-EREĞLİ - limanının

T

-M.

-EREĞLİ - limanının

E R E Ğ L İ L İ M A N I İ N Ş A A T I

Yazan: Y . Mühendis Halid A R I O Ğ L U

L İ M A N I N İ N Ş A M A K S A D I : Ereğli limanının inşasında iki maksat vardır.

1) Sinop fie istanbul b o ğ a z ı arasında sefer eden gemilerimizin sefer emniyetini sağlamak. 2 ) Z o n - guldağı sahilden demiryolu ile Ereğliye bağlayıp gerek Kozlunun, gerekse halen işlemekte olan Kandilli ocakları ile m ü h i m miktarda rezerve bu- lunduğu anlaşılan diğer sahil ocaklarının kömürünü Ereğli limanından, m o d e r n tesisatla, ucuza yükle- mek.

Yukarıdaki iki maksadı sağlıyacak limanın Z o n - guldakta mı? Filyosta mı? Y o k s a Ereğlide mi?

inşasının muvafık olacağı senelerce münakaşa m e v - zuu olmuştur. Nihayet yapılan hesaplar neticesin- Ereğli taraftarları hak kazanmıştır.

Hakikaten bu liman her türlü inkişafa tabia- ten p e k müsaittir. Sahil b o y u n d a k i kömürlerimizin iktisadî bir kıymet kazanabilmesi için (Kandilli - Z o n g u l d a k ) arasının demiryolu ile bağlanması bir zarurettir. Hal b ö y l e olunca; v a g o n a yükletilen k ö - mürün Ereğli v e y a Z o n g u l d a k ' a gitmesinde mühim bir fiyat farkı mevzuubahis değildir. Z o n g u l d a k t a v e y a Filyosda h e m sığınak, h e m yükleme limanı olarak kullanmağa müsait bir liman y a p m a k ç o k büyük emek v e para sarfını icap ettirdikten başka,

Z o n g u l d a k t a kâfi m i k d a ı d a silo sahaları temin et- mek te imkânsızdır. Aksine olarak Ereğli'de, liman inşnsındaki ucuzluktan başka geniş silo v e istasyon sahaları temin etmek te kolaydır, işte bu sebepledir kı Karadenizde, en ç o k sefer kesafeti bulunan, Z o n g u l d a k ile Boğaz arasında inşasına lüzum olan limanın Ereğlide yapılmasına karar verilmiştir.

E R E Ğ L İ L İ M A N I N D A Y A P I - L A C A K İ Ş L E R :

Ereğlide iç liman v e dış liman olmak üzere iki liman düşünülmektedir. Dış liman gelip geçici ge- milerin kısa zaman tevekkuflarına yarayan bir saha- dır. İç liman ise gerek tahmil tahliye yapacak gerek- se bekliyecek gemilerin bulunacakları sahadır.

İç limanı temin için ( 7 5 0 v e 4 0 0 ) metre b o - y u n d a iki mendirek ile dil şeklinde ( 2 5 0 X 1 0 0 )

metre sahalı üç iskele v e takriben ( 1 0 0 . 0 0 0 ) metre karelik stok v e istasyon sahasından teşekkül et- mektedir. Dış liman için lüzumlu dalgakıranın tulü henüz katiyetle tesbit edilmemiştir. İnşası için taah- hüde bağlanan ilk kısımda; ( 7 5 0 ) metre b o y u n d a bir dalgakıran ile üç iskeleden birisi v e bir mikdar saha temini işleri vardır. Bunlardan da dalgakıran inşaatı ön plândadır. E k o n o m i Bakanlığının eski ka-

rar hilâfına Z o n g u l d a k t a da bir liman inşasını ele

umumî görünüşü

almış v e teşebbüse geçmiş olmasından, Ereğlideki istasyon ve silo sahaları ile iskele inşaatı ikinci plâ- na atılmıştır. Esasen demiryolu ile liman Z o n g u l - dağa balanmadıkça bu tesisat lüzumsuzdur.

D a l g a k ı r a n i n ş a a t ı : Dalgakıranın genişliğine kesiti resimde görüldüğü gibidir. Uzunlu- ğuna kesitteki derinlik başta takriben ( 6 ) metre olup ( 1 5 0 ) metre sondan ( 1 0 ) metre olmaktadır.

V e ( 2 0 0 ) üncü metrelerde de ( 1 3 ) metreyi bul- maktadır. Uçtaki derinlik ( 1 5 ) metredir.

ilk p r o j e d e hesaplanan lüzumlu taş mikdarı ( 1 . 0 0 0 . 0 0 0 ) tondur. G e ı e k beton bloklarda gerek- se üst yapıda beton mikdarı ( 1 2 0 . 0 0 0 ) metre küp- tür.

İş programına göre günde ( 2 0 0 0 ) ton taş çı- karmak, nakledip yerine vazetmek lâzımdır. Bundan başka günde ( 2 4 0 ) metre küp d e b e t o n imali

icap etmektedir. Gerek iş mikdarı, gerekse taşların v e "blokların eb'adı karşısında tamamen makine gü- cüne ihtiyaç olan bu işte en mühim mesele makine- lerin cins, adet v e eb'atlarının tayini v e birbirine bağlı bir sistem içerisinde çalışacakları şantiye plâ- nının yapılması idi. İşlerin aksamadan, ö n c e tasav- vur edildiği gibi, ilerlemesi geıek yapılan şantiye plânının gerekse intihap edilen makinelerin uygun

olduğunu göstermiş bulunmaktadır.

D a l g a k ı r a n i n ş a a t ı n d a t a ş v e A n r o ş m a n i ş l e r i :

a ) Ocak; teş ocağı sahilden ( 1 , 5 ) kilomet- re mesafededir. Gerek iptidaî vesaitle, gerekse kornpresörlü lâğım tabancaları ile günde en az

( 2 0 0 0 ) ton taş elde etmekteki güçlük, hattâ im- kânsızlık karşısında kütle halinde dinamitleme sis- temiie çalışma yoluna gidilmiştir. Bu sistemde iki çeşidi çalışma vardır. Biri sondaj makineleri ile şakulî, derin lâğım delikleri açıp kütleyi dinamitle-

mek. Diğeri, dinamitlenecek sahanın altından ufkî galeriler açıp bu galerileri dinamitle d o l d u r m a k suretiyle dinamitlemek.

Ereğlide taş çıkarma işi birinci sistemle yapıl- mıştır. Bu iş için palet tekerli dört adet Kyston son- dozii çalışmaktadır. Bunların deldiği deliklerin kut- ru 15 santimdir. Ocakta halen çalıştıkları derinlik

( 5 0 ) metre civarındadır. En son yapılan dinamit- l e m e d e 50 adet v e yekûn 1450 metre b o y u n d a d e - likle ( 1 2 ) ton dinamit patlatılmış takriben

( 1 4 5 . 0 0 0 ) ton taş e l d e edilmiştir. Şimdiye kadar ( 1 0 ) atım yapılmıştır. Parçalanıp yükleme sahasına devrilen bu kütle içerisinde ( 5 0 - 4 0 0 ) tonluk taşlar da vardır ki bunlar araziden k o p m a m ı ş kalan tır- naklar, bilâhare, k o m p r e s ö r lağımları ile parçalan- maktadır. Kütle halinde ateşleme manyato ile ya- pılmıştır. K a b l o v e elektrik fünyesi yerine âdi kap- sül i'e infilâk fitili kullanılmıştır. Kullanılan dinamit sucuklarının kutru ( 1 5 ) santim, b o y u ( 6 0 ) santim- dir. Bu kütle halindeki dinamitlemelerin hapsi mu-

Diğer bir görünüş.

Limanın alacağı şekli ve mendireği gösteren proge

E R E O L J L İ M A N I

IIİİİl Birinci Sırada yctp.laaak

^ ^ İkinci S ı r a d a -yapılacak

vaf

akıyetle neticelenmiştir. Hiç bir zaman, büyük emeklerle elde edilen, şakulî ocak cephesi bozul- mamış ve talep edilen eb'atlara çok aykırı taş çık- mamıştır. Ocakta biri doğuda, diğeri batıda olmak üzere iki cephe vardır. Cephenin biri dinamitlenip kaldırılırken diğer cephede lâğım delikleri açılır ve dinamitleme hazırlıkları yapılır. Evvelce dinamitle- nen taşların sevk işi bitince diğer cephe dinamitle- nir.

b ) Y ü k l e m e i ş i : İki tondan küçük taşta*- Shovel ekskavatörlerle doğrudan doğruya kamyonlara yükletilmektedir. ( 1 - 1 5 ) tonluk taşlar

da vinç tertibatlı ekskavatörlerle, çelik halattan sapanlar vasıtasiyle, kamyonlara yükletilmektedir.

Bu sapanlar, taşlar yerine vazedilinciye kadar, taşın üzerinden çıkarılmazlar. Sapanların aşınıp k o p m a - sından mütevellit sapan sarfiyatı pek büyük bir miktardadır. Ereğlide kabiliyetleri (1,5, 2, 3 ) yar- da küplük olmak üzere ( 8 ) adet ( P . H . ) ekska- vatör çalışmaktadır.

c ) N a k l i y a t i ş l e r i : Hakikî mali-

yet hesaplan ve mukayeseleri yapılmadan evvel

taşır, naklinin demiryolu ile yapılması düşünülmüş-

tü. Demiryolunun inşası, Lokomotif ve vagonların

İLK P Ü Ş Û N U L & N £ N K £ 5 l T T İ P İ

£ N K E S İ T TİPİ Ö 1 / 1 0 0 0

O A = 0-20 Kg AŞ.rl.kttt

M O = 2 - 2 0 0

Kl = 201-1000

KB S 1 0 0 1 - 2 5 O 0

< 3 = 2 S O O - S O O O »

= 5001 - 15000 "

amortisman masraflarının fazlalığı, aynı zamanda lokomotif ve vagon tedarikindeki güçlükler dolayı- siyle kamyonla nakliyat cihetine gidilmiştir. Halen bu işte dünyanın her tarafında bu gibi işlerde terci- han kullanılan ( 7 ) yarda küplük Euclid kamyon- ları çalıştırılmaktadır.

Bu kamyonlar taşın ekskavatörle yükletilmesi sırasında vukuu tabiî olan büyük sukut ve sademe- leıe mukavemet edecek, aynı zamanda şoförünü taş düşme kazalarından koruyabilecek şekilde imal edilmişlerdir. Kamyonların motörleri de ( 1 3 5 ) beygir takatinde dizeldir. Karoserileri, arada ahşap bulanan iki kat çelik levhadan yapılmıştır. Yükünü kendi tetibatiyle boşaltmaktadırlar. Kamyonların zatî sikletleri ( 1 3 , 5 ) tondur. Beherinin maliyeti tak- riben ( 7 0 . 0 0 0 ) Türk lirasıdır. Nakliyat işinde bun- lardan on kamyon çalışmaktadır. Y a z aylarında günıük nakliyat ( 3 0 0 0 ) tona çıkarılmıştır. Bu su- retle, makinelerin memleketimize gelişinde vuku bulan gecikmelerin telâfisine çalışılmıştır.

d ) K a m y o n l a r d a n b o ş a l t m a i ş l e r i : Shovel ekskavatörle yükletilen bir ton- dan küçük malzeme kamyonların kendi üzerindeki vinçler ile iskelede dubalara boşaltılmaktadır. Bü- yük taşlar ise ya doğrudan doğruya karadan men- direk üzerinde ilerleyen vinç v e kamyonlarla yeri- ne konmakta veya vinçlerle dubalara konmaktadır.

e) D e n i z d e n a k l i y a t v e a n - r o ş m a n i ş l e r i : İskelede kendi devrilir dubaların güvertesine konan her sınıf taş römorkör- ler yedeğinde mendirekteki yerine kadar çekil- mekte, iskandilciler tarafından gösterilen hudutlar İçerisine, devrilmektedir. Devirme işi, hususî ola- rak Denizyolları havuzlarında yapılmış mail güver- teli saç dubaların bir tarafına konan sarnıçların va- nasının açılmasında dolan suyun yardımiyle yapıl- maktadır. Sarnıca dolan su ile yana meyleden du- banın güvertesindeki taşlar denize kayar. Bu suretle yüksüz kalan duba su sathında yükselir ve bu yük-

Ereğli limanının umumi görünüşü

Tabiî &Lo* S

,

Anroşvtan / /

Kari&Jz aıroşmon/ y/

Vum, M<^oj.OcaJe^jrıntıaı_/

selmede sarnıca dolan su geri çıkar. Y ü k konma- dan evvel vana tekrar kapatılır. Memleketimizde ilk defa yapılmış olan bu dubaların çalışma sırasın- da bir çok noksanları tesbit edilmiş ve bu noksan- lar mümkün mertebe izale edilmşitir.

Denizde taş işinde ( 1 0 0 ) tonluk ( 4 ) tane devıilir duba ve ( 1 2 0 ) şer beygirlik iki romorkör çalışmaktadır. Bunlara yardımcı olarak ( 4 ) adet düz güverteli âdi duba çalışmaktadır. Büyük taşla- rın bir kısmı denizdeki yerine ( 5 0 ) tonluk maçula veya duba üzerine vazedilmiş vinç tertibatlı ekska- vatörün yardımiyle sapanla, teker, teker yerlerine konmaktadır. Taşı dökerken makta haricine kaçır- mamak ve dubanın ihtiva ettiği taşı sınıfı ile alâkalı yere d ö k m e k için deniz dibine konan büyük çapa v e zincirlere bağlı işaret v e bağlama şamandırala- rından istifade edilmektedir.

Karadenizde iş gününün azlığı ve fena hava- ların her mevsimde zuhuru deniz işlerini çok güç- leştirmekte ve bilmecburiye kara işlerinde de mun-

tazam mesai yapılamamaktadır.

B e t o n i ş l e r i : Yukarıda işaret edil- diği gibi ilk p r o j e d e beton bloklarla üst yapıda ma- mul beton mikdarı ( 1 2 0 . 0 0 0 ) metre küptü. Bu işte

( 3 6 . 0 0 0 ) ton çimentoya ihtiyaç vardı. Taş ocağın- dan ümidin fevkinde büyük taş elde edilebilmesi, zuhu*. eden çimento buhranı ve çimento Hatlarının yükselmesi dolayısiyle beton blokların bir kısmını hazfedip, kesiti kısmen genişletmek, kısmen de bü- yük taş nakletmek suretiyle beton işinden tasarruf cihetine gidilmiştir.

Aşağıda arzedeceğimiz muazzam beton yap- ma ve blok nakli tesisatının hariçten tedarikindeki güçlük, uzun imal müddetleri dolayısiyle, beton iş- lerine 949 baharında başlanacaktır. Deniz suyunun

tahribatına tam mukavemet edebilmek için çok ke- sif beton yapmak düşünüldüğünden kumu ve çakılı sınıflara ayırarak tecrübelere uygun granülometri

Yıkama ve eleme tesisaü. malzemenin silodan betoniyere terfii, sabit betoniyerler ve silosu tartı tesisatı

Anroşman taşlarının mendireğe vaz'ı

ile betonu y a p m a k arzu edilmiştir. H e m bu maksa- dı temin h e m d e ç o k miktarda betonu kısa zaman- da y a p m a k mecburiyeti karşısında otomatik tartı ve silo tertibatlı betonierlerle, kum, çakıl yıkama v e eleme tesasitı getrilmiştir. Bu sayede çakıl v e k u m en az insan emeği ile yıkanmış v e sınıflara ayrılmış olarak silolara gelmekte, oradan da gene en az İn- san emeği ile betonier silosundan otomatik kantar- larda tartılarak ( 1 0 0 0 ) litrelik iki betoniere git- mektedir.

Beton, benierden kauçuk bantlı, ( 2 0 0 ) v e ( 3 0 ) metre b o y u n d a , iki k o n v a y y ö r vasıtasiyle ka- lıplar içerisine sevkedilmektedir.

Gerek yıkama, eleme tesisatına gerekse çelik kum, çakıl filolarına malzeme k o n v a y y ö r l e sevk v e terfi edilmektedir. Eleme tesisatı ayrıca, matluptan büyük çakılların kırılması için, bir adet konkasörle teçhiz edilmiştir. Malzeme ( 0 , 2 - 1 0 ) , ( 1 0 - 2 5 ) , ( 2 5 - 5 0 ) milimetre kutrunda o l m a k üzere üç sınıfa ayrılmaktadır.

KUÇUK malzemenin Chawell Ekskawatörlerile yüklenmesi

Bu üç sınıf malzeme v e çimento, en kesif b e - ton verecek şekilde, e v v e l c e d e n ayarlanmış o t o m a - tik kantarlardan geçerek betoniere girmektedir.

Bu suretle betonierlerden çıkan betonun ev- safı işin başından sonuna kadar asla değişmemek- tedir. Bu tesisat günde ( 3 5 0 ) metre küp malze- m e hazırlayıp sevk edebilecek kabiliyettedir. O n projesi Armtaş tarafından hazırlanan bu tesisat A m e - rika Diamunt müesesesi tarafından tertip v e imal edilmiştir.

Kum, çakıl ocağı Ereğli limanına ( 7 ) mil m e - safede bulunan Alaplı deresindedir. Kum, çakılı d e - reden çıkarıp dubalara yüklemek için mezkûr d e - rede (Sauerman) fabrikasının gevşek kablolu eks- kavatörü (Slacline C a b l e w a y e ) kurulmuştur. Bu te- sisat ile takriben 2 0 0 metre saha dahilindeki mal- z e m e çıkarılıp sevkedilmekte v e salanlara yükletil- mektedir. Bu şalanlar klâmşel (clamshell) tertibatlı ekskavatörle tahliyeye müsait v e delinmesi halinde, batmaması için, hücre tertibatlı olarak İstanbul'da

Taş ocağının dinamitlenmesinden bir enstantane

Euclid komyonlarının doluşu

Dubalardan taşın denize dökülüşü Büyük taşların kamyondan dubaya boşaltılması

Küçük taşların kamyondan dubaya boşaltılması Devrilir dubalar ile taş nakli

Marmara tezgâhlarında yapılmıştır. Bu iş için iki r ö m o r k ö r kullanılmaktadır. Ereğlide çalışan r ö m o r - körler de aynı tezgâhta yapılmıştır.

B e t o n b l o k l a r ı n t a ş ı n m a s ı , y e r i n e k o n m a s ı i ş i : Yukarıda arze- dildiği gibi b e t o n blokların ağırlıkları 45 tondur.

Bunların yapıldıkları yerden iskeleye kadar nakilleri, iskelede, deniz vasıtalarına yüklenmesi, denizde nakilleri v e maktalarmdaki yerlerine konulması işleri muazzam tesisata ihtiyaç göstermektedir. Bu maksatla blok sahasına takriben bir kilometre ( 4 6 ) kiloluk ray döşenmiştir. Bu raylar üzerinde resim- d e görülen iki b a r d ö r (köprülü v i n ç ) çalışmaktadır.

Bu bardörlerden birisi blokları istife sevketmekte diğeri prizini tamamlayıp satıhlarmdaki serbest kireç tamamen karbonate olunca, b l o k nakli için hususî yapılmış vagonlara yüklenmekte v e bir l o k o m o t i f l e

iskeleye sevkedilmektedir. Y ü k l e m e iskelesinde 60 tonluk v e 1 80 derece devredebilen buhar kazanlı bir derrick vinci kurulmuştur. Bu vinç vasıtasiyle b l o k - lar v a g o n d a n dubalara yüklenmektedir. Bardörler Millî Savunma Bakanlığının yardımiyle memleketi- mizden temin edilmiş ise d e derrick vinci de Ingil- terenin harp için hazırladığı malzemeler arasından temin edilmiştir. Eğer bu güzel tesadüfler olmasa idi bugün bu malzemenin imali henüz tamamlanmamış olacaktı. Denizde blokların dubadan tahliyesi v e yerine vaz'ı işi 50 tonluk buharlı bir maçula ile ya- pılacaktır.

Beton için arzedilen bu tesisatın kâffesi m e m -

leketimize gelmiş olup montajları bugünlerde ta-

mamlanmak üzeredir. Bu tesisatın hepsi şantiyede

kurulmakta olan ( 1 4 0 ) kilovatlık iki adet santral-

dan elde edilecek cereyanla işliyecektir.