T.C.
BOZOK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İşletme Anabilim Dalı
HİZMET İŞLETMELERİNDE FİNANSAL ANALİZ VE PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ: TÜRK HAVA
YOLLARI A.O. ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA ( Seminer Ödevi )
Yasin RİHAN
Danışman
Yrd. Doç. Dr. Sümeyra GAZEL
YOZGAT-2017
2 İÇİNDEKİLER TABLOSU
1.GİRİŞ ... 3
2.FİNANSAL ANALİZ ... 3
2.1.Finansal Analizin Amacı ... 4
2.2.Finansal Analiz Teknikleri ... 4
2.2.1.Dikey Analiz (Yüzde Yöntemi ile Analiz) ... 5
2.2.2. Oran Yöntemi ile Analiz (Rasyo Analizi)... 6
2.2.2.1.Likitide Oranları ... 7
2.2.2.2.Finansal Yapı Oranları ... 8
2.2.2.3.Faaliyet Oranları ... 9
2.2.2.4.Kârlılık Oranları ... 9
2.2.2.5.Borsa Performans Oranları ... 10
3.TÜRK HAVA YOLLARI A.O.’ NIN SEKTÖREL ANALİZİ ... 11
3.1.Türk Hava Yollarına İlişkin Temel Bilgiler ... 11
3.2.Konsolide Bilanço ve Gelir Tablosu ... 12
3.2.1.Konsolide Bilanço ... 12
3.2.2.Konsolide Gelir Tablosu ... 15
3.3.Dikey Yüzde Analizi ... 16
3.4.Oran Analizi ... 21
4.SONUÇ ... 24
KAYNAKÇA ... 27
3
1.GİRİŞ
Finansal analiz işletmelerin mali tablolarındaki ilişkilerin saptanması ve yorumlanmasını kapsayan mali kontrol ve planlama aracıdır. İşletmelerin finansal analizi, işletme sahiplerine, ortaklarına, yöneticilere, çalışanlara ve kamuoyuna işletme hakkında genel olarak mali bilgiler vermektedir (Özyürek & Erdoğan, 2011, s.
230).
Mali tablo analizinin; işletmenin faaliyetlerinde etkinlik ve başarı derecesini ölçmede, işletmenin ana ve ikincil hedeflerine ulaşıp ulaşmadığını saptamada, hedefe varılamamışsa nedenlerini araştırmada yönetim açısından ne kadar önemli olduğu vurgulanmaktadır. Mali tabloların analiz edilmesi geleceğe ait planlar hazırlamada, üretilecek mal ya da hizmetlerin, üretim miktarı, bileşimi ve izlenecek fiyat politikası konularında karar almada işletme yönetimi açısından önemi ortaya çıkmaktadır.
İşletmenin varlığını tehlikeye düşürmeden, yükümlülüklerini yerine getirip getirememe gücünün olup olmadığını belirlemede, kısacası işletme faaliyetlerinin her evresinde doğru ve düzeltici kararlar alınmasında hayati önem taşıdığı kabul edilmektedir.
Bu çalışmanın temel amacı; bir örnek hizmet işletmesinin mali tablolarını finansal analiz tekniklerini kullanarak analiz etmek ve hizmet işletmelerinin hedeflerine ulaşmasında ve başarısında finansal analizin önemini irdelemektir.
Çalışmada öncelikle finansal analiz konusu, temel hatları itibariyle kavramsal olarak incelenmiştir. Daha sonra, örnek olay analizi kapsamında Borsa İstanbul’da işlem gören Türk Hava Yolları A.O. ‘ nın Kamuyu Aydınlatma Platformu’ndan elde edilmiş yıllık genel mali tablolarından yararlanılarak 2016 yılı için Dikey Yüzde ve Oran Analizleri yapılmıştır.
2 .FİNANSAL ANALİZ
Finansal Analiz; bir firmanın mali durumunu, faaliyet sonuçlarını ve finansal gelişimini saptayarak değerlendirmek ve finansal tablolar arasındaki ilişkileri ve bunların zaman içerisinde değişimlerinin incelenmesidir (Kaplan, 2002, s. 39).
Finansal tablolar bir bilgi iletişim aracıdır. Bilgiye ihtiyaç duyan ve bilgiyi kullananlar açısından finansal tablolar işletmelerin iktisadi ve mali yapıları ve faaliyet
4
sonuçları açısından yapılacak değerlemeler ile alınacak kararlara destek olacak çok yararlı bilgiler sağlar (Çabuk, 2013, s. 2).
2.1.Finansal Analizin Amacı
Finansal analiz, işletme yöneticileri için bir pusula rolünü oynamaktadır.
Ancak, finansal analizden yalnızca işletme yöneticileri yararlanmazlar. İşletmeye yatırım yapacak olan yatırımcılar, bankalar, kredi kuruluşları, tedarikçiler ve diğer çıkar grupları işletmenin finansal durumunun özellikle borç ödeme gücünün yeterli olup olmadığını tespit etmek amacıyla performans ölçme, hedeflerini yerine yetirip getirilip getirilmediğini belirleyebilmek için finansal analize ihtiyaç duyarlar Finansal analizin amaçları aşağıdaki şekilde sıralanabilmektedir (Şen, Zengin, & Yusubov, 2015, s. 67):
¬ İşletmelerin finansal politikalarının değerlendirilmesi ve işletme kararları için temel oluşturulması,
¬ Potansiyel büyüme ve gelişme olanaklarının tespit edilmesi, ¬ İşletmenin ihtiyacı olan kaynakların temini ve
¬ Kredi veren kurumlar için işletmelerin finansal yeterliliğinin ölçülmesidir.
İşletmelerle ilgili olarak finansal analiz aşağıdaki bilgileri sağlamaktadır:
¬ İşletmenin likidite durumu
¬ Karlılık durumu
¬ Sermaye yapısı
¬ İşletmenin aktiflerini kullanım durumu 2.2.Finansal Analiz Teknikleri
İşletmenin bilançosu ve gelir tablosu üzerinden yapılan başlıca finansal analiz teknikleri şunlardır (Saraç, 2012, s. 9):
¬ Karşılaştırmalı Tablolar Analizi: Birden fazla yıla ait bilanço ve gelir tablosu verilerini karşılaştırarak oluşan değişimleri saptamak amacıyla yapılan dinamik bir analizdir. Karşılaştırmalı tablolar analizinin formülü aşağıdaki şekildedir (Çabuk, 2013, s. 39).
5
¬ Trend Analizi (Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analiz) : Finansal tablolarda yer alan finansal kalemlerde yıllar itibariyle meydana gelen değişimlerin izlenmesi ve bu kalemlerin göstermiş oldukları eğilimlerin nasıl bir yön izlediğinin analiz edilerek yorumlanması işlemi eğilim yüzdeleri yöntemi ile analiz şeklinde tanımlanabilmektedir (Kahiloğulları, 2012, s. 36).
¬ Dikey Analiz (Yüzde Yöntemi ile Analiz) : Dikey analiz tekniğinde finansal tablolarda yer alan her kalem, aynı tabloda yer alan belirli bir kaleme veya toplama oranlanmakta ve bulunan yüzdelere göre ifade edilmektedir. Dikey analiz tekniğinin diğer adı, yüzde yöntemi ya da ortak paydaya indirgenmiş tablolardır. Bu teknikte, finansal tablolarda yer alan kalemin belirli bir toplam içindeki oranı hesaplanmaktadır. Örneğin, bilançonun yüzde yöntemine göre analizinde, bilanço toplamı 100 kabul edilerek her bir kalemin toplama olan oranı hesaplanmaktadır.
Ayrıca her kalemin ait olduğu grup içindeki payı da hesaplanabilir (Çabuk, 2013, s.
21).
¬ Oran Analizi: İşletmenin mali tablolarında yer alan unsurlar arasında matematiksel ilişkiler kurulmasını sağlayarak işletmenin çeşitli açılardan analiz edilmesinde kullanılmaktadır. Örneğin, dönen varlık ve kısa vadeli yabancı kaynak büyüklükleri bilançoda yer alıyor olmasına karşın birlikte değerlendirildiklerinde tek başlarına verdikleri bilgiden çok daha fazla bilgi vermektedirler. Dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynaklara oranlanması, işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücü ve net çalışma sermayesi ile ilgili bilgiler sunmaktadır (Çabuk, 2013, s. 63).
Çalışmamızda Borsa İstanbul’ da işlem gören Türk Hava Yolları A.O. ‘ nın finansal analizlerinde Dikey Analiz ve Oran Analizi teknikleri kullanılmıştır.
2.2.1.Dikey Analiz (Yüzde Yöntemi ile Analiz)
Dikey analiz yöntemi ile finansal tablolarda yer alan kalemlerin genel toplam ve grup toplamı içerisindeki payının hesaplanması yoluyla, bulunan sonuçlar yüzde olarak ifade edilmektedir. Gelir tablosunun yüzde yöntemi ile analizinde, genellikle gelir tablosu kalemlerinin net satışlar içerisindeki payı hesaplanmaktadır. Bilançonun aktif tarafında yer alan dönen ve duran varlıkların kendi içerisinde ve toplam aktiflerde payları hesaplanır. Bilançonun pasif tarafında da işletme kaynaklarının hangi oranda yabancı kaynaklardan ve hangi oranda öz kaynaklardan oluştuğu hesaplanmaktadır.
Yüzde yöntemi ile ilgili formüller aşağıdaki şekildedir (Kahiloğulları, 2012, s. 35):
6 Gelir Tablosu Formülleri:
Hesapların Toplam İçindeki Payı = (Hesap Tutarı / Net Satışlar) * 100 Hesapların Grup İçindeki Payı = (Hesap Tutarı / Grup Toplamı) * 100
Bilanço Formülleri:
Hesapların Toplam İçindeki Payı = (Hesap Tutarı / Bilanço Toplamı) * 100 Hesapların Grup İçindeki Payı = (Hesap Tutarı / Grup Toplamı) * 100
Bilanço ve gelir tablosunda meydana gelen değişiklikler sadece tutar olarak gösterildiğinde çok fazla anlam ifade edememektedir. Dikey yüzdeler yöntemiyle yapılan analizde işletmenin finansal tablolarında yer alan finansal kalemlerin dönemler itibariyle genel toplam ve grup toplamı içerisindeki göstermiş oldukları değişimlere bakılarak, işletmenin hangi kaleme daha çok ağırlık verdiğinin saptanması ile sonuçların sektör ve rakip işletmelerle karşılaştırma imkânı tanımaktadır. Söz konusu analiz tekniğinin yorumlanması aşamasında finansal tablolarda yer alan kalemlerin yüzde olarak dağılımlarına bakılarak işletmenin hangi finansal kaleme ağırlık verdiği, ağırlık verilen kalemlere aşırı yatırım yapılıp yapılmadığı ve atıl kapasite bulunup bulunmadığı belirlenmeye çalışılmaktadır.
2.2.2. Oran Yöntemi ile Analiz (Rasyo Analizi)
Rasyo analizini finansal analiz teknikleri arasında en yaygın kullanılan analiz tekniği olarak nitelendirmenin ve işletmenin durumu hakkında diğer analiz teknikleri arasında daha detaylı bilgi sağlayabilen finansal analiz tekniği olarak değerlendirmenin yanlış olmayacağı düşünülmektedir. Finansal tablolarda yer alan iki kalemin arasındaki ilişkinin matematiksel olarak ifadesine oran veya rasyo denilmektedir. Finansal analizde kullanılan rasyolar kullanım amaçları ve taşıdıkları anlam bakımından çeşitli sınıflandırmalara tabi tutulabilmektedir. Yapılan sınıflandırmalarda kullanılan rasyolar da farklılık gösterebilmektedir. Finansal analizde kullanılan rasyolar genel olarak amaç ve fonksiyonlarına göre beş grupta toplanmaktadır (Kahiloğulları, 2012, s. 38,39) :
1. Likidite oranları, 2.Finansal yapı oranları, 3.Varlık kullanım oranları, 4.Kârlılık oranları
5.Borsa Performans Oranları
7 2.2.2.1.Likitide Oranları
Likidite oranları, işletmenin nakit ve bir yıl içerisinde paraya çevrilebilen varlıklarıyla, kısa vadeli borçları arasında ilişkiyi göstermektedir. Likidite oranlarını aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz (Şen, Zengin, & Yusubov, 2015, s. 69,70) :
¬ Cari Oran
¬ Asit-Test (Likidite) Oranı ¬ Nakit Oran
¬ Net Çalışma Sermayesi / Toplam Varlıklar Tablo1. Likidite Oranları
Likidite
Oranları Hesaplanış Şekli Kabul Gören Standardı
Kullanılış Amacı
Cari Oran Dönen Varlıklar/Kısa Vadeli Borçlar
1,5 İşletmenin Kısa Süreli Borçlarını Ödeme Gücünü Ölçmek Asit-Test Oranı (Dönen Varlıklar
Stoklar)/Kısa Vadeli Borçlar
1,0 İşletmenin satışlarının durması durumunda Kısa Süreli Borçlarını Ödeme Gücünü Ölçmek
Nakit Oran Hazır Değerler + Serbest
Menkul Değerler/Kısa Vadeli Borçlar
0,2 İşletmenin Satışlarının Durması Ve Alacaklarını Tahsil Edememesi Durumunda Kısa Vadeli Borçlarını Ödeme Gücünü Ölçmek
Cari Oran, işletmenin kısa vadeli borçlarını tüm dönen varlıklarıyla karşılayabilme gücünü ölçer. Bu oran için, genellikle "2" olması kabul edilir, ama bu oranın ideal düzeyi sektöre, konjonktüre ve firma politikasına göre değişebilmektedir.
Asit-Test (Likidite) Oranı, Cari Oranın daha detaylandırılmış ve arındırılmış bir türüdür. Stoklar, ödenmiş avanslar gibi daha az likit olan değerleri dönen varlıklardan çıkararak likiditesi yüksek olan kasa, banka, hemen paraya çevrilebilir menkul değerler gibi kalemler ile kısa süreli borçlar arasındaki oranı belirler.
Nakit Oranı, işletmelerin hem stoklarını elden çıkaramama hem de alacaklarını tahsil edememe gibi olağanüstü bir ekonomik sıkıntı durumunda hazır değerleri ile kısa vadeli yabancı kaynaklarının ne kadarını ödeyebileceklerini ortaya koyan bir
8
orandır. Likidite oranından da keskin bir oran olan nakit oranı sektörden sektöre farklı olmakla birlikte 0,20 olması yeterli kabul edilir.
Net Çalışma Sermayesi / Toplam Varlıklar, net çalışma sermayesi işletmenin dönen varlıklarıyla kısa vadeli borçlarının farkına eşittir. Net çalışma sermayesini ölçmede kullanılan diğer bir oran, bunun toplam varlıklara bölünmesidir.
2.2.2.2.Finansal Yapı Oranları
Finansal yapı oranları, net varlık oranları olarak da bilinmekle beraber işletmenin uzun vadeli yükümlülüklerini yerine getirebilme yeterliliğini ölçen oranlardır. Kaldıraç oranları olarak da adlandırılan bu oranlar ile, işletmenin varlıklarının ne kadarlık bir kısmının yabancı kaynak ne kadarlık kısmının öz kaynak ile finanse edildiği ayrıca öz kaynaklar ile yabancı kaynaklar arasında denge bulunup bulunmadığı bir anlamda işletmenin risk derecesini kontrol eden ve genellikle işletme dışı kişi veya kuruluşların ilgilendiği oranlardır. İşletmelerde kullanılan ve incelenen kaynaklar doğrultusunda faydalanılan başlıca finansal yapı oranları ve içerikleri aşağıdaki tabloda özetlenmektedir (Kahiloğulları, 2012) :
Tablo 2: Finansal Yapı Oranları
Oranlar Hesaplama
Borç Oranı Toplam Borç / Toplam Aktifler Uzun Vadeli Kaynakların
Payı Uzun Vadeli Kaynaklar/Toplam Pasifler
Borç-Öz sermaye Oranı Borç / Öz sermaye
Uzun Vadeli Borç Oranı Uzun Vadeli Borç/Toplam Pasifler
Kısa Vadeli Borç Oranı Kısa Vadeli Borç/Toplam Pasifler
Öz sermaye Oranı Öz sermaye/Toplam Pasifler Duran Varlık-Öz sermaye
Oranı Duran Varlık / Öz sermaye Duran Varlık-Devamlı
Sermaye Oranı Duran Varlık/Devamlı Sermaye Faiz Karşılama Oranı Net Faaliyet Karı/Finansman Giderleri
9 2.2.2.3.Faaliyet Oranları
Faaliyet Oranları; İşletme varlıklarının ne derece etkin kullanıldığını gösteren oranlar olarak bilinmektedir. Bu oranlar aşağıda tabloda görülmektedir (Şen, Zengin,
& Yusubov, 2015, s. 71) : Tablo 3: Faaliyet Oranları
Oranlar Hesaplama
Alacak Devir Hızı Net Satışlar / Ortalama Ticari Alacaklar Alacak Tahsil Süresi 365 / Alacak Devir Hızı
Stok Devir Hızı Satılan Malın Maliyeti / Ortalama Stoklar
Stok Geri Dönüşüm Süresi 365 / Stok Devir Hızı
Borç Devir Hızı Net Satışlar / Ortalama Ticari Borçlar
Borç Tahsilat Süresi 365 / Borç tahsilat Süresi
Öz sermaye Devir Hızı Net Satışlar / Öz sermaye Aktif Devir Hızı Net Satışlar / Toplam Aktifler Döner Sermaye Devir Hızı Net Satışlar / Döner Sermaye Duran Varlık Devir Hızı Net Satışlar / Duran Varlıklar
Alacak Devir Hızı, işletme alacaklarının yılda kaç defa tahsil edildiğini gösteren orana denilmektedir. İşletme alacaklarını daha net bir şekilde kaç günde bir tahsil edildiğini göstermek için alacak tahsilat süresi hesaplanır. Varlıklar içinde en önemli kalemlerden biride stoklardır. Stokların elde bulundurulması fazla maliyetli olduğundan stok deviz hızını ölçmek önemlidir. İşletmeler stok devir hızının yüksek olmasını istemektedirler. Stok devrini gün olarak belirlemek için stok devir süresini hesaplamak gerekir.
2.2.2.4.Kârlılık Oranları
Kârlılık oranları, işletmenin sahip olduğu öz sermaye, yabancı kaynak ve varlıklarını ne ölçüde verimli kullandığını ve bir bütün olarak gerçekleştirdiği faaliyetlerde kârlı çalışıp çalışmadığının saptanmasında kullanılmaktadır. Söz konusu
10
oranlar işletmenin ne derece verimli yönetildiğinin de bir göstergesi olması sebebiyle yöneticilerin yeteneklerinin değerlendirilmesinde de önemli bilgiler sağladığı söylenebilmektedir. İşletmelerin karlılıklarını ölçmede kullanılan başlıca oranlar, hesaplanma şekilleri, kabul edilen standartları ve kullanılış amaçları aşağıdaki tabloda yer almaktadır (Kahiloğulları, 2012, s. 43);
Tablo 4: Kârlılık Oranları
Oranlar Hesaplama
Net Kar Marjı Vergi Sonrası Net Kar / Net Satışlar Öz sermaye Karlılığı Vergi Sonrası Net Kar / Öz sermaye
Varlık Karlılığı Vergi Sonrası Net Kar / Toplam Aktifler
Brüt Kar Marjı Brüt Kar / Net Satışlar
Faaliyet Karlılığı Esas Faaliyet Karlılığı / Net Satışlar
Yatırım Verimlilik Oranı Net Kar Marjı / Varlık Devir Hızı
2.2.2.5.Borsa Performans Oranları
Borsa performans oranları, işletmenin ortaklarına yeterli bir gelir sağlayıp sağlamadığını belirlemede kullanılan oranlar olarak da değerlendirilmektedir.
Genellikle işletmenin muhasebe verileri dışında bilgilere ihtiyaç duyan ve işletmenin piyasa içerisindeki durumunu saptamaya çalışan kişilerin (ortak ve potansiyel yatırımcı gibi) hesapladıkları oranlardır. Bu oranlar, hesaplama şekilleri, kabul edilen standartları ve kullanılış amaçları aşağıdaki tabloda verilmiştir (Kahiloğulları, 2012, s.
44);
Tablo 5: Borsa Performans Oranları Borsa
Performans Oranları
Hesaplanış Şekli Kabul Gören Standardı
Kullanılış Amacı
Fiyat Kazanç
Oranı Hisse Senedi Piyasa Fiyatı
/ Hisse Başına Kâr Yok
İşletmenin hisse
senetlerinden elde edilen bir birim kâr başına ödenen fiyatı ölçmek ve hisse senetlerinin borsa
11
değerlerindeki
değişimlerin düzeyini belirlemek.
Piyasa
Değeri - Defter Değeri Oranı
Her Bir Hisse Senedinin
Piyasa Değeri / Her Bir Hisse Senedinin Defter Değeri
1'den Büyük olması İstenir
İşletmenin piyasa değerinin, öz
sermayesinin kaç katı olduğunu ölçmek.
Fiyat/Kazanç Oranı: Yatırımcıların işletmenin hisse başı karına karşılık, işletmenin hissesine ne kadar ödemek istediklerini göstermektedir. Diğer bir oran, Piyasa Değeri / Defteri Değeri oranıdır. Bu oran bir hissenin borsa değerinin hisse başına öz sermayesine bölünmesiyle hesaplanır.
3.TÜRK HAVA YOLLARI A.O.’ NIN SEKTÖREL ANALİZİ
3.1.Türk Hava Yollarına İlişkin Temel Bilgiler
Ticari hava yolları araştırma şirketleri tarafından 2011 – 2016 yılları arasında, ard arda 6 kez Avrupa’nın en iyi havayolu seçilen Türk Hava Yolları, dünyada parmakla gösterilen hizmet anlayışı vizyonu çerçevesinde faaliyetlerini gerçekleştiren ülkemizin bayrak taşıyıcı havayoludur. 300’ün üzerinde uçak filosu ve 40 binin üzerinde çalışanıyla ülkemizin ve dünyanın en çok noktasına uçan havayolu, keyifli farklılıklar oluşturan yenilikçi hizmet anlayışı çerçevesinde kabin, ikram ve diğer alanlardaki üstün hizmet kalitesi sayesinde özellikle son 10 yılda çok sayıda global otorite ve havacılık kuruluşları tarafından verilen çeşitli ödüllere layık görülmüştür.
Türk Hava Yolları, 2016 yılında uluslararası marka değerlendirme kuruluşu Brand Finance tarafından 2,45 milyar doları aşan değeriyle Türkiye'nin "en değerli markası" seçilmiştir. 2015 yılına göre %11’lik bir marka değeri artışıyla listenin zirvesine yükselen Türk Hava Yolları’nın bu başarısı, büyüme stratejisinin göstergesi olarak kabul edilmektedir. (Vural, 2017, s. 79,80)
Türk Hava Yolları, 20 Mayıs 1933 yılında Milli Savunma Bakanlığı'na bağlı
"Hava Yolları Devlet İşletmesi" adıyla kurulmuştur. Bütçesi 180 bin lira olan işletme yedi pilot, sekiz makinist, sekiz memur, bir de telsizci olmak üzere toplam 24 personel ile göreve başlamıştır. İlk filoda; 2 adet King Bird (5 koltuklu), 2 adet Junkers F-13 (4 koltuklu) ve 1 adet ATH-9 (10 koltuklu) yer almaktadır. İşletme 1938 yılında "Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü" adı ile Ulaştırma Bakanlığı'na bağlanmıştır.
12
1946 yılında adı “Devlet Hava Yolları İşletmesi Genel Müdürlüğü” olarak değiştirilmiştir. 12 Şubat 1947’de Ankara-İstanbul-Atina uçuşu ile ilk yurtdışı seferini yapmıştır. 1955 yılında ise Türk Hava Yolları adını almıştır. 1 Mart 1956 tarihinde Türk Hava Yolları A.O. sermayesi 60 milyon TL olarak kurulmuştur. 1961 yılında Mesut Manioğlu' nun tasarladığı Yaban Kazı amblemi birinci seçilip kullanılmaya başlanmıştır. 4 Aralık 1974 günü Türk Hava Yolları'nın % 50 ortaklığı ile Kıbrıs Türk Hava Yolları kurulmuştur.
1985 yılında Uzakdoğu ve Atlantik ötesi uçuşlara başlanmış, First Class uygulaması önce Cidde ve Londra hatlarında, ardından da diğer hatlarda uygulamaya konmuş, Atatürk Havalimanı'ndaki Elektronik Bilgi İşlem Merkezi faaliyete geçirilmiş ve tüm rezervasyon ve kayıp bagaj işlemleri elektronik ortamda yürütülmeye başlanmıştır. 1986 yılında ise Singapur hattının açılması ile Uzakdoğu uçuşları başlamıştır. 1983 yılında THY Magazin olarak çıkarılmaya başlanan kurum dergisi 1989 yılında Skylife adını almıştır. Aynı yıl, Türk Hava Yolları ve Lufthansa'nın eşit oranda hisseye sahip olduğu SunExpress Havayolları kurulmuştur.
1990 yılına gelindiğinde işletme 700 milyar TL sermayeye ulaşmıştır. 1996 yılında İnternet sitesi www.thy.com adresi ile hizmete açılmıştır. 23 Nisan 2008 yılında ise işletme, Anadolu'nun başkente bağlantısını daha kolay hale getirmek amacıyla Anadolu Jet’i kurmuştur. 2013 yılına gelindiğinde, dünyada en fazla ülkeye uçan havayolu şirketi olmuş ve mottosunu Widen Your World olarak değiştirmiştir.
(Türk Hava Yolları Tarihçesi)
3.2.Konsolide Bilanço ve Gelir Tablosu 3.2.1.Konsolide Bilanço
Aşağıdaki tabloda Türk Hava Yoları A.O. ‘ na ait 2016 ve 2015 yılları denetimden geçmiş konsolide bilanço verileri yer almaktadır.
Tablo 6: Türk Hava Yolları A.O. Konsolide Bilanço TÜRK HAVA YOLLARI A.O.
AYRINTILI BİLANÇO 31.12.2016 31.12.2015
VARLIKLAR
Dönen Varlıklar 12,673,000,000 9,148,000,000
Nakit ve Nakit Benzerleri 5,159,000,000 2,617,000,000 Finansal Yatırımlar 1,228,000,000 180,000,000
Ticari Alacaklar 1,334,000,000 1,052,000,000
13 Finans Sektörü Faaliyetlerinden
Alacaklar 0 0
Diğer Alacaklar 2,977,000,000 4,026,000,000
Stoklar 763,000,000 628,000,000
Canlı Varlıklar 0 0
Diğer Dönen Varlıklar 1,212,000,000 645,000,000
(Ara Toplam) 12,673,000,000 9,148,000,000
Satış Amacıyla Elde Tutulan
Duran Varlıklar 0 0
Duran Varlıklar 52,401,000,000 38,490,000,000
Ticari Alacaklar 0 0
Finans Sektörü Faaliyetlerinden
Alacaklar 0 0
Diğer Alacaklar 1,815,000,000 3,078,000,000
Finansal Yatırımlar 165,000,000 3,000,000
Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen
Yatırımlar 869,000,000 715,000,000
Canlı Varlıklar 0 0
Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller 2,000,000 2,000,000
Stoklar 0 0
Maddi Duran Varlıklar 47,422,000,000 33,191,000,000
Şerefiye 44,000,000 36,000,000
Maddi Olmayan Duran Varlıklar 259,000,000 258,000,000
Ertelenmiş Vergi Varlığı 0 0
Diğer Duran Varlıklar 1,825,000,000 1,207,000,000
TOPLAM VARLIKLAR 65,074,000,000 47,638,000,000
KAYNAKLAR - -
Kısa Vadeli Yükümlülükler 15,832,000,000 11,248,000,000
Finansal Borçlar 8,522,000,000 2,945,000,000
Diğer Finansal Yükümlülükler 13,000,000 44,000,000
Ticari Borçlar 2,169,000,000 1,949,000,000
Diğer Borçlar 326,000,000 245,000,000
14 Finans Sektörü Faaliyetlerinden
Borçlar 0 0
Devlet Teşvik ve Yardımları 0 0
Dönem Karı Vergi Yükümlülüğü 8,000,000 29,000,000
Borç Karşılıkları 215,000,000 194,000,000
Diğer Kısa Vadeli Yükümlülükler 4,579,000,000 5,842,000,000
(Ara Toplam) 15,832,000,000 11,248,000,000
Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran
Varlıklara İlişkin Yükümlülükler 0 0
Uzun Vadeli Yükümlülükler 31,343,000,000 22,300,000,000 Finansal Borçlar 27,526,000,000 19,294,000,000
Diğer Finansal Yükümlülükler 0 0
Ticari Borçlar 0 0
Diğer Borçlar 39,000,000 34,000,000
Finans Sektörü Faaliyetlerinden
Borçlar 0 0
Devlet Teşvik ve Yardımları 0 0
Uzun vadeli karşılıklar 397,000,000 348,000,000 Çalışanlara Sağlanan Faydalara
İlişkin Karşılıklar (veya Kıdem Tazminatı Karşılığı)
0 0
Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü 3,361,000,000 2,578,000,000 Diğer Uzun Vadeli Yükümlülükler 20,000,000 46,000,000
Özkaynaklar 17,899,000,000 14,090,000,000
Ana Ortaklığa Ait Özkaynaklar 17,899,000,000 14,090,000,000 Ödenmiş Sermaye 1,380,000,000 1,380,000,000 Karşılıklı İştirak Sermayesi
Düzeltmesi (-) 0 0
Hisse Senedi İhraç Primleri 0 0
Değer Artış Fonları 0 0
Kardan Ayrılan Kısıtlanmış
Yedekler 59,000,000 59,000,000
Geçmiş Yıllar Kar/Zararları 7,666,000,000 4,673,000,000
15
Dönem Net Kar/Zararı -47,000,000 2,993,000,000 Yabancı Para Çevrim Farkları 7,685,000,000 4,836,000,000 Diğer Özsermaye Kalemleri 1,156,000,000 149,000,000
Azınlık Payları 0 0
TOPLAM KAYNAKLAR 65,074,000,000 47,638,000,000
3.2.2.Konsolide Gelir Tablosu
Aşağıdaki tabloda Türk Hava Yoları A.O. ‘ na ait 2016 ve 2015 yılları denetimden geçmiş konsolide gelir tablosu verileri yer almaktadır.
Tablo 7: Türk Hava Yolları A.O. Konsolide Gelir tablosu TÜRK HAVA YOLLARI A.O.
AYRINTILI GELİR TABLOSU 31.12.2016 31.12.2015
Sürdürülen Faaliyetler
Satış Gelirleri 29,468,000,000 28,752,000,000
Satışların Maliyeti (-) -26,051,000,000 -22,959,000,000
Ticari Faaliyetlerden Diğer Kar (Zarar) 0 0
Ticari Faaliyetlerden Brüt Kar (Zarar) 3,417,000,000 5,793,000,000 Faiz, Ücret, Prim, Komisyon ve Diğer Gelirler 0 0 Faiz, Ücret, Prim, Komisyon ve Diğer Giderler
(-) 0 0
Finans Sektörü Faaliyetlerinden Diğer Kar
(Zarar) 0 0
Finans Sektörü Faaliyetlerinden Brüt Kar
(Zarar) 0 0
Diğer Gelir ve Giderler 0 0
BRÜT KAR (ZARAR) 3,417,000,000 5,793,000,000
Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-) -3,493,000,000 -3,129,000,000 Genel Yönetim Giderleri (-) -948,000,000 -740,000,000
Araştırma ve Geliştirme Giderleri (-) 0 0
Diğer Faaliyet Gelirleri 439,000,000 646,000,000
Diğer Faaliyet Giderleri (-) -280,000,000 -84,000,000
Faaliyet Karı Öncesi Diğer Gelir ve Giderler 0 0
FAALİYET KARI (ZARARI) -865,000,000 2,486,000,000
Vergi Öncesi Diğer Gelir ve Giderler 361,000,000 283,000,000 Yatırım Faaliyetlerinden Gelirler 420,000,000 286,000,000 Yatırım Faaliyetlerinden Giderler (-) -59,000,000 -3,000,000
Diğer Gelir ve Giderler 0 0
Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımların
Kar/Zararlarındaki Paylar 130,000,000 226,000,000
Finansman Gideri Öncesi Faaliyet Karı/Zararı -374,000,000 2,995,000,000 Finansal Gelirler (Esas Faaliyet Dışı) 1,074,000,000 1,450,000,000
16
Finansal Giderler (Esas Faaliyet Dışı) (-) -698,000,000 -534,000,000 SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER VERGİ
ÖNCESİ KARI (ZARARI) 2,000,000 3,911,000,000
Sürdürülen Faaliyetler Vergi Geliri (Gideri) -49,000,000 -918,000,000 Dönem Vergi Geliri (Gideri) -65,000,000 -34,000,000 Ertelenmiş Vergi Geliri (Gideri) 16,000,000 -884,000,000
Diğer Vergi Geliri (Gideri) 0 0
SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER DÖNEM
KARI/ZARARI -47,000,000 2,993,000,000
DURDURULAN FAALİYETLER - -
Durdurulan Faaliyetler Vergi Sonrası Dönem
Karı (Zararı) 0 0
DÖNEM KARI (ZARARI) -47,000,000 2,993,000,000
Dönem Kar/Zararının Dağılımı - -
Ana Ortaklık Payları -47,000,000 2,993,000,000
Azınlık Payları 0 0
Seyreltilmiş Hisse Başına Kazanç 0 0
Sürdürülen Faaliyetlerden Seyreltilmiş Hisse
Başına Kazanç 0 0
Hisse Başına Kazanç 0 2
Sürdürülen Faaliyetlerden Hisse Başına Kazanç 0 2
3.3.Dikey Yüzde Analizi
Tablo 8’de örnek işletmenin 2016 yılı bilançosuna Dikey Yüzde Yöntemi analizi uygulanmıştır:
Tablo 8: Bilanço Dikey Yüzde Yöntemiyle Analiz
THY A.O. AYRINTILI
BİLANÇO 31.12.2016 GRUP
DİKEY %
GENEL DİKEY %
VARLIKLAR
Dönen Varlıklar 12,673,000,000 100.00 19.47
Nakit ve Nakit Benzerleri 5,159,000,000 40.71 7.93 Finansal Yatırımlar 1,228,000,000 9.69 1.89
Ticari Alacaklar 1,334,000,000 10.53 2.05
Finans Sektörü
Faaliyetlerinden Alacaklar 0
Diğer Alacaklar 2,977,000,000 23.49 4.57
Stoklar 763,000,000 6.02 1.17
Canlı Varlıklar 0
17
Diğer Dönen Varlıklar 1,212,000,000 9.56 1.86
(Ara Toplam) 12,673,000,000
Satış Amacıyla Elde Tutulan
Duran Varlıklar 0
Duran Varlıklar 52,401,000,000 100.00 80.53
Ticari Alacaklar 0
Finans Sektörü
Faaliyetlerinden Alacaklar 0
Diğer Alacaklar 1,815,000,000 3.46 2.79
Finansal Yatırımlar 165,000,000 0.31 0.25
Öz Kaynak Yöntemiyle
Değerlenen Yatırımlar 869,000,000 1.66 1.34
Canlı Varlıklar 0
Yatırım Amaçlı
Gayrimenkuller 2,000,000 0.00 0.00
Stoklar 0
Maddi Duran Varlıklar 47,422,000,000 90.50 72.87
Şerefiye 44,000,000 0.08 0.07
Maddi Olmayan Duran
Varlıklar 259,000,000 0.49 0.40
Ertelenmiş Vergi Varlığı 0
Diğer Duran Varlıklar 1,825,000,000 3.48 2.80
TOPLAM VARLIKLAR 65,074,000,000 100.00
KAYNAKLAR -
Kısa Vadeli Yükümlülükler 15,832,000,000 100.00 24.33
Finansal Borçlar 8,522,000,000 53.83 13.10
Diğer Finansal Yükümlülükler 13,000,000 0.08 0.02
Ticari Borçlar 2,169,000,000 13.70 3.33
Diğer Borçlar 326,000,000 2.06 0.50
Finans Sektörü
Faaliyetlerinden Borçlar 0
Devlet Teşvik ve Yardımları 0
18 Dönem Karı Vergi
Yükümlülüğü 8,000,000 0.05 0.01
Borç Karşılıkları 215,000,000 1.36 0.33
Diğer Kısa Vadeli
Yükümlülükler 4,579,000,000 28.92 7.04
(Ara Toplam) 15,832,000,000 24.33
Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklara İlişkin Yükümlülükler
0
Uzun Vadeli Yükümlülükler 31,343,000,000 100.00 48.17 Finansal Borçlar 27,526,000,000 87.82 42.30
Diğer Finansal Yükümlülükler 0
Ticari Borçlar 0
Diğer Borçlar 39,000,000 0.12 0.06
Finans Sektörü
Faaliyetlerinden Borçlar 0
Devlet Teşvik ve Yardımları 0
Uzun vadeli karşılıklar 397,000,000 1.27 0.61 Çalışanlara Sağlanan
Faydalara İlişkin Karşılıklar (veya Kıdem Tazminatı Karşılığı)
0
Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü 3,361,000,000 10.72 5.16 Diğer Uzun Vadeli
Yükümlülükler 20,000,000 0.06 0.03
Özkaynaklar 17,899,000,000 100.00 27.51
Ana Ortaklığa Ait
Özkaynaklar 17,899,000,000 100.00 27.51
Ödenmiş Sermaye 1,380,000,000 7.71 2.12
Karşılıklı İştirak Sermayesi
Düzeltmesi (-) 0
Hisse Senedi İhraç Primleri 0
Değer Artış Fonları 0
19 Kardan Ayrılan Kısıtlanmış
Yedekler 59,000,000 0.33 0.09
Geçmiş Yıllar Kar/Zararları 7,666,000,000 42.83 11.78 Dönem Net Kar/Zararı -47,000,000 -0.26 -0.07 Yabancı Para Çevrim
Farkları 7,685,000,000 42.94 11.81
Diğer Özsermaye Kalemleri 1,156,000,000 6.46 1.78
Azınlık Payları 0
TOPLAM KAYNAKLAR 65,074,000,000 100.00
Bu analizde görüldüğü üzere dönen varlıklar içinde en büyük payı nakit ve nakit benzerleri varlıklar almaktadır. Bu da işletmenin nakit ihtiyacı açısından sorun yaşamadığını göstermektedir. Grup içerisinde diğer en önemli paya sahip bilanço kalemi ise %23,49 ile diğer alacaklardır. Buna karşılık olarak, nakit ve nakit benzeri varlıklar ise %40,71 oranında bir paya sahiptir. Toplam içerisinde dönen varlıkların payı %19,47'dir. Bu rakamsal olarak küçük gözükse de, ulaştırma hizmet işletmeleri için normal olarak kabul edilebilir. Çünkü ulaştırma hizmet işletmeleri sabit sermaye maliyeti yüksek olan işletmelerdir. Nitekim duran varlıkların toplam içindeki payının
%80,53 olduğunu görmekteyiz. Maddi duran varlıkların ise grup içindeki payı %90,50 ve toplam içindeki payı %72,87 düzeyindedir.
Kısa vadeli yabancı kaynakların, toplam kaynaklar içerisindeki payı
%24,33'dür. Bu kaynak içerisinde en fazla payı %53,83 ile finansal borçlar oluşturmuştur. Finansal borçların toplam içerisindeki payı ise %13,10’dur,. Uzun vadeli kaynaklar içerisindeki uzun vadeli borçların oranı %1,27 olup toplam içerisindeki payı %0,61 oranında gerçekleşmiştir. Uzun vadeli borçların toplam içerisindeki payı ise %48,17 olarak gerçekleşmiştir. Toplam içerisindeki öz kaynakların payı %27,51'dir. Bu durum şirketin faaliyetlerini finanse ederken uzun vadeli yabancı kaynaklara daha fazla başvurduğunu göstermektedir.
Şirket öz kaynak yapısı incelendiğinde ise, 2016 yılında toplam kaynakların
%27,51’i öz kaynaklardan oluşmaktadır. Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynak toplamının, öz kaynak toplamından fazla olması, şirketin finansal yapısının güçlü olmadığını, şirkete borç verenler açısından bir risk unsuru oluşturduğunu göstermektedir. Şirketin faaliyetlerini yabancı kaynaklarla finanse etmesi ileriki yıllarda şirketin mali yapısında bozulmalara yol açabilmektedir.
20
Sonuçta bu işletmenin dönen varlıklarının dikey yüzdesinin kısa vadeli yabancı kaynaklardan düşük olması, borçlarını rahatlıkla ödeyebildiği anlamına gelmektedir.
Dönen varlıkları oluşturan kalemlerin bileşimine bakıldığında, borç ödemede kullanılacak likit değerlerin ağırlığı çok yüksektir. Ayrıca likiditeye katkıda bulunacak alacakların tahsilinde şirket etkin bir alacak tahsil politikası izlemelidir.
Tablo 9’da örnek işletmenin 2016 yılı Ayrıntılı Gelir Tablosuna Dikey Yüzde Yöntemi analizi uygulanmıştır:
Tablo 9: Gelir Tablosu Dikey Yüzde Yöntemiyle Analiz
THY A.O. AYRINTILI GELİR TABLOSU 31.12.2016
SATIŞLARA NET GÖRE DİKEY YÜZDELER
%
Sürdürülen Faaliyetler
Satış Gelirleri 29,468,000,000 100.00
Satışların Maliyeti (-) -
26,051,000,000 -88.40
Ticari Faaliyetlerden Diğer Kar (Zarar) 0
Ticari Faaliyetlerden Brüt Kar (Zarar) 3,417,000,000 11.60 Faiz, Ücret, Prim, Komisyon ve Diğer
Gelirler 0
Faiz, Ücret, Prim, Komisyon ve Diğer
Giderler (-) 0
Finans Sektörü Faaliyetlerinden Diğer Kar
(Zarar) 0
Finans Sektörü Faaliyetlerinden Brüt Kar
(Zarar) 0
Diğer Gelir ve Giderler 0
BRÜT KAR (ZARAR) 3,417,000,000 11.60
Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri (-) -3,493,000,000 -11.85 Genel Yönetim Giderleri (-) -948,000,000 -3.22
Araştırma ve Geliştirme Giderleri (-) 0
Diğer Faaliyet Gelirleri 439,000,000 1.49
Diğer Faaliyet Giderleri (-) -280,000,000 -0.95 Faaliyet Karı Öncesi Diğer Gelir ve Giderler 0
FAALİYET KARI (ZARARI) -865,000,000 -2.94
Vergi Öncesi Diğer Gelir ve Giderler 361,000,000 1.23 Yatırım Faaliyetlerinden Gelirler 420,000,000 1.43 Yatırım Faaliyetlerinden Giderler (-) -59,000,000 -0.20
Diğer Gelir ve Giderler 0
Öz kaynak Yöntemiyle Değerlenen
Yatırımların Kar/Zararlarındaki Paylar 130,000,000 0.44
21 Finansman Gideri Öncesi Faaliyet
Karı/Zararı -374,000,000 -1.27
Finansal Gelirler (Esas Faaliyet Dışı) 1,074,000,000 3.64 Finansal Giderler (Esas Faaliyet Dışı) (-) -698,000,000 -2.37 SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER VERGİ
ÖNCESİ KARI (ZARARI) 2,000,000 0.01
Sürdürülen Faaliyetler Vergi Geliri (Gideri) -49,000,000 -0.17 Dönem Vergi Geliri (Gideri) -65,000,000 -0.22 Ertelenmiş Vergi Geliri (Gideri) 16,000,000 0.05
Diğer Vergi Geliri (Gideri) 0
SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER DÖNEM
KARI/ZARARI -47,000,000 -0.16
DURDURULAN FAALİYETLER -
Durdurulan Faaliyetler Vergi Sonrası
Dönem Karı (Zararı) 0
DÖNEM KARI (ZARARI) -47,000,000 -0.16
Dönem Kar/Zararının Dağılımı -
Ana Ortaklık Payları -47,000,000 -0.16
Azınlık Payları 0
Seyreltilmiş Hisse Başına Kazanç 0
Sürdürülen Faaliyetlerden Seyreltilmiş Hisse
Başına Kazanç 0
Hisse Başına Kazanç 0
Sürdürülen Faaliyetlerden Hisse Başına
Kazanç 0
Tablo 9’da görüldüğü gibi satış gelirlerinin % 88,40 'lık kısmı satışların maliyetinden oluşmaktadır. Bu oran yüksek olmasına rağmen satışlardan sağlanan net hasılat tutarı oldukça yüksektir. İşletmenin ana faaliyet konusuna giren mamul satışlarından sağladığı kâr, net satışların % 11.60’ ı düzeyindedir. Ancak işletmenin faaliyet konusu ile ilgili olan ve satışların maliyetine yüklenemeyen ve bu nedenle de doğrudan dönem gideri yazılan faaliyet giderleri de bu kârla karşılandığı için işletmenin finansal giderlerinin fazla olması işletmenin dönemi zararla sonuçlandırmasına yol açmıştır.
İşletmenin zararının ise satışların %0,16’sı düzeyinde gerçekleştiği görülmektedir.
3.4.Oran Analizi
İşletmenin mali durumunu belirlemede en etkili tekniklerden biride oran analizidir. Oran analizi yukarıda belirtildiği üzere likidite oranları, finansal yapı oranları, faaliyet oranları, kârlılık oranları ve borsa performans oranlarıdır. Türk Hava Yolları A.O.’ nın, 2016 yılı oran analizi ve yorumları aşağıda tablolarda yer almaktadır.
22 Tablo 10: THY A.O. Likidite Oranları (2016)
Cari Oran 0.80047
Asit-Test Oranı 0.75227
Nakit Oran 0.32586
Net Çalışma Sermayesi / Toplam Varlıklar -0.0485
Cari oranların öngörülen 1 değerinden de düşük olması, likidite probleminin olduğunu göstermektedir. İşletmenin sahip olduğu dönen varlıklar, kısa vadeli yabancı kaynakların 0,8 katıdır. Bir başka ifadeyle her 1 liralık kısa vadeli yabancı kaynak karşılığında 0,8 liralık dönen varlık bulunmaktadır. Dolayısıyla işletme kısa vadeli borçlarını ödeme gücüne sahip değildir.Asit-Test oranı 2016 yılında 0,75 olduğu için, stoklar kalemini düştükten sonra da likidite probleminin devam ettiği anlaşılmaktadır.
Nakit oranının 0,20'den yukarı olması da nakit varlıkların likidite problemini çözmekte yeterli seviyededir. İşletmenin hazır değerleri, sahip olduğu kısa vadeli yabancı kaynakların yaklaşık üçte biri kadardır. Bu da kabul edilebilir sınırlar içinde yer almaktadır. İşletmenin net çalışma sermayesi yoktur. İşletmenin sahip olduğu dönen varlık büyüklüğünden daha fazla kısa vadeli yabancı kaynağının bulunduğu görülmektedir.
Tablo 11: THY A.O. Finansal Yapı Oranları (2016)
Borç Oranı 0.72494
Uzun Vadeli Kaynakların Payı 0.48165 Borç-Öz sermaye Oranı 2.63562 Uzun Vadeli Borç Oranı 0.48165 Kısa Vadeli Borç Oranı 0.24329 Öz sermaye Oranı 0.27506 Duran Varlık-Öz sermaye Oranı 2.92759 Duran Varlık-Devamlı Sermaye Oranı 1.06415 Faiz Karşılama Oranı 1.06734
İşletme, varlıklarının %72,49’ unu yabancı kaynaklarla finanse etmiştir. Dolayısıyla aktifinin finansmanında ağırlıklı olarak öz kaynakları kullandığı görülmektedir. Kısa vadeli yabancı kaynaklar pasifin % 24,32’ sini oluşturmaktadır. Uzun vadeli yabancı
23
kaynaklar ise pasifin % 48,16’ sını oluşturmaktadır. Uzun vadeli borçlanma yeteneğinin daha çok olması işletme açısından olumlu bir durumdur.
Borç-öz sermaye oranına bakıldığında 2016 yılında borçlar öz sermayeden 2,63 kat fazla gerçekleşmiştir.
İşletme, varlıkların finansmanında %27,50 oranında öz kaynak kullanımı yoluna gitmiştir. Bu durum işletmenin yabancı kaynaklara oranla daha az öz kaynak kullandığını göstermektedir.
2016 yılında işletmenin duran varlıklarını finanse etmeye öz sermayesi yeterli olmamıştır. Ancak devamlı sermaye yeterli gelmektedir.
İşletme, faiz giderlerinin 1,06 katı kadar kâr elde etmiştir. Bu işletme borçlanma oranını artırabilecek durumdadır.
Tablo 12: THY A.O. Faaliyet Oranları (2016)
Alacak Devir Hızı 22.08996
Alacak Tahsil Süresi 16.52
Stok Devir Hızı 0.00000
Stok Geri Dönüşüm Süresi 0.00000
Borç Devir Hızı 1.86129
Borç Ödeme Süresi 196.10 Öz sermaye Devir Hızı 1.64635
Aktif Devir Hızı 0.45284
Döner Sermaye Devir Hızı 0.59843 Duran Varlık Devir Hızı 0.56236
İşletme, bir dönem içinde ortalama 22 kez ticari alacaklarını tahsil etmiştir. Ortalama tahsilat süresi de yaklaşık olarak 16,52 günde bir alacak tahsil edildiğini göstermektedir. İşletmenin alacaklarını tahsil kabiliyetinin çok iyi olduğunu söyleyebiliriz.
İşletme, hizmet işletmesi olduğu için varlıkları içerisinde stoklar yoktur, dolayısıyla işletme için elde bulundurulma maliyeti söz konusu değildir. Stok devir hızı yoktur.
Borç ödeme süresine bakıldığın da 2016 yılında 196 gün olmuştur. Bu da işletmenin ortalama tahsilat süresinden uzun bir süre olduğu için olumlu kabul edilebilir.
24
İşletme, ortalama öz kaynak büyüklüğünün 1,64 katı kadar satış hacmi yaratmıştır.
Çıkan sonucun yeterli olduğu söylenebilir.
İşletme dönen varlıkların 0,59 katı, duran varlıkların ise 0, 56 katı kadar satış hacmi yaratmıştır. Ayrıca işletme, aktiflerinin 0,45 katı kadar satış hacmi yaratmıştır.
Tablo 13: THY A.O. Kârlılık Oranları (2016)
Net Kâr Marjı - 0.00159
Öz sermaye Kârlılığı - 0.00263 Varlık Kârlılığı - 0.00072
Brüt Kâr Marjı 0.11596
Faaliyet Kârlılığı - 0.02935 Yatırım Verimlilik Oranı - 0.00072
İşletmenin yaptığı satışların %0,11’i işletmede brüt satış kârı olarak kalmıştır. Faaliyet kârı marj oranının - %0,029 olarak gerçekleşmesi Brüt satış kârının faaliyet giderlerini karşılamadığını göstermektedir. Dönem net kâr marjının da - %0,00159 olduğu düşünüldüğünde dönemi işletme zararla kapatmıştır. Bu da işletme açısından çok istenilen bir durum değildir. İşletmenin yatırım verimlilik oranı da -%0,00072 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 14: THY A.O. Borsa Performans Oranları (2016)
Fiyat Kazanç Oranı ---
İşletmenin gelir tablosu incelendiğinde analize tabi tutulan 2016 yılını zararla kapattığı görülmektedir. İşletmenin yayımladığı bilgilere göre piyasada işlem gören hisse senedi sayısı 54.351.074 adettir. İşletme kâr payı dağıtımı yapmamıştır. Ama 2016 yılında hisse başına düşen pay -0,20 olmuştur.
4.SONUÇ
Günümüz Türkiye’sinin ulaştırma hizmetleri pazarında birbirinden farklı konsepte sahip pek çok hava yolu işletmesi faaliyet göstermektedir. Hiç şüphesiz ki;
bu hizmet işletmelerinin temel amaçlarından biri, ulaşım hizmetleri pazarından daha fazla pay almak için müşteri memnuniyeti ve sadakati sağlamak ve böylece kârlılıklarını artırmaktır. İşletmelerin bu amaca ulaşabilmeleri için öncelikle etkin bir finansal yönetime sahip olmaları gerekmektedir. Çünkü işletmelerin amaçlarına
25
ulaşabilmeleri için belirledikleri politika ve stratejilerin başarılı olup olmadığı, belirlenen bu politika ve stratejiler kapsamında gerçekleştirilen faaliyetlerin finansal sonuçlarının başarılı olup olmadığını ölçmekle mümkün olabilmektedir. Finansal analiz teknikleri, faaliyet sonuçlarının başarılı olup olmadığını ölçmekte kullanılan önemli finansal araçlardır. Aynı zamanda finansal analiz, işletmelerin geçmişte yaptıkları hataların farkına varmalarına ve böylece geleceğe yönelik daha doğru planlar yapabilmelerine de imkân sağlamaktadır.
Örnek ulaşım hizmeti işletmesinde olduğu gibi genel olarak bakıldığında da ulaşım hizmet işletmeleri sabit sermaye yatırımları yüksek olan işletmelerdir. Ulaşım hizmet işletmelerinin bu özelliği, duran varlıkların toplam varlıklar içerisindeki payının daha da fazla olmasına neden olmaktadır. Maddi duran varlıkların ağırlığı ise varlıklar içerisinde daha büyük oranla yer almaktadır. Belirtilen bu işletme varlıkları, maliyeti yüksek varlıklar olduğundan bu tür varlıkların finansmanında ulaşım hizmet işletmeleri bir takım güçlüklerle karşılaşabilmektedirler.
Bir işletmenin sağlıklı bir finansal yapıya sahip olabilmesi için finansmanın temel kuralı olarak; dönen varlıklar kısa vadeli yabancı kaynaklarla, duran varlıklar ise devamlı sermaye olarak adlandırılan uzun vadeli yabancı kaynaklar ve öz kaynaklarla finanse edilmelidir. Örnek ulaşım hizmet işletmesinde duran varlıkların bir kısmı, kısa vadeli yabancı kaynaklarla finanse edildiği için işletme kısa vadeli borçlarını karşılamada yetersiz kalmış ve likidite problemi ile karşılaşmıştır.
İşletmenin gelir tablosunda da görüleceği gibi finansal giderlerin fazla olması, firmanın satışlarını artırmasına rağmen işletmenin dönemi zararla kapatmasına neden olmuştur.
İşletmenin likidite oranlarının 1’den küçük olması, kısa vadeli borçların dönen varlıklardan daha fazla olması sonucu ortaya çıkmış ve net işletme sermayesini eksi yönde etkilemiştir. İşletme dönen varlıklarını kısa vadeli borçlarla karşıladığı gibi duran varlıkların bir kısmı da kısa vadeli borçlardan karşılanmaktadır. Diğer bir deyişle, işletmenin devamlı sermayesi, yani uzun vadeli borçlarla özsemayenin toplamı duran varlıkları karşılayamamaktadır. Bu işletme açısından olumsuz bir durumdur. Çünkü duran varlıklar maliyeti yüksek olan işletme varlıklarıdır. Bu tür varlıkların finansmanında kısa vadeli borç kullanılması bu borçları ödeme zamanında işletmeden büyük miktarda nakit çıkışına yol açar. Bu durum dönen varlıkların finansmanını olumsuz yönde etkiler ve işletmede likidite sıkıntısına yol açabilir.
26
Çalışmada örnek bir ulaşım hizmet işletmesine yönelik finansal analiz yapılmıştır. Finansal analiz neticesinde ortaya çıkan sonuçlar örnek işletme için geçerlidir. Dolayısıyla finansal analiz sonuçlarının hizmet işletmeleri için genel bir geçerliliği yoktur. İleride konuyla ilgili yapılacak çalışmalarda araştırmacıların Türkiye’deki diğer ulaştırma ve seyahat işletmelerine yönelik uygulamalı finansal analiz çalışmaları yapmalarının yararlı olacağı düşünülmektedir. Böylece, hava yolu işletmelerinin finansman yapılarındaki farklılıklar göz önüne alınarak yapılacak bu tür çalışmalarda, finansal analizde ulaştırma hizmet işletmelerinde farklılık gösteren faktörler bilimsel olarak incelenmiş olacaktır. Bunun sonucunda, gerek araştırmacılar gerekse akademisyenler için hizmet işletmelerine yönelik daha doğru ve hassas finansal analiz ve yorumlar yapabilmelerini sağlayacak bilgilerin üretilebileceği düşünülmektedir. Çalışmamızın sonunda örnek ulaştırma hizmet işletmesi ile ilgili güncel bilgilere yer verilmiştir: Türk Hava Yolları (THY) THYAO. IS Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı bünyesindeki yüzde 49.12 hissesinin tamamının 3 Şubat 2017 itibarıyla Türkiye Varlık Fonu Yönetimi AŞ'ye devredildiğini duyurdu.
Hazine bünyesinde bulunan bazı kamu sermayeli şirketler ile özelleştirme programında bulunan bazı şirketlere ait hisselerin Türkiye Varlık Fonu'na (TVF) devredilmesine karar verilmişti.
Bu kapsamda 6 Şubat 2017 Pazartesi günü KAP 'a yapılan açıklamada Başbakanlık Özelleştirme İdaresi'nin yüzde 49.12 pay sahibi olduğu THY'nin özelleştirme kapsam ve programından çıkartılarak söz konusu hisselerin tamamının Türkiye Varlık Fonu'na devrine karar verildiği duyurulmuştu. Bugün KAP 'a yapılan açıklamada, söz konusu yüzde 49.12 payın tamamının 3 Şubat 2017 itibarıyla Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi'ne devredildiği belirtildi.
Açıklamada, Türkiye Varlık Fonu Yönetimi AŞ’nin sermayesinin tamamı Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'na ait bir kamu kuruluşu olduğu belirtilerek, "Söz konusu devir, Türk Hava Yolları'nın mevcut yönetim şeklinde, stratejilerinde, politikalarında ve ticari kararlarında herhangi bir değişikliğe sebep olmayacaktır"
denildi(7 Şubat 2017, Reuters Haber Ajansı).
27 KAYNAKÇA
Çabuk, A. (2013). Mali Analiz. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Kahiloğulları, S. (2012). Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Finansal Analiz Tekniklerinin Kullanımı. Yyaınlanmış Yüksek Lisan Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kaplan, H. (2002). Özel Finans Kurumlarının Finansal Analizi ve Performans Değerlendirilmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özyürek, H., & Erdoğan, E. (2011). Finansal Kurumlarda Mali Analiz ve Bir Uygulama. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3(2), 229-238.
Saraç, M. (2012). Finansal Yönetim. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
Şen, L. M., Zengin, B., & Yusubov, F. (2015). Otel İşletmelerinde Finansal Analize İlişkin Bir Örnek Olay İncelemesi. İşletme Bilimi Dergisi, 3(1), 64-85.
Vural, A. (2017). Müşteri Deneyimi Yönetimi ve Hava Yolu Taşımacılığı.
Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ELEKTRONİK KAYNAKLAR
(2017, 5 1). 5 1, 2017 tarihinde http://www.borsatwits.com/sembol/THYAO adresinden alındı
(2017, 5 1). 5 1, 2017 tarihinde http://www.borsaistanbul.com/ana-sayfa/arama- sonuclari?indexCatalogue=genelsitearama&searchQuery=thy&wordsMode=0 adresinden alındı
(2017, 5 1). 5 1, 2017 tarihinde https://www.kap.org.tr/tr/sirket-bilgileri/ozet/1107- turk-hava-yollari-a-o adresinden alındı
