15
Ekim 2005 B‹L‹MveTEKN‹K NASA’n›n Gökada Evrimi Gözlem Uydu-su (GALEX) Virgo gökadalar kümesini iz-lerken, arada Samanyolu’na ait bir cüce y›ld›z›n, üzerinde meydana gelen bir par-lamayla 20.000 kat parlaklaflt›¤›n› sapta-d›. GJ 3685A adl› y›ld›z, M s›n›f› bir k›r-m›z› cüce y›ld›z. Kütlesi Dünyak›r-m›z›n küt-lesinin üçte biri, s›cakl›¤› da yar›s› kadar. Samanyolu’ndaki y›ld›zlar›n en az %75’i bu tür k›rm›z› cücelerden olufluyor.
K›rm›z› süperdev y›ld›zlar, yaflama en az 15 Günefl kütlesi ile bafllay›p, süpernova patlamas›yla ömürlerini noktalamadan önceyse Günefl’in yar›çap›n›n yüzlerce kat›na kadar flifliyorlar. Modellere göre fliflme, yüzeylerini so¤utuyor. Gözlemler-se, so¤uman›n olmas› gerekenden daha fazla oldu¤unu gösteriyordu. Ancak, 74 süperdevin daha duyarl› tayf ölçümleri daha geliflmifl y›ld›z atmosfer modellerine uyguland›¤›nda s›cakl›klar›n san›landan 400 K daha fazla, 3000-4000 K aras›nda oldu¤u ortaya ç›kt›.
En Küçük D›fl Dünya
California Üniversitesi’nden (Berkeley) gezegen avc›lar›, daha önce çevresinde iki gaz devi gezegen belirlenmifl olan Gliese 876 adl› y›ld›z›n çevresinde dola-nan bir de kayaç gezegen belirlediler. Y›l-d›z, Günefl’in üçte biri kütleye sahip M s›n›f› bir k›rm›z› cüce. Yeni gezegenin 6-9 Dünya kütlesinde oldu¤u ve y›ld›z›n çevresinde 1,9 günde bir dolaflt›¤›, yüzey s›cakl›¤›n›n da 200-400 °C oldu¤u saptand›.
B ‹ L ‹ M V E T E K N L O J ‹ H A B E R L E R ‹
California Teknoloji Enstitüsü’nden gökbilimciler, 29 Temmuz günü, Plüton’dan hem daha büyük, hem de çok daha uzak bir “gezegen” keflfettiklerini aç›klad›lar. 2003 UB313 ad› verilen cisim, Neptün’ün yörüngesinin d›fl›nda dolanan buz ve kayadan yap›l› cisimlerden oluflan “Kuiper Kufla¤›” içinde bulunuyor. Eliptik bir yörüngeye sahip cismin yans›tt›¤› ›fl›ktan, 3.340 km’lik çap›yla Plüton’un 1,5 kat› büyüklükte oldu¤u hesaplanm›fl. Eliptik bir yörüngede dolanan 2003 UB313, halen
Günefl’e 97 Astronomik Birim uzakl›kta (K›saca AB diye tan›mlanan 1 astronomik birim, Dünya’n›n Günefl’e ortalama uzakl›¤› olan 150 milyon km). Yani, yaklafl›k 14,5 milyar km uzakl›kta. Bu konumuyla, 560 y›lda bir tamamlad›¤› yörünge turunun Günefl’e en uzak
noktas›nda. Günümüzden 280 y›l sonraysa, Günefl’e en yak›n konumu olan 38 ›fl›ky›l› uzakl›¤a gelecek.
Plüton’dan büyük olmas›na karfl›n, yeni cismin bir gezegen say›l›p say›lamayaca¤› tart›flmal›. 2003 UB313’ü keflfeden ekibi yöneten Michael Brown, son birkaç y›ld›r Plüton’un gezegenlik statüsünden düflürülerek, yap›s›n›n bileflimi nedeniyle bir “Kuiper Kufla¤› cismi” say›lmas› gerekti¤ini savunan gökbilimcilerin saf›nda yer almaktayd›. fiimdiyse kendi keflfetti¤i cisim için daha üst bir statü talep ediyor. “E¤er, Plüton’u gezegen saymakta bir sorun görmüyorsak, o zaman daha büyük cisimlere de ayn› onuru vermeliyiz” diyor.
Astronomy, Ekim 2005
Onuncu, Ama Gezegen mi?
Cüce Y›ld›zda
Dev Parlama
So¤uk Dediysek...
Yeni keflfedilen bir Günefl-d›fl› gezegenin, büyük bir kat› çekirde¤e sahip oldu¤u aç›kland›. Gezegen, 250 ›fl›ky›l› uzaktaki HD 149026 adl› y›ld›z›n önünden “transit geçifllerinde” ›fl›¤›nda yol açt›¤› küçük azalmalar›n gözlenmesiyle saptanm›fl.
Gökbilimci Debra Fischer, “Geçiflleri inceleyerek bir gezegenin büyüklü¤ünü, çekirde¤i olup olmad›¤›n›, hatta atmosfer özelliklerini belirleyebiliriz” diyor. Gezegenin üst atmosferinin s›cakl›¤› 1.100 °C. Yörünge periyoduysa 2,87 gün. Satürn kütlesinde; ama daha küçük çapl›. Modellemeler, 70 Dünya kütlesinde kat› bir çekirde¤i oldu¤unu gösteriyor. 35 Dünya kütlesinde iki gezegenin çarp›flmas›yla oluflmufl ve çevresindeki gaz› üzerine toplam›fl olabilece¤i düflünülüyor. Astronomy, Ekim 2005
