6 Mart 2006 B‹L‹M veTEKN‹K
Ye ni Gi ne’de Ye ni Bir
Cen net Bah çe si
Geç ti ¤i miz Ara l›k ay›n da, Ulus la ra ra s› Do ¤a Ko ru ma Der ne ¤i (Con ser va ti on In ter na tio-nal) ön der li ¤in de, dün ya n›n bal ta gir me mifl or man la r›n dan bi ri ne; Ye ni Gi ne’nin Fo ja Da¤ la r›’na ya p› lan ge zi, göz ler den ›rak, kay-bol mufl bir dün ya y›, ba r›n d›r d› ¤› yep ye ni tür-ler le bir lik te (dü zi ne tür-ler ce kur ba ¤a, ke le bek, bit ki tü rü, ay r› ca uzun sü re dir Ye ni Gi ne’de gö rül me yen bir kaç kufl tü rü) göz ler önü ne ser di. “Ber lepsch’in al t› tel li cen net ku flu” (Pa ro ti a ber leps chi) ola rak ad lan d› r› lan ku-flun ilk fo to¤ ra f› n› çe ken, En do nez ya için ye-ni olan ve da ha ön ce yal n›z ca Pa pu a Ye ye-ni Gi ne’de ki bir da¤ da gö rü len bir “al t›n man-to lu a¤aç kan gu ru su” bu lan ekip ten Bru ce Be eh ler, böl ge yi “dün ya da cen net bah çe si ola rak be tim le ne cek bir yer var sa, ora s› ifl te bu ra s›” di ye an la t› yor. “Kamp ta gör dü ¤ü-müz ilk kufl, ye ni bir tür dü. Bafl ka yer ler de yok ol ma nok ta s› na ge le ne ka dar av lan m›fl bü yük me me li ler se bu ra da çok bol. Az bi
li-nen bir yu murt la yan me me li olan uzun ga-ga l› ka r›n ca yi yen ler den tut mak için se, ye re e¤i lip on la r› eli mi ze al› ver mek ye ter li ol du!” Ge zi, kufl lar la il gi li ola rak uzun sür müfl bir so ru yu; Ber lepsch’in al t› tel li cen net ku flu-nun ana yur du so ru su nu da ya n›t l› yor du. Arafl t›r ma c› la r›n, ku flun er ke ¤i nin di fli ye yap-t› ¤› kur dan s› n› a¤›z la r› aç›k iz le dik le ri gün, ge zi nin he nüz ikin ci gü nüy dü. Ba t› l› bi lim ci-ler, böy le ce bu ku flun er ke ¤i ne ilk kez rast-la m›fl olu yor, bu da tü rün ger çek yur du nun
bü yük ola s› l›k la Fo ja da¤ la r› ol du ¤u nu gös-te ri yor du. Bir bafl ka ye ni lik de, bu gü ne ka-dar kay de dil mifl en bü yük rho do den dron’un (yap rak dök me yen bü yük çi çek) bu lu nu flu. Bu ra da ki bu ina n›l maz bi yo çe flit li lik, böl ge hay van la r› n›n in san lar dan ge nel de kork ma-ma s› bul gu suy la bir lefl ti ¤in de, 300.000 hek-tar l›k böl ge nin uzun y›l lar bo yun ca in san eli ve za ra r›n dan uzak bir ya flam sür müfl ol du-¤u an la fl› l› yor.
Ulus la ra ra s› Do ¤a Ko ru ma Der ne ¤i Ba s›n Du yu ru su, 8 fiu bat 2006
B ‹ L ‹ M V E T E K N
L O J ‹ H A B E R L E R ‹
R a fl i t G ü r d i l e k
- Z e y n e p T o z a r
Alt› telli cennet kuflu (Parotia berlepschi)
Rhododendron macgregoriae. Albericus
Alt›n bafll› cennet kuflu (Amblyornis flavifrons)
Bit ki ko ku la r› n›n, du yu la r› m› z› ok fla ma öte-sin de ifl lev le ri de var m›? Arafl t›r ma c› lar, bi-zim için ko ku, ken di le ri için “bit ki uçu cu la r›” ola rak bi li nen bu özel li ¤in üze rin de yo ¤un arafl t›r ma lar yap mak ta lar. Bu uçu cu lar, toz-lafl t› r› c› la r› çek mek ten ot çul la r› ka ç›r ma ya, ki-mi ki-mik ro or ga niz ma la r› da öl dür me ye va ran çe flit li eko lo jik rol ler üst le ni yor; bu nun da öte sin de, es ki za man lar dan be ri in san lar ta
ra-f›n dan par füm, ilaç, ba-ha rat ola rak kul la n› l›-yor lar. Ya k›n za ma na ka dar as›l bi lin me yen, bit ki le rin bu uçu cu la r› na s›l üret tik le riy di. Bu da on la r› la bo ra tu var da üret mek, ya da bit ki ya-fla m›n da ki ifl lev le ri ni an-la mak ba k› m›n dan önem li s› n›r la ma lar ge ti-ri yor du. Gaz kro ma tog-ra fi si, küt le spek tro met-ri si, me ta bo lik yol la r›n ha ri ta lan ma s› gi bi ana tik yön tem ve araç la r›n, ay r› ca ge no mik bi li-mi nin kat k› s›y sa, bi ze bu bi le flik le rin na s›l üre til di ¤i ne ilifl kin ve ri ler sun ma n›n ya n› s› ra, bit ki le rin ol duk ça fark l› or tam lar da ya fla y›p üre ye bil mek için ge lifl tir dik le ri kar ma fl›k stra-te ji ler hak k›n da da bil gi ver mek stra-te. Bu ko nu-da ki ge lifl me le rin önem li bir bö lü mü, ABD Ulu sal Bi lim Vak f›’n›n flu an da sür dü rül mek-te olan ve di sip lin le ra ra s› arafl t›r ma ekip le
ri-nin bil gi al ma da ya rar lan d› ¤› Ara bi dop sis 2010 pro je si gi bi ge no mik pro je le ri sa ye sin de bü yük h›z ka zan mak ta. Söz ge li mi, ekip ler den bir ta ne si nin bir ça l›fl ma s›y la, uçu cu üre ti min-de min-dev re ye gi ren bit ki gen le ri ve çe flit li bi yo-kim ya sal me ka niz ma lar sap ta na bil mifl. Pro je-nin ama c›, 2010 y› l› na ka dar Ara bi dop sis tha-lia nabit ki si nin bü tün gen le ri nin ifl lev le ri ni or ta ya ç› ka ra rak, ve ri le rin fark l› ama bir bi riy-le il gi li arafl t›r ma lar da kul la n›l ma s› n› sa¤ la-mak. Bit ki uçu cu la r› n›n ne za man ve na s›l üre til di ¤i ne ilifl kin ye ni bil gi ler, bun la r›n bit ki bü yü me ve ge lifl me si, tat ve be sin de ¤e ri aç›-s›n dan oy na d›k la r› rol ler hak k›n da da ha kap-sam l› bir an la y› fla ka vufl ma m› z› sa¤ l› yor. Bu-nun bir aç› l› m›y sa, bu bi le flik le rin üre ti mi ni de ba flar ma ve be lir li bi le flik le ri yap ma be ce ri-si ni bir bit ki den di ¤e ri ne ak ta ra bil me ola s› l›-¤›. Ge nel bek len tiy se bit ki ye, za rar l› la ra kar fl› do ¤al di renç ka zan d› ra bil mek, bit ki ler de ki tat ve be sin de ¤er le ri ni iyi lefl ti re bil mek, to hum ve mey ve üre ti mi ni ar t›r mak.
Science, 10 fiubat 2006
