ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

(1)

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Çağlar YAMAN

DAVRANIŞ ODAKLI GÜVENLİK YÖNETİMİ KAPSAMINDA YÜKSEKTE ÇALIŞMA

İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

ADANA, 2015

(2)

ÖZ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DAVRANIŞ ODAKLI GÜVENLİK YÖNETİMİ KAPSAMINDA YÜKSEKTE ÇALIŞMA

Çağlar YAMAN

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI Danışman :Prof. Dr. Emel ORAL

Yıl: 2015, Sayfa:71 Jüri :Prof. Dr. Emel ORAL

Yrd. Doç. Dr. Gözde ÇELİK Yrd. Doç. Dr. Halil GEREK

Bu çalışmada öncelikle yazılı basında çıkmış haber taraması yapılarak ülkemizde inşaat sektöründe son 3 yılda meydana gelmiş ölümle veya yaralanmayla sonuçlanan iş kazaları nedenleri ile birlikte listelenmiştir. Meydana gelen iş kazaları incelendiğinde en fazla iş kazasının yüksekten düşme sonucunda meydana geldiği görülmüştür. Bu veriler de göz önüne alarak yapılan anket çalışmasında işçilerin yüksekte çalışma sırasında kişisel koruyucu donanım kullanımına yaklaşımları ve bu konudaki davranış şekillerine odaklanılmıştır.

Anahtar kelimeler:Davranış Odaklı Güvenlik Yönetimi, İş Kazası, Kişisel Koruyucu Donanım, İşçi, Yüksekten Düşme

I

(3)

ABSTRACT MA THESIS

WORKING AT HEIGHT AS PART OF BEHAVIOUR BASED SAFETY Çağlar YAMAN

ÇUKUROVA UNIVERSITY

INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES DEPARTMENT OF CONSTRUCTIONAL ENGINEERING

Supervisor :Prof. Dr. Emel ORAL Year: 2015, Pages: 71 Jury :Prof. Dr. Emel ORAL

Assoc. Prof. Dr. Gözde ÇELİK Assoc. Prof. Dr. Halil GEREK In this study, work accidents for last 3 years were listed by using printed media. When thework accidents were investigated, it is observed that falling down from height is the highest reason for worka ccidents. By taking into consideration of thesedatas, surveywasmadeandfocused on worker’s personal protective equipment usage and their behaviours.

Keywords:Behaviour Based Safety, Work Accident, Personal Protective ,Equipment,Worker, Falling Down From Height

II

(4)

TEŞEKKÜR

Çalışmalarım boyunca değerli yardım ve katkılarıyla beni yönlendiren ve tecrübelerinden faydalandığım danışman hocam Prof. Dr. Emel ORAL’a teşekkürü borç bilirim.

III

(5)

İÇİNDEKİLER SAYFA

ÖZ ... I ABSTRACT ... II TEŞEKKÜR ... III İÇİNDEKİLER ... IV ŞEKİLLER DİZİNİ ... VI ÇİZELGELER DİZİNİ ... VIII

1. GİRİŞ ... 1

1.1. İş Sağlığı ve Güvenliği ... 1

2. İŞ KAZASI ... 2

2.1. Dünya’daki İş Kazalarına Genel Bakış ... 2

2.2. İş Kazası Nedenleri ... 4

2.3. İş Kazalarının Sonuçları ... 5

2.4. Türkiye’deki İş Kazalarına Bakış ... 5

3. İLGİLİ MEVZUAT ... .7

3.1. Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik ... 7

3.2. Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği ... 8

3.3. Çalışanların İş Sağlığı Ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik ... 9

4. DAVRANIŞ ODAKLI GÜVENLİK YÖNETİMİ ... 11

4.1. DOGY Sisteminin Kurulması ve Sürdürülmesi İçin Gerekenler ... 11

5. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR ... 15

5.1. Yüksekte Çalışma İle İlgili Yapılmış Önceki Çalışmalar ... 15

5.2. Kişisel Koruyucu Donanım İle İlgili Yapılmış Önceki Çalışmalar ... 17

5.3. DOGY İle İlgili Yapılmış Önceki Çalışmalar ... 19

6.MATERYAL VE METHOD ... 23

6.1. Amaç ve Yöntem ... 23

6.2. Anket Çalışması ... 23

6.3. Araştırmanın Sınırlılıkları ... 23

IV

(6)

6.4. Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi ... 24

7.BULGULAR VE TARTIŞMA ... 27

7.1. Anket Sonuçları ... 27

7.2. Korelasyon Analizi Sonuçları ... 36

8.SONUÇLAR VE ÖNERİLER ... 41

KAYNAKLAR ... 43

ÖZGEÇMİŞ ... 45

EKLER ... 47

Ek 1: Anket Örneği ... 49

Ek 2: Türkiye’de 2012-2015 Yılları Arasında Meydana Gelmiş Ölümlü İş Kazaları ve Nedenleri... 53

Ek 3: Türkiye’de 2012-2015 Yılları Arasında Meydana Gelmiş Yaralanma ile Sonuçlanan İş Kazaları ve Nedenleri... 55

Ek 4: Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik ... .57

Ek 5: Yüksekte Çalışma Hakkında Yönetmelik... 63

Ek 6: Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ... 66

V

(7)

ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA

Şekil 2.1. İş Kazası Nedenleri ... 4

Şekil 3.1. Davranışçı Yaklaşım ... 11

Şekil 7.2. İşçilerin Yaş Aralıkları ... 28

Şekil 7.3. İşçilerin Eğitim Durumları ... 28

Şekil 7.4. İşçilerin Tecrübe Durumları ... 29

Şekil 7.5. İşçilerin Medeni Durumları ... 29

Şekil 7.6. İşçilerin Tanık Oldukları Kazalar ... 30

Şekil 7.7. İşçilerin Yüksekten Düştüğü Yer ve Mesafeler ... 30

Şekil 7.8. İşçilerin Baret Kullanım Sıklıkları ... 31

Şekil 7.9. İşçilerin Baret takmama Nedenleri ... 32

Şekil 7.10. İşçilerin Emniyet Kemeri Kullanma Sıklıkları... 32

Şekil 7.11. İşçilerin Emniyet Kemeri Takmama Nedenleri ... 33

Şekil 7.12. İşçilerin Kişisel Koruyucu Donanım Kullanmaması Durumunda Uygulanan Cezai Müeyyideler ... 34

Şekil 7.13 İşçilerin Şantiyede Yeterli Güvenlik Önlemi Alınıp Alınmadığı Konusundaki Düşünceleri ... 34

Şekil 7.14. İşçi Davranışı Kaynaklı İş Kazaları ... 35

Şekil 7.15. İşçilerin Davranış Odaklı Güvenlik Eğitimi Alma Durumları ... 35

VI

(8)

VII

(9)

ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA

Çizelge 2.1 Şantiyelerde Kaza Tiplerine Göre Gerçekleşen Ölüm ve Yaralanma Oranları...6 Çizelge6.1. 2x2 Kontenjans Tablosu Örneği ... 24 Çizelge 7.1. 2012-2015 Yılları Arasında Meydana Gelmiş 70 İş Kazasının

Kaza Tiplerine Göre Dağılımı...27

VIII

(10)

IX

(11)

1.GİRİŞ Çağlar YAMAN

1.GİRİŞ

Ülkemizde iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu birçok çalışan hayatını kaybetmekte ya da iş göremez hale gelmektedir. İnşaat sektöründe meyadanagelen iş kazaları incelendiğinde, kazaların çok büyük bir kısmının hatalı insan davranışı kaynaklı yüksekten düşme şeklinde olduğu görülmektedir.İnsan davranışı kaynaklı kazaları önleyebilmek için başvurulan yaklaşımlardan birisi“Davranış Odaklı Güvenlik Yönetimi (DOGY)”’dir. Bu çalışmanın çıkış noktası da DOGY’nin inşaat sektöründe uygulanıp uygulanmadığını araştırmak olmuş fakat saha çalışmaları incelendiğinde sektörde işgören küçük ölçekli yüklenici firmaların DOGY yaklaşımından haberdar olmadığı hatta birçok firmanın hukuksal olarak gerekli olan iş güvenliği önlemlerini uygulama konusunda bile yetersiz kaldığı gözlenmiştir. Bu nedenle çalışma DOGY çerçevesinde yüksekte çalışan işçilerin kişisel koruyucu donanım kullanımlarına ve bu konudaki yaklaşımlarına odaklanmıştır.

1.1 . İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

İnsan sağlığı ve iş güvenliği bir iş yapılırken dikkat edilmesi gereken ve en ön planda tutulması gereken hususlardır. Bütün işyerlerinde, çalışan elemanların sağlıklarını ruhsal ve fiziksel olarak en üst seviyede tutmak, çalışma koşullarını ve üretim araçlarını sağlığa uygun hale getirmek, çalışanları zararlı faktörlerden koruyarak işin ve çalışanın birbirine uyumunu sağlamak gereklidir. İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) çalışanların korunmasını sağlamaya yönelik inceleme ve uygulamalar bütünüdür. İş Sağlığı ve Güvenliği biliminin temel amacı çalışma ortamında meydana gelebilecek kaza ve meslek hastalıklarını en aza indirgemek ya da tamamiyle ortadan kaldırmaktır.İşçilerin iş kazalarına uğramalarını önlemek amacı ile güvenli çalışma ortamını oluşturmak için alınması gereken tedbirler dizisine ise iş güvenliği denir. (Hamarat H, 2012)

1

(12)

1.GİRİŞ Çağlar YAMAN

2

(13)

2. İŞ KAZASI Çağlar YAMAN

2. İŞ KAZASI

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13.

maddesine göre;

Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında,

Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradanbedenen ya da ruhen özre uğratan olaya “iş kazası” denir.

2.1.DÜNYADAKİ İŞ KAZALARINA GENEL BAKIŞ

Uluslararası Çalışma Örgütü’nün verilerine göre, dünyada yaklaşık 3 milyar civarında iş gücü bulunmaktadır. Her gün ise yaklaşık 1 milyon iş kazası meydana gelmektedir. Bu iş kazaları, dünya genelindeki toplam gayrisafi hâsılanın % 4’üne mal olmaktadır. İş kazası ve meslek hastalıkları sonucu her yıl yaklaşık 2,4 milyon insan hayatını kaybetmekte, çok daha fazla insan ise iş göremez hale gelmektedir.

(Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı,2012)

3

(14)

2.2. İŞ KAZASI NEDENLERİ

Şekil 2.1. İş Kazası Nedenleri

Uluslararası Çalışma Teşkilatı’nın 199 ülkede yapılan istatistiklerine göre iş kazaları üç grupta toplanmıştır. Şekil 2.1’e göre inşaat sahalarında kazalar %79 oranında güvensiz hareketler, %20 oranında güvensiz şartlar,%1 oranında ise bilinmeyen sebeplerden kazalar meydana gelmektedir. Yani iş kazalarının %99’u insan hatası %1 i ise bilinmeyen sebeplerden meydana gelmektedir.

Güvensiz hareketlere örnek olarak sorumsuz biçimde görev verilmeden ya da uyarılara aldırmadan güvensiz çalışmak, iş disiplinine uymamak, tehlikeli hızda çalışmak ya da alet kullanmak, kişisel koruyucu malzeme kullanmamak,tehlikeli cihazları dikkatsizce veya dalgınca kullanmak,girilmemesi gereken tehlikeli yerlerde çalışmak,bilgi eksikliği ya da işe uyumsuzluk, ihmal veya tehlikeyi önemsememek verilebilir.

Güvensiz şartlara örnek olarak ise güvensiz ve sağlıksız çevre koşulları, kapatılmamış boşluklar, yetersiz aydınlatma, işyeri düzensizliği, tehlikeli yükseklikte istifleme, kontrol ve testleri yapılmamış araç gereç kullanımı, eskimiş, kusurlu, sivri, kaygan vb. malzemeler verilebilir.

Güvensiz Davranışlar Güvensiz Şartlar Billinmeyen

4

(15)

Yaralanmalar; kazalardan, kazalar; güvensiz davranış ve şartlardan, güvensiz davranış ve şartlar; insan kusurları ve ihmallerden, insan kusurları ve ihmaller; yanlış kültür ve eğitim eksikliklerinden meydana gelmektedir.(Sezer M, 2014)

2.3. İŞ KAZALARININ SONUÇLARI

İş kazaları, hem işçilere hem de işverene çok ciddi zararlar vermektedir.

İşveren açısından bakıldığında;iş kazası anında yapılan ilk yardım masrafları, kazazedeye ödenen geçici veya sürekli iş göremezlik ödenekleri, tazminatlar, mahkeme giderleri, ölümlü iş kazalarında uygulanacak cezai hükümlerin bedelleri, iş gücü kaybı,üretim kaybı,siparişlerin gecikmesinden doğan kayıplar, firmanın itibar kaybı gibi kayıplar meydana gelmektedir.

Ancak iş kazası sonucu en ciddi zararı çalışan işçiler görmektedir.Maddi kayıplar bir şekilde telafi edilebilir ancak kaybedilen yaşamların ve yaralanmaların telafisi mümkün olamamaktadır. Her yıl binlerce işçi hayatını kaybetmekte veya çalışamaz hale gelmektedir. Bu yüzden iş kazalarının önemi ve nasıl önlenebileceği konusu çok büyük önem arz etmektedir ve üzerinde durulması gereken en önemli konulardan birisi olmalıdır.

2.4. TÜRKİYE’DEKİ İŞ KAZALARINA BAKIŞ

Müngen (2011) , incelediği 5239 iş kazasını gerçekleşme biçimlerine göre gruplandırılmıştır. Elde edilen veriler ve bunların sayısal dağılımları Çizelge 2.1.’ de gösterilmiştir.

5

(16)

Çizelge 2.1. Şantiyelerde Kaza Tiplerine Göre Gerçekleşen Ölüm ve Yaralanma Oranları(MüngenU,2011)

Çizelge 2.1.’deki verilere göre ölümle sonuçlanan kazalar arasında insan düşmesi kaynaklı kazalar %42,9 ile ilk sırada yer almaktadır. Elektrik çarpması

%12,2 malzeme düşmesi %10,5 yapı makinası kazaları %8,6 yapı kısmının çökmesi

%7, şantiye içi trafik kazaları %7 ve kazı kenarının göçmesi ise %5,8 oranında ölümlü iş kazalarına neden olmaktadır. Ölümlü kazalara, yaralanmalı kazaları da dahil edip bir oran çıkartılırsa iş kazalarının %37,4’ü insan düşmesi, %11,5’i uzuv kaptırma, %10,1’i malzeme düşmesi, %7,1’i ise elektrik çarpması sonucu meydana gelmektedir.

Meydana gelen iş kazalarının çok büyük bir bölümü çalışanların kendilerinin yapmış oldukları dikkatsiz ve hatalı davranışlar sonucunda meydana gelmektedir. Bu konuda çalışanların bilinçlendirilmesi ve bilgilendirilmesi gerekmektedir. Bu bilinçlendirme ve bilgilendirme ancak davranış odaklı güvenlik yönetimi sisteminin çalışanlar tarafından öğrenilmesi ve benimsenmesi ile gerçekleşebilir.

6

(17)

3. İLGİLİ MEVZUAT Çağlar YAMAN

3. İLGİLİ MEVZUAT

Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili düzenlemeler 6331 nolu İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 4857 nolu İş Kanunu, 5510 nolu SGK Kanunu çerçevesinde yapılanmaktadır. Bu kanunların işleyişi ile ilgili birçok yönetmelik, tüzük ve yönerge mevcuttur. İlgili mevzuatın içinde bu tez konusuyla direkt ilgili olanlar ise:

1) Kişisel Koruyucu Donanımlarınİşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik

2) Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği

3) Çalışanların İş Sağlığı VeGüvenliği EğitimlerininUsul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik

3.1.Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik

02.07.2013 tarihli ve 28695 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış olan bu yönetmeliğin amacı, işyerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı toplu korunma ya da iş organizasyonu veya çalışma yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda kullanılacak kişisel koruyucu donanımların özellikleri, temini, kullanımı ve diğer hususlarla ilgili usul ve esasları belirlemektir.

Yönetmeliğe göre kişisel koruyucu donanım, risklerin, toplu korunmayı sağlayacak teknik önlemlerle veya iş organizasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği, tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılır. Kişisel koruyucu donanım, iş kazası ya da meslek hastalığının önlenmesi, çalışanların sağlık ve güvenlik risklerinden korunması, sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi amacıyla kullanılır. İşveren, toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik verir.

İşyerinde kullanılan kişisel koruyucu donanım, Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanır ve üretilir. Tüm kişisel koruyucu

7

(18)

donanımlar, kendisi ek risk oluşturmadan ilgili riski önlemeye, işyerinde var olan koşullara, kullananın ergonomik gereksinimlerine ve sağlık durumuna uygun olmalıdır. Ayrıca, Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği kapsamına giren ürünlerde uygun şekilde CE işareti ve Türkçe kullanım kılavuzu bulundurulur.

Bu yönetmelik Ek.4’de verilmiştir.

3.2.Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği

Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren tüm yapı işlerinin yapıldığı işyerlerinde uygulanır.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın yayımladığı Yapı işlerinde İş sağlığı ve Güvenliği yönetmeliği kapsamına göre, seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışma;

yüksekte çalışma olarak kabul edilir.

Bu yönetmeliğe göre, yüksekte yapılması zorunlu olmayan montaj ve benzeri çalışmaların mümkün olduğunca öncelikle yerde yapılması sağlanmalıdır.Yapılacak çalışmaların önceden planlanması ve organize edilmesi, bu planlama yapılırken yüksekten düşme ile ilgili hususlara acil durum planında yer verildiğinden emin olunması sağlanmalıdır.Çalışanların, çalışma yerlerine güvenli bir şekilde ulaşmaları uygun araç ve ekipmanlarla veçalışanların güvenliği öncelikle, güvenli korkuluklar, düşmeyi önleyici platformlar, bariyerler, kapaklar, çalışma iskeleleri, güvenlik ağları veya hava yastıkları gibi toplu koruma tedbirleri ile sağlanmalıdır.

Toplu koruma tedbirlerinin düşme riskini tamamen ortadan kaldıramadığı, uygulanmasının mümkün olmadığı, daha büyük tehlike doğurabileceği, geçici olarak kaldırılmasının gerektiği hallerde, yapılan işlerin özelliğine uygun bağlantı noktaları veya yaşam hatları oluşturularak tam vücut kemer sistemleri veya benzeri güvenlik sistemlerinin kullanılması sağlanmalıdır.

Çalışanlara bu sistemlerle beraber yapılan işe ve standartlara uygun bağlantı halatları, kancalar, karabinalar, makaralar, halkalar, sapanlar ve benzeri bağlantı tertibatları;

gerekli hallerde iniş ve çıkış ekipmanları, enerji sönümleyici aparatlar, yatay ve dikey yaşam hatlarına bağlantıyı sağlayan halat tutucular ve benzeri donanımlar

8

(19)

verilerek kullanımı sağlanır.Yapı işleri sırasında ve yapı işleri bitirilip yapı kullanıma geçtikten sonra yüksekte yapılacak çalışmalarda kullanılmak üzere oluşturulacak yatay ve dikey yaşam hatları için gerekli olan bağlantı noktaları ve yapısal düzenlemeler, projenin hazırlık aşamasında belirlenerek sağlık ve güvenlik planı ve sağlık ve güvenlik dosyasında yer alır.Yüksekte güvenli çalışma donanımlarının, düzenli olarak kontrol ve bakımlarının yapılması sağlanır. Uygun olmayan donanımların kullanılması engellenir.Bu alanlarda çalışanlara yüksekte çalışmayla ilgili tehlike ve riskler konusunda bilgilendirme yapılarak gerekli eğitim verilir.Yüksekte yapılan çalışmalar işveren tarafından görevlendirilen ehil bir kişinin gözetim ve kontrolü altında gerçekleştirilir.

Kullanılan güvenlik ağları; malzeme özellikleri, yapılan statik ve dinamik dayanım deneyleri ile bağlantı ve kurulum şartları bakımından TS EN 1263-1 ve TS EN 1263-2 standartlarına ve ilgili diğer ulusal standartlara, konu ile ilgili ulusal standart bulunmaması halinde ilgili uluslararası standartlara uygun olması sağlanır ve yapılan işe uygun tipte güvenlik ağı seçilir. Yapı alanında kullanılan güvenlik ağının kullanma kılavuzu işyerinde bulundurulur. Güvenlik ağları standartlara ve kullanım kılavuzuna uygun şekilde kurulur.

Bu yönetmelik Ek.5’de verilmiştir.

3.3. Çalışanların İş Sağlığı Ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik

Bu Yönetmeliğin amacı; çalışanlara verilecek iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin usul ve esaslarını düzenlemektir.

Bu yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında bulunan işyerlerini, bu işyerlerinde çalışanlara eğitim verecek kişi, kurum ve kuruluşları kapsar.

İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri ile ilgili, programların hazırlanması ve uygulanmasını, eğitimler için uygun yer, araç ve gereçlerin temin edilmesini, çalışanların bu programlara katılmasını ve program sonunda katılanlar için katılım belgesi düzenlenmesinisağlar.

9

(20)

İşveren, yıl içinde düzenlenecek eğitim faaliyetlerini gösteren yıllık eğitim programının hazırlanmasını sağlar ve onaylar.Eğitim programlarının hazırlanmasında çalışanların veya temsilcilerinin görüşleri alınır. İşe yeni alımlarda veya değişen şartlara göre yeni risklerin ortaya çıkması durumunda yıllık eğitim programlarına ilave yapılır.İlgili mevzuatın değişmesi veya çalışma şartlarına bağlı olarak yeni risklerin ortaya çıkması halinde yıllık eğitim programına bağlı kalmaksızın çalışanların uygun eğitim almaları sağlanır.Yıllık eğitim programında, verilecek eğitimlerin konusu, hangi tarihlerde düzenleneceği, eğitimin süresi, eğitime kimlerin katılacağı, eğitimin hedefi ve amacı hususlarına yer verilir.

Çalışanlara verilecek eğitimler, çalışanların işe girişlerinde ve işin devamı süresince belirlenenperiyotlar içinde, az tehlikeli işyerleri için en az sekiz saat, tehlikeli işyerleri için en az on iki saat, çok tehlikeli işyerleri için en az on altı saatolarak her çalışan için düzenlenir. Eğitimin verimli olması için, eğitime katılacakların ihtiyacı olan konuların seçilmesine özen gösterilir. Eğitim, çalışanların kolayca anlayabileceği şekilde teorik ve uygulamalı olarak düzenlenir. İş sağlığı ve güvenliği eğitimleri; çalışanlarda iş sağlığı ve güvenliğine yönelik davranış değişikliği sağlamayıve eğitimlerde aktarılan bilgilerin öneminin çalışanlarca kavranmasını amaçlar. Verilen eğitimin sonundaölçme ve değerlendirme yapılır. Değerlendirme sonuçlarına göre eğitimin etkin olup olmadığı belirlenerek ihtiyaç duyulması halinde, eğitim programında veya eğiticilerde değişiklik yapılır veya eğitim tekrarlanır.

Bu yönetmelik Ek.6’da verilmiştir.

10

(21)

4. DAVRANIŞ ODAKLI GÜVENLİK YÖNETİMİ Çağlar YAMAN

4. DAVRANIŞ ODAKLI GÜVENLİK YÖNETİMİ (DOGY)

Çalışma ortamında meydana gelen kazaların birçok sebebi olabilir. Ancak, önceki bölümde sunulan istatistiki verilerden de anlaşıldığı gibi çalışma ortamında özellikle de inşaat sahalarında ortaya çıkan tehlikelerin çok büyük bir kısmı insan davranışı kaynaklı meydana gelmektedir. Bu tehlikeler gerek inşaatfirmaları gerekse çalışanlar için önemli ölçüde problemler yaratmaktadır. Bu sorunu aşmak için başvurulan yöntemlerden birisi DOGY’dir.

DOGY en genel tanımıyla riskli davranışların azaltılması, güvenli davranışların benimsetilmesi, güvenli davranış kültürünün güçlendirilmesi için gerekli bilgilerin, becerilerin ve olumlu tutumun kazandırılmasıdır. DOGY, psikolojideki davranışçı yaklaşımın temel varsayımlarından yola çıkar.Davranışçı kurama göre, davranışların sonucuna göre davranışlar şekillenir. Örneğin, sergilediğimiz bir davranış sonucu olumlu sonuçlar elde ettiğimizde aynı durumla bir daha karşılaşmamız durumunda aynı davranışı sergileriz yani bu davranış biçimi yerleşir. Buna pekiştirici sonuç denir. Sergilediğimiz bir davranış sonucu olumsuz bir sonuç elde ettiğimizde ise daha sonra aynı durumla karşılaşmamız durumunda o davranış biçiminden vazgeçer onun yerine daha farklı davranış biçimleri geliştiririz.

Buna ise caydırıcı sonuç denir.(Sungur E.Tiryaki A.R.,2009)

Şekil 3.1. Davranışçı Yaklaşım

4.1 . Dogy Sisteminin Kurulması Ve Sürdürülmesi İçin Gerekenler DOGY sisteminin kurulması beş temel çalışma adımından oluşur:

11

(22)

1. İş güvenliğini doğrudan etkileyen davranışların belirlenmesi,

2. Bu davranışların güvenli bir şekilde ölçülebilmesi için açık ve net olarak tanımlanması

3. Açık ve net olarak tanımlanan davranışlarla ilgili bugünkü düzeyin geliştirilecek gözlem süreciyle belirlenmesi ve gerçekçi hedefler belirlenmesi,

4. Davranışlarla ilgili geri bildirim sağlanması,

5. Gözlemlenen gelişmelerin fark edilip ödüllendirilmesi (Sungur E.Tiryaki A.,2009)

DOGY yaklaşımıyla yapılan çalışmalar, aşağıda açıklanan maddelerin sağlanmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır(Ofluoğlu G,Buzkan S, Pulat Ö ,2012).

Bu maddeler ;

İş çevresinin değerlendirilmesi

Çevre analizi; "kendi iş çevresi ve genel dış çevrelerin işletmeye sunduğu fırsat ve tehlikeleri araştırma, gözleme ve yorumlama sürecidir”(Glueck, 1980). Bu açıklama doğrultusunda bakılacak olursa herhangi bir DOGY eğitimi veya uygulamasına başlamadan önce iş yerinde bir kültür araştırması, çevre analizi yapmak son derece yararlı olacaktır. Yapılacak araştırma ve analizler sonucunda ortaya çıkan sosyal, ekonomik ve hukuki değerlendirmeler ile eğitim veya uygulama sırasında ortaya çıkabilecek aksaklıklar başlanmadan engellenmiş olur.

Çalışanların yetkilendirilmesi, güçlendirilmesi

DOGY sisteminde çok önemli bir konuda çalışanların yetkilendirilmesi ve güçlendirilmesi hususudur. Bu sistem uygulanmaya başlanmadan önce her çalışanın görev ve sorumluluklarının belirlenmiş olması gerekmektedir. Bu sistemde şirket çalışanlarının hepsine çeşitli görevler verilmeli ve onlarında bu sürecin önemli bir parçası oldukları mutlaka hissettirilmelidir. Bu sayede herkesin bu sisteme verdiği önem artmakta ve sistem daha iyi işleyebilir hale gelmektedir.

Yöneticilerin sürece sahip çıkması ve onurlandırması

İşletme içerisinde planlama, örgütleme, koordine etme ve denetleme yetkilerine sahip tüm yönetim kadrolarındakilerin DOGY sistemine olan inancının ve bağlılığının sağlanması, bu sürecin alt kademelerde de uygulanabilmesi ve

12

(23)

sürdürülebilmesini sağlayacaktır. Bu sebeple sürece dahil olan tüm yönetim kadroları takdir edilerek sürece sahip çıkmaları sağlanmalıdır.

Değerlerin tanımlanması

Örgüt kültürü, bir örgüt içinde ortaklaşa paylaşılan ve göreli olarak durağan inançlar, tutumlar ve değerler olarak tanımlanabilir(Mwaura, Grace, Sutton, Roberts, 1998). Bu tanımdan hareketle DOGY süreci boyunca çalışanların bu sürece katılarak bağlılıklarının sağlanması ve ortak bir örgüt kültürü oluşturmaları için ortak değerlerin tanımlanması gerekmektedir.

Tüm çalışanların katılımı

DOGY sisteminin uygulanmasında mutlaka ama mutlaka herkesin bir görevi olmalıdır. Her çalışana kendi pozisyonuna göre çeşitli sorumluluklar verilmeli ve bütün çalışanlar bu sistemin bir parçası olmalıdır.

Olumlu pekiştirme, başarılara odaklanma

İnsanların olumlu bir davranış yaptığında o olumlu davranışın diğer çalışanlar tarafından takdir edilmesi, yapılan davranışın pekişmesine ve daha sonraki süreçte de daha da gelişerek benzer davranışların ortaya çıkmasına o davranışın bir kültür olarak benimsetilmesine yardımcı olmaktadır. Yapılan olumsuz bir davranış karşısında ise kırıcı olmadan karşı tarafa yaptığı davranışın hatalı olduğunu nedenleri ile birlikte açıklayarak o davranıştan bilinçli bir şekilde vazgeçmesi sağlanmaya çalışılmalıdır. Günlük gözlemlerde tespit edilen güvenli davranışların artışı ödüllendirilmeli, güvensiz davranışlar için ise çözümler tanımlanmalı ve uygulanmalıdır.

Önleyici göstergelerin kullanılması

Çalışma alanlarında kullanılacak işaretler ve levhalar dikkat çekici ve herkes tarafından fark edilebilecek şekilde konumlandırılmalıdır. Bu önleyici göstergeler, yapılmaması gereken güvensiz davranışlardan uzak durulmasını ve yapılması gereken güvenli davranışları fark ettirecek biçimde konumlandırılmalıdır.

Suçlama kültüründen vazgeçme

Her iş yerinde mutlaka hatalar yapılmakta, güvenli olmayan davranışlar sergilenmektedir. Ancak çalışanları yapmış oldukları hatalı davranışlar sebebiyle suçlamak hiç kimseye bir şey kazandırmayacağı gibi o çalışanında moralini bozar ve

13

(24)

iş veriminin de düşmesine neden olur. DOGY sisteminde esas amaç cezalandıracak kişiler bulmak değil hata yapan kişinin o hatasından vazgeçmesini ve bilinçlenmesini sağlamaktır.

Yeterli zamanı tanıma

Dogy sisteminde çalışan davranışlarında çok kısa bir sürede çok büyük değişimler beklenmemelidir. Kısa yollardan kaçınılmalı ve bu sistemin benimsenmesi için gerekli zaman tanınmalıdır.

Doğal liderlerin bulunması

Örgüt içerisinde liderler belirlenmeli ve bu süreçte onlara aktif roller vererek diğer bireylerinde onlardan etkilenmesi ve bu sürece sahip çıkmaları sistemin herkes tarafından benimsenmesi açısından sonderece önemlidir.

14

(25)

5. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Çağlar YAMAN

5. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR

5.1. Yüksekte Çalışma ile İlgili Yapılmış Önceki Çalışmalar

Erdiş, Coşkun, Gerek(2011); yaptıkları çalışmada, iş kazalarının büyük bir bölümünün yüksekten düşme sonucunda meydana geldiğini ve bu tip kazaların bir kısmının da amaca uygun bir şekilde yapılmayan iskelelerden kaynaklandığını belirtmişlerdir. Bu çalışmada “Yapım İşlerinde İskelelerin Kurulumu ve İş Güvenliği İlişkisi” ni belirlemek amacıyla Hatay ilinde, iskelesi kurulu olan 36 inşaat şantiyesinde, iskelelerin kurulumu, ve kullanımı sırasında alınan ve alınmayan güvenlik önlemlerinin neler olduğunun tespitinedönük genelde iskelelerin kurulumundan sorumlu teknik personeller ile bir anket çalışması yapılmıştır. Çalışma sonucunda iskele ekiplerinin ve şantiyede görevli teknik personelin bu konularda daha fazla eğitim görmelerinin uygun olacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Görücü,Müngen(2011); yaptıkları çalışmada inşaat sektöründe çok sayıda ölümle veya yaralanmayla sonuçlanan iş kazaları gerçekleştiğini belirtmişler ve iş kazalarının en büyük nedeni olan yüksekten düşme konusuna odaklanmışlardır.

Amacı yüksekten düşme kaynaklı risklerin ortadan kaldırılması olan “İnşaatlarda Yüksekten Düşmelerin Önlenmesi Projesi” hakkında kapsamlı bilgiler vermişlerdir.

Bu çalışmada yürütülen proje kapsamında 2010 yılı içerisinde İstanbul ve Bursa illerinde gerçekleştirilen 108 adet teftiş raporu incelenmiş ve projenin durumu ve mevcut başarısı hakkında tüm tarafların bilgilendirilmesi hedeflenmiştir. Bu proje sonucunda, yapı iş kolunda iş sağlığı ve güvenliği seviyesinin arttırılmasına ve yüksekten düşme sonucu ölümlerin azaltılmasına ciddi anlamda katkı sağlamıştır ve katkı sağlamaya devam etmektedir.

Ertekin(2014); yaptığı çalışmada iskeleler genel olarak incelenmiş, iskele çeşitleri, iskele kullanım alanları, iskele kurulum söküm işlerine değinmiş, güvenli iskele kavramını açıklamıştır. İskele sektöründe iş güvenliği kavramının önemini vurgulamıştır. Yazar tarafından ahşap iskeleler ve güvenli iskeleler incelenmiştir.

Olumlu ve olumsuz uygulama örnekleri verilmiş, konu ile ilgili kontrol listesi oluşturulmuştur. Bu kontrol listeleriyle inşaatlara gidilip 36 iskele uygulaması

15

(26)

gözlemlenmiş, iskele kullanımı iş sağlığı ve güvenliği yönünden değerlendirilmiştir.

36 iskelenin iskele standartlarına ve Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği ile İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’ne göre uygunluk oranları hesaplanmıştır.Çalışma sonucunda ise güvenli iskele kullanımının Türkiye’de yaygınlaştırılması için yapılması gerekenlerden bahsedilmiştir.

Ardıç(2011); yaptığı çalışmada inşaat işlerinde yüksekte çalışma sırasında oluşabilecek riskler ve dizayn aşamasından, planlama ve uygulama safhalarına kadar alınabilecek kontrol metotları ile mevzuatımızda bu konuda var olan eksiklikleri irdelemeyi amaçlamıştır. Ayrıca yüksekte çalışma konusunu yasalar ile çözümleyen ülkelerdeki durumu değerlendirerek ülkemizde yapılması gereken düzenlemelerle ilgili önerilerde bulunmuştur.Bu amaca ulaşmak için,dizayn ve proje uygulama aşamalarında görev alan çalışanların iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eğitilmesi ve bilinçlendirilmesinin gerekliliği vurgulanmıştır. Yasal yaptırımlar ve zorunluluklar ve ayrıca işin güvenli şekilde yürütülmesi için yapılması gerekenlerden hem tasarımcılar hem de uygulamacı teknik personel pek çok kez haberdar değillerdir.

Bunu sağlamak üzere; henüz öğrenimlerine devam eden adayların iş güvenliği konularında üniversiteler, CASGEM e TMMOB işbliği ile eğitilmesi gündeme alınabilir. Çalışma yaşamına devam eden teknik personel içinse profesyonel ve sürekli gelişim programları planlanabileceğinden bahsedilmiştir.Çalışma sonucunda ise yüksekten düşme risk kontrol metotları oluşturulması gerektiğini vurgulamıştır.

Yazara göre, inşaat sahalarında yüksekte çalışma için önleyici tedbirlerin her daim yerinde ve kullanılır durumda olmasını sağlayacak bir yönetim sistemi gerektirmektedir. Bu nedenle yüksekte çalısma faaliyetlerinin, yüksek risk içeren faaliyetler olarak değerlendirilmesi, faaliyet öncesi detaylı “Risk Degerlendirme”

çalışmalarının yapılması, ayrıca eğitim, yeterlilik, ekipman ve donanım konusunda azami güvence sağlanması gerekliliği vurgulanmıştır.

Peşan(2011);yaptığı çalışmada inşaat sektöründe yüksekten düşme sonucu oluşan kazalarda birçok çalışanın yaşamını yitirmekte olduğunu veya iş göremez hale geldiğini belirtmiştir. Bu çalışmasında “Yüksekte Güvenli Çalışma” konusuna bilimsel bir bakış açısıyla yaklaşmak ve bu konuda belirlenen önleyici sistemleri

16

(27)

mevzuatlar, standartlar ve uygulama açısından değerlendirmeyi hedeflemiştir. Bu çalışmada yapı işlerinde yüksekten düşmeyi engelleyen sistemler ulusal ve uluslar arası standartlar doğrultusunda tanımlanmış ve bu sistemlerde bulunması gereken asgari özelliklere teknik açıdan değinilmiştir. Bu yöntemler inşaatlarda kullanılan en temel ve genel yöntemlerdir. Bunlar haricinde inşaat türüne ve yapılan projeye göre daha başka önlemler de uygulanmakta, hatta bu önlemlerle ilgili üretim yapan firmalar projeye göre çözüm üretmekte, projeye özel üretimler yapmaktadır. Bu çeşitliliğe rağmen yapılan çalışma en temel seviyede yapı işlerinde yüksekten düşmeyi engelleyen sistemleri tanımlayıp özetlemektedir.

5.2. Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımı ile İlgili Yapılmış Önceki Çalışmalar

Demirbilek,Çakır(2008);yaptığı çalışmada, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları konusunda çalışanların tutumları, güvenlik davranışı, güvenlik ihtiyacı gibi bireysel etkenler yanında yöneticilerin konuyla ilgili yaklaşım ve uygulamalarının çalışanlarca algılanışının belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın odak noktasını güvenli davranışın bir göstergesi olarak kişisel koruyucu donanım kullanımı oluşturmaktadır. İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları konusunda çalışanların tutumları, güvenli davranışı, güvenlik ihtiyacı ve yöneticilerin konuyla ilgili yaklaşım ve uygulamalarının çalışanlarca algılanışının belirlenmesi amacıyla430 işçi ile üç vardiya halinde çalışan, tamamen dış piyasa için üretim yapan ve ISO 9001:2000 belgesi olan bir tekstil işletmesinde anket gerçekleştirmişlerdir.Bu çalışmanın sonucunda kişisel koruyucu donanım kullanımının bireysel ve örgütsel değişkenler ile ilişki içinde olduğu yönündedir.

Araştırma bulguları, çalışanların güvenlik ihtiyacını hissetmelerinin yanında, kişisel koruyucu donanımın ulaşılabilirliğinin onları güvenli davranışa ya da koruyucu donanım kullanımına sevk ettiğini göstermektedir.

Sezginer(2013); yaptığı çalışmada kişisel koruyucu donanımların standartlara uygun olup olmamasının çok önemli olduğunu veişyerlerinde kişisel koruyucu donanımların seçimine ve satın alınmasına karar verilirken etkili olan en önemli unsurun, standartlara uygun olup olmadığının bilinmesi olduğunundan bahsetmiştir.

17

(28)

Bu çalışmada kullanılacak bütün kişisel koruyucu ekipmanlar ile ilgili olarak uyulması gereken standartlar hakkında bilgi verilmiştir.Bu çalışmanın sonucunda kullanılan kişisel koruyucu donanımların sahip olması gereken standartlar hakkında kapsamlı bilgiler edinilmiştir.

Işıklı(2005); yaptığı çalışmada kişisel koruyucu donanım kullanımının önemine ve gerekliliğine dikkat çekmeyi amaçlamıştır. “Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği” uyarınca tüm kişisel koruyucu donanımlarında bulunması gereken özellikleri belirtmiştir. Ayrıca kişisel koruyucu donanım ekipmanlarını baş koruyucuları, yüz ve göz koruyucuları,solunum organları koruyucuları, el ve ayak koruyucuları, koruyucu giyim, koruyucu aletler olarak gruplandırmış ve özelliklerinden bahsetmiştir.Bu çalışmanın sonucunda,iş kazalarında işçilerin dikkatsiz, tedbirsiz, ihmalkar olmaları, kişisel koruyucu malzeme kullanmamaları, alınmış iş güvenliği önlemlerini etkisiz hale getirmelerinin kazayı doğuran önemli etkenler olduğu belirtilmiştir. İşletmelerin iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin önlemleri almalarının ve işçilerine gerekli koruyucu malzemeleri sağlamalarının, iş kazaları, hastalık ve meslek hastalıklarının sonuçlarını telafi etmekten her zaman daha kolay, daha ucuz ve daha insancıl olduğu vurgulanmıştır.

Açıkalın(2005); yaptığı çalışmada, seramik sektöründe karşılaşılan iş kazaları ile kişisel koruyucu malzeme kullanımı arasındaki ilişkinin araştırılması ve alınabilecek önlemlerin belirlenmesini amaçlamıştır. Bu amaca ulaşabilmek için Eskişehir-Bozüyük bölgesindeki seramik sektöründe faaliyet gösteren ve ismini vermek istemeyen 6 fabrikadaki 1000 işçi ile anket çalışması yapılmıştır. Eskişehir- Bozüyük bölgesi seramik sektöründe işverenin kişisel koruyucu malzemeleri temin ettiği, yani kendisine düşen yükümlülüğü yerine getirdiği, ancak çalışanların bu koruyucu malzemeleri kullanma konusunda aynı hassasiyeti göstermedikleri belirlenmiştir. Elde edilen veriler doğrultusunda hareket kabiliyetini azaltması, fiziksel rahatsızlık vermesi ve malzemelerin kalitesiz olması gibi düşünceler, kişisel koruyucu malzemeleri kullanmama nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca malzemelerin iş kazalarını önlemede yetersiz olması düşüncesi de kişisel koruyucu malzemelerin kullanımını etkileyen diğer bir etkendir. Çalışanların kişisel koruyucu donanımları daha düzenli kullanabilmeleri için, koruyucuların standartlara uygun

18

(29)

üretilmesi ve işverenin de bu nitelikteki malzemeleri çalışanlara temin etmesi gereklidir. Eskişehir-Bozüyük bölgesi seramik sektöründe iş kazalarının önlenmesi için işveren tarafından temin edilen kişisel koruyucu malzemelerin işçiler tarafından düzenli olarak kullanılması gerekliliği belirlenmiştir. Kişisel koruyucu malzemelerin nasıl kullanılacağı konusunda çalışanlara eğitimlerin verilmesi, ayrıca işverenin çalışanların kişisel koruyucuları kullanıp kullanmadığını düzenli olarak denetlemesi de iş kazalarının önlenmesinde etkili olacaktır. İşveren çalışanlara gerekli olan iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eğitimleri vererek iş kazası riskini en aza indirmeyi amaçlamalıdır. İşveren, çalışanların kişisel koruyucu donanımları kullanıp kullanmadığını, özenle çalışıp çalışmadıklarını sürekli ve düzenli denetleyerek yaşanabilecek iş kazalarını önlemeye çalışmalıdır.

5.3. DOGY ile İlgili Yapılmış Önceki Çalışmalar

Komaki (1978); yılında yaptığı çalışmada unlu mamüller üreten bir gıda firmasında iş güvenliğiyle ilgili eğitimlerin ardından çalışanların davranışlarındaki değişikliklerin izlenmesini amaçlamıştır. Bu amaca ulaşmak için çalışanları gözlemlemiş ve veriler toplamıştır. Çalışma sonucunda ise yöneticilerin ve diğer çalışanların gözlem sonucunda verdikleri geri bildirimin, güvenli davranış alışkanlıkları kazanımında önemli bir pekiştirici rol üstlendiği görülmüştür.

Duff,Robertson,Phillips (1993); yaptıkları çalışmada, işyerlerindeki kazaların en aza indirgenmesinin yolunun araştırılmasını amaçlamıştır. Bu amaca ulaşmak içinDOGY teknikleri ile ilgili İngiltere’nin kuzeybatısındaki altı adet şantiyede incelemeler yapılmış ve bunun sonucunda kazaların en aza indirgenmesinin yolunun inşaat sahalarındaki çalışanların ancak davranışlarını değiştirmeleri, daha güvenli yaklaşımlarda bulunmaları yoluyla olabileceğini savunmuşlardır. Bu tekniklerin şantiyelerdeki iş güvenliğini, kazalar ve yaralanmalardaki azalmaları nasıl olumlu yönde etkilediği anlatılmıştır. Ayrıca, şantiyelerde bu işlerden sorumlu HealthandSafetyExecutive(Sağlık ve Güvenlik Birimi) olması gerektiği vurgulanmıştır.

19

(30)

McSween (1995); yaptığı çalışmada meydana gelen iş kazalarının sebeplerini araştırmayı amaçlamıştır. Bu amaca ulaşmak için insan davranışlarını yoğun bir şekilde incelemiştir. Yapmış olduğu çalışmalar sonucunda iş güvenliğinde ve iş kazalarında insan davranışlarının en önemli etkenlerden biri olduğu ortaya konmuştur. Dogy uygulanmasının, güvenlik performansında büyük bir geliştirme ve iyileştirmeye yol açacağından söz edilmiştir.

Frederick (1999); yaptığı çalışmada işçi davranışlarını ve meydana gelen iş kazalarının temel sebeplerini belirlemeyi amaç edinmiştir. Bu amaca ulaşmak için işçi davranışlarını yoğun bir şekilde incelemiştir. Çalışmanın sonucunda işyerinde meydana gelen hemen hemen tüm kazaların hatalı işçi davranışından meydana geldiğini savunmuştur.

Heinrich (1999); yaptığı çalışmada işçilerin hatalı davranışlarının iş kazalarının ne kadarlık bir bölümünü oluşturduğunu görmeyi amaçlamıştır. Bu amaca ulaşmak için birçok firmada incelemeler yapmış ve veriler toplamıştır.

Heinrich’e göre bu çalışma ve veriler sonucunda işyerinde meydana gelen kazalar, yaralanmalar ve hastalıkların yüzde 90’ının işçilerin kendi davranış odaklı hatalarından meydana gelmektedir.

Sungur,Tiryaki,Vatansever (2009); çalışmalarında DOGY’ninne işe yaradığını genel bir anlamda açıklamak ve DOGY ile ilgili yapılan çalışmaların olumlu sonuç verip vermediğini ve faydasının olup olmadığının araştırılmasını amaçlamışlardır. Bu amaca ulaşmak için Amerika Birleşik Devletleri’nde davranış odaklı güvenlik yönetimi sistemi ile ilgili yapılan 83 ayrı çalışmanın verilerini incelemişlerdir. İncelenen veriler sonucunda birçok şirketin kaza rakamlarında olumlu yönde bir değişim olduğu saptanmıştır.

Çınar (2010); yaptığı çalışmada iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin; yönetimsel yapı, ölçüm sistemleri, konuyla ilgili takdir ve ödüllendirme uygulamaları ile sosyal süreçler hakkında araştırma yapılması amacı ile oditler yapmıştır. Yapılan oditler sonunda elde edilen veriler uygun yöntemler kullanılarak risk analizine aktarıldığında çalışma sahasında yaklaşan tehlikelerin önceden belirlenmesine ve etkin risk elimine yöntemleri kullanıldığında iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasına büyük katkılar sağlamıştır. Yazara göre,bu çalışmanın en büyük faydası risk

20

(31)

analizi çalışmasının statik durumdan kurtularak daha dinamik pozisyona geçmesidir.

Bu çalışmanın sonucunda eğitim ihtiyaçlarının ünitelere özgü belirlenmesi, eğitim etkinliklerinin sahada değerlendirilmesi, denetim sıklıklarının ünitelere göre tespit edilebilmesi, personel hakkında genel bir değerlendirme yapılması, İSG Konusunda gelişmenin ayarlanması, İSG yatırımlarının yönlendirilmesi, gelişmekte olan sorunların önceden gözlemlenmesi gibi konularda aksiyonlar daha doğru yönlendirilebilecektir.

Ofluoğlu,Buzkan,Pulat(2012); çalışmalarında davranış odaklı iş sağlığı ve güvenliği eğitimi programının içerdiği temel maddelerin açıklanması ve eğitimde uyulması gereken esasların belirlenmesini amaçlamışlar ve bu amaca ulaşmak için Butler’ın dört bileşenli öğretim stilini kullanmışlardır. Ayrıca,bir fabrikada çalışan işçilere verilen DOGY eğitimi sonunda risk analizi uygulanmıştır. Bu uygulamada;

fiziksel riskler, kimyasal riskler, biyolojik riskler, çalışanın yaptığı işten kaynaklanan riskler göz önünde bulundurularak yaş gruplarına göre detaylı olarak incelenmiştir. Bu risk analizi faktörleri göz önünde bulundurularak eğitim öncesi ve sonrası veriler gözlenmiştir. Olumlu ve olumsuz gözlemler iş güvenliğinde göz önünde bulundurulmuştur. Bu çalışmanın anket değerlendirilmesi istatistiksel veriler çerçevesinde sunulmuştur. Çalışma sonucunda işletmelerde meydana gelen iş kazaları hem çalışan açısından ölümlü ya da yaralanmalı kazalara hem de işveren açısından çalışan, zaman ve para kaybına yol açmaktadır. Tüm bu maliyetlerin azaltılabilmesi için, uygulanan yasa, tüzük ve yönetmeliklere birlikte iş sağlığı ve iş güvenliği eğitimine önem verilmesi gerekmektedir. Verilecek iş sağlığı ve iş güvenliği eğitimleri ise çalışanların iş ortamında riskli davranışlardan kaçınarak istenen güvenli davranışları sergilemelerini sağlayacak nitelikte olmalıdır. Bu durum ise çalışanda etkin öğrenmeyi sağlayacak eğitim programlarının hazırlanmasını gerekli kılar. Bu tarz eğitim programları bireyin öğrenme biçiminin dikkate alınmasını ve öğrenenin öğrenme biçimini belirleyerek bu veriler ışığında öğretme öğrenme sürecinin düzenlemesini gerektirir. Ayrıca eğiticinin kendi öğrenme stilini bilmesi ve bunun farkında olarak öğretme-öğrenme sürecini düzenlemesi gerekir. Bu eğitim sonucunda istenilen sonucun ortaya çıkmasını ve sürdürülebilmesini sağlamak için ise uygulanan eğitim programının belirlenen

21

(32)

esaslar çerçevesinde yapılması ve eğitici ile eğitilen arasında karşılıklı bilgi, tutum, davranış alışverişinin sağlanması gereklidir. Bu eğitimlerin başarılı olması yalnızca eğitimci ile eğitilenlere bağlı olmayıp tüm çalışanlar ile yönetim kadrolarının da katılımının sağlanarak ortaya çıkacak davranışların örgüt kültürü haline getirilmesi sağlanmalıdır.

Atalay (2012); yaptığı çalışmada davranış odaklı risk yönetim sisteminin işleyişini, çalışanların üzerinde nasıl etkileri olduğunu ve olaylar için riskli davranış, tetikleyiciler, alınan/alınacak önlemleri belirlemeyi amaçlamıştır. Atalay, 2009 yılından beri süren DOGY çalışmalarının çalışanlarda nasıl bir algı oluşturduğu ve DOGY çalışmaları hakkındaki düşüncelerini ölçmek için Şubat 2012’de mavi yakalı çalışanlara bir anket yapmıştır. Çalışma sonucunda davranış odaklı güvenlik yönteminin çalışanların katılımını sağladığı, riskli davranışları sönümlendirdiği, daha olumlu bir İSG iklimine katkı sağladığı ve ciddi kaza geçirme oranları konusunda olumlu etki yaptığı görülmüştür. Atalay’a göre davranışsal risklerin tespiti önemli olmakla birlikte, asıl mesele riskli davranışların “kaza kök sebep analizi” yöntemine benzer yöntemle analizi ve tespit edilen riskli davranışların, güvenli davranışlarla yer değiştirmesi için yürütülecek sabırlı ve ısrarlı faaliyettir. Kaza araştırmaları sırasında riskli davranışların da hesaba katılarak, riskli davranışların kök sebeplerinin ortaya çıkarılmasının olumlu güvenlik kültürüne katkısı anlaşılmıştır.

22

(33)

6. MATERYAL VE METOD Çağlar YAMAN

6.MATERYAL VE METOD

Bu bölümde araştırmanın amacı, yöntemi ve anket çalışması hakkında bilgiler verilmiştir.

6.1. Amaç ve Yöntem

Bu araştırmanın amacı; yüksekten düşme şeklindeki iş kazalarına işçilerin bakış açılarını ve davranış şekillerini saptamak, meydana gelen kazaları önlemek ve işçilerin bu konudaki bakış açılarını belirlemektir. Literatürde işçilerle yapılan benzer bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışma ile sonraki çalışmalara da temel teşkil etmek amaçlanmıştır.

6.2. Anket Çalışması

Yapılan anket çalışmasında, işçilerin şantiyede kendi sağlıklarını korumak adına uyulması gereken kuralların ne kadarına uydukları ve önem verdikleri ölçülmeye çalışılmıştır.Sorulan soruların içeriği işçilerin profil, daha önce yaşanmış kazalara edinilen tanıklık vekişisel koruyucu donanım kullanımı ile ilgili hususları kapsamaktadır.Hedef kitle olarak farklı şantiyelerde yüksekte çalışan inşaat işçileri seçilmiştir ve anket işçiler ile yüzyüze görüşülerek tamamlanmıştır.Ankete katılan 33 işçinin tamamı tüm soruları yanıtlamıştır.

6.3. Araştırmanın Sınırlılıkları

Araştırmanın anket kısmı, 14 sorudan oluşmaktadır. Ankete cevap vereceklerin eğitim düzeyleri ve anket çalışmalarına kuşkucu yaklaşımları nedeni ile soruların sayısı az tutulmak zorunda kalınmıştır. Bununla birlikte aynı nedenlerden dolayı ankete katılan işçi sayısı da sınırlı kalmıştır.

23

(34)

6.4. Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi

Yapılan anket çalışması sonucunda frekans değerleri ve grafikler oluşturulmuştur.

Anket çalışmasının sonuçları verilen cevapların frekans değerlerine göre değerlendirildikten sonra bazı sonuçlar arasındaki ilişkileri belirlemek amacı ile korelasyon analizi yapılmıştır.4’lü korelasyon yöntemi(phi korelasyon katsayısı yöntemi) kullanılmıştır.Bu yöntem, her biri ikişer kategorili iki gerçek süreksiz değişken arasındaki ilişkiyi hesaplamakta kullanılır. 4’lü tablolar oluşturularak korelasyon katsayısı hesaplanır.

Burada n örneklem gözlem sayısıdır. Genel iki (0,1)değerli x ve y değişkenli bir 2x2 kontenjans tablosu şöyle yazılabilir. ( The Cambridge Dictionary of Statistics, 2002)

Çizelge6.1. 2x2 Kontenjans Tablosu Örneği

n11, n10, n01, n00 : hücredeki veri sayıları , : satır toplamları;

ve : sütun toplamları ve n tüm toplam gözlem sayısıdır.

Hesaplanan phi-katsayısı (Φ ) ;

-1.0 <Φ<-0.7veya +0.7 <Φ<+1.0 ise güçlü ilişki -0.7 <Φ< -0.3 veya +0.3 <Φ < +0.7 ise zayıfilişki;

-0.3 <Φ<+0.3ise hiç ilişki yok veya çok küçük ilişki; vardır denilebilir.

24

(35)

Bu korelasyon metodunda Φ katsayısının işaretinin (-) veya (+) olması matrisin kuruluşundan etkilenmesi nedeni ile değerlendirmede göz önünde tutulmamaktadır.

25

(36)

26

(37)

7. BULGULAR VE TARTIŞMA Çağlar YAMAN

7. BULGULAR VE TARTIŞMA

Bu bölümde öncelikle 2012-2015 yılları arasında meydana gelmiş 70 kaza ile ilgili basında yayımlanmış haberlerden derlenmiş sonuçlar ve daha sonra anket bulguları verilmektedir.

Çizelge7.1. 2012-2015 Yılları Arasında Meydana Gelmiş 70 İş Kazasının Kaza Tiplerine Göre Dağılımı

Kaza Tipi Ölüm Yaralanma

Sayı % Sayı %

Yüksekten düşme 24 66,6 14 41,2

Kafaya cisim düşmesi 8 22,2 6 17,8

Elektrik çarpması 2 5,6 4 11,7

Şantiye içi trafik kazası 2 5,6 4 11,7 Sivri uçlu cisim ile

yaralanma

- - 6 17,6

Toplam 36 100 34 100

Türkiye’de 2012-2015 yılları arasında inşaat işlerinde meydana gelen kazaların nedenleri ve sonuçları Şekil7.1’de özetlenmiştir. İncelenen 70 iş kazasının ayrıntıları ise Ek.2 ve Ek.3’ de verilmiştir.

Çizelge 7.1’ deki verilere göre inşaat sahalarında meydana gelen ölümlü iş kazalarının%66,6’sı yüksekten düşme, %22,2’si kafaya cisim düşmesi, %5,6’sı elektrik çarpması, %5,6’sı ise şantiye içi trafik kazası sonucunda meydana gelmiştir.

Meydana gelen yaralanmalı iş kazalarının%41,2’si yüksekten düşme, %17,8’i kafaya cisim düşmesi, %11,7’si elektrik çarpması, %11,7’si şantiye içi trafik kazası,

%17,6’sı ise sivri uçlu cisim ile yaralanmaşeklindedir.

7.1. Anket Sonuçları

Anket çalışmasına 33 işçi katılmıştır.Anket çalışması Ek. 1’de ayrıntılı olarak verilmiştir.

27

(38)

Katılımcıların %36’sı 40-50 yaş aralığında; %27’si 30-40 yaş aralığında;

%21’i 25-30yaş aralığında,%9’u 50-60 yaş aralığında, %6’sı 18-25 yaş aralığında yer almaktadır. Dolayısıyla örneklem grubunu orta yaş aralığında bir kitlenin oluşturduğu ifade edilebilir. (Şekil 7.2)

Şekil 7.2. İşçilerin Yaş Aralıkları

Ankete katılan işçilerin %48’i ilkokul, %33’ü ortaokul , %9’u lise, %9’u ise sadece mesleki eğitim almış olup okula hiç gitmemiştir.(Şekil 7.3)

Şekil 7.3. İşçilerin Eğitim Durumları

Ankete katılan işçilerin %30’u (5-10] yıl arası tecrübeli, %21’i (10-15] yıl arası, %18’i(20-25]yıl arası, %15’i (15-20] yıl arası, %15’i ise [1-5] yıl arası tecrübelidir. Dolayısıyla örneklem grubunun tecrübe seviyesinin yüksek olduğu ifade edilebilir. (Şekil 7.4)

28

(39)

Şekil 7.4. İşçilerin Tecrübe Durumları

Ankete katılan işçilerin %81’i evli, %19’ubekardır. (Şekil 7.5)

Şekil 7.5. İşçilerin Medeni Durumları

Anket çalışmasının bu kısmında işçilere öncelikle kendilerinin veya herhangi bir çalışma arkadaşlarının herhangi bir iş kazası yaşayıp yaşamadığı sorulmuştur.

İşçilerin % 76’sı kendilerinin veya arkadaşlarının daha önce iş kazası yaşadığını belirtmişlerdir. Yaşanan iş kazası oranları Şekil 7.6 ‘da verilmektedir.

29

(40)

Şekil 7.6. İşçilerin Tanık Oldukları Kazalar

Şekil 7.6’daki verilere göre en çok iş kazası %45 ile yüksekten düşmesonucunda yaşanmıştır. İkinci sırada ise kafaya cisim düşme sonucu meydana gelen kazalar yer almaktadır. Üçüncü sırada ise elektrik çarpması ve göçük yer almaktadır.

İlk soruya ‘yüksekten düşme’ şeklinde cevap verenlere düşmenin yeri sorulduğunda alınan cevaplar Şekil 7. 7’ deki gibi olmuştur.

Şekil 7.7. İşçilerin Yüksekten Düştüğü Yer ve Mesafeler

Şekil 7.7’deki veriler incelendiğinde en tehlikeli çalışma alanının %27 ile iskeleler olduğu görülmektedir. Ayrıca, 3.ve 5. kat aralığı %20 ve merdivenler %13 oran ile tehlikeli alanlar arasında yer almaktadır.

30

(41)

Çalışma kapsamında işçilerin kazalara karşı yaklaşımlarını belirlemek amaçlanmış ve anketin ilerleyen sorularında işçilere iş güvenliğini sağlamak amacıyla kullanmaları gereken kişisel koruyucu donanımlarla ilgili sorular sorulmuştur. Bunlardan ilki baret kullanımıyla ilgilidir. Baret kullanımıyla ilgili verilen cevaplar Şekil 7.8’de özetlenmektedir.

Şekil 7.8. İşçilerin Baret Kullanım Sıklıkları

Şekil 7.8’deki veriler işçilerin baret kullanımı ile ilgili verileri göstermektedir.

Şekil 7.8’deki veriler incelendiği zaman işçilerin %42’sinin baretini bazen,

% 21’inin çoğu zaman, %12’sinin ise hiçbir zaman takmadığıgörülmektedir. İşçilerin yalnızca %24’lük bir kısmının baretini her zaman takması endişe verici bir durumdur.

Şekil 7.9’ daki veriler ise baretini her zaman takmayan işçilerin takmama nedenlerini göstermektedir.

31

(42)

Şekil 7.9. İşçilerin Baret takmama nedenleri

Şekil 7.9’daki verilere göre baret takılmamasının en büyük nedeni görüş alanını kısıtladığının düşünülmesidir(%28). Ayrıca % 24 oranında baretin terletmesi,

%20 oranında takılmasının unutulması, % 20 oranında bana bir şey olmaz anlayışı,

%8 oranında isetakılmadığı takdirde herhangi bir cezai müeyyide olmaması işçilerin verdikleri cevaplardır.

Emniyet kemeri kullanımıyla ilgili verilen cevaplar Şekil 7.10’da özetlenmektedir.

Şekil 7.10. İşçilerin Emniyet Kemeri Kullanma Sıklıkları

Şekil 7.10.’daki verilere göre işçilerin %48’i emniyet kemerini bazen, % 30’u hiçbir zaman , %6sı ise çoğu zaman takmaktadır. İşçilerin yalnızca yüzde 15’i emniyet kemerini her zaman takmaktadır.

32

(43)

İşçilere emniyet kemeri takmama nedenleri sorulduğunda ise Şekil 7.11’deki cevaplar elde edilmiştir.

Şekil 7.11. İşçilerin Emniyet Kemeri Takmama Nedenleri

Şekil 7.11’deki verilere göre emniyet kemeri takılmamasının en büyük nedeni hareket alanını kısıtladığının düşünülmesidir(%54). İşçilerin %14’ü ise emniyet kemerine gerek olmadığını düşünmektedirler.%11’i emniyet kemerini takmayı unuttuklarını belirtirken diğer %11 oranındaişçi ise takmadıklarıtakdirde herhangi bir cezai müeyyide olmaması nedeni ile emniyet kemerini takmadıklarını belirtmişlerdir.

İşçilere kişisel koruyucu donanım kullanmadıklarında herhangi bir cezai müeyyide ile karşılaşıp karşılaşmadıkları sorulduğunda verdikleri cevaplar Şekil 7.12 de özetlenmiştir.

33

(44)

Şekil 7.12. İşçilerin Kişisel Koruyucu Donanım Kullanmaması Durumunda Uygulanan Cezai Müeyyideler

Şekil 7.12’deki verilere göre işçilerin %39’u herhangi bir cezai müeyyide ile karşılaşmadıklarını, %39’u ise sözlü uyarı aldıklarını, yalnızca %9’luk bir kısmı para cezası, % 6’ lık kısmı işten uzaklaştırma, %6’lıkdiğer bir kısmı ise yazılı uyarı aldıklarını belirtmişlerdir.

Şekil 7.13. İşçilerin Şantiyede Yeterli Güvenlik Önlemi Alınıp Alınmadığı Konusundaki Düşünceleri

İşçilere kişisel koruyucu donanım kullanımı dışında şantiyelerde yeterince güvenlik önlemi alınıp alınmadığı sorulduğunda işçilerin %55’i şantiyelerde yeterince güvenlik önlemi alınmadığını, % 45’i ise güvenlik önlemlerinin yeterli olduğunu düşündüklerini belirtmişlerdir. (Şekil 7.13).

34

(45)

Ankette, şantiyede oluşan iş kazalarının ne kadarının işçilerin hatalı ve güvensiz davranışları sonucu oluştuğu ile ilgili değerlendirme yapmaları istendiğinde işçilerin cevapları Şekil 7.14’deki gibi olmuştur.

Şekil 7.14. İşçi Davranışı Kaynaklı İş Kazaları

Şekil 7.14’deki verilere göre işçilerin %24’üiş kazalarında işçi davranışlarının az/çok az etkisi olduğunu belirtirken, %28’i fazla/çok fazla etkisi olduğunu belirtmişlerdir. Bu konuda işçilerin yarıya yakını (%48) tarafsız bir yorum yapmıştır.

Anketin sonunda işçilere davranış odaklı güvenlik eğitimi verilip verilmediği sorulmuş, ankete katılan tüm işçilerden olumsuz cevap alınmıştır (Şekil 7.15).

Şekil 7.15. İşçilerin Davranış Odaklı Güvenlik Eğitimi Alma Durumları

Şekil 7.15’deki verilere göre işçilerin tamamı davranış odaklı güvenlik yönetimi eğitimi almamıştır.

7.2. Korelasyon Analizi Sonuçları 35

(46)

Hipotez 1: Yüksekten düşme kazasına tanık olmakla baret takmak arasındaki ilişkinin test edilmesi :

Ankete katılan 33 işçiden 14’ü daha önce yüksekten düşme kazasını ya yaşamış ya da tanık olmuştur. 14 işçiden 2 si baretini her zaman takmakta 12’si ise baretini her zaman takmamaktadır.

Ankete katılan 33 işçiden 19’u ise daha önce yüksekten düşme kazasına tanık olmamıştır. 19 işçiden 5’i baretini her zaman takmakta 14’ü ise baretini her zaman takmamaktadır.

Bu verilere göre Dörtlü Korelasyon Katsayısıaşağıdaki şekilde hesaplanmıştır.

Baret Takan Baret Takmayan

Yüksekten Düşen 2 + 12 =14

+ +

Yüksekten Düşmeyen 5 + 14 =19

= =

7 26

Korelasyon katsayısı(Φ)= (12x5)-(14x2) / √(14x19x26x7) =0 ,145 -0.3 <0,145<+0.3

Sonuç: Yüksekten düşme kazasına tanık olmakla baret takmak arasındabir ilişkiyoktur ya daçok küçük ilişkivardır.

Hipotez 2: Yüksekten düşme kazasına tanık olmaklaemniyet kemeri takmak arasındaki ilişkinin test edilmesi

36

(47)

Ankete katılan 33 işçiden 14’ü daha önce yüksekten düşme kazasını ya yaşamış ya da tanık olmuştur.14 işçiden 3’ü emniyet kemerini her zaman takmakta 11’i ise emniyet kemerini her zaman takmamaktadır.

Ankete katılan 33 işçiden 19’u ise daha önce yüksekten düşme kazasına tanık olmamıştır. 19 işçiden 2’si emniyet kemerini her zaman takmakta 17’si ise emniyet kemerini her zaman takmamaktadır.

Bu verilere göre Dörtlü Korelasyon Katsayısı aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır.

Kemer Takan Kemer Takmayan

Yüksekten Düşen 3 + 11 =14

+ +

Yüksekten Düşmeyen 2 + 17 =19

= =

5 28

Korelasyon katsayısı(Φ)= (17x3)-(11x2) / √(14x19x28x5) = 0 ,150 -0.3 <0,150<+0.3

Sonuç:Yüksekten düşme kazasına tanık olmaklaemniyet kemeri takmak arasında ilişki yoktur ya da çok küçük ilişki vardır.

Hipotez 3:Cezai müeyyide olup olmaması ile baret takma arasındaki ilişkinin test edilmesi.

37

(48)

Ankete katılan 33 işçiden 22’si kurallara uyulmadığı zaman çeşitli cezai müeyyideler ile karşılaştıklarını belirtmişlerdir. 22 işçinin 6’sı baretini her zaman takmakta, 16’sı ise baretini her zaman takmamaktadır.

Ankete katılan 33 işçiden 11’i ise kurallara uyulmadığı zaman herhangi bir cezai müeyyide ile karşılaşmadıklarını söylemiştir. 11 işçiden 1’i baretini her zaman takmakta, 10’u ise baretini her zaman takmamaktadır.

Baret Takan Baret Takmayan Cezai müeyyide var 6 + 16 = 22

+ +

Cezai müeyyide yok 1 + 10 =11

= =

7 26

Korelasyon katsayısı(Φ)= (6x10)-(16x1)/ √(22x11x26x7) = 0,209 <0,5 -0.3 <0,209<+0.3

Sonuç: Cezai müeyyide olup olmaması ile baret takma arasındailişkiyoktur ya daçok küçük ilişki vardır.

Hipotez 4

38

(49)

10 yıldan fazla tecrübesi olmakla baret kullanımı arasındaki ilişkinin test edilmesi.

Ankete katılan 33 işçiden 13’ü 10 yıldan daha fazla tecrübelidir. 13 işçiden 4 tanesi baretini her zaman takmakta,9 tanesi ise baretini her zaman takmamaktadır.

Ankete katılan 33 işçiden 20’si ise 10yıldan daha az tecrübelidir.20 işçiden 3 tanesi baretini her zaman takmakta, 17 tanesi ise baretini her zaman takmamaktadır.

Baret Takan Baret Takmayan 10 yıldan fazla tecrübe 4 + 9 = 13

+ +

10 yıldan az tecrübe 3 + 17 = 20

= =

7 26

Korelasyon katsayısı(Φ)= (4x17)-(9x3) / √(13x20x26x7) = 0,188 <0,5 -0.3 <0,188<+0.3

Sonuç: 10 yıldan fazla tecrübesi olmakla baret kullanımı arasındailişki yoktur ya da çok küçük ilişkivardır.

39

(50)

40