B e l e d i y e s ı n ı r ı , İ m a r s ı n ı r ı
Şehirci M i m a r Arif O n g u n
Belediyelerin sınırları ile imar mmtakalarının sınırları ne demektir?
Ekseri belediyelerimiz, belediye kanununda bahsi ge-geçen belediye sınırı ile yapı ve yollar k a n u n u n u n dördüncü maddesindeki mıntakaların mecmu mesahasını gösteren imar sınırını iyice tefrik edememektedirler. Bu itibar ile belediyelerimizin faaliyetlerinin iki a n a çevresini gösteren bu t a -birlerin birer izahını yapmayı çok faydalı bulduk; çünkü, imar plânlarımızın yapılmasında belediyelerimizin muhik ar-zularının, mütalealarının alınarak, şehirlerin inkişaf plân-larında bunların gözönünde tutulmasını kanunlarımız, tali-matnamelerimiz şart koşmuştur.
B e l e d i y e k a n u n u v e m a h a l l î i d a r e l e r b a k ı m ı n d a n :
Belediye sınırı, belediyenin idare, vazifeleri, salâhiyetleri bakımından en büyük arazi çevresini teşkil ve tesbit etmiş-tir. Belediye k a n u n u n u n 4 üncü ilâ 8 inci maddeleri bu sınır-ların çizilmesinde gösterilecek noktaları arazi ihtilâfsınır-larının hallini, tasdik, merasim ve formalitelerini anlatmaktadır.
Kanun, bu sınırın yine belediyenin idaresi bakımından ne suretle çizileceğini tesbit etmiştir. Bu arazinin sınırının mikyaslı bir harita üzerinde gösterilmesi lâzım olduğu kadar bu haritanın doğru olması şarttır. Mikyasın ne olacağı hak-kında k a n u n d a şart yoktur; diğer haritalar ve imar plân-ları için bir mikyas ve bir mikyas birliği varken sınır hari-talarında bulunmamasından dolayı bu hususta lüzumlu tav-siyede bulunmakta fayda bulduk.
Sınır haritaları için en muvafık mikyas, 1:5000 mikya-sıdır. Büyük şehirler, yani bu saha iki bin beş yüz, üç bin h e k t a r d a n fazla olanlar, 1:25000 lik haritalar üzerinde tes-bit ediyorlar. İstanbul müstesna olmak üzere hiç bir şehirin bu 1:5000 mikyasından şaşmasına ihtiyaç yoktur. Çünkü bu şehirlerimizin heyeti umumiye vaziyetini ve civarını dahi el-de eel-debilmek için el-de çok elverişli bir mikyastır.
Şehirlerimiz terakki ettikçe bu mikyastaki haritalar sa-hih yapıldıkları takdirde şehir rehberlerini vücude getirmek için de işe yarıyacaklardır.
S ı n ı r l a r ı n t e s b i t i n d e h e r ş e h r i n h u s u s i y e t i ;
Büyük şehirler ile küçük şehirler arasında olduğu gibi, her memleket arasında da sınırların tesbitinde büyük husu-siyet ve farklar vardır.
Bilhassa, Holandada ve Belçikada bu şehir sınırlarının çevresi çok sıkı tutulmuştur. Bun? belli başlı şu sebepler gös-terilir:
1— Nüfus kesafeti,
2— Mutavassıt bir n ü f u s a malik şehirlerin birbirine çok yakın mesafesi,
3— İki küçük şehir arasının yeni bir sanayi mıntaka-sile dolması, ve cümlesinin bu sebeple hemhudut olarak bir-leşmeleridir.
İstihaleler geçirerek bu suretle büyüyen şehirler, kendi mali, tarihi ve idari inkişaflarını koruyabilmek için sınırlarını da bittabi d a r tutuyorlar.
Saydığımız sebepler altında büyüyen belediyelerin hududu tamamile meskûn mıntakalardan ibarettir. Buna m u -kabil, nüfusu ve sanayii az olan şehirlerde belediyelerin ge-lirlerini arttırmak, sakinlerinin menafiini korumak bakı-mından, az meskûn sahaların, ekili arazinii), otlak yerlerinin, menba ve akar suların, civar ormanların da bu sınır içine alındığı çok vakidir.
Bizim şehirlerimizin de vaziyeti bu şekildedir. Bu se-bepten dolayı yalnız belediye sınırının geniş tutulmalarına çok zaman ihtiyaç vardır. Lâkin imar sınırına gelince:
Bunun, kat'i olarak d a r tutulması belediye sınırı ile kat'iyyen karıştırılmaması icap eder.
B e l e d i y e y a p ı v e y o l l a r k a n u n u b a k ı m ı n d a n :
Belediyelerimizin imar görecek sınırları nedir? Bu sınır-lar nasıl tesbit edilir? Belediyelerimizin burasınır-larda faaliyetleri nasıl teksif edilmelidir
K a n u n u n dördüncü maddesindeki kayıtlar, nüfus kesa-fetine nazaran elli senelik sahalarını, onları ne şimdi olduğu gibi birer çiftlik manzarası ve ne de mütekâsif birer yığın haline koymadan çekinen bir sıkışıklıktan kurtararak tesbit etmiştir.
Modern şehircilikte, elli senelik n ü f u s tezayüdü karşı-sında o n ü f u s u n ve o kesafetin, normal bir mali kabiliyete göre, yapı ve yol ve bahçe bakımından devamlı blı- başarma çevresine imar sınırı diyoruz. K a n u n d a gösterilen ceman ye-kûn 64 emsalini, şehirlerimizin n ü f u s dağınıklığını nazarı itibara alarak, müstakbel elli senelik inkişaf sahaları tesbit edilirken nüfus ile darbederek mesahaları elde etmek için, azami olarak kabul etmek lâzım gelir.
Kaldı ki, mevcut bütün şehirlerimizin elli senelik değil, yalnız bugünkü mesahaları, kanunda tahdit edilen normal sahaların iki mislidir.
Bugünkü dört buçuk milyon şehirlinin barındığı seksen bin hektar arazi üzerinde fışkıran tarihî beldelerimizde n ü -f u s da, biraz kaynaşmalıdır.
mucibe-siz ve plânsız büyümelerine mahal vererek şehirlerimizi d a h a girift vaziyetlere sokmaktan içtinap etmelidir.
Çok tabiidir ki bir meslek ve fenne taallûk eden k a n u n -lar, taallûku olan işlerin ana yollarını gösterir ve direktiflerini verir.
Şehirlerimizin, bulundukları sahalarda, muhtelif mın-takaların haddinden fazla geniş tutulmasının esbabı muci-besinin takdiri hakkını kanunlar, ne bizzat mütehassıslara bırakmış, ve ne de belediyelerin bu vaziyetlerine onları biz-zat nihaî bir karar verebilmek mevkiinde bulundurmuştur. 3/8/936 tarihli İcra Vekilleri Heyeti kararile yapı ve yollar kanunu talimatnamesile de bu hususatın son tetkik mercii Nafia Vekâletine bırakılmıştır.
Belediyelerimiz, imar ve inkişaf ve h a t t â en evvel yaptır-mak ile mükellef oldukları haritalardan evvel, şehirlerinin sınırlarını, umumî vaziyetlerini bir mütehassısa bir rapor ile tetkik ettirirlerse şehirlerinin istikballeri ve bu hususta he-der olunacak zahmetler ve masraflar bakımından çok isa-betli karar vermiş olurlar.
Belediye sınırı ile imar sınırını daha tereddütsüz ve da-ha etraflıca, belediyelerimize bir şema ile bir misal olarak veriyoruz.
25 bin müstakbel nüfuslu bir X şehrinin imar sınırı ve mıntakaların tahdidi:
Bittersim:
Bilhesap:
25000 X 50=125 hektar (yapı, meydan, yollar ve bahçeler). [1] 25000 X4 = 3 hektar (ticaret ve sanayi mıntakaları). [2] 25000x4 =10 hektar (koru, çayır, göl ve oyun yerleri). [3] 25000 X 3 =7,5 hektar (hastahane, mezarlık, v. s.) [4] 25000x2 = 5 hektar (mektep, kütüphane v. s.).
25000 x 2 = 5 hektar (resmi ve askeri daireler), nüfus x emsaller = mesaha, mıntakalar.
