SA LIK POL KALARI HEM REL K VE
Prof. Dr. Aytolan Y ld m
stanbul Üniversitesi Hem irelik Fakültesi .Ü Hastaneleri Hem irelik Direktörü
THD stanbul ubesi Ba kan
**ASG taraf ndan 12 May s 2011 Hem irelik Haftas Etkinlikleri Kapsam nda Düzenlenen Konferansta sunulmu tur.
MESLEK VE S STEM
YÖNET M M
ARA TIRMA ÖRGÜTLENME EKONOM K
ÇEVRE
YASAL ÇEVRE
HUK
UKSAL ÇEVRE
TEK
NOLOJ K
ÇEVRE TOPLUMSAL
ÇEVRE ULUSLA
R ARA SI KARARLAR
UYGULAMA
SA LI I TANILAMA BOYUTU
SA LIK STEM
YÖNETSEL BOYUT POL K BOYUT
L MSEL BO
YUT
Politika 1 (Kamu) Politika 2 (Piyasa) Toplumsal bir olgu
Temel insan hakk Devletin
sorumlulu unda Hizmetlerden
yararlanmada e itli i Sosyal dayan man n ürünü
Bireysel bir olgudur Piyasan n arz ve
talep Kurallar na göre.
rsatlar oran nda yaralanma
Ticari (kar) arac olarak ele al r.
Politika Çe itleri
Sa k Politikalar
Koruyucu anlay Tedavi edici anlay Sa geli tirme
hastal klar önleme Ucuz ve kolay
lgi:Sa lam bireye Hizmet: Ekip a rl kl Yer: k rsal alan /ev ziyaretleri
Hem ire ve ebelerin otonom görev alan
Hasta olduktan sonra tedavi etme
Pahal ve güç
lgi; Hasta bireyin hasta organ
Hizmet: Hekim a rl kl Kentsel alan/ hastane ve sa k kurulu lar
Hem irelerin beceri ye dayal ba ml alan
SA LI A YÖN VEREN ULUSLAR ARASI KARARLAR
Alma-Ata 1978
1. Uluslararas Sa Geli tirme
Konferans , Ottawa Konferans 1986 Avrupa Hem irelik Konferans Viyana 1988 Münih Deklerasyonu 2000
Sa n Sosyal Belirleyicileri Komisyonu
(DSÖ) 2008
Ottawa Konferans (1. Uluslararas
Sa Geli tirme Konferans , 198 6)
Bar , Bar nma, Gelir, G da Hakkaniyet ( equity ) itim
Sosyal adalet( social justice ) Süreklili i olan kaynaklar
Stabil bir ekosistem
7. Küresel Sa Geli tirme Konferans Nairobi 2009
Toplumun güçlendirilmesi, Sa k okur-yazarl ve sa geli tirme,
Sa geli tiren sa k sistemleri, Sa kta hakkaniyet için harekete geçme,
Sa geli tirme için kapasite
olu turma konular na vurgu yap lm r.
HEM REL KLE LG
ULUSLAR ARASI KARARLAR
Avrupa Hem irelik Konferans (1988
)nsanlar n sa k düzeylerinde süregelen e itsizlikler;
Politik, sosyal, ekonomik ve mesleki
olarak kabul edilemez ve bu konu bütün hem ireleri ilgilendirir.
Bu durumda ülkeler hem irelik rollerini, itim ve uygulamalar gözden
geçirmelidir.
Sa k hizmetlerinin tüm boyutlar nda planlama ve yönetiminde karar verme sürecine kat lmal ,
Birey aile ve toplumu kendi sa klar n geli iminde sorumluluk almak üzere
yetkilendirilmesinde daha fazla rol oynamal ,
Sa k hizmeti ile ilgili davran lar n istenen ve istenmeyen sonuçlar n
de erleri ve maliyetleri konusunda aç k ve do ru bilgi sa layacak rolleri
geli tirmeli,
Münih Deklerasyonu
15-17 Haziran 2000
Her düzeyde sa k politikalar n geli tirilmesi ve uygulanmas ile ilgili karar mekanizmalar na hem irelik ve ebelik meslek üyelerinin katk
sa lamak,
Cinsiyet statü ve t bbi hakimiyetle ilgili engeller ve sorunlara çözüm bulunmal ,
Mesleki ilerlemeler için olanak sa lanmal ,
Temel ve sürekli itim iyile tirilmeli,
yükseltilmeli,
Lisans ve lisans üstü düzeyde
hem ireler ve ebelere hekimlerle bir arada e itim görme olana sa lanmal ,
Mesleki bilgi taban geli tirmek için ara rmalar desteklenmeli,
Aile sa hem ireli i birimleri olu turulmal ve toplum sa
hizmetlerinde hem ire ve ebelerin
rolleri artt lmal .
Belirlenen stratejiler
Görev tan mlar ve rollerin netle tirilmesi
Gerekli hukuksal düzenlemelerin yap lmas ,
Hem ire ve ebelerin ba ms z ve
birbirine ba rolleri kapsam içinde faaliyetlerinin etkili bir ekilde
sürdürmelerinin sa lanmas
Meslek liderlerinin sorumluluklar
üstlenmeleri.
Uluslar aras Hem irelik Konseyi 2011 Hem irelik Temas
“
Sa kta aradaki mesafelerin kapat lmas nda ve eri imdeki
itsizli in giderilmesinde
hem ireler etkin görev almal ”
(DSÖ) “Sa n Sosyal Belirleyicileri Komisyonu
“
Aç Bir Ku akta Kapatmak”
Raporunda üç eylem ilkesi
ÖZETLE
Gündelik ya am artlar iyile tirin,
2. Gücün, paran n ve kaynaklar n e itsiz
da önleyin,
3. Sorunu anlay p boyutlar
belirledikten sonra çözüm için yap lan
giri imlerin etkisini ara n, ölçün.
nsanlar n do du u, büyüdü ü, ya ad , çal ve ya land ortamlarda gündelik ya am ko ullar iyile tirin.
Gücün, paran n ve kaynaklar n e itsiz da n üstesinden gelin. Küresel, ulusal ve yerel ölçekte bu ko ullar n gündelik ya am aç ndan yap sal
yönlendiricileri ile ba edin.
Sorunu ölçün, eylemleri de erlendirin, bilgi temelini geni letin, sa n sosyal belirleyicileri konusunda itilmi bir i gücü olu turun ve sa n sosyal
belirleyicilerine ili kin toplumsal(kamusal)
duyarl k olu turun.
Di er önerileri
Erken çocukluk döneminde ya am artlar n düzeltilmesi,
Annelerin e itim düzeylerinin
yükseltilmesi, herkese yeterli bar nma imkan ,
temiz su, tuvalet-banyo ve elektrik sa lanmas ,
ehir planlamas na azami gösterilmesi,
temel (birinci basamak)sa k hizmetlerini esas alan e itlikçi ve ücretsiz bir sa k
sisteminin olu turulmas
TÜRK YE’DE SA LIK POL KALARI
VE HEM REL K
Türkiye’de Sa k Politikalar
224 Say Sa k Hizmetlerinin Sosyalle tirilmesi Kanunu (1961 )
Sa k Reformu çal malar (1990)
Sa kta Dönü üm (2002)
1 9 8 7
1 9 9 3
2 0 0 4
Sa k Hizmetleri Temel
Kanunu 1
9 8 9 DPT Sa k Sektörü Master Plan
1 9 9 2
I. II. Ulusal Sa k
Kongreleri
1 9 9 4 Sa k
reformu yasa taslaklar n haz rlanmas
1 9 9 5
1 9 9 9 Erken genel seçimler
nedeniyle sürecin aksamas
2 0 0 2
2 0 0 5 Sa kta
Dönü üm Program
Aile hekimli i yasas n kabulü
GSS tasar n Meclise
gönderilmesi
1 9 9 4
2 0 0 4 1
9 9 8 1
9 9 1
II. Sa k Projesi I. Sa k
Projesi
Ki isel sa k sigortas n meclise sunulmas
SSK ve Kamu hastanelerinin SB’na devri
Bakar C, Akgün S (2005) Türkiye'de Sa k Reformlar ; Sonu gelmeyen hikaye
26
Türkiye de reform
1982 anayasas
Sa k hizmetinin özel kurumlardan al nabilece i
1987 Sa k Hizmetleri Temel Kanunu
• SB görevi planlama,
standart geli tirme, denetleme
27
Temel Reform Alanlar
Hizmet sunumunda reform–Birinci basamakta aile hekimli i–
Sa k i letmeleri
Hizmet finansman nda reform
28
SA LIKTA DÖNÜ ÜM LE HEK ML
SÖZLE MEL STA
TÜ PERFOR
MANS
GSS
KAMU HASTANE RL KLER ZMET SATI
N ALMA
Hizmet sunumunda reform:Birinci basamak
rsal alanda sa k evi ve ocaklar , kentlerde aile hekimleri
Herkes bir aile hekimine kay tl olacak Aile hekimlerine listelerindeki hasta say na göre ödeme yap lacak
kinci ve üçüncü basamak sa k
hizmetleri aile hekiminin sevkinden sonra kullan lacak
30
Hizmet sunumunda reform:Sa k letmeleri
Gelirleri ile giderlerini kar layabilen Verimlilik ve etkililik ilkelerine göre yönetilen
Personelini sözle meli olarak istihdam
edenFiyatlar pazarl kla belirleyip hizmet ve kalite yar na giren
dari ve mali aç dan özerk
Kamu tüzel ki ili ine sahip i letmeler
31
Sa kta dönü üm program n sonucunda
Hastaneler i letmeye ,sa k ticarete dönü ecek, Prim, katk pay , temel teminat paketi gibi
uygulamalarla sa k hizmetinden yararlanan nüfus giderek azalacak
Desteksiz kalan kamu hastaneleri birer birer kapanacak
Sa k çal anlar ucuz i gücüne dönü ecek Sa k “al veri ine” dönü ecek!
itici-e itilen ili kisini patron-emekçi ili kisine,
32
Hem ire aç ndan
Güvensiz istihdam Dü ük ücret
Fazla çal ma sizlik
Yetersiz otonomi
Rol kayb ve karma as Mesleki erozyon
HEM REL KLE LG
YASAL DÜZENLEMELER
2007 Y ndan itibaren ..
6283 Say Hem irelik Kanunu
(24.02.1954) 5635 Say Hem irelik Kanunu ( De iklik Ta.25.04.2007)
Hem irelik Yönetmeli i (10.Mart.2010) Hem irelik Yönetmeli i (19. Nisan.2011)
stanbul Üniversitesi Hem irelik Fakültesi ( 28. Nisan.2011 )
Sertifika Yönetmeli i
Hem irelik Kanunu (2007 )
Meslek Tan
Meslek Üyesi tan (E itim, Cinsiyet, Ya ) Meslek Alan Tan (Görev,
yetki,sorumluluk)
Meslek Alan Yönetimi( lisansl &y.lisansl
rüçhan hakk )
Hem irelik Yönetmeli i
(8.Mart.2010)
Mesle in Kapsam
Hem ire, Uzman Hem ire, Yetki Belgeli Hem ire Görevleri
Sorumlu Hem ire, Ba hem ire görev
tan mlar
19. Nisan.2011 Hem irelik Yönetmeli i ( Ekler)
Uzman Hem irenin görevlerine ek maddeler
Birimlere Özgü Görev Yetki ve Sorumluluklar
Hem irelik Giri imleri Listesi
TÜRK YE’DE
HEM REL N GÜNDEM
Aile Sa Eleman
Aile hekimi ile birlikte ekip anlay içinde ki iye yönelik koruyucu, tedavi ve rehabilite edici sa k hizmetlerini sunar
görevinin gerektirdi i hizmetler ile ilgili sa k kay t ve istatistiklerini tutmak
Ki ilerin ya amsal bulgular ölçer ve kaydeder
Aile hekiminin gözetiminde, talimat verilen ilaçlar uygular,
Yara bak m hizmetlerini yürütür,
bbi alet, malzeme ve cihazlar n hizmete haz r bulundurulmas sa lar,
Poliklinik hizmetlerine yard mc olur, t bbi sekreter bulunmad hallerde sevk edilen hastalar n sevk edildi i kurumla
koordinasyonunu sa lar,
Gereken tetkikler için numune al r, e itimini ald basit laboratuvar tetkiklerini yapar veya ald numunelerin ilgili laboratuvar taraf ndan teslim al nmas sa lar,
Gezici ve yerinde sa k hizmetleri, sa
geli tirici ve koruyucu hizmetler ile ana çocuk sa ve aile planlamas hizmetlerini verir,
evde bak m hizmetlerinin verilmesinde aile hekimine yard mc olur,
Bakanl kça belirlenen hizmet içi e itimlere kat r,
Sa k hizmetlerinin yürütülmesi ile ilgili olarak görev, yetki ve sorumluluklar
kapsam nda aile hekiminin verdi i di er görevleri yerine getirir.
Yönetmelik: Evde Bak m hem iresi
Ev ortam hastan n gereksinimlerine
uygunluk yönünden de erlendirir ( , k,
havaland rma, hijyen, tekstil, zemin, duvarlar vb.).
Gürültü, k, nma, havaland rma gibi çevresel uyaranlar kontrol alt na alarak hastan n uyku ve dinlenmesini sa lar.
Bireyin günlük ya am aktivitelerinin
kar lanmas , çevre düzenlemesi ve sosyal
gereksinimlerin kar lanmas na yönelik görev alan bak m destek elemanlar n denetimini yapar, gerekti inde ilgililere bildirimde
bulunur.
Birey ve ailenin e itim ve dan manl k ihtiyac n belirlenmesini ve yerine
getirilmesini sa lar. Bireyin öneri, istek ve ikâyetlerini dinler ve de erlendirir ve ilgili birimlere yönlendir
Ana Çocuk Sa Hem iresi
Sorumlu oldu u bölgedeki toplumun sa k düzeyi ölçütleri, ana-çocuk sa durumu, sosyal, kültürel, ekonomik durumu, ula m
durumu gibi özelliklerine ili kin veri toplar ve de erlendirir.
Sorumlu oldu u ailelere ev ziyaretleri yaparak kapsaml de erlendirme yapar.
Birey ve ailelerin ana-çocuk sa ile ilgili gereksinimleri ve sorunlar , öncelikleri
belirler.
Birey ve ailelere ili kin tüm kay tlar do ru, eksiksiz ve zaman nda tutar.
Ailedeki hasta ana-çocuklar n konsültasyon için gereksinimlerini belirler ve AÇS-AP
merkezi hekimine sevk eder.
Hizmetlerin süreklili i ve koordinasyonunu sa lamak için di er sa k ekibi üyeleri ile ve kurum içi, kurum d di er hizmet birimleri ile ileti im kurar ve geli tirir.
Ana ve çocuk ya gruplar ilgilendiren kronik hastal klar n takibini yapar, hekim taraf ndan reçete edilmi i ilaç ve tedavileri uygular.
Merkez bölgesinde ana-çocuk sa
hizmetleri ile ilgili yap lacak ara rmalara kat r.
Hizmet içi e itim programlar na, mesleki
seminer, konferans, gibi etkinliklere kat r.
Hem irelik bak nda gerekli olan asepsi, sterilizasyon, dezenfeksiyon gibi tekniklere uyar ve uyulmas sa lar.
Aile planlamas hizmetlerini yürütür
Do um öncesi izlem, evde do um ve do um sonras anne ve bebe in izlem hizmetlerini yürütür.
Kad n sa na yönelik tarama (Pap Smear, KKMM ve benzeri) programlar na kat r.
Çocuk izlem hizmetlerini yürütür.
Ba klama hizmetlerini yürütür.
• Önemli çocukluk hastal klar n (ishal, akut
solunum yolu enfeksiyonlar , ile önlenebilir hastal klar, beslenme bozukluklar na ba
hastal klar, paraziter hastal klar ve çocukluk dönemi bula hastal klar , vb) muayene ve takibini yapar, hekim isteminde yer alan ilaç ve tedavileri uygular.
Ana ve çocuk ya gruplar ilgilendiren kronik hastal klar n tedavisinde hekim taraf ndan
reçete edilmi ilaç ve tedavileri uygular.
Merkez sorumlu hem iresinin gözetiminde halka, sa n geli tirilmesi, hastal klar n önlenmesi, hastal klar n bak m, tedavi ve rehabilitasyonu amac yla bireysel ve grup sa k e itimini planlar, e itim ortam
haz rlar, uygular ve de erlendirir.
Cinsel yolla bula an hastal klar n önlenmesinde ve AIDS ile mücadelede e itim ve dan manl k yapar.
Sorumlu üreme ve cinsel dan manl k ve
sorumlu ebeveynlik için e itim ve dan manl k yapar.
Kad n ya am evrelerine göre cinsel
sa k/üreme sa sorunlar belirler,
itim ve dan manl k hizmetlerini yürütür.