Çalışma ortamında meydana gelen kazaların birçok sebebi olabilir. Ancak, önceki bölümde sunulan istatistiki verilerden de anlaşıldığı gibi çalışma ortamında özellikle de inşaat sahalarında ortaya çıkan tehlikelerin çok büyük bir kısmı insan davranışı kaynaklı meydana gelmektedir. Bu tehlikeler gerek inşaatfirmaları gerekse çalışanlar için önemli ölçüde problemler yaratmaktadır. Bu sorunu aşmak için başvurulan yöntemlerden birisi DOGY’dir.
DOGY en genel tanımıyla riskli davranışların azaltılması, güvenli davranışların benimsetilmesi, güvenli davranış kültürünün güçlendirilmesi için gerekli bilgilerin, becerilerin ve olumlu tutumun kazandırılmasıdır. DOGY, psikolojideki davranışçı yaklaşımın temel varsayımlarından yola çıkar.Davranışçı kurama göre, davranışların sonucuna göre davranışlar şekillenir. Örneğin, sergilediğimiz bir davranış sonucu olumlu sonuçlar elde ettiğimizde aynı durumla bir daha karşılaşmamız durumunda aynı davranışı sergileriz yani bu davranış biçimi yerleşir. Buna pekiştirici sonuç denir. Sergilediğimiz bir davranış sonucu olumsuz bir sonuç elde ettiğimizde ise daha sonra aynı durumla karşılaşmamız durumunda o davranış biçiminden vazgeçer onun yerine daha farklı davranış biçimleri geliştiririz.
Buna ise caydırıcı sonuç denir.(Sungur E.Tiryaki A.R.,2009)
Şekil 3.1. Davranışçı Yaklaşım
4.1 . Dogy Sisteminin Kurulması Ve Sürdürülmesi İçin Gerekenler DOGY sisteminin kurulması beş temel çalışma adımından oluşur:
11
4. DAVRANIŞ ODAKLI GÜVENLİK YÖNETİMİ Çağlar YAMAN
1. İş güvenliğini doğrudan etkileyen davranışların belirlenmesi,
2. Bu davranışların güvenli bir şekilde ölçülebilmesi için açık ve net olarak tanımlanması
3. Açık ve net olarak tanımlanan davranışlarla ilgili bugünkü düzeyin geliştirilecek gözlem süreciyle belirlenmesi ve gerçekçi hedefler belirlenmesi,
4. Davranışlarla ilgili geri bildirim sağlanması,
5. Gözlemlenen gelişmelerin fark edilip ödüllendirilmesi (Sungur E.Tiryaki A.,2009)
DOGY yaklaşımıyla yapılan çalışmalar, aşağıda açıklanan maddelerin sağlanmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır(Ofluoğlu G,Buzkan S, Pulat Ö ,2012).
Bu maddeler ;
İş çevresinin değerlendirilmesi
Çevre analizi; "kendi iş çevresi ve genel dış çevrelerin işletmeye sunduğu fırsat ve tehlikeleri araştırma, gözleme ve yorumlama sürecidir”(Glueck, 1980). Bu açıklama doğrultusunda bakılacak olursa herhangi bir DOGY eğitimi veya uygulamasına başlamadan önce iş yerinde bir kültür araştırması, çevre analizi yapmak son derece yararlı olacaktır. Yapılacak araştırma ve analizler sonucunda ortaya çıkan sosyal, ekonomik ve hukuki değerlendirmeler ile eğitim veya uygulama sırasında ortaya çıkabilecek aksaklıklar başlanmadan engellenmiş olur.
Çalışanların yetkilendirilmesi, güçlendirilmesi
DOGY sisteminde çok önemli bir konuda çalışanların yetkilendirilmesi ve güçlendirilmesi hususudur. Bu sistem uygulanmaya başlanmadan önce her çalışanın görev ve sorumluluklarının belirlenmiş olması gerekmektedir. Bu sistemde şirket çalışanlarının hepsine çeşitli görevler verilmeli ve onlarında bu sürecin önemli bir parçası oldukları mutlaka hissettirilmelidir. Bu sayede herkesin bu sisteme verdiği önem artmakta ve sistem daha iyi işleyebilir hale gelmektedir.
Yöneticilerin sürece sahip çıkması ve onurlandırması
İşletme içerisinde planlama, örgütleme, koordine etme ve denetleme yetkilerine sahip tüm yönetim kadrolarındakilerin DOGY sistemine olan inancının ve bağlılığının sağlanması, bu sürecin alt kademelerde de uygulanabilmesi ve
12
4. DAVRANIŞ ODAKLI GÜVENLİK YÖNETİMİ Çağlar YAMAN
sürdürülebilmesini sağlayacaktır. Bu sebeple sürece dahil olan tüm yönetim kadroları takdir edilerek sürece sahip çıkmaları sağlanmalıdır.
Değerlerin tanımlanması
Örgüt kültürü, bir örgüt içinde ortaklaşa paylaşılan ve göreli olarak durağan inançlar, tutumlar ve değerler olarak tanımlanabilir(Mwaura, Grace, Sutton, Roberts, 1998). Bu tanımdan hareketle DOGY süreci boyunca çalışanların bu sürece katılarak bağlılıklarının sağlanması ve ortak bir örgüt kültürü oluşturmaları için ortak değerlerin tanımlanması gerekmektedir.
Tüm çalışanların katılımı
DOGY sisteminin uygulanmasında mutlaka ama mutlaka herkesin bir görevi olmalıdır. Her çalışana kendi pozisyonuna göre çeşitli sorumluluklar verilmeli ve bütün çalışanlar bu sistemin bir parçası olmalıdır.
Olumlu pekiştirme, başarılara odaklanma
İnsanların olumlu bir davranış yaptığında o olumlu davranışın diğer çalışanlar tarafından takdir edilmesi, yapılan davranışın pekişmesine ve daha sonraki süreçte de daha da gelişerek benzer davranışların ortaya çıkmasına o davranışın bir kültür olarak benimsetilmesine yardımcı olmaktadır. Yapılan olumsuz bir davranış karşısında ise kırıcı olmadan karşı tarafa yaptığı davranışın hatalı olduğunu nedenleri ile birlikte açıklayarak o davranıştan bilinçli bir şekilde vazgeçmesi sağlanmaya çalışılmalıdır. Günlük gözlemlerde tespit edilen güvenli davranışların artışı ödüllendirilmeli, güvensiz davranışlar için ise çözümler tanımlanmalı ve uygulanmalıdır.
Önleyici göstergelerin kullanılması
Çalışma alanlarında kullanılacak işaretler ve levhalar dikkat çekici ve herkes tarafından fark edilebilecek şekilde konumlandırılmalıdır. Bu önleyici göstergeler, yapılmaması gereken güvensiz davranışlardan uzak durulmasını ve yapılması gereken güvenli davranışları fark ettirecek biçimde konumlandırılmalıdır.
Suçlama kültüründen vazgeçme
Her iş yerinde mutlaka hatalar yapılmakta, güvenli olmayan davranışlar sergilenmektedir. Ancak çalışanları yapmış oldukları hatalı davranışlar sebebiyle suçlamak hiç kimseye bir şey kazandırmayacağı gibi o çalışanında moralini bozar ve
13
4. DAVRANIŞ ODAKLI GÜVENLİK YÖNETİMİ Çağlar YAMAN
iş veriminin de düşmesine neden olur. DOGY sisteminde esas amaç cezalandıracak kişiler bulmak değil hata yapan kişinin o hatasından vazgeçmesini ve bilinçlenmesini sağlamaktır.
Yeterli zamanı tanıma
Dogy sisteminde çalışan davranışlarında çok kısa bir sürede çok büyük değişimler beklenmemelidir. Kısa yollardan kaçınılmalı ve bu sistemin benimsenmesi için gerekli zaman tanınmalıdır.
Doğal liderlerin bulunması
Örgüt içerisinde liderler belirlenmeli ve bu süreçte onlara aktif roller vererek diğer bireylerinde onlardan etkilenmesi ve bu sürece sahip çıkmaları sistemin herkes tarafından benimsenmesi açısından sonderece önemlidir.
14