BÖBREK HASTALIKLARINDA TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ

BÖBREK HASTALIKLARINDA TIBBİ

BESLENME TEDAVİSİ

DİYALİZ

• Su ve elektrolitlerin yüksek konsantrasyondan düşük konsantrasyona doğru yarı geçirgen bir zardan geçmesi ilkesine dayanır.

Peritoneal kapiller kan ile periton boşluğuna doldurulan diyaliz solüsyonu arasında yarı geçirgen

bir membran olan periton aracılığıyla solüt ve sıvı değişimi

sağlanmasıdır.

Peritoneal kapiller kan ile periton boşluğuna doldurulan diyaliz solüsyonu arasında yarı geçirgen

bir membran olan periton aracılığıyla solüt ve sıvı değişimi

sağlanmasıdır.

DİYALİZ-AMAÇ

• Hastanın genel durumunu düzeltmek

• Üre, kreatinin gibi protein metabolizmasının son ürünlerinin kandan uzaklaştırılması

• Serum elektrolitlerinin dengede tutulması

• Asidozun düzeltilmesi

• Vücutta biriken fazla sıvının atılması

• Optimal protein ve enerji sağlanarak malnütrisyonun önlenmesi

• Hastanın transplantasyona hazırlanmasını

sağlamaktır.

Hemodiyaliz ve Periton Diyalizi Arasında Solüt ve Su Transportundaki Farklılıklar

• Küçük molekül ağırlıklı üremik toksinler hemodiyaliz ile daha iyi temizlenir

• Orta ve büyük molekül ağırlıklı üremik toksinler periton diyalizi ile daha iyi temizlenir

• Fazla miktarda sıvının kısa sürede uzaklaştırılmasında hemodiyaliz periton diyalizinden daha etkindir.

Diyaliz 2 şekilde uygulanmaktadır.

Peritonel Diyaliz ve Hemodiyaliz

Periton Diyalizi

Kimlere Uygulanabilir

• Semptomatik tedavilere yanıt alınamayan

– Hipervolemi

– Asit-baz dengesizlikleri-asidoz, alkoloz

– Elektrolit-mineral dengesizlikleri-Na, K, Ca, P, ürik asit – Akut böbrek yetmezliği

– Sepsis

– Metabolik hastalıklar

– Son dönem böbrek yetmezliği

Periton Diyalizi Komplikasyonları

• Peritonit

• Katater çıkış yeri infeksiyonları, kataterin fibrin ile tıkanması

• Karın içi basınç artışına bağlı komplikasyonlar – Karın – Bel ağrısı

– Fıtık

– Gastroözofageal reflü – Konstipasyon

– İştahsızlık

– Diyalizat sızıntısı – Abdomanal ödem – Genital ödem

– Hidrotoraks

Önlemler

Diyalizat volümünün azaltılması PD’ne geçici olarak ara verilmesi APD’ye geçilmesi

Önlemler

Diyalizat volümünün azaltılması

PD’ne geçici olarak ara verilmesi

APD’ye geçilmesi

Periton Diyalizi Komplikasyonları

• Sıvı dengesi ile ilgili bozukluklar:

 Fazla ultrafiltrasyona bağlı hipovolemi

 hipotansiyon

 Yetersiz ultrafiltrasyon veya fazla tuz-sıvı almaya bağlı hipervolemi

 hipertansiyon, ödem

Periton Diyalizi Komplikasyonları

• Malnütrisyon

• Obezite-Hiperglisemi-İştahsızlık-Hiperlipidemi:

• GI komplikasyonlar:

• Karın duvarı ile ilgili komplikasyonlar:

Periton Diyalizi Uygulanan Hastaların Beslenmesi

Enerji:

Şişman ise 25 kkal/kg/gün’dür.

Protein:

Hasta ideal ağırlıkta ise 1.2-1.3 g/kg/gün Peritonit (+)-kaşektik ise 1.4-1.5 g/kg/gün

Periton Diyalizi Uygulanan Hastaların Beslenmesi

Karbonhidrat:

Yağ:

Sıvı:

Sodyum:

Periton Diyalizi Uygulanan Hastaların Beslenmesi

Potasyum:

1 mmol/kg (39 mg/kg) K normal ise ~3 g/gün

Fosfor:

Kalsiyum: Günde ortalama 1 g verilir.

Periton Diyalizi Uygulanan Hastaların Beslenmesi

Vitaminler:

Posa:

HD Hastalarında Malnütrisyon Nedenleri

• Besin ögelerinin yetersiz alımı

• Na, K, PO

gibi besin ögelerinin diyette kısıtlanmasıyla lezzet almada azalma

• Artan gereksinim ve artan kayıp

– Proteinüri

– Transmembran kayıp – Aminoasit kayıpları

• Düşük enerji alımı

• GIS hastalıkları

• Anemi

HD Hastalarında Malnütrisyon Nedenleri

• Osteodisrofi

• İlaç tedavisi

• Membran etkileri

• Metabolik ve hormonal faktörler sonucu katabolizmadaki artış ve anabolizmadaki azalış

• Peritonit-kaşeksi

Hemodiyalizde Diyet Tedavisi

• Sıvı ve elektrolit dengesini düzenleyebilmek

• Bulantı, kusma, iştahsızlık, kaşıntı gibi üremik semptomları minimal düzeye indirmek

• En uygun beslenme programını sağlamak (klinik ve laboratuvar bulgularına göre)

• Uygun diyetin hasta tarafından tam olarak uygulanmasını sağlamak, böylece hasta böbreğin yükünü azaltarak optimal bir beslenme düzenini oluşturmak

HEMODİYALİZ-ENERJİ

• Proteinin enerji için kullanılmasını ve (-) N dengesi oluşumunu önlemek için diyet enerjisi yeterli olmalıdır.

Tedavi

• BMH 18-30 yaş= 14.7 x VA (veya Formüle ağırlık) + 496 31-60 yaş= 8.7 x VA + 829

HEMODİYALİZ-KARBONHİDRAT

• KBY’de glikoz metabolziması da bozulur. İnsülin direnci gelişebilir. Günlük enerjinin %60-65’i CHO’lardan sağlanmalı ve kompleks CHO’lar tercih edilmelidir.

HEMODİYALİZ-YAĞLAR

Tedavi:

Diyet

• Enerjinin %25-30’u yağlardan karşılanmalıdır.

• Doymuş yağ <%7, MUFA %12-15, PUFA %7-8

• Omega-3 ya eklenir (3-6 g/gün) İlaç

HEMODİYALİZ-PROTEİN

Tedavi:

• 1.2 g/kg/gün (Normal ağırlıkta)

• 1.4 g/kg/gün (Kaşektik ise)

• Verilen proteinin %65’inin biyolojik değeri yüksek olmalıdır

HEMODİYALİZ-MİNERALLER

• Sodyum:

• Anürisi-Oligüri varsa Na alımı 1-2 g/gün

• 1 L’den fazla idrar çıkışı varsa Na alımı 3-4 g/gün

• Diyaliz sırasında hipotansiyon oluştuğu için düşük K’lı, yüksek Na’lu besinler önerilir.

• Günlük Na alımı: 1 g/gün + 1 g/lt idrar

HEMODİYALİZ-MİNERALLER

• Potasyum:

• Anürik HD hastalarında ise ani K yükselmelerini önlemek için K sınırlanır.

• 1600-2000 mg/gün veya 40-70 mEq/gün

HEMODİYALİZ-MİNERALLER

• Fosfor:

• Kalsiyum bileşikleri yemeklerle birlikte bölünmüş dozlar halinde verilmelidir.

• Günlük diyetle verilen fosfor miktarı 600-1000 mg arasında olmalıdır.

HEMODİYALİZ-MİNERALLER

• Kalsiyum:

• Çinko:

• Demir:

HEMODİYALİZ-VİTAMİNLER

Suda eriyenler

• Diyaliz kayıplarına ve kısıtlı diyete bağlı olarak suda eriyen vitamin alımında yetersizlik gözlenir. Suplementasyon yapılabilir.

Yağda eriyenler

• A ve K vitamini önerilen dozlarda verilir ek gerekmez

• E vitamini 15 IU (9.5 mg α tokoferol)

• D vitamini ~0.25-0.75 mEq

HEMODİYALİZ-SIVI

• Sıvı gereksinimi 750-1500 ml’dir

• Sıvı birikimi; seanslar arası 2 kg, Vücut ağırlığının %3-5’i kadar

• Oligüri-anüri varsa sıvı kısıtlanır

• Anüri: 24x0.5xkg (ideal ağırlık)

• Oligüri: 24x0.5xkg+1 gün önceki idrar (ml)

HEMODİYALİZ

Öğün sayısı

• Klinik tablo (bulantı-kusma-iştahsızlık..) nedeniyle besin alımları az olabilir. Öğün sayısı arttırılmasıdır. Az az sık sık beslenme

Posa

• Posadan zengin besinleri az tükettikleri ve aldıkları bazı ilaçlara bağlı olarak konstipasyon sık görülür.

• Hergün zeytinyağlı bir sebze yemeği, barsakları çalıştıran meyve kompostoları (kayısı, erik, vb) verilmelidir.

Yenilmesi Sakıncalı Besinler

• Önerilenden fazla süt, yumurta, et, balık ve tavuk

• Konserve, salamura, sucuk, pastırma, salam, sosis ve zeytin

• Sakakatatlar (karaciğer, beyin, böbrek, vb)

• Kuruyemişler (ceviz, fındık, fıstık, badem)

• Pestil, hurma ve kurutulmuş meyveler

• Çikolata, kakao ve hazır tatlılar

• Et suyu ve et suyu tabletleri

• Meşrubatlar

• Kurubaklagiller (nohut, mercimek, barbunya, vb)

• Bulgur, patates, mısır, tarhana

• Tahin, pekmez, tahin helvası

• Pancar, bakla, ıspanak, pazı, tatlı kabak, mantar, kereviz, enginar, asma yaprağı

• Hazır çorbalar, çeşni, vericiler

• Yağlı yiyecekler, kızartmalar-kavurmalar

• Tuz ve kabartma tozu eklenmiş besinler

BÖBREK TRANSPLANTASYONU

• Böbrek nakli, böbrek fonksiyonları büyük ölçüde bozulan hastalarda canlı veya kadavradan alınan sağlam böbreğin nakledilmesidir.

Transplantasyon Sonrası Beslenme

• Eğer transplante edilen böbreğin fonksiyonu yeterli değilse diyet sınırlamaları devam edilir.

• Yeni böbrek normal fonksiyonuna tam olarak

ulaştığında diyet kısıtlamalarına gerek

kalmayabilir.

Beslenme Planlanırken Göz Önüne Alınması Gereken Faktörler

• Hastanın kilo takibi

• Hiperlipidemi

• Ödem

• Diyabetes Mellitus

• Hipertansiyon

• Bunlar kullanılan ilaç tedavisi sonucu oluşan durumlardır.

• Diyet proteininin 1.0-1.5 g/kg ve iyi kalite olması sağlanmalıdır.

Böbrek Transplantasyonunda Beslenme

• Enerji yeterli olmalı (30-35 kal/kg)

• Bol protein (1.3-1.5 g/kg)

• Yağ-CHO normal düzeyde

• Ilımlı potasyum sınırlaması (23 mg/kg)

• Ca, Mg, D vit ve tiamin gerektiği kadar eklenmeli

• Fosfor alımı kalsiyum alımına uygun olmalı

• Kortikosteroidler glukoz toleransını azaltırken, sodyum ve sıvı retansiyonuna, kalsiyum emiliminin bozulmasına neden olduğundan beslenme planı buna göre ayarlanmalıdır.

• Böbrek fonksiyonları düzeldikten ve steroid tedavisi azaltıldıktan sonra aşırı kilo ve hiperlipidemiyi önlemek için sağlıklı beslenme öneriler yapılmalıdır.