlarının benzer durumdaki kadınlarla çalışmalarını etkiler.
Bazı nitel araştırma teorisyenleri objektifliğin bir mit ya da elde
edilemeyecek bir durum olduğunu düşünürler. Bazılarına göre ise, hiçbir şey bizim onlar hakkındaki inançlarımızdan bağımsız objektif olarak var olamaz. Fakat inançlarımızı objektiflik açısından test etmemiz bizim mesleki etik
sorumluluğumuzdur. Bu sorumluluğu yerine getirmemiz sayesinde kadınlar ne yaparsa veya yapmazsa yapsın bazı erkeklerin şiddet uygulamaya meyilli olduğu gibi “kadın maçoluğu” fikrini geçersiz kılan bir objektif gerçeğe ulaştık.
Nitel araştırma yaklaşımında araştırmacı ve kadınlar arasında bir ilişki gelişmesi ve karşılıklı birbirlerini etkilemeleri beklenir. Nitel araştırmacılar konuştukları insanların hayatlarına karşı ilgisiz kalmazlar. Bu gibi bir dâhil olma nicel araştırmaların aksine nitel araştırmalarda hoş karşılanır. Araştırmacıların deneyimleri analiz için oldukça önemli bilgiler sunar.
Nicel araştırmacılar, belli sayıda kişiyle yaptıkları araştırmanın
sonuçlarının benzer durumdaki insanlardan
oluşan daha geniş bir grup için geçerli olmasını beklerler.
Diğer yandan nitel araştırmacılar ise
çalışmalarının bulgularının genellenebilirliğine çok
önem vermezler.
Nitel araştırmacılar çalışmaya başlamadan önce kesin tanımlanmış
sorulara veya hipotezlere ihtiyaç duymazlar. Hatta bu
şekilde soru veya hipotez oluşturmanın
kısıtlayıcı olduğunu düşünürler.
Nitel araştırmalarda nicel araştırmalara göre daha açık ve subjektif bilgi toplama ve analiz etme yaklaşımı vardır. Evlerine dönen kadınların deneyimlerini anlamak önemlidir. Bu örnek nitel araştırmamız için objektiflik şu şekilde
tanımlanabilir:
Şiddet gördükten sonra evlerine dönmemeyi seçen kadınların, onların bu seçimlerinde olduğunu düşündüğümüz etkenlerden bağımsız olarak deneyimlerini anlamak istiyoruz.
Genelleme
Nicel araştırmacılar, belli sayıda kişiyle yaptıkları araştırmanın sonuçlarının benzer durumdaki insanlardan oluşan daha geniş bir grup için geçerli olmasını beklerler. Diğer yandan nitel araştırmacılar ise çalışmalarının bulgularının genellenebilirliğine çok önem vermezler.
Kullandığımız örneği ele alırsak, nitel araştırmacının araştırma içindeki kadınların deneyimlerini birebir ve daha kişisel yollardan öğrenmeye çalıştığı söylenebilir. Evlerine dönmeme kararı veren kadınların bu karar sürecinde ne yaşadıkları ve nasıl karar verdikleri bulunmaya çalışılır. Bu açıdan bakıldığında nicel araştırmanın bulguları derinlik ve detaydan yoksun görünmektedir.
Nitel araştırmanın amacı, her bir kadının kendine özgü deneyimlerini derinlemesine ve detaylı bir şekilde öğrenmek ve diğer kadınları ne kadar
etkilediğini ortaya koymaktır. Genellenebilirlik konusundaki örneğimizin amacı şu şekilde ifade edilebilir:
Nitel araştırmamızın amacı, Kadın Sığınma Evi’nden ayrıldıktan sonra şiddet gördükleri evlerine dönmeme kararı alan kadınların kendilerine özgü deneyimlerini anlamaktır. Konuşulan kadınlar rastgele seçilmemiştir ama ilgi ve uygunluk
durumuna göre araştırmaya dâhil edilmişlerdir. Araştırmadan öğreneceğimiz noktalar benzer durumdaki kadınlar için de geçerli olabilir ama araştırmanın temel kaygısı bu değildir.
İndirgemecilik
İndirgemecilik kavramı yukarıda anlatılan genelleme kavramına benzemektedir. Nicel araştırmacılar karmaşık bir kavramı alıp onu bir kaç değişkenle ölçülebilecek şekilde indirgerler. Örneğin “Evlerine dönmeme kararı alan kadınların destek sistemleri nasıldır?” gibi.
Nitel araştırmanın ise daha bütüncül bir yaklaşımı vardır. Kadınlara hazırlanmış sorulardan oluşan anketler vermek yerine tek tek konuşarak durumlarını, deneyimlerini, kararlarını anlatmaları ve tanımlamaları istenir.
Bireysel farklılıklar nitel araştırmada daha zengindir.
Nitel araştırmalarda son zamanlarda bazı rehberlik edecek maddeler ortaya çıksa
da bizim bir nitel araştırmaya olan
güvenimiz araştırmacının entelektüel düzeyine ve
araştırma yönteminin doğasında bağlıdır.
İndirgemeci açıdan örnek olarak kullandığımız çalışmada değişkenlerin ölçülmesi için kendimizi sınırlamayacağız. Bunun yerine her bir kadını kendi deneyimlerini, bu deneyimin kendisi için anlamını ve hangi bağlamda bu deneyimlerin ve anlamlarının ortaya çıktığını paylaşmaları için davet edeceğiz.
Alınan bilgiler, kendisine şiddet göstermiş bir eşten bağımsız olarak yeni bir hayat kurmaya çalışan bir kadın olmanın nasıl bir şey olduğunu anlamak için
kullanılacaktır.
Teori Kullanımı
Nitel ve nicel araştırma yaklaşımları teoriyi farklı yollarla kullanırlar. Örneğin nicel araştırmacılar var olan bir teoriyi temel alarak hipotezler ortaya koyarlar ve bunları ölçerler. Nicel araştırma için bir hipotez olarak “Kadın Sığınma Evi’nden ayrıldıktan sonra şiddet gördükleri evlerine dönmeme kararı alınmasında kadınların yeterli ekonomik gelirlerinin olması önemli bir faktördür.” verilebilir.
Nitel araştırmacılar ise, çalışmaya başlamadan önce kesin tanımlanmış sorulara veya hipotezlere ihtiyaç duymazlar. Hatta bu şekilde soru veya hipotez oluşturmanın kısıtlayıcı olduğunu düşünürler. Sadece Kadın Sığınma Evi’nden ayrılıp evlerine dönemeyen kadınların ne yaşadığının anlaşılması onlar için bir başlangıç amacı olabilir. Önemli kavramlar ve değişkenler kadınların
söylediklerinden sonra ortaya çıkar. Bu nedenle nitel araştırmacılar tümevarımcı çalışırlar. Gerçeklerden teoriye doğru hareket ederler. Nicel araştırmada ise teorilerden gerçeklere tümdengelimci bir yaklaşım vardır.
Örnek verdiğimiz araştırmada bulgularımızın bazıları teoriye dayalı olabilir ama öncelikle katılımcıların ne söylediğine odaklanırız. Şiddet gören kadınların evlerine dönme veya dönmemelerinin nedeninin öz saygı olduğu teori ve yapılan diğer çalışmalarda ifade edilmektedir. Bunun bizi yönlendirmesine izin vermeyerek her bir kadına kararlarında öz saygının ne kadar yeri olduğunu soracağız. Ayrıca öz saygının önceden yapılmış tanımı içinde kalmayıp her bir kadına öz saygı
kavramının kendileri için anlamını soracağız.
Kelimelerin Kullanımı
Genel olarak nicel araştırmada bulguların tanımlanması için rakamlar kullanılırken nitel araştırmada kelimeler kullanılır. Örneğin şiddet gördükleri evlere dönmeyen kadınların ekonomik kaynakları, öz saygı seviyeleri, sosyal destek oranları rakamlarla ifade edilebilir.
Nitel araştırmacılar genellikle araştırma bulgularını rakamsal olarak değil kelimeler veya resimlerle sunarlar. Karmaşık insan deneyimlerinin söz konusu olduğu düşünülürse bu şekildeki sunumlar karmaşık durumları anlamak için daha
uygundur. Nitel araştırmacılar bilgileri istatistiksel olarak analiz etmek yerine anlamlı ögeler ve bunların benzerlik veya farklılıklarını metin üzerinden ortaya koymaya çalışırlar. Sonunda bu ögelerden kategoriler ortaya çıkarırlar ve bu kategoriler birleştirildiğinde genel temalar oluşur. Bu yöntem, Mary Richmond’ın ifade ettiği yöntemin aynısıdır.
Örnek olarak kullandığımız araştırmada bu nedenle kadınlarla konuştuktan sonra elde ettiğimiz bulguları değiştirmeden veya rakamsal olarak ifade etmeden olduğu gibi (yani metin olarak) araştırmamızın içinde sunarız. Fakat yine de bu metinler içinde, sosyal hizmet uzmanlarına ve benzer durumdaki kadınlara yardımcı olacak anlamlar, benzerlik ve farklılıklar aramaya devam ederiz.
Esneklik
Nitel araştırmalar, nicel araştırmalardan daha esnektir. Çünkü nicel araştırmalar örneklem, araştırma tasarımı, ölçme ve analiz etme konularında katı kurallara sahiptir. Bunlar araştırmacıların çalışmalarının geçerliliğini,
genellenebilirliğini ve güvenilirliğini kanıtlaması için kullanılır. Nicel araştırmacılar kendilerinden çok araştırma yöntemlerine inanırlar.
Nitel araştırmalarda ise son zamanlarda rehberlik edecek bazı maddeler ortaya çıksa da bizim bir nitel araştırmaya olan güvenimiz araştırmacının
entelektüel düzeyine ve araştırma yönteminin doğasına bağlıdır. Aynı araştırmayı bir başka araştırmacının yapması ile çok farklı anlayışlar ortaya çıkabilir. Çünkü her bir araştırmacının entelektüel seviyesi, düşünce yapısı ve deneyimleri farklıdır.
Nitel araştırmaların tekrar edilebilirlik gibi bir kaygısı yoktur.
Değerlendirme
Nitel veya nicel olsun her araştırma yaklaşımında kötü örnekler vardır.
1970’lerden beri kadınları ve düşük gelirli insanları patolojik gösteren birçok nitel araştırma yapılmıştır. Sosyal hizmet müdahalelerinin karmaşıklığını göz ardı eden ve müracaatçıların algılarını yok sayan nicel araştırmalar vardır. Her iki yaklaşım türü de hiç hata yapmadığını iddia edemez. Ama aynı zamanda alanlarına oldukça olumlu katkı sağladıkları da bir gerçektir.
Bireysel Etkinlik
•İlgilendiğiniz bir alanda yapılmış biri nitel, biri nicel iki araştırmayı inceleyip benzerlik ve farklılıklarını ortaya koyunuz.
“Yaşanmış deneyimleri”
onları yaşayanların bakış açısı ile yakalamak
ve anlamlandırmak istiyorsanız nitel çalışma yapmak
uygundur.
Nitel Araştırma Yapma Nedenleri
Nitel araştırma yapmak için birçok nedenimiz olabilir. Burada bazı nedenler örnekleri ile beraber verilecektir.
1) Hakkında çok az bilgi olan bir konuyu araştırıyorsanız ve bu konuda “içeriden”
bir bakış açısına ihtiyaç varsa nitel araştırma uygundur. Burada üzerinde çok çalışılmamış alanlarda derinlemesine bir anlayışın ortaya çıkarılması ihtiyacı vardır.
2) Hassasiyet ve duygusal derinlik gerektiren bir konu üzerinde araştırma yapacaksanız nitel araştırma kullanılabilir. Sosyal hizmet uzmanları, çalışma hayatlarında kriz ve ikilem durumlarıyla sürekli karşılaşırlar ve bu nedenle empati ve anlayışa ihtiyaç duyarlar. İhtiyaçları olan iç görü hakkında bilgi sahibi olmak için nitel araştırmalar kullanılabilir.
3) Toplum tarafından etiketlenmiş veya tabu olan konularda araştırma yapıyorsanız nitel araştırma yöntemleri işinize yarayabilir. Geleneksel araştırma yöntemlerini (anket veya soru kâğıdı, ölçek) kullanamayacağınız durumlarda derinlemesine görüşme, etnografik çalışma yapabilirsiniz. Örneğin;
çete üyeleri, seks işçileri veya uyuşturucu satıcıları ile çalışma yapılırken nitel araştırma kullanılabilir.
4) “Yaşanmış deneyimleri” onları yaşayanların bakış açısı ile yakalamak ve anlamlandırmak istiyorsanız nitel çalışma yapmak uygundur. Araştırmacılar derin anlayış kazanmak için içeriden gelen bakış açısını kullanmayı tercih ederler. Evsiz kadınların yaşamları, kronik ağrıları olan hastaların deneyimleri ve sürekli ikilemde kaldığı vakalara bakan bir vaka yöneticisi sosyal hizmet uzmanının yaşadıklarını anlamak için nitel araştırma en uygun yöntemdir.
5) Nicel araştırmacı olarak çalışmalarınızdan sonra hâlâ cevaplanamamış sorularınız olabilir. Örneğin, ruh sağlığı rahatsızlıkları için yardım isteme
Örnek
•Örnekler;
•Biyolojik cinsiyetleri ile anılmak istemeyen trans bireylerin deneyimleri,
•Kendi uzuvlarını kesen kadınlar,
•Görücü usulü ile evlenen Güney Asya kadınlarının deneyimleri,
•Tecavüz sonrası hamile kalıp bebeklerini doğrumak isteyen kadınlar.
Başarılı bir araştırmacının özellikleri arasında esneklik, çoklu görevi
yerine getirebilme, gözlem yapabilme, kişiler arası iletişim kurabilme, kavramsal
düşünme, iyi yazı yazma ve özdüşünümsellik
vardır.
durumunun etnik kökenlere göre değişimini ölçen bir nicel araştırma yaptınız ama bu kişilerin ruh sağlığı hastalıklarını kültürel olarak nasıl algıladıklarını merak ediyorsunuz. Bu durumda sağlık sigortası bilgi sistemindeki sayısal kayıtlar size bu sorunun cevabını veremez. Ancak bir nitel araştırma ile bu sorunun cevabına ulaşabilirsiniz.
6) Araştırma ile savunuculuk yapmak istiyorsunuz. Aktivizm, eylem ve katılımcı araştırma baskı ve sosyal adaletsizliğin etkilerini ortadan kaldırmak için kullanılır. 1960 ve 1970’lerdeki feminizm, toplum aktivistliği ve üçüncü dünya ülkelerinin bağımsızlığını ilan etmesiyle eylem araştırması, savunuculuk ile bilgi ortaya çıkarmaya çalışır. Araştırmacı ve toplum arasındaki partnerlik değişim gösterse de esas amaç araştırma yöntemleri ile toplumsal değişim yaratmaktır.
Nitel Araştırma için Gereken Beceri ve Özellikler
Başarılı bir nitel araştırma yürütmek için gereken birkaç yetenek, beceri ve özellik vardır. Araştırmacının bilgi toplayan bir araç olması hem fırsattır hem de bir yüktür.
Nitel bir araştırmanın başarılı olabilmesi araştırmacının kişisel özelliklerine ve entelektüel kapasitesine oldukça bağlıdır. Eğer çalışma bir ekip ile gerçekleşecek ise bu özellikler grup içinde görülmelidir. Başarılı bir araştırmacının özellikleri arasında esneklik, çoklu görev yerine getirebilme, gözlem yapabilme, kişiler arası iletişim kurabilme, kavramsal düşünme, iyi yazı yazma ve özdüşünümsellik vardır.
Esneklik
Esneklik; sürekli beklenmedik şekilde değişebilen araştırma ortamında bir akıl ve davranış durumudur. Katılımcılar birden bire konuşmaktan vazgeçebilir, şok edici bilgiler paylaşabilir, cinsel içerikli davranışlarda bulunabilirler. Araştırmanın yönü yeni bulgular ışığında değişebilir, yeni çalışmalar yapılması gerekebilir. Nitel araştırmacının tüm bu durumlarda çalışabilme ve durumu idare edebilme becerisi olmalıdır.
Özdüşünümsellik
Özdüşünümsellik kavramı insanın kendisini değerlendirebilmesi becerisidir.
Bu beceri nitel araştırmanın merkezinde bulunur. Micheal Agar, araştırmacının önyargılı olmasının önemli olmadığını, önemli olanın hangi önyargılara sahip olduğunu ve onları nasıl kayıt altına alacağının farkında olması demiştir. Kişinin kendi önyargılarını incelemesi tek seferlik bir olay değildir ve tüm çalışma boyunca sürekli yapılması gereken bir eylemdir.
Nitel araştırma becerileri arasında özellikle önemli olan iki
tanesi kavramsal düşünebilme ve iyi yazı
yazabilme becerisidir.
Soyut düşünebilme ve yeni bakış açıları üretebilme nitel çalışmanın olmazsa
olmazlarıdır.
Genel olarak çocuk istismarı erkekler
tarafından kız çocuklarına yönelik
olarak
gerçekleştirildiğinden kadın istismarcılar hakkında çok az bilgi
vardır. Bu, nitel bir araştırma için uygun bir
konudur.
Çoklu Görevi Yerine Getirme
Nitel araştırma sürecinde işlenecek ve analiz edilecek çok fazla oranda ham bilgi ortaya çıkar. Araştırmacı bir yandan görüşmeleri sürdürüp bilgi toplarken diğer yandan kayıt eder. Aynı zamanda da durumun genel hatlarını görebilmek için iç görüsünü korumaya çalışır. Aynı anda birçok görevi yerine getirebilme bu açıdan önemlidir.
Gözlem Yapabilme
Gözlem yapabilme becerisi kazandırma, sosyal hizmet eğitiminin bir parçasıdır.
Ama nitel araştırma dâhilinde bu beceriyi kullanmak biraz daha farklıdır.
Örneğin, bir grup sosyal hizmet öğrencisinden halka açık bir alana gitmeleri ve bir saat boyunca gözlem yapmaları ve kayıt tutmaları istenmiştir. Öğrencilerin aktif olarak bireylerle çalıştıkları, sorun çözmeye odaklandıkları ve karşılarındaki
insanları pasif olarak gözledikleri düşünüldüğünde oldukça iyi gözlem yapabilmeleri gerekirdi. Fakat araştırma sonunda öğrencilerin bu ödevi yaparken çok
zorlandıkları görülmüştür. Çünkü gözlem yaparken klinik teorilerin filtresi olmadığı için rahatsız oldular. Halka açık bir alanda belirli bir sınır verilmeden gözlem yapılması oldukça açık uçlu bir gözlem sürecidir. Çoğu insan bunu rahatsız edici, hatta acı verici bulabilir. Nitel araştırmalarda gözlem yapabilme becerisi işte bu şekilde olmalıdır.
KişilerArası İlişki Kurabilme
Çoğu sosyal hizmet uzmanı için kişiler arası iletişim kurabilmek oldukça önemlidir. Fakat uzmanlar insanlarla çalışırken bu yeteneklerini tedavi amacıyla kullanırlar. Araştırma kapsamında bu yetenek etkili dinleme, anlamaya çalışma gibi becerileri beraberinde getirerek daha çok gerçek hayattaki kişiler arası ilişkilere benzemektedir.
Kavramsal Düşünebilme ve İyi Yazma
Nitel araştırma becerileri arasında özellikle önemli olanları, kavramsal düşünebilme ve iyi yazı yazabilme becerisidir. Soyut düşünebilme ve yeni bakış açıları üretebilme nitel çalışmanın olmazsa olmazlarıdır. Bu, elde edilen bilgilere yorumlayıcı anlamlar katabilme yeteneği anlamına gelmektedir.
Fikir oluşturmak, kavram ve teori geliştirmek yazabilme yeteneğine bağlıdır.
Deneyimli nitel araştırmacılar çoğu zaman yazma eyleminin (anlatılanları kaydetmek ve ortaya çıkmaya başlayan fikirleri yazmak) çalışmanın başarısını etkilediğini ifade ederler.
Bazı nitel araştırmacılar literatür taraması yapmaya karşı olsalar
da bilgi toplamaya başlamadan önce olası
zarar verici etkileri azaltmak adına literatür
taraması yapılabilir.
Çocuk cinsel istismarı günümüzde önemli bir sorundur. Bir araştırma kadınların %27’sinin ve erkeklerin %16’sının çocukken istismara uğradıklarını ortaya koymaktadır. Genel olarak çocuk istismarı erkekler tarafından kız
çocuklarına yönelik olarak gerçekleştirildiğinden kadın istismarcılar hakkında çok az bilgi vardır. Finkelhor ve Russel’a göre kadın istismarcıların gerçekleştirdiği
istismarların %5’i kız çocuklarına ve %20’si erkek çocuklarına yöneliktir.
Erkek istismarcıların sayısı kadınlara göre daha fazla olmasına rağmen kadın istismarcıların eskisi kadar nadir olmadığı da görülmektedir. Son klinik verilere göre tedavi sırasında cinsel istismar davranışlarını itiraf eden kadın müracaatçıların oranı artmıştır. Araştırmaya katılan 660 kurum içinden 392’si, kadın cinsel istismarcılarını tedavi ettiklerini raporlamışlardır.
Kadın cinsel istismarcılarının artması veya daha görünür hâle gelmesi ile birlikte bu insanlarla çalışacak sosyal hizmet uzmanları veya diğer meslek
elemanlarının elinde bilgi bulunmamaktadır. Çünkü istismarcılar ile çalışmanın tüm özellikleri erkek cinsel istismarcılarına göre düzenlenmiştir. Sosyal hizmet
uzmanları bu kadınları nasıl değerlendireceklerini ve tedavi edeceklerini bilmemektedir. Bu, araştırmamızın genel problemidir. Kadın çocuk cinsel istismarcılarını anlamak ve klinisyenlerin onlara nasıl yardım edebileceklerini keşfetmek amacımızdır.
Literatür Taraması
Bazı nitel araştırmacılar literatür taraması yapmaya karşı olsalar da bilgi toplamaya başlamadan önce olası zarar verici etkileri azaltmak adına literatüre göz attık. İlk olarak literatür bize kadın cinsel istismarcılarının sosyal hizmet için geçerli bir araştırma alanı olduğunu ve bu konudaki araştırmaların mesleki bilgiye önemli katkı sağlayacağını göstermiştir.
İkinci olarak ise kadın istismarcıların özelliklerini öğrenmek ve hangi tedavi yaklaşımlarının kullanılabileceği hakkında fikir sahibi olunması için literatür taranmıştır.
Kadın İstismarcıların Özellikleri
Birkaç yazar kadınların gerçekleştirdiği cinsel istismar mağdurlarını veya istismar eden kadınları tanımladıkları vaka çalışmaları yayınlamıştır. Kadın cinsel istismarcılarının özellikleri ile ilgili sadece bir tane küçük çaplı bir proje vardır. Bu çalışmaları inceledikten sonra 4 tane ortak tema ortaya çıkmıştır.
1- Cinsel istismar gerçekleştiren kadınların büyük çoğunluğu çocukluklarında cinsel istismara uğramıştır. Bu şaşırtıcı değildir, çünkü erkek cinsel istismarcıları için de aynı durum söz konusudur. Fakat kadınların uğradıkları istismar oldukça ciddi
boyutlarda olduğu için dikkat çekicidir. Johnson çalışmasında şu gözlemini paylaşmıştır: “Bu kadınların çocukluklarında uğradıkları istismar ciddi boyutlarda, sıklığı yüksek, ilişki açısından çocuğa en yakınlar tarafından ve çok uzun bir zaman aralığında gerçekleşmiştir”.
2- Cinsel istismar gerçekleştiren kadınların az bir kısmı ciddi ruhsal hastalıklara veya gelişimsel engele sahiptir.
3- Kadınlar tarafından gerçekleştirilen cinsel istismar vakalarının büyük bir çoğunluğunda bir erkek suç ortağı bulunmaktadır. Bu erkek istismarcıların vakalarında çok az görülür.
4- Birkaç yazar cinsel saldırı gerçekleştiren kadınların bu davranışlarının kendi yaşadıkları cinsel travmalardan kaynaklandığı hipotezini ortaya atmışlardır.
Yaşadıkları cinsel travmadan kaynaklı anksiyeteyi kadınlar bu şekilde dışa vurmaktadırlar şeklinde bir görüş öne sürmüşlerdir.
Kadın İstismarcıların Tedavisi
Cinsel istismar gerçekleştiren kadınların tedavisi için çok sınırlı sayıda araştırma veya belge bulunmaktadır. İncelenen literatürden sonra şu 4 ortak görüş ortaya çıkmıştır:
1- Cinsel istismar gerçekleştirmiş kadınlar yardım için iki gün içinde bir yere başvurmaktadırlar. Kadınların bazıları istismar gerçekleştirdiklerini açıkça
söyleyerek başvurmaktadır. Bazıları ise görüşmeler sırasında itiraf etmektedirler.
2- Bu kadınlarla çalışırken güçlü, olumlu bir terapötik ilişki çok önemlidir. Kadınlar yaptıklarından dolayı derin bir pişmanlık içindedir. İyileştirici tedavi bu noktadan başlayabilir.
3- İstismar gerçekleştirdiklerini itiraf eden kadınlara yargılayıcı olmadan ve tereddüt yaşamadan yaklaşılmalıdır. Güven ilişkisi çok önemlidir.
4- Klinisyenlerin kadınların gerçekleştirdiği istismar ile çocukluklarında uğradıkları istismar arasında denge kurması gerekir. Bu kişiler istismar kurbanları olarak tedavi görürler ama yaptıkları eylemin ciddiyeti de göz ardı edilmemelidir. Tehlikede olan çocuk varsa hemen önlem alınmalıdır.
Bu alanda bir kaç görüş olmasına rağmen çok fazla anlaşmazlık da vardır. Bu kadınları tedavi etmek için bilinenler çok azdır. Bu araştırma hipotez test etmek amacıyla değil keşif yapmak amacıyla yapılmaktadır. Kadın istismarcılarla çalışan klinisyenlerin görüşlerinin belgelenmesi nitel araştırmamız için en uygun yöntem olarak seçilmiştir.
Veri toplama aşamasında araştırma
katılımcılarını seçme, görüşme formatını
oluşturma ve etik değerlendirmeleri yapma oldukça
önemlidir.
Etik
değerlendirmelerden sonra araştırmaya katılacak olan kişilere
etik süreçler ve sorumluluklar hakkında
bilgi verilmelidir.
BİLGİ(VERİ) TOPLAMA
Cinsel istismar gerçekleştiren kadınlardansa Araştırma Katılımcılarını Seçme:
bu kadınları tedavi eden klinisyenlerle görüşmeler yapmayı uygun gördük. Bunun üç nedeni vardır. Birincisi, kadınları bu araştırmaya katılmaya ikna etmenin zor olmasıdır. İkincisi, bu kadınların tedavisi konusunda bilgi edinebilmek için onları tedavi eden klinisyenlerle konuşmak daha uygundur. Üçüncüsü ise, araştırmaya dâhil olan klinisyenler oldukça fazla oranda olan bu kadınları tedavi etmiştir ve bu sayede daha çok kadın hakkında bilgi alabileceğiz.
Araştırma için seçilecek olan klinisyenler için tek bir gereklilik vardır; en az bir cinsel istismar uygulamış kadını tedavi etmiş olmaları. Tedavi kurumlarına telefon edilerek, izleme mektupları gönderilerek ve duyurular ile araştırmayı duyurduk. Ardından bize ulaşan klinisyenlerden başlayarak kartopu örnekleme yoluyla diğer klinisyenlere ulaştık. Klinisyenlerin profilini çıkarmak için onlara kısa kişisel bir bilgi anketi uygulanmıştır.
Araştırmada temel bilgi toplama aracı olarak yarı Görüşme Formatı:
yapılandırılmış görüşme formatını seçtik. Yarı yapılandırılmış görüşmede araştırılan konu hakkında önceden bilgiye sahibizdir. Araştırma katılımcılarının aşina oldukları kelimeler kullanılır. Katılımcıların bakış açısından olaya nasıl yaklaştıkları yansıtılır.
Kullanılan sorular şunlardır:
- Kadın cinsel istismarcılar klinisyenlerin dikkatini nasıl çekti?
- Çocuk cinsel istismarı gerçekleştirmiş olan ve çocukken istismara uğramış yetişkin kadınların özellikleri nelerdir?
- Çocukken istismara uğramış ve kendisi de istismar gerçekleştirmiş kadınlarla çocukken istismara uğramamış ama istismar gerçekleştirmiş kadınlar arasındaki farklar nelerdir?
- Çocuk cinsel istismarı gerçekleştiren yetişkin kadınların tedavisinde en önemli noktalar nelerdir?
- Çocukken istismara uğramış ve kendisi de istismar gerçekleştirmiş kadınlarla çalışırken klinisyenlerin deneyimleri nelerdir?
İlk dört soru araştırmanın temel amacına hizmet etmektedir. Beşinci soru ise araştırmanın ikincil amacı olan tedavi yöntemleri üzerinedir. Sorulara cevaplar verilirken katılımcıların içeriği yönlendirmesine izin verilmiştir. Sorular birebir aynı sorulmamış, soran kişi tarafından farklılaştırılarak sorulmuştur.
Araştırma kapsamında dikkat edilen etik konular Etik Değerlendirme:
aşağıdaki gibidir:
- Araştırma görüşmeleri sırasında ortaya çıkacak istismar vakalarının bildirilmesi sorumluluğunun olduğunun katılımcılar farkındaydı.
Veri analizi için çeşitli yöntemler bulunmaktadır.
Bunlardan biri içerik analizidir. İçerik
analizinde görüşmelerden elde edilen veriler kategori,
temel temalar ve alt temalar olarak ayrı ayrı
kodlanır.
- Klinisyenler araştırmanın gönüllülük esasına dayandığını ve isterlerse devam etmeyebileceklerini biliyorlardı.
- Klinisyenlerin isimleri araştırmada kullanılmayacaktı.
- Kadın istismarcıların isimleri araştırma içinde kullanılmayacaktı.
- Kadınların tanınmasına neden olabilecek bilgiler araştırma metni içinden çıkarılacak veya değiştirilecekti.
- Görüşmelerin ses kayıtları araştırmacının evinde güvenle saklanacak ve araştırma bittikten sonra yok edilecekti.
Ayrıca her görüşmeye başlanmadan önce klinisyenlere bilgi paketi,
bilgilendirilmiş onay formu ve kişisel değerlendirme anketleri verilmiştir. Bunların üzerinde konuşulduktan sonra bilgilendirilmiş onay formları imzalanmıştır.
Araştırmaya 9 klinisyen katılmıştır. Bunlardan biri Araştırma Katılımcıları:
erkek diğer sekizi kadındır. Çünkü alanda bu kadınlarla çalışanlar genelde kadın klinisyenlerdir. Klinisyenlerden 6’sı sosyal hizmet uzmanı, 3’ü psikologdur. 5’i özel sektörde, 2’si kâr amacı gütmeyen sivil kurumlarda, 1’i aile hizmetleri servisinde ve biri hem özel hem kamu sektöründe çalışmaktadır.
Ortalama yaş 40’tır. Alandaki ortalama deneyimleri 14 yıldır. Kişi başı ortalama 10 kadın istismarcı ile çalışmışlardır. 9 klinisyen toplamda 91 kadın istismarcı ile çalışmıştır.
9 klinisyen de ses kaydı yapılmasına dair izin Bilgi Toplama Yöntemi:
vermiştir. Tüm katılımcılar çalıştıkları yerlerde görüşmeye katılmıştır. Biri hariç tüm görüşmeler bir seferde yapılmıştır. Görüşmeler iki saatlik olarak planlanmıştır. İlk yarım saat tanıtım, değerlendirme ve izin formlarının imzalanmasına ayrılmıştır.
Geri kalan zaman görüşmelere ayrılmıştır.
VERİ ANALİZİ
Analiz için içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Klinisyenlerin verdikleri cevaplardaki ortak temalar ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Açık kod yöntemi ile tüm görüşmelerin transkriptleri okunmuştur. Açık kod yönteminde her kelime, her cümle değerlendirilir. Ardından muhtemel yorumlamalar yapılmıştır ve ortak fikirler kodlanmıştır.
Tüm kategoriler, temel temalar ve alt temalar ortaya çıktıkça her biri ayrıntılı bir şekilde tanımlanmış ve kod defterine yazılmıştır. Kodlanan görüşmeler ‘’The Etnograph’’ adındaki bilgisayar programına girilmiş ve kod kategorilerine göre bu metinler ayrıştırılmıştır. Her bir kategori sistematik bir şekilde incelenmiştir. Artık yeni kategoriler ortaya çıkmamaya başladığında doyum noktasına ulaşıldığı ve araştırmanın bir sonraki basamağına geçilebileceğine karar verilmiştir.
SONUÇLARIN YORUMLANMASI
Verilerin analizinden sonra; 3 temel tema, 7 alt tema ve 37 kategori ortaya çıkmıştır. İlk tema kadın istismarcıları anlamak ve onları diğer müracaatçılardan ayırmak konusunda bilgi içermektedir. İkinci tema bu kadınların tedavisi
konusunda bilgiler sunmaktadır. Üçüncü tema ise klinisyenlerin bu kadınlara karşı kişisel ve mesleki tepkilerini sunmaktadır.
Aşağıdaki tabloda temel tema (TT), alt tema (AT) ve kategoriler (K) verilmiştir.
TT 1: MÜRACAATÇIYI ANLAMAK
AT 1: Kurbanlar ve Kurban Cinsel İstismarcılar Arasındaki Farklar K1: Çözülme
K2: Kendine zarar verme eğilimi K3: Yardım alma motivasyonu
K4: Kurban olma deneyiminin ciddiyeti AT2: İstismar İşaretleri
K5: “Takılı kalma”
K6: Şüpheli çocuk yetiştirme uygulamaları AT3: İstismarın Özellikleri
K7: Geçmişteki istismar K8: “Plansız ve aniden gelişen”
K9: Aseksüel
AT4: İstismarın Nedenleri/Açıklaması: Çözülememiş Travma K10: Çocukken maruz kalınan istismarı tekrar etme K11: Gücü yeniden eline alma
K12: Yardım için ağlama/anlam arayışı K13: Öğrenilmiş Davranış
K14: Öfke ifadesi
AT5: Kadın ve Erkek Cinsel İstismarcılarının Farkları K15: Sorumluluğun “tamamen kabul edilmesi”
K16: Kendinden nefret etme ve kendini suçlama K17: Pedofiliye benzememek
K18: İstismarı gerçekleştirdiğinin kabullenilmesi daha zor TT2: TEDAVİ SÜRECİNİ ANLAMAK
AT6: Çalışma ve itiraf
K19: Konuyu açmanın önemi K20: Normalleştirme/eğitme
Kategoriler, temel temalar, alt temalar oluşturulduktan sonra
veriler yorumlanır.
K21: Erken itiraflardaki sorun K22: “Kötülüğün” kanıtı olarak itiraf K23: Raporlama
K24: Çocuk güvenliğini sağlamak K25: “Dışarıya atılma” beklentisi AT7:Tedavi Konuları ve Teknikleri K26: Terapötik ilişki
K27: “Hak edilen ceza” olarak “takılı kalma”
K28: Hem istismar etme hem istismar edilme konularına hitap etme
K29: Sorumluluk ve affediliş arasındaki denge K30: Telafi etme
K31: Mağdur için hayatta kalma tedavisi tekniklerini benimseme TT3: KLİNİSYENLERİN KİŞİSEL/MESLEKİ DENEYİMLERİ
K32: Farkındalığın zorluğu K33: İtirafın şoku
K34: Profesyonel şekilde tepki verme K35: “iğrenme” yerine “şefkat” duygusu K36: Kendi bakımınız
K37: Sessizliği bozma tavırları
Temel Tema 1: Müracaatçıyı Anlamak
Sonuçlara göre kadın cinsel istismarcılar ilk başta kendilerini bu şekilde tanımlamıyorlar. Çocukken yaşadıkları istismar konusuna gelindiğinde kendi gerçekleştirdikleri istismarı itiraf etme eğilimindeler. Cinsel istismara uğramış yetişkin kadınlar ve istismara uğrayıp kendisi de istismar gerçekleştiren kadınlar arasında benzerlikler vardır fakat, ikinci grup kadınlar daha ciddi belirtiler göstermektedir. İntihar denemeleri ve çözülme görülmektedir. Kadının şüpheli çocuk yetiştirme davranışları olası bir cinsel istismar uygulamasına işaret ediyor olabilir. Bu kadınlar tarafından gerçekleştirilen saldırılar plansız ve aseksüeldir.
Kadınlar kendi çocukluklarındaki istismardan kaynaklanan çözülememiş travmalar nedeniyle istismar gerçekleştirmektedirler.
Kadınlar, erkeklere göre işledikleri suç konusunda daha fazla sorumluluk alıp daha fazla kendilerinden nefret etmektedirler.
Sonuç olarak cinsel istismar gerçekleştiren kadınların büyük çoğunluğu çocukken istismara uğramıştır.
Temel Tema 2: Tedavi Sürecini Anlamak
İstismarı gerçekleştirdiğinin itirafından sonra klinisyenler genel olarak kadın istismarcılar konusunu açıyor ve çocuğun güvenliğini sağlıyor. Olumlu terapötik ilişki ve sorumluluk ile affedilme arasındaki denge tedavi süreci için kritiktir. Cinsel istismar yaşamış kadınların tedavisinde kullanılan teknik ve yöntemler, istismar gerçekleştirmiş kadınlarda kullanılmaktadır.
Klinisyenler itirafların çok aniden ortaya çıktığını ve kadınların itirafları sırasında oldukça fazla utanç yaşadıklarını bildirmiştir. Klinisyenler bu kadınların;
kadınlar tarafından gerçekleştirilen cinsel istismar konusunda bilgilendirilmesinin iyileşme süreci için önemli olduğunu ifade etmişlerdir. Ayrıca daha müracaatçı hazır olmadan ortaya çıkan itiraflar oldukça yıkıcıdır. Bu nedenle klinisyenler öncelikle müracaatçıya bu konuda bilgi vererek hazırlamalıdır.
İtiraf konusunu karmaşık hale getiren bir diğer bulgu ise bazı
klinisyenlerin itiraflardan sonra müracaatçıyı değersiz görmesidir. Bunun yanı sıra itiraflardan sonra müracaatçıların intihar denemeleri gibi yöntemlerle kendini dışarıda bırakmaya çalışması görülmüştür.
Temel Tema 3: Klinisyenlerin Kişisel/Mesleki Deneyimleri
Literatürde kadınların gerçekleştirdiği cinsel istismarlar konusunda
klinisyenlerin deneyimlerine dair pek bilgi bulunmamaktadır. Bu nedenle bu bilgiler klinisyenler için oldukça faydalıdır. Klinisyenler bu kadınlarla çalışmanın oldukça zor olduğunu ifade etmişlerdir. Kadın cinsel istismarcılarının olduğunu bilmek oldukça zorlayıcı bir gerçektir. İtirafın ilk şoku atlatıldıktan sonra klinisyenler mesleki bir yaklaşım benimsemek zorunluluğu hissetmektedirler.
Klinisyenler itiraftan sonra müracaatçıları hakkında iğrenme duygularından ziyade şefkat hissettiklerini belirtmişlerdir. Çoğu müracaatçının davranışına değil acılarına odaklanmıştır. Bu kadınların yaptıklarının sorumluluğunu alması ve derin bir pişmanlık ifade etmesi klinisyenlerin empati kurmasına yardımcı olmuştur.
Kendine bakma olarak ifade edilen kategori ise klinisyenlerin bu tür vakalarla çalışırken duygusal olarak zorlandıklarıdır. Bu nedenle klinisyenler bu vakalarla çalıştıkları dönemde fiziksel ve duygusal sağlıklarına dikkat ettiklerini, İzin veya molalar kullandıklarını ifade etmişlerdir.
Özet ve Sonuç
Bu araştırma sonunda iki önemli bulgu ortaya çıkmıştır. Bunlardan ilki nicel araştırmaların iddia ettiğinin aksine kadınların uyguladığı cinsel istismarın
oranlarının düşük olmadığıdır. Araştırmaya katılan sadece 9 klinisyen, toplamda 91 kadını tedavi etmiştir. Bu oldukça yüksek bir rakamdır. İkinci önemli bulgu ise, bu kadınların yardım almaya gelme sebeplerinin çocukluklarında yaşadıkları travma
olması ama ardından klinisyenle olan ilişki geliştikçe kendi gerçekleştirdikleri cinsel istismarı itiraf etmeleridir.
Bu durumda kısıtlı literatürde bulunan ve istismar gerçekleştirmiş kadınların genellikle yardım almaya çocukken yaşadıkları cinsel istismar sebebiyle gelmeleri iddiası kanıtlanmıştır.
Öz et
•Nitel araştırma yaklaşımı son yıllarda sosyal hizmet mesleği içerisinde bir canlanma yaşamaktadır. Mesleğin başlangıcından beri kullanımda olan nitel araştırma yöntemi yeniden sosyal hizmet içinde tanınır hâle gelmektedir.
Sosyal hizmetin ilk kitabı (Sosyal Teşhis, Mary Richmond); mesleğin tanımını geliştirmek ve bizim yardım etme becerilerimizi tanımlamak için nitel araştırma yöntemini kullanmıştır.
•Nitel araştırma; insanların günlük hayatlarını devam ettirdikleri doğal çevreleri içinde çalışılmasıdır. Bu yaklaşım; insanların nasıl yaşadıklarını, nasıl konuştuklarını, nasıl davrandıklarını ve insanları neyin cezbedip neyin strese soktuğunu anlamaya çalışır. Dahası insanlar için davranışların ve kelimelerin ne anlama geldiğini anlamaya çalışır.
•İnsanları “çevresi içinde birey” ilkesi ile kabul eden sosyal hizmet;
araştırmaları için de bireyi çevresi içinde gözlemleme şansını nitel araştırma yaklaşımı ile elde eder. İnsanların her biri birbirinden farklı olduğu için sosyal hizmet, birden fazla subjektif gerçekliğin olduğunu zaten kabul etmektedir.
Örneğin, her aile kendi içinde farklı dinamikleri olan bir sistemdir. Birbirinin tıpa tıp aynısı ve aynı gerçekliğe odaklı aileler bulmak imkansızdır. Nitel araştırmanın subjektif gerçeklikler vurgusu bu nedenle sosyal hizmet ile uyumludur. Nitel araştırmalarda araştırmacının rolleri aslında sosyal hizmet uzmanının müracaatçısı hakkında bilgi toplama sürecindeki rolleri ile benzerdir. Hassas gözlem, esnek davranmak ve gerektiğinde acil durumlarda müdahalede bulunmak sosyal hizmet uzmanlarının oldukça aşina olduğu davranışlardır. Bu nedenle sosyal hizmet araştırması için nitel yöntemlerin kullanılması mesleki olarak da çok kolaylaştırıcı olabilir.
•Sosyal hizmet uzmanları her zaman inançlarının geçerliliğini test etmelidir.
Sürekli olarak bilgi temellerini güncel araştırma ve çalışmalarla
yenilemelidirler. Bu açıdan araştırmalar oldukça hayati bir öneme sahiptir.
•Başarılı bir araştırmacının özellikleri arasında esneklik, çoklu görevi yerine getirebilme, gözlem yapabilme, kişiler arası iletişim kurabilme, kavramsal düşünme, iyi yazı yazma ve özdüşünümsellik vardır.
Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “bölüm sonu testi”
bölümünde etkileşimli olarak
cevaplayabilirsiniz.
DEĞERLENDİRME SORULARI
1- Aşağıdakilerden hangisi nitel araştırmanın özelliklerinden biri değildir?
a. Derinlemesine bir araştırma yaklaşımı olması b. Tümevarımcı olması
c. İnsan odaklı bir araştırma yaklaşımı olması d. Bütüncül bir bakış açısına sahip olması e. Ölçeklerden fazlasıyla yaralanması
2- Aşağıdakilerden hangisi nitel araştırmacının yapacağı eylemlerden biri değildir?
a. Sıradan olayları ve günlük aktiviteleri doğal ortamında gözlemler.
b. Araştırmaya başlamadan önce bir hipotez oluşturur ve değişkenlerle bunu kanıtlamaya çalışır.
c. Olayları bütüncül ve bireysel olarak sosyal bağlamda görür.
d. Kültürün açık ve örtük özelliklerini fark eder.
e. Yazılı notlar, diyagramlar, haritalar veya resimler gibi materyallerden bilgi üretir.
3- Aşağıdakilerden hangisi sosyal hizmet alanı için nitel bir araştırma konusu olamaz?
a. Aile içi şiddete maruz kaldıktan sonra sığınma evlerine yerleşen kadınların deneyimleri
b. Kendi uzuvlarını kesen erkekler
c. Sürekli ikilemde kaldığı vakalara bakan bir vaka yöneticisi sosyal hizmet uzmanının yaşadıkları
d. Yetiştirme yurtlarında kalan kız çocuklarının okul başarıları ile erkek çocukların okul başarılarının karşılaştırılması
e. Görücü usulü evlenen Güney Asya kadınlarının deneyimleri
4- Aşağıdakilerden hangisi nitel bir araştırma yapan kişinin beceri ve özelliklerinden olamaz?
a. Esneklik
b. Kişiler arası iletişim kurabilme c. Gözlem yapabilme becerisi d. Çoklu görevi yerine getirebilme e. Genelleme yapabilme
5- Nitel araştırmanın ortaya çıkmasında etkili olan bilimler arasına aşağıdakilerden hangisi dâhil edilemez?
a- Antropoloji b- Felsefe c- Dilbilim d- Fizik e- Sosyoloji
6- Aşağıdakilerden hangisi nitel araştırmanın kriterlerinden biridir?
a. Tümevarım b. Değişken kullanımı c. Hipotez oluşturma d. Tümdengelim e. Deney yapma
7- Aşağıdakilerden hangisi nitel araştırmanın sosyal hizmet uzmanları için faydalarından biri değildir?
a. Çevresi içinde birey düşüncesi ile hareket eden sosyal hizmet uzmanı için nitel araştırma birey hakkında doğal çevresinde bilgi toplar.
b. Birden fazla subjektif gerçekliğin olduğunu kabul eden sosyal hizmet için aynı felsefeyi benimsemiş olan bir araştırma yaklaşımı faydalıdır.
c. Nitel araştırmacı ile sosyal hizmet uzmanının rolleri çoğu yerde benzeştiğinden dolayı araştırmaların kolaylaştırıcı etkisi vardır.
d. Nitel araştırma yaklaşımı sosyal hizmet uzmanını vaka yükünden kurtarır.
e. Hakkında az bilgi bulunan müracaatçı grupları ile ilgili nitel araştırma içeriden bilgi sunarak sosyal hizmet uzmanının işini kolaylaştırır.
8- Aşağıdakilerden hangisi nitel araştırmacı ve sosyal hizmet uzmanının ortak rol ve becerilerinden biri değildir?
a. Pasif gözlem yapabilme
b. Matematiksel zekâya sahip olma c. Esnek davranma
d. Acil müdahalede bulunabilme e. Kişiler arası ilişki kurabilme
9- Aşağıdakilerden hangisi nitel veri toplama yöntemlerindendir?
a. Ölçek uygulama b. Değişkenleri belirleme
c. Derinlemesine görüşme yapma d. Hipotez oluşturma
e. Sayısal verileri kullanma
10- Sosyal hizmet alanında ilk nitel araştırmayı yapan kişi kimdir?
a. Freud
b. Charles Zastrow c. Norman K. Denzin d. Walt Whitman e. Mary Richmond
Cevap Anahtarı:
1.E, 2.B, 3.D, 4.E, 5.D, 6.A, 7.D, 8.B, 9.C, 10.E
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR
Yıldırım, A. ve Şimşek, H.(2005).Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri.
Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Mayring, p.( 2000). Nitel Araştırmaya Giriş. Adana, Baki Kitabevi. Çevirmen: Adnan Gümüş, M.Sezai Durgun.
Padgett, D. K. (2008). Qualitive Methods in Social Work Research. United States of America: Sage.
TUTTY, L. M., ROTHERY, M. A., & JR GRİNNELL, R. M. (1996). QUALİTATİVE
RESEARCH FOR SOCİAL WORKERS. UNİTED STATES OF AMERİCA: ALLYN AND BACON.
