Üst Düzey Zihinsel Beceriler
Yrd. Doç. Dr. Ömer Kutlu
Üst düzey ve alt düzey düşünmelerin farkları tartışılırsa;
*Alt düzey düşünme süreçleri daha çok bilgi düzeyine dayanan ve
öğrencilerin aşina oldukları durumlarda bilgilerin kullanılmasıyla ilgilidir.
*Alt düzey düşünme süreçlerine ilişkin maddelere verilen tepkiler tek tiptir. Yani öğrenciden öğrenciye değişmez.
*Alt düzey düşünme süreçleri klasik ölçme yaklaşımlarıyla ölçülebilir.
*Alt düzey düşünme süreçlerinin ölçülmesi için hazırlanan araçlar üst düzey bir uzmanlık gerektirmez (hazırlama- uygulama ve puanlama aşamalarında).
*Alt düzey düşünme süreçleriyle ilgili öğrenmeler kısa zaman dilimlerinde oluşur.
*Daha yoğun olarak davranışçı kuramın benimsediği anlayışla ölçme ve
değerlendirme süreçleri yürütülür (sonuç daha önemlidir, geri bildirim
geliştirme amaçlı değildir gibi).
Bazı üst düzey zihinsel beceriler;
*problem çözme
*eleştirel düşünme
*değerlendirme
*yordama
*tümevarım ve tümdengelim
*yaratıcı düşünme
Problem, mevcut durumla istenilen durum arasındaki farklılık ya da aykırılık, çelişki, tutarsızlık olarak tanımlanmaktadır. Bireyin, problem çözme yetisini doğru kullanabilmesi için nerede olması gerektiğiyle ilgili bir düşünceye ve şu an nerede olduğuyla ilgili geçerli bir bilgiye sahip olması gerekmektedir (Johnson ve Johnson, 1994).
Problem Çözme Becerisi
Problem çözme, bir hedefin gerçekleşmesi veya bir sorunun aşılması için gerekli olan zihinsel basamaklar olarak da tanımlanabilir (Haladyna, 1997).
Öğülmüş’e (2004) göre ise problem çözme var olan durumla ile olması
arzu edilen durum arasındaki farkın algılanması ve buradan doğan
gerginliğin (bireyin istemediği bir durumun) ortadan kaldırılması için
bireyin gösterdiği çabaları içeren bilişsel ve davranışsal bir süreçtir.
Problem çözme basamakları nelerdir? (Johnson ve Johnson, 1994;
Haladyna, 1997);
1-problemin belirlenmesi ve tanımlanması (Problemin detaylı tanımlanması)
2-probleme ilişkin veri toplanması
(Problemle ilgili ayrıntılı veri toplanması)
3-toplanan verilerin çözümlenmesi
4-çözüm yolları üzerinde düşünülmesi
(toplanan veri ve problem durumu birlikte düşünülerek farklı çözüm yollarının üretilmesi)
5-bulunan çözüm yollarından birine karar verilmesi
(üretilen çözüm yollarının avantaj ve dezavantajlarının değerlendirilmesi ve karar verilmesi)
6-çözüm sürecinin uygulanması
(karar verilen problem çözme sürecinin problemin çözümünde kullanılması) 7-uygulamanın değerlendirilmesi
(bireyin kendini, verdiği kararları ve problemin çözümünü değerlendirmesi)
Kaynakça
Haladyna, T. M. (1997). Writing test items to evaluate higher order thinking. USA: Viacom Company
Johnson, D. W. Ve Johnson, F. P. (1996). Joining together. USA: Allyn and Bacon
Kutlu, Ö., Doğan, C. D., & Karakaya, İ. (2014). Ölçme ve Değerlendirme: Performansa ve Portfolyoya Dayalı Durum Belirleme. Ankara: Pegem Akademi
Öğülmüş, S. (2004). Ben sorun çözebilirim. Ankara: Babil Yayıncılık
