Dünya Sanat Tarihinde
Türk Donanması
Yazan : Amiral Afif Büyüktuğrul
İs v iç re ’de ç ık a r ıla n DU is im li s a n a t m ecm u ası re sim v e m a k a le le riy le m ay ıs n ü s h a s ın ı L e p a n to D e niz M u h a re b e sin e in h is a r e ttir d i. 1571 se n e sin d e T ü rk d o n a n m a s ın ın P a p a lık , İs p a n y a , V en ed ik v e C e n ev iz d o n a n m a la rın ın m e y d a n a g e tird iğ i b ü y ü k d en iz k itle s in e k a r şı y a p tığ ı b u d en iz m u h a re b e s in e , biz" İ n e b a h tı v e y a S ın g ın M u h a re b e le r i de d e riz . M ev zu a g irm e d e n e v v e l s e v g ili o k u y u c u la r ım a m u h a r e b e h a k k ın d a k ısa b ilg i v e r m ey i fa y d a lı m ü ta lâ a e ttim . T ü r k d o n a n m a sı 1571 s e n e sin d e K ıb r ıs ’ı işg al ed ip k ışı g e çirm e k ü z e re L e p a n to lim a n ın a g e lm iş ; m ü r e tte b a tı te r h is e tm iş v e g e m i le r in i ta m ire b a ş la m ış tır .
K ıb rıs , H ır is tiy a n la r ta r a f ın d a n , O s m a n lı İ m p a r a to r lu ğ u n a k a rş ı son k a le o la ra k k ıy m e t b u lm a k ta d ır. B u r a s ı d a d ü şü n c e T ü r k d en iz s a tv e ti, A v ru p a m ille tle r in e y a ş a m a k im k â n la r ın ı a z a lta c a k tır . B u n a g ö re m u h a k k a k s u r e tte T ü rk d o n a n m a sı im h a e d ilm e lid ir. Bu d o n a n m a im h a e d ilirs e d en iz y o lu m e p fa a t v e is tih s a l k u d r e tin d e n m a h ru m k a la c a k T ü rk o r d u la r ı k o la y lık la m a ğ lû p e d ile b ile c e k tir.
L e p a n to M u h a re b e sin i h a z ır la y a n H r is tiy a n fik r i b u d u r . D on J u a n de A u s tr ia isim li g en ç b i r Isp a n y o l de ııizcisin in k o m u ta s ın d a k i m ü tte f ik b i r filo b u m a k s a tla E ge d e n iz in e d o ğ ru y o la ç ık m ış v e y o ld a T ü r k d o n a n m a s ın ın çok z ay ıf b i r d u ru m d a L e p a n to ’d a o ld u ğ u n u h a b e r a lm ış tır. * * * D en izd e h e r h a n g i b ir d ü şm a n ı m u h a re b e y e ic b a r e tm e k ; k a ra h a r b in d e k i k a d a r k o la y d e ğ ild ir. D ü ş m a n den ize ç ık ıp m u h a re b e y a p m a k iste m e z s e ; k o la y k o la y de n iz m u h a re b e s i m e y d a n a g elm ez. B u n u n için y a k a r a y a a s k e r çı k a r a r a k d ü şm a n ü s s ü n ü te h d it e t m e k v e y a h u t k u rn a z b ir m a n e v ra y a p ıp d ü şm a n ı k a n d ır m a k lâ z ım d ır. T ü r k le r ta r ih te çok d e fa c e s u r b ir şe k il o lan k a r a y a a s k e r ç ık a r m a k y o lu n u te r c ih e tm iş le rd ir. D on J u a n ise T ü r k le r i k a n d ır m a k için e v v e lâ L e p a n to ö n ü n e z ay ıf b i r d o n a n m a g ö n d e rm e k v e T ü rk d o n a n m a sı denize ç ık tık ta n so n ra | d a an a k u v v e tle o n u b a s tır m a k is- ; te m iş tir . D ü ş m a n ın b u k u r n a z o y u n u K ılıç A li g ib i A m ir a lle r v e B a r b a r o s ’un o ğ lu H aşan B ey ta r a f ın d a n k o la y lık la a n la ş ılm ış tır. O n la rın K ap - ! ta n P a ş a 'y a te k lif le r i, e v v e lâ ma- | te r y a l Ve p e rso n e l itib a r iy le do n a n m a y ı k if a y e tli b i r h a le so k m a k v e s o n ra z a fe ri m u h a k k a k o lan b ir I d en iz m u h a re b e s i y a p m a k tır . F a k a t ; d e n iz m e s e le le rin e a g â h o lm ıy a n | ve d e n iz c ilik te n y e tişm e m iş o la n j K a p tan -ı D e ıy a M ü ezzin o ğ lu A li ‘ P a ş a « P ad işah d o n a n m a sı H ris tiy a n d o n a n m a d a n k o ık m a z ... M ü r e tte b a t e k sik o la b ilir : g e m ile r de za y ıf o la b ilir. B en id a m se h p a sın d a can v e rem em » m ü ta lâ a s iv le m u h a re b e k a r a r ı v e r ir . 300 b ü y ü k m ü tte f ik g e m isin e k a rş ı, ceşam etç e k ü ç ü k v e m ü r e tte b a tı d a y a r ı o lan 170 p a rç a T ü r k gem isi m u h a re b e y a p a c a k tır.
K a p ta n P a ş a ’n ın b ö y lee e şu u rs u z b i r c e s a re t k a r a r ı v e rd iğ in i g ö ren A m ira l K ılıç A li «Hiç o lm a z sa, i d e r: d ü şm a n d o n a n m a sın a n a z a ra n açık d en iz ta r a f ın d a y e r a l a l ı m ; ic a p e d e rs e m u h a re b e y i k e s e r v e d a h a m ü s a it ş a r t la ı d a m u h a re b e y a p a c a k b ir z am an ve im k â n ara- j rız.» F a k a t K a p ta n P a ş a b u tek - I lifi d e m a k u l b u lm a m ış tır. M u h a re b e d e s a k a tla n a n g e m ile ri k a r a y a | ç e k e b ilm e k için , d ü ş m a n a n a z a ra n , sa h il t a r a f ın d a k a lm a k , P e r te v P a- ş a ’y a g ö re , d a h a e lv e r iş lid ir .
iş te T ü r k d o n a n m a sı d en iz ci o l m a y a n b i r K a p ta n P a ş a ’n ın e m r iy le s t r a te j i v e ta b y e sa h a s ın d a en b ü y ü k h a ta la r ı iş le y e r e k m ü t te f ik d o n a n m a n ın k a rş ıs ın a ç ık m ış tır . M u h a re b e n in n e tic e s i T ü rk le r e 95 gem i ve 9000 h a y a ta m a l-
j
o lm u ş tu r . P e r te v P a ş a d a b u ö lü l e r a r a s n d a y e r a lm ış tır . F a k a t K ı lıç A li P a ş a b u ta lih s iz m u h a r e b e d e n k u r ta r d ığ ı 70 p a r ç a gem i ile îs t a n b u l a g e lm iş v e e r te s i sene b iz z a t K a p ta n P a ş a o la r a k den ize a ç ılm ış v e İ ta ly a s a h ille r in i şid d e tle t e h d it e tm iş tir . N e tic e d e V e n e d ik C u m h u riy e ti, a ğ ır ş a r tla r ı k a b u l e d e r e k T ü r k le r le s u lh y a p m a y a m e c b u r o lm u ş tu r. B ö y le b i r o la y ın y a k ın t a r i h i m iz d e b i r b e n z e r i v a rd ıfr: B irin c i D ü n y a H a r b in d e A lm a n la r, In g i- liz le r e d a h a fa z la z a y ia t v e r d ir d ik l e r i için S k a g e r ta k d e n iz m u h a r e b e s in i e n b ü y ü k z a f e r o la r a k k u t la m ış la r d ır . F a k a t h a r b i I n g iliz le r k a z a n d ıla r . M u h a r e b e le r h a rb in b i r sa fh a s ın d a n i b a r e ttir . M a k sa d m u h a r e b e y i d eğ il H a rb i k a z a n m a k t ır . K ılıç A li 1572 v e m ü te a k ip se n e le r d e y a p tığ ı b ü y ü k taa rtru z î h a r e k â tla , L e p a n to D eniz M u h a re b e sin in b i r m â n â ifa d e e tm e d iğ in i f iile n g ö s te rm iş tir.* * L e p a n to M u h a re b e s i v e ım ıh a se b e n e tic e s i b u d u r . N ite k im DU m e c m u a sı d a n e ş r e ttiğ i m a k a le le r m e y a n ın d a b u h a k ik a ti ta m a m iy - le o r ta y a k o v m a k ta d ır . F a k a t u- z u n m ü d d e t d e n iz s a tv e ti k o n u su n d a z a fe re su s a m ış o la n Is p a n y a, V e n ed ik v e C en ev iz, A lm a n l a r ın B irin c i D ü n y a H a r b in d e y a p tığ ı g ib i, L e p a n to g a le b e s in i d e r h a l en b ü y ü k b i r s a n a t m e v z u u y a p m ış la r v e M a d rid , V e n ed ik , M esin a, S ic n a v e V iy a n a m ü z e le r in i b u m u h a re b e y i t a s v ir e d e n i re sim v e ta b lo la r la d o ld u r m u ş la r d ır. J a p o n y a b ile 153,5X362,5 e b a d ın d a f r e s k le r y a p m a y ı ih m a l e t m e m iş tir. DU m e c m u a sın ın k o p v e e ttiğ i b u r e s im le r T ü r k d e n iz c ile r in in m e y d a n a g e tird iğ i k o rk u n u n n a s ıl b i r s a n a t m ü s e b b ib i o ld u ğ u n u k o la y lık la g ö s te rm e k te d ir. C u m h u r iy e t G a ze tesi s ü tu n la r ın d a e n b ü y ü k v a z ife le rim iz d e n b ir ta n e s in in d e şa n lı d e n iz ta r ih im i zin h a k ik i v e s ik a la r ın ı a r a ş tır m a k o ld u ğ u n u b irk a ç k e r e b e lir tm iş tim . M a a le se f b u m a k a le le r m e su l d e v le t m a k a m la r ın d a a k is u u ı m a d ı.
M esele b a s it b ir g ü r ü ltü işi de ğ ild ir. B u a r a ş tır m a d a n h e r h a n g i b i r d e v le ti ü ç k ıta y ı^ k a p s a v a n Im p a r a to r lu k k u r m a y a g ö tü r e n bü y ü k k u v v e tle r, İk tis a d î sa h a d a m il le ti zen g in e d en m u h te ş e m k a y n a k la r o r ta y a ç ık a c a k tır . Y e n id e n a y n ı im p a r a to r lu ğ u n k u r u lm a s ı k a n a a tin d e o la n la rd a n d eğ ilim . A n c a k , siy asi, ik tis a d i, k ü l tü r e l v e a s k e rî s a h a d a k a lk ın m a n ın b u a- ra ştıT m ad a n b ü y ü k f a y d a la r sağ la y a c a ğ ı m u h k k a k tır . Y in e s a n a ta g e liy o ru m . X V I n c ı a s ırd a d in h ü k ü m le r in in y a n lış a n ¡a ş ılm a s ın d a n ö tü r ü re s im s a n a tı n ın m e m le k e te g irm e m iş o lm a sı b izi, y a b a n c ıla r g ib i v e ş a n lı d e n iz ta rih im iz i re s im le de te s b it e t m e k te n m a h ru m '' b ır a k m ış tır . F a k a t k im b i li r y azı s a n a tı o la ra k , m a h z e n le rim iz d e b ilm e d iğ im iz d e n iz s a tv e t v e k u d re tim iz d e n n e k a d a r ço k v e k ıy m e tli d e s ta n la r ı m ız o la c a k tır. B u d e s ta n la r ı m ey d a n a ç ık a r m a k b ü y ü k k a z a n ç sağ la v a c a ğ ı g ib i d e v le t re sim s e rg ile r in d e b u m e v z u la r a a it m ü z e le r e “ a l o la c a k r e s im le r g ö rm e k te d e b ü y ü k m en fa atlaT ım ız o la c a k tır. M e c m u a d a n b i r ta n e d e b a n a g ö n d e rm e k lû tf u n u g ö s te rd iğ i için D U M ecm u ası id a r e c ile r in e te s e k k ü r e d erim .
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
