Piazza'nin görünüşü Fotoğraf Artis'dan alınmıştır
V E N E D İ K t e S A Î N T — M A R C M E Y D A N I Yazajı : Y. Mimar Samim Oktay
G. S. Akademis-', asistanlarından Kulenin ehemmiyeti meydanın sinyal vazifesini
görmesinden ibaret değildir. Kanüle duvarı, sivri çatısı ve Saint marc timsali ile hakikaten güzel-dir, yıkılışı sanat sevenler dünyasında, büyük akis-ler doğurdu. Hattâ beynelmilel bir iane toplamak istendi fakat Venedik belediyesi yeniden yapmak şerefini başka milletlere tırakmak istemedi. 1912 de (Logetta) ile beraber eskisi gibi yeniden inşa edildi.
Bir aralık kulenin yerini değiştirmek istedilersede eski eserlere hürmet edenler buna mâni oldular. Ku-lenin yerinden kaldırmasını daha münasip gören ler onun bazilika için tehlikeli olduğunu ileri sü-rüyorlardı. Bir taraftan da Pezza cihetinden (porte della caırta) nın görünüşünü de örtmektedir. Fa-kat mevkii yüz yıllardan beri orada olduğu için hiç kimse bunu münasebetsiz bulamaz.
(Saint - marc) meydanının en güzel ve en e-saslı kısmı «Dojlar sarayıdır» bu eserde Venedikli-lerin, sanat dehası görülür ve yine orada venedike-has (Italo - Arap) ve (îtalo - gotik) sanat, birbirine karışır. (Thain) dojlar sarayı hakkında şu sözleri söyler: (Böyle bir bina görülmüş şey değildir. Onda herşey yenidir, insa.n kendini mûtadın üstünde his sediyor ve anlıyorki, bizim tekrar edip durduğumuz
San - Marco'nun önündeki rıhtım ve iki sütun
ye mecburî zannettiğimiz klâsik, gotik şekillerin ötesinde, büyük bir kainkât vardır. G ü z e l d i y e a l ı ş m ı ş o l d u ğ u m u z , b ü t ü n ş e -k i l l e r , b u r a d a a l t ü s t c l m u i ş ' t u r .
Dojlar sarayı önünde düşünebileceğimiz bütün sözleri fikirleri (Thain) burada hülâsa etmiş bulu-nuyor. Sarayın tesis tarihi 800 senelerine kadar gi-der, fakat bina (5) kere inşa edilmi.şdir. îlk defa doj (Participazio) binaya başladı. Fakat ilk bina bugün-kü halini arzetmiyordu. Kuleler ve (Ponts - levis) lerle çevrilmişdi. Arkeologlara göre bu binadan bu-güne (Porta della carta) (1) nın Porfir kabartma-sından başka bir şey kalmamışdır. Kulelerden biri burada bulunuyordu.
Dojun apartmanı daima sarayın şark kanadın: işgal ediyordu. Orucu isa yortusunda doj koyu kır-mızı .çuhadan uzun bir elbise giyer ve rahiplerden büyük senyörlerden terekküp eden bir (Alay) doj-lar sarayından hareket ederek (Bucentaure) isimli kırmızı kumaşlara bürünmüş gemiye binerdi. Bü-yük bir gondol kalabalığı bu gemiyi takip ediyordu. Alay böylece (Lido) adasına vasıl olurdu, burada doj sembolik evlenme merasimini icra ediyordu. Parmağındaki yüzüğü (Adriyatik) denizinin suları-na fırlatıyordu.
Bu merasimi ilk ortaya atan doj Pietro orsola idi, o senelerde Venedik bütün dalmaçya sahilleri-ne hâkini ve XII inci asırda adriyatik (onların saha-ları) idi. Bu merasim Venediğin deniz ticaretine
(1) Buraya Porta della carta denilmesinin sebebi (carta) kelimesi italyanca kâğıt demek olup devler merdivenine ta-kaddüm eden kısımda bir takım kâtiplerin asilzadelerin isim-lerini altın deftere burada kaydetmelerinden ileri gelir.
(San-Marco) Bazili Kasili (Palazzo Ducak) ve Campanile kulesinin projeksiyon görünüşü Amerikanın 1492 de keşfi ve ümit burnun
dola-şılması Venedik ticaretine büyük bir darbe indir-miş ve onu yavaş yavaş ebedî bir ölüme
götürmüş-öldu.
Bu arada bazı dojlar bir (Tiran) olmağa yelten-mişlerdir, meselâ 976 da doj (Candiano) aleyhine bir komplo hazırlandı. Venedik halkdan ziyade zen-gin bir zadeganın elinde bulunuyordu. Bunlarda kendilerinde toplanan anonim kudreti bir ferdin e-line tevdi etmek istemediler.
Komplonun hazırlandığı ğün dojla karşı kar-şıya oturan (Pietro orsolo) kendi evini ateşledi rüz-gâr sarayıda yakdı doj çocuğu ile sokağa fırlayınca halk tarafından öldürüldü. Yangında sarayın bir kısmı yandı. 1105 senesinde saray tekrar yandı. 1301 de (Pietro gardenigo) Şark kanadını 1309 da ce-nup kanadını inşa ettirdi. Büyük balkon 1404 de yapılmışdır. (Tommaso Mancenigo) eski sarayı yık-mağa karar veriyor ve yeni inşaat 1424 de doj (Fos-cari) nin idaresinde başlıyor. Cenup kanadının mi-marları (Pietro Baseggi) ile (Filippo Calendariyö) idiler. 1477 de (Porta - della carta) yı yapmak mü-kellefiyeti garp kansdmı yapan (Buono) ve oğulla-rının üzerine verildi. Ayni inşaatla 1550 Pietro Lombarda Scarpagtıio beraber çalışdılar. 1577 de iki kanat tekrar yandı bunun üzerine 10 mimardan mürekkep bir konsey kuruldu. (Antonio da Porta) temele dokunmadan tamire karar verdi ve biraz sonra inşaat sona erdi.
Ön yüzün en alt galerisi 36 masif ve Basse yataksız kolondan teşekkül eder. Bunların başlıkla-rı muhtelif kompozisyonlar arzeder, bunda da
bü-yük bir tenevvü göze çarpar: Yapraklardan hay-vanlardan ve figürlerden terekküp etmişdir.
Buranın köşelerinde pliyelerin üzerine yüksek kabartmalar binmişdir. Birinci kat kolonadının za-rif bir mükemmeliyeti vardır adetleri 71 dir. Üzer-lerinde bir (ogive) ve yonca şeklinde (Rosasse) var-dır.
faziletleri şahıslandırılarak yeni bir takım muhte-valar girilmiştir. Yani resimlerde Hıristiyan ve Müşrik inançları bir malgama teşkil etmek-tedir. Bu şekil insana birsx gurur korku aşılar. (Nep-tün) ve (Mars) heykellerile süslü (Devler merdi-veni) geçirdikten sonra saraya (Sansovino) nun yaptığı (Scala d'oro) merdiveni ile girilir. Binada ilk girilen kısım vestibüldür. Sonra sıra ile :
(1) Salle des quatre - porte (2) l'Anti college (3) College
(Anti college) de sefirler bekliyor (college) de senyörler içtima ediyorlardı; bunlar 16 (Savi) concillier 3 Quarantie den teşekkül ederdi.
(4) Senato salonu yanında (5) Antichiesetta (chapalle) ine geçilir. (6) Salle de la Bousrole en sonuncu salon. (7) Salle des capri dir.
Üst kat daha geniş salonları ihtiva eder. Ve daha büyük içtimalara hasredilmişdir.
•Dcjlar sarayının karşısında bulunan bina (Lib-reria Vecchia) dir. (Jacopa Tatti) yahut diğer ismi-ile ismi-ile (1) (San sovinonun en mühim eserlerinden biridir.
Bruckhart onun eserleri karşısında şu mütalâa-ları yürütür. Bu devirdeki bütün sanatkârlar eser-lerini meselelerin ayrılmaz lâzımı olan mecburiyet-lerin büyüklüğünden çıkardılar, hayatın yarısını Romanın Floransanın yüksek eserleri arasında geçir-miş olmasına1 Bremante'nin yanında çalışmış masına ve en nihayet Venedik (Factatum) ı bulun-masına rağmen Sansovino birinci Rönesansm bütün kaprislerine ve bütün oyunlarına boyun eğmişdir. Kütüphane 1530 da inşa edildi. (Campanilla lo-cası) ile beraber santkâra aleme yayılan bir şöhret te-min etmiştir. Eser çift galerili bir binadır. Üst katot nizamı iyonikdir. Kornerler aynı uslupta fakat oyuk açılmış küçük kolonlar üzerine oturmuşdur. Bu ko-lonat sistemi hiç şüphe yokki o ana kadar Vene-dikte görülmemişdi ve bu usul Venedik için yeni oldu. Umumî armoni güzel olmakla beraber hiç bir zaman Venedikli değildir. Bu eserin tenkidi için şunlar söylenebilir: Birinci katın arks aralığı 3,85 olmasına rağmen pencere motifleri bu rakkama
na-(1) Sansovno mesleğine Romada başladı (1477. Toska-nada doğmuştur. Sansovino ismini ancak ustası Floransalı mahir heykeltraş Andrea Sansovino'nun (1529 - 1460) ha-tırasına şeref vermek için iktisap etti. Sansovino evvelâ (Bremante) nin yanında çalıştı ve ilk defa orada mimarî iş-lerle enterese olmağa başladı. 1527 de Romanın 2aptından sonra Venediğe geçen mimar heykeltraş Sansovino orada kendine daha geniş bir saha temin etti.
« Ş P H
M a İ H B B H I f t *
Sansovino'nun kütüphanesinden bir tafsilât resmi zaran fazla karışıktır ve önlerindeki (Balustre) in irtifaı bir mikyas hatası doğurmaktadır. Fa-kat bütün bunlara rağmen rönesansm güzide bir eseridir. Eserin bütün yüksekliği 17.78 dir. Bu bina-nın arka cihetindeki (Reale Zecca) aynı mimarın eseridir. (1536) Zecca - Sikke yani para demektir ve burada para ilk defa doj (Dandolo) nin idaresin-de basıfonışdı. Bina cididıi bir uslupla inşa edilmi}-dir. Zecca binası anane ile anî bir ayrılık gösterir. Fakat Logettanında yaratıcısı olan sanatkârın tar-zında her halde Vitruvun (Classisisme) devam et-mektedir.
(Proevrazziv vechie) ye gelince bu eser 152 de inşa edilmişdir ve Orologio binasından sonra (atrio) ya kadar uzanan Santomarco meydanının şimalini örter. Her iki binanın alimdanda geçilecek açıklık-lar bırakılmadır ve alt arkat dükkânaçıklık-lara tahsis e-dilmişdir. (Orologio) Venediğin en işlek yolu olan (Merceria) ya geçit vermektedir. Procurazzia binası Lombardi (ecole) inden mülhem mahfiyetkâr bir üslup arzetmektedir.
