GASTROİNTESTİNAL SİSTEM HASTALIKLARINDA BESLENME II

GASTROİNTESTİNAL SİSTEM HASTALIKLARINDA BESLENME II

GASTROİNTESTİNAL SİSTEM HASTALIKLARINDA BESLENME II

Arş. Gör. Dr. Esma Asil Ankara Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik

1

Kalın barsak Kalın barsak İnce barsaklar İnce barsaklar

Mide

Mide

Özefagus

Özefagus

Oral boşluk

Oral boşluk

ALT SİNDİRİM SİSTEMİ HASTALIKLARI ALT SİNDİRİM SİSTEMİ HASTALIKLARI

Hareket

• İnce barsak hareketleri

• Ritmik segmentasyon

• Peristaltik hareketler

• Vililerin hareketleri

• Pandüler hareketler

• Kalın barsak hareketleri

• Karıştırıcı hareketler

• Peristaltik kitle hareketi

Emilim

• İnce bağırsak

• CHO, proteinlerin yağların büyük kısmı

• Na, K, Cl, HCO3, Nitrat çok

• Ca, Mg, Sülfat az

• Fe gereksinimine göre

• Vazı ilaçlar, ADEK, B kompleks, Cvit

• B12

• Kalın barsak

• Su ve elektrolit

• 500 cc sıvının

400 cc geri emilir 100 cc feçesle

atılır

İnce barsak hastalıkları İnce barsak hastalıkları

1. İntestinal gaz/ şişkinlik 2. Diyare

3. Konstipasyon

4. Malabsorbsiyonlar

1. Çölyak

2. Laktoz intoleransı

5. Kısa barsak sendromu

Diyare Diyare

• Günlük 300 ml’nin üzerinde dışkı çıkışının olduğu dolayısıyla aşırı sıvı ve özellikle sodyum ve potasyum gibi elektrolitlerinin kaybı ile karakterizedir.

• İnce bağırsak içine besinlerin hızlı girişi besin ögelerinin enzimatik sindirimini ve emilimini azaltır.

Süresine göre diyare türleri;

Akut diyare: <14 gün, günde en az 3 ve üzerinde sulu dışkılama Persistan diyare: 14-30 gün

Kronik diyare: >30 gün

Tedavi

1) Sıvı elektrolit dengesinin yeniden sağlanması

2) Diyarenin nedeninin belirlenmesi ve nedene yönelik tedavi uygulanması

3) Diyare kontrol edilemiyorsa parenteral beslenme

Diyet tedavisi

Amaç; hastanın sıvı-elektrolit kaybını karşılamaktır.

• Posasız çorbalar, sebze suları ve diğer izotonik sıvılar kullanılmaktadır. (ORS)

• Enerji, CHO, Protein gereksinimlere uygun verilmeli

• Yağ sınırlanır

Bağırsaklardan besinlerin geçişini hızlandırır %20-25

• Posa kısıtlanır

 Bağırsak peristaltizm hareketini arttırır.

Konstipasyon

• Dışkılama sıklığı haftada 3 kez ve günde 3 kez normal kabul

edilmektedir.

• Haftada 2 kezden az dışkılamaya konstipasyon denir.

• Defakasyonun gecikmesi veya sert dışkı tam olarak dışkıyı vücuttan

atamama hissi ve kalın bağırsak hareketlerinde azalma ile karakterizedir.

Diyet tedavisi

• Çözünür ve çözünmez posa alımını yeterli düzeyde arttırmalı

Çözünür posa su emerek jelatinimsi bir yapı oluşturmaktadır ve bakteriler tarafından fermente edilmektedir.

Çözünmez posa dışkı hacmini arttırmaktadır.

• En az 2,5-3 L sıvı almalı

• Probiyotikler motiliteyi arttırarak konstipasyonda olumlu etki göstermektedir.

• Düzenli fiziksel aktivite ve bağırsak hareketlerini arttıracak egzersizler

yapılmalıdır.

Malabsorbsiyonlar

• Proksimal kısımdan Fe, Ca, yağ ve suda eriyen vitaminler

• Proksimal ve orta kısımdan Şeker

• Orta kısımdan Aminoasitler

• Distal kısımdan B12 vitamini

Malabsorbsiyon; besin ögelerinden CHO, yağ, Protein, yağ, vitamin ve minerallerden biri ya da

birkaçının emilimindeki yetersizlik anlamına

gelmektedir.

Tedavi

Neden belirlenir sorun giderilemeye çalışılır.

• İshal varlığında az yağlı az posalı diyet

• Vitamin mineral takviyesi

• Gerekli durumlarda enteral &parenteral

Laktoz İntoleransı

Laktoz intoleransı laktozun sindiriminde görevli laktaz enziminin eksikliğinde veya yokluğu durumunda laktozun malabsorbsiyonudur.

Laktoz kalın bağırsak

bakterilerin fermantasyonu H

CO

metan KZYA

abdominal ağrı, distansiyon, kusma ve diyare

Çölyak (Gluten enteropatsi)

İnce bağırsak mukozasının tutulumu ile karakterize olup, duyarlı

kişilerde gluten içeren besinlerin alımından sonra glutenin bir

parçası olan gliadine intolerans nedeniyle ortaya çıkar ve bu

yüzden glutene duyarlı enteropati de denilmektedir.

Diyet tedavisi

• Osteoporoz ve osteomalasinin önlenmesi (Ca, D vit)

• Steatore gelişti ise yağda eriyen vitamin takviyesi

• Diyare uzun süreli ise sıvı ve elektrolit dengesi sağlanmalıdır.

• Sekonder laktoz ve fruktoz intoleransı gelişebilir. Bu nedenle düşük

laktozlu ve fruktozlu diyet verilir.

Kolon hastalıkları Kolon hastalıkları

• İnflamatuar bağırsak hastalıkları

• Ülseratif kolit

• Crohn’s hastalığı

• İrritable bağırsak sendromu

• Divertiküler kolon hastalığı

Genel belirtiler

• Ağrı

• Rektal kanama

• Konstipasyon

• Diyare

• Gaz

Uyarıcı etkisi olan;

• Acılı baharatlar

• Alkollü içecekler

• Kızartmalar

• Yağlı içecekler

• Çok soğuk besinler

• Koyu çay ve kahve tüketimi azaltılır

Crohn’s hastalığı (Regional Enteritis) Crohn’s hastalığı (Regional Enteritis)

Gİ sistemde ağızdan anüse kadar tutulabilen kronik iltihabi bir hastalıktır.

• Hastalık en çok ileumda yerleşir.

• %12-25 ileumda

• %50-60 ileum +kolon

• %12-25 kolon

• Erkek ve kadınlarda eşit görülür.

Nedeni; genetik ve enfeksiyonel faktörlerdir.

Bulgular

• Diyare

• Steotore

• İştahsızlık

• Ateş

• Karın ağrısı ve şişkinlik, gaz

• Abse, fistül, fibrozis, submukozal kalınlaşma

• Melena

• Anemi

• Yorgunluk

• Cilt, göz ve eklemelerde bozukluk

• MALNÜTRİSYON

Oral beslenme

• Yüksek enerjili (25-35kkal/kg/gün)

• Bol proteinli (100-125g/gün, 1-1.5 g/kg/gün)

• Glutamin atrofiyi önler, bağırsak nitrojen içeriğini arttırır.

• Az yağlı

• İnce bağırsak tutulmuşsa steotore görülür.

• MCT, omega 3 zengin

• Az posalı (Probiyotik, prebiyotik takviye)

• Vitamin ve minerallerden zengin

• Bakteri üremesi

antioksidan

vitaminlerden yüksek

• Anemi

Fe, B

• İnce bağırsağın 200cm fazla rejeksiyonu

 selenyum emilimini

İrritable bağırsak sendromu (İBS) İrritable bağırsak sendromu (İBS)

Organik lezyon ya da yapısal bir anormallik olmadan

stres veya emosyonel gerilimin yüksek düzeyde olduğu dönemlerde ortaya çıkan artan ishal veya konstipasyon gibi defekasyon alışkanlığındaki

değişiklikler ile seyreden

ağrı episodları ile karakterize patogenezi tam olarak anlaşılmamış fonksiyonel bir hastalıktır.

• Orta yaş grubu kadınlarda sıklığı yüksektir

Nedenleri

• Stres

• Besin alerjileri

• Kalın bağırsak enfeksiyonları

• Ülseratif kolit

• Kolon Ca

• Divertikül

Belirtileri

• Karın ağrısı

• Bulantı dispepsi

• Sık ve sulu gaita (%20)

• Konstipasyon (%80)

• Defekasyon sonrası ağrıda azalma

• Kanlı müküs sekresyonu

• Sık idrara çıkma

Tedavi

• Eğitim

• İlaç tedavisi

• Psikososyal rehberlik

• Diyet tedavisi

• Fekal mikrobiyota transferi

• Kolonun divertiküler hastalığı kas tabakasındaki bazı yetersizlikler nedeni ile mukozanın dışa doğru balonlaşmasıdır.

• Lümenden bağırsağa doğru küçük kuru sert fekal materyalin itilmesi sonucu oluşan basınç oluşmaktadır.

Divertiküler kolon hastalığı

Divertiküler kolon hastalığı

Nedenleri

• Fiziksel inaktivite

• Obezite

• Konstipasyon

• İntrakolonik basıncın artması

• Sigara

• Non steroidal inflamatuar ilaç kullanımı

• Yaş

• Kas liflerinin gerilme gücünün azalması

• Genetik

• Bakteriyal enfeksiyon

Belirtileri

• Karının alt kısmında ağrı

• Karında gerginlik

• Konstipasyon diyare

• Feçeste fazla müküs

• Aşırı gaz

• Rektal kanama

• Ağrılı defekasyon

Kolon kanseri 50 yaş civarında, erkeklerde daha sık görülür.

Yaklaşık %60-70'i kolerektal karsinoma, rektum, rektosigmoid ve sigmoid bölgede bulunur.

Kolon Kanseri Kolon Kanseri

Bulguları: Kanserin sağ veya sol kolonda olmasına bağlı olarak de ğişir. Sağ kolon kanserinde; dışkı suludur, karında ağrı, halsizlik, anemi, ağırlık kaybı ve dışkıda gizli kan görülür. Sol kolon kanserinde ise; obstrüksiyon,

konstipasyon, anemi ve ağırlık kaybı olur.

Tedavi:

• Cerrahi ve radyoterapi uygulanır.

• Diyet tedavisi ise; enerji, protein, vitamin ve minerallerden yeterli olmalıdır.

Hastanın semptomları göz önüne alınmalı

• Hastaların oral olarak beslenmesi yetersiz olabilir.

• Parenteral ve enteral beslenme uygulanabilir.

• Özellikle ameliyat öncesi ve ameliyat sonrası dönemlerinde besin desteği

yapılmalıdır.

Kısa bağırsak sendromu

Hastalık yaralanma gibi çeşitli nedenlere bağlı ince bağırsağın büyük bir kısmının rezeksiyonuyla gelişen ve böylece besin ögelerinin sindirim ve

emilimleri için gereken alanı azaltan klinik bir tablodur.

Bulgular

• Besin ögelerinin emilim azalır

• Malnütrisyon

• Diyare

• Dehidratasyon

• Sıvı elektrolit kaybı

Kısa barsak sendromu Kısa barsak sendromu

Nedenleri

• İnce bağırsak rezeksiyonu

• Crohn’s hastalığı

• Damar tıkanıklığı

• Yaralanmalar

• Radyasyon Enteriti

• İnce bağırsak tümörü

Duedenum rezeksiyonu:

Fe, Zn, Cu, B9’un emildiği ve pankreas enzimlerini ve safra tuzlarının döküldüğü yerdir.

Duedenum rezeksiyonu:

Fe, Zn, Cu, B9’un emildiği ve pankreas enzimlerini ve safra tuzlarının döküldüğü yerdir.

Jejenum rezeksiyonu

-Birçok besin ince bağırsağın ilk 100 cmde emilir.

-Jejenumdan salgılanan hormonların sindirim ve emilimde önemli işlevleri vardır.

-Küçük miktarda şekerin dirençli nişastanın, lipitlerin, diyet lifinin ve sıvıların emilim ve sindiriminden sorumludur.

Jejenum rezeksiyonu

-Birçok besin ince bağırsağın ilk 100 cmde emilir.

-Jejenumdan salgılanan hormonların sindirim ve emilimde önemli işlevleri vardır.

-Küçük miktarda şekerin dirençli nişastanın, lipitlerin, diyet lifinin ve sıvıların

emilim ve sindiriminden sorumludur.

Bağırsak Ameliyatları

Bağırsak ameliyatları sonrasında açılan ileostomi veya kolostomi ile;

bağırsağın sağlam kısmını vücut yüzeyinde ağızlaştırarak defekasyon için

imkan oluşturmayı amaçlanır.

İntestinal Mikrobiyota

&

Bağırsak Hastalıkları

Mikrobiyota Mikrobiyota

Mikrobiyal hücrelerin

birleşiminden oluşan insan bir

“süper organizmadır”.

Bağırsak mikrobiyotasının oluşmasında

“beslenme”

Bağırsak mikrobiyotasının oluşmasında

“beslenme”

Bireylerin doğum anından itibaren beslenme şekline ve alışkanlıklarına bağlı olarak bağırsak mikrobiyotası belirli bir

dağılıma ve çeşitliliğe sahip olmaktadır.

Hazır gıda ve atıştırmalıklar SFA ve PUFA

Hayvansal protein Tuz

Şeker

BATI TİPİ BESLENME

DİSBİYOZİS

Disbiyozis; intestinal geçirgenliği

değiştirmekte, bakteriyal translokasyonu arttırmakta ve proinflamatuar etki

yaratmaktadır

Disbiyozis; intestinal geçirgenliği

değiştirmekte, bakteriyal translokasyonu arttırmakta ve proinflamatuar etki

yaratmaktadır

Batı tipi beslenmenin neden olduğu disbiyozis inflamatuar hastalıkların yanında; alerji, obezite, kolon kanseri ve otoimmün hastalık gelişme riskini

de arttırmaktadır

Batı tipi beslenmenin neden olduğu disbiyozis inflamatuar hastalıkların yanında; alerji, obezite, kolon kanseri ve otoimmün hastalık gelişme riskini

de arttırmaktadır

Kidney Blood Press Res 2014;39:114-123

BESLENME TÜRÜ

Batı tipi mi? Akdeniz diyeti mi?

Kolonda bakteriyel sindirim süreci

Kolonda bakteriyel sindirim süreci

Fekal Mikrobiyota Transferi

&

Bağırsak Hastalıkları

Özellikle tekrarlayan Clostridium difficile enfeksiyonu tedavisinde etkili olan bu yöntemin diğer inflamatuar bağırsak hastalıklarında da olumlu etkisi gözlenmektedir.

Sağlıklı bir bireyden alınan fekal süspansionun hasta bireyin bağırsak kanalına infüzyon

edilmesiyle gerçekleştirilmektedir.

Sağlıklı bir bireyden alınan fekal süspansionun hasta bireyin bağırsak kanalına infüzyon

edilmesiyle gerçekleştirilmektedir.

Şu an dünyada ‘fekal materyal saklama

bankaları’ mevcut

Düşük FODMAP diyeti

Kısa zincirli, emilimi sınırlı/ düşük

karbonhidratlardan olan fermente oligo-, di- ve mono-sakkaritler ve polyollerin (FODMAP) sınırlandırıldığı bir diyettir.

Turkiye Klinikleri J Gastroenterohepatol 2014;21(2):43-52

Düşük FODMAP diyeti

• FODMAP içeren karbonhidratların sindirimi ile fermente substratların,

suyun ince barsak ve kolondaki miktarı artmaktadır.

• Bu durum luminal distansiyon ve gaz oluşumuna neden olmaktadır.

Turkiye Klinikleri J Gastroenterohepatol 2014;21(2):43-52