Yüksek rezolüsyonlu bilgisayarl tomografi (YRBT), kesit kal nl ğ n

Tan›sal ve Giriflimsel Radyoloji (2001) 7:

P E D ‹ A T R ‹ K R A D Y O L O J ‹

Tan›sal ve Giriflimsel Radyoloji (2001) 7:580-584

Y

üksek rezolüsyonlu bilgisayarl› tomografi (YRBT), kesit kal›n- l›ğ›n› minimuma indirerek ve uzaysal rezolüsyonu artt›rarak akciğer morfolojisinin ayr›nt›lar›n› direkt radyogramlara ve konvansiyonel BT’ye göre daha iyi gösteren bir tekniktir. Erişkinlerde başta kronik diffüz infiltratif hastal›klar olmak üzere, pulmoner paran- kimal hastal›klar›n görüntülenmesinde son on y›ld›r yayg›n olarak kul- lan›lmaktad›r (1,2). Günümüzde pediatrik pulmoner hastal›klar›n tan›- s›nda ve takibinde yayg›n olarak kullan›lmaya başlam›şt›r (3-6).

YRBT yüksek uzaysal frekans algoritmas›n›n kullan›ld›ğ› ince kesit BT olarak tan›mlanabilir. Bizim bölümümüzde, çocuklarda YRBT pa- rametreleri olarak 120 kVp, 150-175 mA, 1 cm aral›klarla elde olunan 1.5 mm kesit kal›nl›ğ›nda görüntüler ve 1 sn tarama zaman› kullan›l- maktad›r. Hasta supin pozisyonda yatarken tarama görüntüsü al›nd›k- tan sonra pulmoner parankim apeksten bazale kadar taran›r ve görüntü- ler yüksek rezolüsyonlu, kenar belirginleştiren algoritma ile rekonst- rükte edilir. Erişkinlere benzer şekilde, çocuklarda tekrarlayan akciğer hastal›ğ› semptomlar› varl›ğ›nda, solunum fonksiyon test sonuçlar›

anormal olup direkt radyogramlar›n normal ya da nonspesifik bulgula- r›n izlendiği durumlarda YRBT kullan›lmaktad›r. Akciğer hastal›klar›

YRBT bulgular›na göre, havayolu hastal›klar›, hava boşluğu hastal›kla- r› ve interstisyel hastal›klar olarak s›n›flanabilir.

Hava yolu hastal›klar›

Bronş duvarlar›nda kal›nlaşma, bronşiyal dilatasyon, sentrilobüler opasiteler, mozaik perfüzyon ve hava hapsi hava yolu hastal›klar›n›n YRBT bulgular›d›r (1,5). Çocuklarda s›kl›kla görülen hava yolu hasta- l›klar›; bronşiektazi, kistik fibrozis (KF), ast›m ve bronşiyolitis oblite- ranst›r (BO). YRBT bu hastal›klar›n varl›ğ›n› ve yayg›nl›ğ›n› saptama- da ve tedaviye cevab›n takibinde kullan›lmaktad›r.

Bronşiektazinin radyolojik bulgular› bronşlarda duvar kal›nlaşmas›

ve bronşiyal dilatasyondur (Resim 1). Bronşiektazinin karakteristik YRBT bulgular› şunlard›r: bronşun iç çap›n›n komşuluğundaki pulmo- ner arterin çap›ndan daha geniş olmas›, bronşlar›n distale doğru nor- malde olmas› gereken incelmeyi göstermemesi, bronşlar›n kostal plev- raya 1 cm komşulukta hala izlenebilir olmas›, mediastinal plevra ile he- men komşuluk göstermesi ve bronş duvar›nda kal›nlaşmad›r (7). Deniz seviyesinden daha yüksekte yaşayanlarda muhtemelen hipoksik vazo- konstrüksiyona bağl› olarak bronş iç çap›n›n komşu pulmoner artere

Pediatrik yafl grubu akci¤er hastal›klar›nda yüksek rezolüsyonlu BT

Barbaros E. Çil, O. Macit Ar›yürek, Mithat Halilo¤lu

B. E. Çil (

E

), O. M. Ar›yürek, M. Halilo¤lu

Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi, Radyoloji Anabilim Dal›, 06100 Ankara

Gelifli: 06.10.2000 / Kabulü: 28.06.2001

R E S ‹ M L E R L E B ‹ R K O N U

oran› değişmektedir. Yukar›da tan›m- lanan bronşiektazinin diğer bulgular›

olmadan bronş iç çap›n›n komşu pul- moner artere göre oran› 1.5 kat› ve da- ha üzerinde ise bronşiektazi tan›s› için yeterlidir. Bu oran birden büyük ve birbuçuktan küçük olduğunda bronşi- ektazi tan›s› konmas› için ya birçok bronşta bu oranda genişleme bulun- mal› veya bronşiektazinin yukarda ta- n›mlanan diğer bulgular› da olmal›d›r (7).

Çocuklarda bronşiektazi, daha ön- ceden viral, nonspesifik bakteriyel ve- ya tüberküloz enfeksiyonu geçirenler- de, kistik fibrozis hastalar›n›n çoğun-

da, immotil silya sendromunda, im- mün yetmezliklerde ve ast›m hastala- r›n›n bir k›sm›nda görülebilmektedir (1,3,8,9). YRBT bronşiektazinin var- l›ğ›n› ya da yokluğunu, varsa yayg›n- l›ğ›n› göstererek bu hastalar›n tedavi- lerinde önemli bir rol oynamaktad›r.

Klinik olarak bronşiektazi şüphesi olup direkt radyogramda şüpheli bul- gular› olan hastalarda da YRBT tercih edilmesi gereken görüntüleme yönte- midir.

İmmotil silya sendromu, siliyer ya- p› ve fonksiyonunda genetik bir de- fektten kaynaklanmaktad›r ve bronşi- ektazinin spesifik nedenlerinden biri-

dir (10). Siliyer fonksiyon bozukluğu, situs inversus ve sinüzit ile beraber görüldüğünde Kartagener sendromu ad›n› al›r (Resim 2).

KF primer olarak hava yollar›n› tu- tan bir hastal›kt›r. KF hastalar›nda pulmoner hastal›k genellikle süt ço- cukluğu ya da erken çocukluk döne- minde başlar (11).

KF’de hava yollar›n›n yoğun mukus ile t›kanmas› ve takiben gelişen infek- siyon ve inflamasyon bronş duvarla- r›nda kal›nlaşma ve bronşiektaziye neden olur (3,4,9,11) (Resim 3). Bu hastalarda konsolidasyon ve atelekta- zi de görülebilir. Bronşiektazi, konso-

Resim 1. Sa¤ akci¤er orta ve alt lobda bronfliektazi görülmektedir. Ayr›ca her iki akci¤er alt lobda, bronfliyoler hastal›k ile uyumlu tomurcuklanm›fl a¤aç görünümü izlenmektedir.

Resim 2. Kartagener sendromu olan hastada, dekstrokardi, solda orta lobda atelektazi, üst lob anterior segmentte ve alt lob medial segmentte

konsolidasyonlar, sekresyon ile dolu dilate bronfl ve bronfliyoller izlenmektedir.

lidasyon ve atelektaziler posteroante- rior akciğer radyogram ve konvansi- yonel BT tetkiklerinde görülebilirse de, YRBT mukus t›kaçlar›n› ve bron- şiektaziyi bu modalitelere göre daha yüksek bir doğrulukla gösterir.

BO bronşiyol lümeni içinde granü- lasyon dokusu oluşumuna bağl› küçük hava yollar›nda obliterasyon ile ka- rakterize bir hastal›kt›r (1,3). BO tok- sik gaz inhalasyonu, çeşitli akciğer in- feksiyonlar›, bağ dokusu hastal›klar›, kemik iliği ya da kalp-akciğer nakille- rinden sonra gelişebilen nonspesifik bir reaksiyondur. BO’nun YRBT bul- gular› bronşiektazi, pulmoner vaskü- laritede azalma ve akciğer dansitesin- de fokal azalmad›r (1,3,4) (Resim 4).

Ast›m distal hava yolu obstrüksiyo- nu ile karakterize bir hastal›kt›r; ancak ast›mdaki hava yolu obstrüksiyonu geri dönebilir. YRBT ast›m hastalar›- n›n rutin takibinde genellikle kullan›l- mamakla birlikte, ast›m komplikas- yonlar›ndan şüphe edildiği durumlar- da kullan›l›r. Komplike olmayan as- t›mda YRBT bulgular›, hava hapsine bağl› fokal ya da difüz hiperlüsensi ve küçük hava yollar›n›n t›kanmas›na bağl› gelişen ‘tomurcuklanm›ş ağaç’

görünümüdür (3,9).

Hava bofllu¤u hastal›klar›

Bu grup hastal›klarda görülen YRBT bulgular›; sentrilobüler opasi- teler, buzlu cam görünümü, konsoli- dasyon ve hava bronkogramlar›d›r

Resim 3. Sol akci¤er alt lobda ve lingüler segmentte bronfl duvarlar›nda belirgin kal›nlaflma, minimal geniflleme ve dilate bronfllar içinde mukus t›kaçlar› görülmektedir. Benzer de¤ifliklikler daha az olmak üzere, sa¤ akci¤er alt lob posterobazal segmentte de izlenmektedir. Sol akci¤er alt lobda, bronfliyoler hastal›k ile uyumlu tomurcuklanm›fl a¤aç görünümü vard›r.

Resim 4. Mozaik perfüzyon görünümü izlenmektedir. Düflük dansiteli alanlarda vasküler yap›lar›n say›ca az ve ince oldu¤u, buna karfl›n normal akci¤er alanlar›nda, vasküler yap›lar›n yer yer normalden daha genifl oldu¤u görülmektedir.

Resim 5. Her iki akci¤erde, alveoller içine kanama ile uyumlu buzlu cam dansitesi izlenmektedir.

(1,5). Pnömoni, tüberküloz, idyopatik pulmoner hemosiderozis (İPH) ve bronşiyolitis obliterans organize pnö- moni (BOOP) çocuklarda görülebilen akciğerin hava boşluğu hastal›klar›n- dand›r.

Sentrilobüler opasiteler, çap› birkaç mm’den, bir cm’ye kadar olabilen, iyi s›n›rl› olmayan ve sentrilobüler dağ›- l›m gösteren lezyonlard›r (5). Bu no- düller lobar pnömonide, tüberkülozun transbronşiyal yay›l›m›nda ve pulmo- ner ödemde görülebilir. Konsolidas- yon, atenüasyonda homojen olarak ar- t›ş ve vasküler yap›lar›n silinmesi ile

Resim 6. Her iki akci¤erde yer yer birleflme e¤ilimi gösteren ince duvarl› hava kistleri ve milimetrik interstisyel nodüller izlenmektedir.

Resim 7. Her iki akci¤erde buzlu cam dansiteleri, mikronodüler dansiteler, interlobüler septalarda, majör fissürlerde ve bronkovasküler interstisyumda kal›nlaflma izlenmektedir.

karakterizedir. Buzlu cam görünü- münde konsolidasyondan farkl› ola- rak, vasküler yap›lar silinmez ve tipik olarak yama tarz› dağ›l›m gözlenir.

Alveollerde s›v› olmas› veya minimal interstisyel kal›nlaşma buzlu cam gö- rünümüne neden olur ve aktif pulmo- ner hastal›ğ›n belirtisidir.

İPH çocuklarda pulmoner kanama- n›n en s›k nedenidir. Kanla dolu alve- oller buzlu cam görünümüne ve yama tarz›nda konsolidasyonlara neden ola- bilir (6) (Resim 5).

BOOP da yama tarz›nda konsoli- dasyonlar ile karakterizedir (1,6,12).

Bu hastalarda aç›k akciğer biyopsisi gerekiyorsa YRBT biyopsi için uygun yerin belirlenmesinde faydal›d›r.

‹nterstisyel hastal›klar

Bu grupta görülen YRBT bulgular›;

septal kal›nlaşma, nodüller, buzlu cam görünümü ve kistik lezyonlard›r (5). Aksiyel interstisyumun tutulu- munda peribronşiyal ve perivasküler yumuşak dokuda kal›nlaşma ve no- düller; periferal interstisyumun tutu- lumunda Kerley çizgileri, viseral plevral kal›nlaşma ve hastal›ğ›n ileri dönemlerinde bal peteği görünümü;

septal interstisyumun tutulumunda ise buzlu cam görünümü ortaya ç›kar. İn- terstisyel hastal›ğ›n kronik irreversibl değişiklikleri ise kal›n parankimal bantlar, bal peteği görünümü, büyük kistler ve bronşiektazidir (13).

Bu grupta çocuklarda görülen hasta- l›klardan biri eozinofilik granülom- dur. Eozinofilik granülomun akciğer tutulumu genellikle multifokal hasta- l›kta görülür. YRBT bulgular› daha çok üst loblar› tutan, genellikle 10 mm’den küçük kistler ile karakterize- dir. Küçük sentrilobüler ve peribron- şiyoler nodüller, büyük kistler ve 10 mm’den büyük büller de görülebilir (6) (Resim 6).

Pulmoner alveoler mikrolitiazis (PAM), her iki akciğerde alveoller içinde kalsiyum birikimi ile karakteri- ze, kronik seyirli nadir bir akciğer hastal›ğ›d›r. PAM’›n YRBT bulgular›, buzlu cam görünümü, bazallerde daha belirgin olmak üzere mikronodüler kalsifik dansiteler, interlobüler septal kal›nlaşma ve peribronkovasküler in- terstisyumda kal›nlaşma ile karakteri- zedir (14) (Resim 7). Kalsifik dansite- ler ek olarak, mediastinal, paryetal plevra ve majör fissürler boyunca da görülür. Subplevral kistler ve bazen de apikal büller görülebilir.

Bronkopulmoner displazi, pulmo- ner ödem, granülomatöz enfeksiyon- lar, hipersensitivite pnömonisi, idyo- patik pulmoner fibrozis ve lenfanjitik metastazlar çocuklarda görülebilen diğer interstisyel hastal›klard›r (5).

Sonuç olarak YRBT çocuklarda gö- rülen akciğer hastal›klar›n›n değerlen-

Kaynaklar

1. Webb WR, Müller NL, Naidich DP. High- resolution CT of the lung. 3rd ed. Phila- delphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2001.

2. Webb WR. High-resolution CT of the lung parenchyma. Radiol Clin North Am 1989;

27:1085-1097.

3. Kuhn JP. High-resolution computed to- mography of pediatric pulmonary pa- renchymal disorders. Radiol Clin North Am 1993; 31:533-536.

4. Lynch DA, Brasch RC, Hardy KA, Webb WR. Pediatric pulmonary disease: assess- ment with high-resolution ultrafast CT.

Radiology 1990; 176:243-248.

5. Moon WK, Kim WS, Kim I, Im J, Yeon KM, Han MC. Diffuse pulmonary disease in children: high-resolution CT findings.

AJR 1996; 167:1405-1408.

6. Seely JM, Effman EL, Müller NL. High- resolution CT of pediatric lung disease:

imaging findings. AJR 1997; 168:1269- 1275.

7. Fraser RS, Müller NL, Colman N, Pare PD. Diagnosis of diseases of the chest. 4th ed. Philadelphia: WB Saunders, 1999.

8. Hansell DM, Wells AU, Rubens MB, Cole PJ. Bronchiectasis: functional significance of areas of decreased attenuation at expira- tory CT. Radiology 1994; 193:369-374.

9. Webb WR. Radiology of obstructive pul- monary disease. AJR 1997; 169:637-647.

10. Nadel HR, Stringer DA, Levison H, Turner JA, Stungess JM. The immotile cilia syndrome: radiological manifestations. Ra- diology 1985; 154:651-655.

11. Stiglbauer R, Schurawitski H, Eichler I, Götz M. High-resolution CT in children with cystic fibrosis. Acta Radiol 1992;

33:548-553.

12. Müller NL, Staples CA, Miller RR. Bronc- hiolitis obliterans organizing pneumonia:

CT features in 14 patients. AJR 1990;

154:993.

13. Kuhn JP. High-resolution CT of diffuse pa- renchymal disorders. Special course in pe- diatric radiology: current concepts in body imaging at the millennium. ed., Siegel MJ, lllinois RSNA, Inc. 1999; 57-67.

14. Hoshino H, Koba H, Inomata SI, et al. Pul- monary alveolar microlithiasis: high reso- lution CT and MR findings. J Comput As- sist Tomogr 1998; 22:245-248.

dirilmesinde önemli bir yere sahiptir.

Bu hastalarda YRBT temel patolojik olay› havayolu, hava boşluğu, ya da interstisyel hastal›k olarak kategorize ederek kesin ya da muhtemel tan›lara ulaş›lmas›nda, pulmoner tutulumun varl›ğ›n›n ve yayg›nl›ğ›n›n gösteril- mesinde ve tedaviye cevab›n takip edilmesinde kullan›lmaktad›r.