Boğaziçi Köprüsür B O Ğ A Z İ Ç İ K Ö P R Ü S Ü Boğaziçi Köprüsü inşaatını Yürütenler: Karayolları 17. Bölge Müdürü: Ö. Saffettin S İ L E - Mühendis İ.T.Ü. Boğaziçi Köprüsü Müdürü : Nihat A K G Ü N - Mühendis İ.T.Ü. Freeman Fox and Partners Firması (Pro-jeyi hazırlayan ve Müşavir Firma) tem-Dr. Y. Mühendis W. C. B R O W N Hochtief A.G. Şantiye Şefi : Otto K O T T H A U S - Y . Mühendis Cleveland Bridge and Eng. Co. Şantiye Frank M. D İ N S D A L E - Y . Mühendis
T A R İ H Ç E :
İstanbul Boğazı üzerinde bir geçit yapılması çok eski zamanlarda muhtelif vesilerle söz konusu olmuştur. Milattan önce 513 yılında Anadoluhisarı ile Rume-lihisarı arasında bir köprü kurulduğu ve DARA'nın ordusunu bu köprü vasıtasıyla karşıya geçirdiği bilinmektedir.
Osmanlı İmparatorluğu zamanında da konu bir kaç kere ele alınmış ve bir kaç proje de hazırlanmıştır. Fakat bu çalış-malar esaslı bir trafik ve şehir ulaşımı etü-düne dayanmaktaydı. Konunun, Boğazın üs-tüne sadece bir köprü veya üs-tünel inşa edil-mesi şeklinde değil de İstanbul'un tarihî, ekonomik ve trafik durumu ile ilerideki muhtemel gelişmeleri nazarı itibare alı-narak Asya ve Avrupa kıtalarının en uy-gun şekilde birbirine bağlanması şeklinde ele alınması gerekmekteydi.
Konu, bu esas üzerinden ilk defa 1953 yılında ele alınmış ve ilgili daire ve kuruluşların temsilcilerinden müteşekkil bir heyet kurularak çalışmalara başlanmış-tır. Bu etiid ve çalışmaların sonunda en uy-gun geçişin Beylerbeyi-Ortaköy arasında bir asma köprü ile mümkün olacağı an-laşılmış ve gerekli projeler hazırlattırıl-mıştır. Sonradan malî sebepler dolayısiy-le bu proje realize edilmemiştir.
Son 10 sene içinde asma köprü hesap ve inşaat tekniğinde çok büyük gelişme-ler olmuş ve bu hususun Boğaziçi Köp-rüsünde de nazarı itibare alınması ge-rektiği ve bu suretle ilk projeye göre % 20 mertebesinde bir tasarrufun sağla-nacağı kanaatına varılmıştır. Bu sebeple Boğaziçi Köprüsü için yeni bir proje yap-tırılması yoluna gidilmiş ve hazırlanan bu proje şartnamelere göre köprü ihale-ye çıkarılmıştır.
BOĞAZİÇİ ASMA KÖPRÜSÜ HAKKINDA TEKNİK BİLGİ :
(Şekil (1) de görüldüğü gibi köprü-nün iki kule ayak arasındaki mesafesi 1074 metre, ana kabloların bağlandığı ankraj kitleleri arasındaki mesafesi, yani köprünün toplam uzunluğu 1560 metre-dir. Köprü şekil (2) de görüldüğü gibi 3 gidiş, 3 geliş olmak üzere 6 şeritli ola-cak ve ayrıca her iki tarafta 2,50 şer metrelik yaya kaldırımı bulunacaktır. Köp-rünün toplam trafik genişliği 25.00 met-re, yaya kaldırım korkuluklarını/ı dıştan dışa mesafesi 33.40 metre olacaktır.
Asma köprünün orta ayakları her iki tarafta sahile oturmakta ve gemi ge-çitleri için köprü 64 metre yükseklikte yapılmaktadır. Buna göre, dünyada mev-cut en büyük ticaret ve yolcu gemileri köprü altından rahatça geçebilecektir. Orta ayakların deniz seviyesinden
yük-sekliği 165 metre olacaktır. Köprü aşağıda gösterildiği gibi 5 muhtelif safhada inşa edilmiştir.
1. Orta ayak temelleri kablo ank-2. Orta ayak çelik kuleleri, 3. Ana kablo ve askılar, 4. Orta ayaklar arasındaki asılı tab-5. Kenar açıklıkları teşkil eden, yak-laşım viyadükleri.
TEMİN EDİLEN KREDİ VE KÖPRÜ İNŞAATI İÇİN VERİLEN TEKLİFLER :
Köprünün inşaatı, yerli ve yabancı gazetelerde ilân edilmiş, teklif vermek üzere müracaat edenlerden teknik ve malî bakımdan uygun görülenlere yeter-lik belgesi verilmiş, adreslerine proje ve teknik şartnamelerden birer kopya gön-derilmiştir.
İstanbul Çevreyolu ve Boğaziçi
Köp-rüsü projesi için Ortak Pazar memlel leriyle İngiltere ve Japonya'nın katile Finansman Sendikasından toplam ola 75.9 milyon dolar kredi sağlanmıştır.
Boğaziçi Köprüsü inşaatı için 4 m telif firma Grup'u teklif vermişTir. İh komisyonu bu teklifleri inceden inc( tetkik etmiş, teklif vereıı firmalardan rekli izahatı almış neticede «Hochtief-1 Cleveland Bridge» Gurup'unun (An( German Bosphorus Bridge Consortiu unun köprü inşaatı için verdiği alter tif teklifinin en ucuz ve uygun bir te olduğu kanaatına vararak işin bu Gru ihalesi yapılmıştır.
Sözleşme 26.1.1970 tarihinde Ani ra'da imzalanmış. Sayıştayca tescilini r teakip müteahhit firmaya işe başlama limatı verilmiştir.
Köprünün ihale bedeli 104.849.. TL. + $ 21.774.283 dür.
1960 yılında hazırlanan Steinmann projesi ÇEVREYOLU DAHİL PROJENİN TÜMÜNÜN YAKLAŞIK MALİYET BEDELİ :
1. Mühendislik Hizmetleri (Proje ve Kontrollük hizmetleri) 32 Milyon TL.
2. Çevreyolunun yapımı 579 Milyon
TL. ;< 3. Yol üzerindeki alt ve üst geçit
köprüler (Köprülü kavşakların yapımı) 284 Milyon TL.
4. Boğaziçi köprüsü yapımı 425 Mil-5. Haliç Köprüsü yapımı 200 Milyon TL.
6. Kamulaştırma giderleri 550 Milyon TL.
7. İade edilen masraflar 80 Milyon TL.
Yabancı para ödemeleri bu miktar-lara dahildir. Toplam 2.150 Milyon TL. k ö p r ü s ü n d e n b u g ü n e k a d a r 1 6 m i l y o n 3 6 7 b i n 5 1 1 a r a ç g e ç t i
Boğaziçi köprüsünden geçen araç sayısı ve toplanan gelir miktarı, köprü-nün fizibilite raporlarında öngörülenlere kıyasla büyük bir fazlalık gösterdiği yet-kililerce açıklanmıştır.
Anadolu Ajansı muhabirinin edindiği bilgiye göre. Boğaziçi köprüsü'nün trafi-ğe açıldığı 31 Ekim 1973'den 16 Mart 1975 geceyarısına kadar geçen süre içinde 16 milyon 367.511 araç geçmiş ve
bu araçlardan 244 milyon 127.610.25 lira alınmıştır. Köprünün ilk yıl geliri ise 162 milyon P01.934.25 lira ve geçen araç sa-yısı ise 11 milyon 318.139 dur.
Boğaziçi köprüsü müdürlüğündeki ka-yıtlara göre, köprünün hizmete girdiği yılın ilk dört ayı ile ikinci yılın ilk dört ayı kıyaslandığında, ikinci yılda ilk yıla oranla araç sayısında bir milyon 210.054 araçlık bir artış, toplanan para da 25 mil-yon lira farkla 65 milmil-yon liralık bir hası-lat görülmektedir. Bu artışlar yüzdeye vu-rulduğunda araç sayısındaki artış yüzde 33, gelir miktarında da yüzde 33,75 dir.
Boğaziçi köprüsünün yapımına başla-madan önce bir Amerikan firmasına ha-zırlatılan fizibilite raporunda köprünün ilk yılında 8,5 milyon aracın geçeceği ve 120 milyon 410 bin lira, ikinci yılda ise 13 milyon aracın geçeceği ve 136 milyon lira toplanacağı öngörülmüştü. Halbuki ilk yılın rakamları ile bu yılın ilk dört ayın-daki gelişme, Boğaziçi köprüsünden ikin-ci yıl içinde 220-230 milyon liralık bir ge-lir elde edileceği ve 17 milyon aracın geneceğini ortaya koymaktadır.
İki yılın ilk dörder ayı k-yaslandığındn gelirde yüzde 57'lik, araç sayısında da yüzde 38'lik bir artış görülmektedir. Bij artışa rağmen halen araba vapurlarının taşıdığı araç miktarı yüzde 60 oranında-dır.
Öte yandan Boğaziçi köprüsünün ya trafiğine açıldığı 11 Eylülden bu ya-na 226.577 kişi geçmiş ve 226.577 lira
Yaz aylarında da artış beklenmekteı
|t f^TH
h
r • "1900 yıllarında Boğaziçi demiryolu I-panyasınca hazırlanan proje
Köprünün Beyleı beyi tarafındaki nyı.kları
Boğaz Köprüsünün Dünyadaki Emsalleri ile Mukayesesi; s , 'Âçıklık bakımından 1296 metre [dünyanın en büyük asma köprüsü
« V e r r a z a n o - N a r r o w s Küsü N e w Y o r k Limanı girişinde •olup 19.6 5 yılında tamamlanmıştır, iki
katlı olan. bu köprünün her katında 8 c r •trafik şocjdi mevcuttur. Doniz
seviyesin-den itibaren rijitlik kiriş: alt na kadar ; olan düşfy serboot gabari 69,50
metre-dir.
«G o İ d o n G a t e» asma köp->3 7 yılında tamamlanmış tek
şeritli olup, San-francisco kör-fezi girişindedir. Düşey gabarisi 68.60 metMiclıigan eyaletinde 1 9 5 7 y ı -l ı n d a inşa edi-len tek kat-lı ve dört şeritli olan «M a c k i n a c K ö p r ü -s ü» i-se ankraidan ankraia olan me-sa- mesa-fesi (254 4 m e t r e ) bakımından halen dünyanın en büyük köprüsüdür.
« G e o r g e W a s h i n g t o n köprüsü ise O ş e r i t l i o l a r a k 1931 yılında inşa edilerek trafiğe açıl-mıştır. New York'ta Hudcon nehri üzerinde bulunan bu köprüye 1 9 6 2 y ı l ı n d a 8 şeritlik i k i n c i b i r -k a t daha ilâve edilmiştir.
« S a n - f r a n c i s c o - O a k I a n d B a y» Köprüsünün ayak ara mesafesi 705 metre olduğu için bu listeye dahil edilmemiştir. Mamafih bu köprü, toplam uzunluğunun 11.100 metre olması sebe-biyle çelik köprü olarak dünyanın en uzun köprüsüdür. İki katlı olup, üstteki 6 şerit otomobillere, alttaki 3 şerit otobüs ve kamyonlara, geri kalan kısım da çift hatlı demiryoluna tahsis edilmiştir.»
«T a g u s (S a I a z a r) K ö p . r ü s ü » 1 0 1 3 metrelik açıklığı i.le bugün Avrupa'nın en büyük asma köprü-südür. Lizbon Limanının girişinde olan ve 1 96 7 senesinde inşa edilen bu köprü 4 şeritli olup, ileride alt katından 2 demiryolu hattı geçebilecek şekilde hesaplanmıştır.
« F o r t h R o a d K ö p r ü s ü ingiltere'de 1 9 6 4 senesinde trafiğe açılmış olup 4 şeritlidir.
<• S e v e r n K ö p r ü s ü» de ingiltere'de olup, inşaatı 1 9 6 6 yılın-da tamamlanmıştır. Bu köprünün diğer köprülere göre farklı özellikleri vardır. Rijitlik kirişi diğerlerinde olduğu gibi ka-fes kiriş sisteminde olmayıp, kutu ke-; sitil tip seklinde yanılmıştır. Askı kablo ları ise düşey olmayıp eğik olarak inşş edilmiştir. Bu köorü için klâsik tinte (Ya-ni Kafes kirişli sistemde) komple bir pro-je de hazırlanmış, fakat sonuç olarak % 20 derecesinde bir tasarruf sağladıöı için kutu kesitli tipteki proje seçilmişti--.
Georçre Wo«hhşion Bridça
, rnipilı*" — _ __
