İşletmenin mali durumunu belirlemede en etkili tekniklerden biride oran analizidir. Oran analizi yukarıda belirtildiği üzere likidite oranları, finansal yapı oranları, faaliyet oranları, kârlılık oranları ve borsa performans oranlarıdır. Türk Hava Yolları A.O.’ nın, 2016 yılı oran analizi ve yorumları aşağıda tablolarda yer almaktadır.
22 Tablo 10: THY A.O. Likidite Oranları (2016)
Cari Oran 0.80047
Asit-Test Oranı 0.75227
Nakit Oran 0.32586
Net Çalışma Sermayesi / Toplam Varlıklar -0.0485
Cari oranların öngörülen 1 değerinden de düşük olması, likidite probleminin olduğunu göstermektedir. İşletmenin sahip olduğu dönen varlıklar, kısa vadeli yabancı kaynakların 0,8 katıdır. Bir başka ifadeyle her 1 liralık kısa vadeli yabancı kaynak karşılığında 0,8 liralık dönen varlık bulunmaktadır. Dolayısıyla işletme kısa vadeli borçlarını ödeme gücüne sahip değildir.Asit-Test oranı 2016 yılında 0,75 olduğu için, stoklar kalemini düştükten sonra da likidite probleminin devam ettiği anlaşılmaktadır.
Nakit oranının 0,20'den yukarı olması da nakit varlıkların likidite problemini çözmekte yeterli seviyededir. İşletmenin hazır değerleri, sahip olduğu kısa vadeli yabancı kaynakların yaklaşık üçte biri kadardır. Bu da kabul edilebilir sınırlar içinde yer almaktadır. İşletmenin net çalışma sermayesi yoktur. İşletmenin sahip olduğu dönen varlık büyüklüğünden daha fazla kısa vadeli yabancı kaynağının bulunduğu görülmektedir.
Tablo 11: THY A.O. Finansal Yapı Oranları (2016)
Borç Oranı 0.72494
Uzun Vadeli Kaynakların Payı 0.48165 Borç-Öz sermaye Oranı 2.63562 Uzun Vadeli Borç Oranı 0.48165 Kısa Vadeli Borç Oranı 0.24329 Öz sermaye Oranı 0.27506 Duran Varlık-Öz sermaye Oranı 2.92759 Duran Varlık-Devamlı Sermaye Oranı 1.06415 Faiz Karşılama Oranı 1.06734
İşletme, varlıklarının %72,49’ unu yabancı kaynaklarla finanse etmiştir. Dolayısıyla aktifinin finansmanında ağırlıklı olarak öz kaynakları kullandığı görülmektedir. Kısa vadeli yabancı kaynaklar pasifin % 24,32’ sini oluşturmaktadır. Uzun vadeli yabancı
23
kaynaklar ise pasifin % 48,16’ sını oluşturmaktadır. Uzun vadeli borçlanma yeteneğinin daha çok olması işletme açısından olumlu bir durumdur.
Borç-öz sermaye oranına bakıldığında 2016 yılında borçlar öz sermayeden 2,63 kat fazla gerçekleşmiştir.
İşletme, varlıkların finansmanında %27,50 oranında öz kaynak kullanımı yoluna gitmiştir. Bu durum işletmenin yabancı kaynaklara oranla daha az öz kaynak kullandığını göstermektedir.
2016 yılında işletmenin duran varlıklarını finanse etmeye öz sermayesi yeterli olmamıştır. Ancak devamlı sermaye yeterli gelmektedir.
İşletme, faiz giderlerinin 1,06 katı kadar kâr elde etmiştir. Bu işletme borçlanma oranını artırabilecek durumdadır.
Tablo 12: THY A.O. Faaliyet Oranları (2016)
Alacak Devir Hızı 22.08996
Alacak Tahsil Süresi 16.52
Stok Devir Hızı 0.00000
Stok Geri Dönüşüm Süresi 0.00000
Borç Devir Hızı 1.86129
Borç Ödeme Süresi 196.10 Öz sermaye Devir Hızı 1.64635
Aktif Devir Hızı 0.45284
Döner Sermaye Devir Hızı 0.59843 Duran Varlık Devir Hızı 0.56236
İşletme, bir dönem içinde ortalama 22 kez ticari alacaklarını tahsil etmiştir. Ortalama tahsilat süresi de yaklaşık olarak 16,52 günde bir alacak tahsil edildiğini göstermektedir. İşletmenin alacaklarını tahsil kabiliyetinin çok iyi olduğunu söyleyebiliriz.
İşletme, hizmet işletmesi olduğu için varlıkları içerisinde stoklar yoktur, dolayısıyla işletme için elde bulundurulma maliyeti söz konusu değildir. Stok devir hızı yoktur.
Borç ödeme süresine bakıldığın da 2016 yılında 196 gün olmuştur. Bu da işletmenin ortalama tahsilat süresinden uzun bir süre olduğu için olumlu kabul edilebilir.
24
İşletme, ortalama öz kaynak büyüklüğünün 1,64 katı kadar satış hacmi yaratmıştır.
Çıkan sonucun yeterli olduğu söylenebilir.
İşletme dönen varlıkların 0,59 katı, duran varlıkların ise 0, 56 katı kadar satış hacmi yaratmıştır. Ayrıca işletme, aktiflerinin 0,45 katı kadar satış hacmi yaratmıştır.
Tablo 13: THY A.O. Kârlılık Oranları (2016)
Net Kâr Marjı - 0.00159
Öz sermaye Kârlılığı - 0.00263 Varlık Kârlılığı - 0.00072
Brüt Kâr Marjı 0.11596
Faaliyet Kârlılığı - 0.02935 Yatırım Verimlilik Oranı - 0.00072
İşletmenin yaptığı satışların %0,11’i işletmede brüt satış kârı olarak kalmıştır. Faaliyet kârı marj oranının - %0,029 olarak gerçekleşmesi Brüt satış kârının faaliyet giderlerini karşılamadığını göstermektedir. Dönem net kâr marjının da - %0,00159 olduğu düşünüldüğünde dönemi işletme zararla kapatmıştır. Bu da işletme açısından çok istenilen bir durum değildir. İşletmenin yatırım verimlilik oranı da -%0,00072 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 14: THY A.O. Borsa Performans Oranları (2016)
Fiyat Kazanç Oranı ---
İşletmenin gelir tablosu incelendiğinde analize tabi tutulan 2016 yılını zararla kapattığı görülmektedir. İşletmenin yayımladığı bilgilere göre piyasada işlem gören hisse senedi sayısı 54.351.074 adettir. İşletme kâr payı dağıtımı yapmamıştır. Ama 2016 yılında hisse başına düşen pay -0,20 olmuştur.
4.SONUÇ
Günümüz Türkiye’sinin ulaştırma hizmetleri pazarında birbirinden farklı konsepte sahip pek çok hava yolu işletmesi faaliyet göstermektedir. Hiç şüphesiz ki;
bu hizmet işletmelerinin temel amaçlarından biri, ulaşım hizmetleri pazarından daha fazla pay almak için müşteri memnuniyeti ve sadakati sağlamak ve böylece kârlılıklarını artırmaktır. İşletmelerin bu amaca ulaşabilmeleri için öncelikle etkin bir finansal yönetime sahip olmaları gerekmektedir. Çünkü işletmelerin amaçlarına
25
ulaşabilmeleri için belirledikleri politika ve stratejilerin başarılı olup olmadığı, belirlenen bu politika ve stratejiler kapsamında gerçekleştirilen faaliyetlerin finansal sonuçlarının başarılı olup olmadığını ölçmekle mümkün olabilmektedir. Finansal analiz teknikleri, faaliyet sonuçlarının başarılı olup olmadığını ölçmekte kullanılan önemli finansal araçlardır. Aynı zamanda finansal analiz, işletmelerin geçmişte yaptıkları hataların farkına varmalarına ve böylece geleceğe yönelik daha doğru planlar yapabilmelerine de imkân sağlamaktadır.
Örnek ulaşım hizmeti işletmesinde olduğu gibi genel olarak bakıldığında da ulaşım hizmet işletmeleri sabit sermaye yatırımları yüksek olan işletmelerdir. Ulaşım hizmet işletmelerinin bu özelliği, duran varlıkların toplam varlıklar içerisindeki payının daha da fazla olmasına neden olmaktadır. Maddi duran varlıkların ağırlığı ise varlıklar içerisinde daha büyük oranla yer almaktadır. Belirtilen bu işletme varlıkları, maliyeti yüksek varlıklar olduğundan bu tür varlıkların finansmanında ulaşım hizmet işletmeleri bir takım güçlüklerle karşılaşabilmektedirler.
Bir işletmenin sağlıklı bir finansal yapıya sahip olabilmesi için finansmanın temel kuralı olarak; dönen varlıklar kısa vadeli yabancı kaynaklarla, duran varlıklar ise devamlı sermaye olarak adlandırılan uzun vadeli yabancı kaynaklar ve öz kaynaklarla finanse edilmelidir. Örnek ulaşım hizmet işletmesinde duran varlıkların bir kısmı, kısa vadeli yabancı kaynaklarla finanse edildiği için işletme kısa vadeli borçlarını karşılamada yetersiz kalmış ve likidite problemi ile karşılaşmıştır.
İşletmenin gelir tablosunda da görüleceği gibi finansal giderlerin fazla olması, firmanın satışlarını artırmasına rağmen işletmenin dönemi zararla kapatmasına neden olmuştur.
İşletmenin likidite oranlarının 1’den küçük olması, kısa vadeli borçların dönen varlıklardan daha fazla olması sonucu ortaya çıkmış ve net işletme sermayesini eksi yönde etkilemiştir. İşletme dönen varlıklarını kısa vadeli borçlarla karşıladığı gibi duran varlıkların bir kısmı da kısa vadeli borçlardan karşılanmaktadır. Diğer bir deyişle, işletmenin devamlı sermayesi, yani uzun vadeli borçlarla özsemayenin toplamı duran varlıkları karşılayamamaktadır. Bu işletme açısından olumsuz bir durumdur. Çünkü duran varlıklar maliyeti yüksek olan işletme varlıklarıdır. Bu tür varlıkların finansmanında kısa vadeli borç kullanılması bu borçları ödeme zamanında işletmeden büyük miktarda nakit çıkışına yol açar. Bu durum dönen varlıkların finansmanını olumsuz yönde etkiler ve işletmede likidite sıkıntısına yol açabilir.
26
Çalışmada örnek bir ulaşım hizmet işletmesine yönelik finansal analiz yapılmıştır. Finansal analiz neticesinde ortaya çıkan sonuçlar örnek işletme için geçerlidir. Dolayısıyla finansal analiz sonuçlarının hizmet işletmeleri için genel bir geçerliliği yoktur. İleride konuyla ilgili yapılacak çalışmalarda araştırmacıların Türkiye’deki diğer ulaştırma ve seyahat işletmelerine yönelik uygulamalı finansal analiz çalışmaları yapmalarının yararlı olacağı düşünülmektedir. Böylece, hava yolu işletmelerinin finansman yapılarındaki farklılıklar göz önüne alınarak yapılacak bu tür çalışmalarda, finansal analizde ulaştırma hizmet işletmelerinde farklılık gösteren faktörler bilimsel olarak incelenmiş olacaktır. Bunun sonucunda, gerek araştırmacılar gerekse akademisyenler için hizmet işletmelerine yönelik daha doğru ve hassas finansal analiz ve yorumlar yapabilmelerini sağlayacak bilgilerin üretilebileceği düşünülmektedir. Çalışmamızın sonunda örnek ulaştırma hizmet işletmesi ile ilgili güncel bilgilere yer verilmiştir: Türk Hava Yolları (THY) THYAO. IS Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı bünyesindeki yüzde 49.12 hissesinin tamamının 3 Şubat 2017 itibarıyla Türkiye Varlık Fonu Yönetimi AŞ'ye devredildiğini duyurdu.
Hazine bünyesinde bulunan bazı kamu sermayeli şirketler ile özelleştirme programında bulunan bazı şirketlere ait hisselerin Türkiye Varlık Fonu'na (TVF) devredilmesine karar verilmişti.
Bu kapsamda 6 Şubat 2017 Pazartesi günü KAP 'a yapılan açıklamada Başbakanlık Özelleştirme İdaresi'nin yüzde 49.12 pay sahibi olduğu THY'nin özelleştirme kapsam ve programından çıkartılarak söz konusu hisselerin tamamının Türkiye Varlık Fonu'na devrine karar verildiği duyurulmuştu. Bugün KAP 'a yapılan açıklamada, söz konusu yüzde 49.12 payın tamamının 3 Şubat 2017 itibarıyla Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi'ne devredildiği belirtildi.
Açıklamada, Türkiye Varlık Fonu Yönetimi AŞ’nin sermayesinin tamamı Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'na ait bir kamu kuruluşu olduğu belirtilerek, "Söz konusu devir, Türk Hava Yolları'nın mevcut yönetim şeklinde, stratejilerinde, politikalarında ve ticari kararlarında herhangi bir değişikliğe sebep olmayacaktır"
denildi(7 Şubat 2017, Reuters Haber Ajansı).
27 KAYNAKÇA
Çabuk, A. (2013). Mali Analiz. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Kahiloğulları, S. (2012). Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Finansal Analiz Tekniklerinin Kullanımı. Yyaınlanmış Yüksek Lisan Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kaplan, H. (2002). Özel Finans Kurumlarının Finansal Analizi ve Performans Değerlendirilmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özyürek, H., & Erdoğan, E. (2011). Finansal Kurumlarda Mali Analiz ve Bir Uygulama. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3(2), 229-238.
Saraç, M. (2012). Finansal Yönetim. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
Şen, L. M., Zengin, B., & Yusubov, F. (2015). Otel İşletmelerinde Finansal Analize İlişkin Bir Örnek Olay İncelemesi. İşletme Bilimi Dergisi, 3(1), 64-85.
Vural, A. (2017). Müşteri Deneyimi Yönetimi ve Hava Yolu Taşımacılığı.
Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ELEKTRONİK KAYNAKLAR
(2017, 5 1). 5 1, 2017 tarihinde http://www.borsatwits.com/sembol/THYAO adresinden alındı
(2017, 5 1). 5 1, 2017 tarihinde http://www.borsaistanbul.com/ana-sayfa/arama-sonuclari?indexCatalogue=genelsitearama&searchQuery=thy&wordsMode=0 adresinden alındı
(2017, 5 1). 5 1, 2017 tarihinde https://www.kap.org.tr/tr/sirket-bilgileri/ozet/1107-turk-hava-yollari-a-o adresinden alındı