Gökyüzünün turuncu gezegeni Mars, uzunca bir süredir gözlerden uzak kald›. Gerçi, gezegen aylard›r gökyüzünde gözle-nebiliyor; ancak, onu görebilmek için gece yar›s›ndan sonra gözlem yapmak gereki-yordu. Ayr›ca, gezegen Dünya’ya uzak ko-numda yer ald›¤›ndan, teleskoplu gözlem-ler için pek de çekici bir gökcismi de¤ildi.
Mars, bu ay ve önümüzdeki aylarda daha erken do¤makla kalmay›p, giderek Dünya’ya yaklaflt›¤› için hem daha parlak görünecek hem de daha büyük. Ne var ki, gezegenin diskini ç›plak gözle ya da dürbünle seçmek olas› de¤il. Bunun için bir teleskop gerekiyor.
Nisan ay› bafllar›nda yaklafl›k 0 kadir olan gezegenin parlakl›¤›, Haziran’da
–2,4 kadire ulaflacak. Bu, Jüpiter’in flu andaki parlakl›¤›na yak›n bir de¤er. Par-lakl›ktaki belirgin de¤iflimi, May›s ay› içinde ç›plak gözle kolayl›kla izleyebilir-siniz. Gezegenin parlakl›¤› May›s ay› içinde –1 kadirden –2 kadire ulaflacak. Bununla birlikte gezegen, ay bafl›nda ge-ce yar›s›na do¤ru do¤u ufkundan do¤ar-ken, ay›n sonlar›nda çok daha erdo¤ar-ken, alacakaranl›¤›n bitiminin ard›ndan yük-seliyor. Bu s›rada gezegeni neredeyse bütün gece izleyebilece¤iz.
10 May›s gecesi, Mars ve Ay yaklafl›k 2° kadar yak›n konumda görünecekler. Yine bu tarihte ve ondan birkaç gün son-ras›na de¤in, gezegen gökyüzünün en parlak bulutsular›ndan biri olan Lagün
Bulutsusu’nun (M8) da yaklafl›k 2° yak›-n›nda bulunacak. Gezegeni ve Lagün Bu-lutsusu’nu, bir dürbünle ayn› görüfl ala-n›nda görebilirsiniz. Ancak, bunun için, Ay’›n bölgeden biraz uzaklaflmas›n› bek-lemelisiniz. Gözleminizi Ay do¤madan ve ›fl›k kirlili¤inin fazla olmad›¤› bir yerden yaparsan›z, bulutsuyu seçmeniz daha ko-lay olacakt›r.
Bir teleskobunuz varsa, ay süresince, gezegenin bize yak›nlaflmas›na ba¤l› ola-rak görünür büyüklü¤ünün artt›¤›n› gö-rebilirsiniz. Haziran ay› içinde bu büyü-me devam edecek ve ay sonuna do¤ru Mars en büyük görünür büyüklü¤e ulafla-cak. Bu s›rada, yaklafl›k 10 cm ve üzeri çapa sahip bir teleskopla, gezegenin
ku-106May›s 2001 B‹L‹MveTEKN‹K
Mars Zaman›
Gökyüzü
A l p A k o ¤ l u 1 Nisan Çap (aç› saniyesi) Parlakl›k (kadir) 0.0 +0.4 -0.4 -0.8 -1.2 -1.6 -2.0 -2.4 8 10 12 14 16 18 201 May›s 1 Haziran 1 Temmuz 1 A¤ustos 1 Eylül 1 Ekim 1 Kas›m
Nisan May›s
Çap
Parlakl›k (kadir)
Haziran Temmuz A¤ustos Eylül Ekim
tup bölgelerinde yer alan bu-zullar› seçebilirsiniz. An-cak bunun için gözlem koflullar›n›n da uygun olmas› önemli.
Jüpiter, aylar
süren gösterisi-nin ard›ndan ar-t›k akflam gök-yüzümüzü ter-ketmeye ha-z › r l a n › y o r . May›s’›n ilk üç haftas›nda, gezegen ol-dukça alçalm›fl olmas›na kar-fl›n, bat›-kuzey-bat› ufkunda göz-lenebiliyor. Gü-nefl’ten yaklafl›k 30 ila 40 dakika sonra batan gezegen, bu bölge-deki en parlak "y›ld›z" duru-munda. Jüpiter’in sol alt›nda, ondan çok daha sönük görünen tu-runcu y›ld›zsa Bo¤a Tak›my›ld›z›’nda yer alan Aldebaran.
Jüpiter’in sol alt›nda yer alan
Sa-türn’ün gözlenmesi May›s’›n ilk
hafta-s›ndan sonra giderek zorlaflacak. Çünkü,
her geçen gün Günefl’le olan görünür uzakl›¤› azalan gezegen, onun ›fl›¤›nda kaybolacak.
Merkür, ay›n bafllar›nda Satürn ve
Jüpiter’e kat›l›yor. Gezegen, 5 May›s’ta, ondan daha sönük olan Satürn’ün
yakla-fl›k 4° sa¤›nda yer alacak. 14 May›s’taysa, gezegen Jüpi-ter’le buluflacak. Bu s›ra-da, gezegenler birbirle-rine 3° kadar yak›n olacaklar. Merkür, bundan sonra da yükselmeyi sür-dürecek ve 22 May›s’ta en bü-yük do¤u uza-n›mda olacak. Bu s›rada Gü-nefl’ten görü-nür uzakl›¤› 22 derece olacak. Merkür, ay›n 22’sine kadar gökyüzünde yük-selmesine karfl›n, yüzeyinin giderek da-ha az ›fl›k almas› nede-niyle biraz sönükleflecek. Ay bafl›nda –1,5 kadir olan parlakl›¤›, en büyük uzan›ma ulaflt›¤›nda, 0,4 kadire düflecek. Merkür’ü gözleyebilmek için, Günefl batt›ktan bir süre sonra bat› ufkuna bakmal›s›n›z.
Uranüs 6 kadir, Neptün’se 8
kadir-le parl›yor ve her iki gezegen de O¤lak Tak›my›ld›z›’nda yer al›yor. Bu iki sönük gezegeni görebilmek için, en az›ndan bir dürbüne gereksinim duyacaks›n›z. Asl›n-da, ideal gözlem koflullar›nda gözlem ya-p›yor ve gözlerinize güveniyorsan›z, Ura-nüs’ü ç›plak gözle görmeyi deneyebilirsi-niz. Gözlem koflullar›n›n iyi olmad›¤› bir gecede, Neptün’ü dürbünle bile görmek zor olabilir. Her iki gezegeni de soluk, mavi görünüflleri sayesinde öteki y›ld›z-lardan ay›rabilirsiniz.
Geçti¤imiz aydan bu yana, Sabah Y›l-d›z› olarak parlayan Venüs’ü gözlemek için, hava ayd›nlanmadan bir süre önce gözlem yapmak gerekiyor. Venüs, 4 Ma-y›s’ta, -4,5 kadirle en parlak görünü-münde olacak.
Ay, 7 May›s’ta dolunay, 15 May›s’ta
sondördün, 23 May›s’ta yeniay, 29 Ma-y›s’ta ilkdördün evrelerinden geçecek.
Eta Aquarid (Kova) Göktafl› ya¤muru, 3-10 May›s tarihleri aras›nda en etkin durumda. Ancak, Kuzey yar›kürede gök-tafl› ya¤murunun kayna¤› yeterince yük-selmedi¤inden, az say›da göktafl› gözle-nebiliyor. Ayr›ca, Ay’›n bu s›rada doluna-ya doluna-yak›n bir evrede oluflu, gözlemi olum-suz etkileyecek.
107
May›s 2001 B‹L‹MveTEKN‹K
1 May›s saat 23:00; 15 May›s saat 22:00; 31 May›s saat 21:00’de gökyüzünün genel görünüflü
Kraliçe Kral Ku¤u Kapella Büyük Ay› Berenices’in Saç› Küçük Ay› KUZEY GÜNEY BATI DO⁄U Ejderha Zürafa Arabac› Vaflak Yengeç Aslan Baflak Çoban Herkül Lir Kuzey Tac› ‹kizler Küçük Köpek Perseus Kutupy›ld›z› Deneb Procyon Regulus Spica Antares Arcturus Vega Tekboynuz Suy›lan› Suy›lan› Terazi Erbo¤a Akrep Y›lan Y›lanc› Pompa Kupa Karga
May›s ay›nda Jüpiter’in “Galileo Uydular›” olarak da bilinen dört büyük uydusunun gezegene
göre konumlar›. 1 3 5 7 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 9
Io Europa Ganymede Callisto
10 May›s akflam›
Günefl batt›ktan 40 dakika sonra
βBo¤a Jüpiter Merkür Aldebaran Capella Ülker Satürn BKB