Necatibey Cad. No:57 Kızılay / Ankara Tel: 0.312.294 30 00 - Faks: 0.312.294 30 88 E-posta: imo@imo.org.tr - www.imo.org.tr
Eylül / 2008
İMO Yayın No: İMO/08/04
ISBN: 978-9944-89-607-8
Baskı:
Mattek Matbaacılık Tic. San. Ltd. Şti.
Tel: 0.312.229 15 02
Tüm yayın hakkları TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası’na aittir.
Sunuş . . . . 5
1. Giriş . . . . 7
İnşaat Mühendisliği Bölüm Anketi . . . .10
Öğrenci Anketi . . . .12
Mezun Anketi . . . .13
Sektör Anketi . . . .14
Anketlerin Değerlendirme Yöntemi . . . .14
Araştırmanın Bulguları
2. İnşaat Mühendisliği Bölümleri . . . .15Öğrenci ve Öğretim Üyesi Sayısı . . . .17
Eğitim ve Alt Yapı . . . .22
Bilgisayar Olanakları . . . .23
Laboratuvar Olanakları ve Kullanımı . . . .26
Lisansüstü Eğitim . . . .30
Yabancı Dil . . . .31
Eğitim Programlarının Güçlü ve Zayıf Yönleri . . . .32
Fiziksel Olanaklar, Altyapı . . . .32
Kurumsal Değerlendirme, Akreditasyon . . . .33
Araştırma Faaliyetleri . . . .34
İMO ile İlişkiler . . . .38
3. İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğrencileri . . . .39
Öğrencilerin demografik ve kişisel özellikleri . . . .40
Öğrenci Ailesinin Sosyal, Ekonomik Profili . . . .42
Üniversite öncesi eğitim . . . .43
Öğrencilerin Kültürel Etkinliklerinin İncelenmesi . . . .44
Lisans Eğitiminin Niteliği . . . .46
Öğretim Elemanları ile İlişkiler . . . .49
İMO ile İlişkiler ve Beklentiler . . . .51
4. İnşaat Mühendisleri . . . .52
İnşaat Mühendisliği Lisans Eğitiminin Kazandırdıkları . . . .53
Lisans Eğitiminin Genel Olarak Niteliği . . . .56
Lisans Eğitiminin Değerlendirilmesi . . . .57
Kütüphane, Laboratuvar ve Bilgisayar Olanakları . . . .57
Staj Eğitiminin Değerlendirilmesi . . . .58
5. İnşaat Sektörü . . . .64
6. Sonuç ve Değerlendirme . . . .69
Ekler Ek-1: Bölüm Anketi . . . .73
Ek-2: İnşaat Mühendisliği Öğrenci Anketi . . . .80
Ek-3: Mezun Anketi . . . .87
Ek-4: Sektör Anketi . . . .91
Sunuş
İnşaat Mühendisleri Odası, “İnşaat Mühendisliği Eğitiminde Türkiye Gerçeği” kitabıyla sorunlu bir konuyu gündeme taşıyor. İnşaat mühendisliği eğitimi hep tartışılmış, yetersizliği ve niteliği konusundaki durum tespiti her zeminde dile getirilmiştir.
İnşaat mühendisliği eğitiminin istenen düzeyde olmadığı açıktır; İMO İnşaat Mühendisliği Eğitimi Kurulu tarafından gerçekleştirilen çalışma, bu gerçeği bilimsel esaslar çerçevesinde gözler önüne sermektedir. Eğitim sorunlarının çözümüne dönük uygulanabilir çözüm önerilerinde bulunmanın yolu buradan geçmektedir. “Teşhis ve tedavi” bütünlüğünü sağlayabilmek ancak bu tür çalışma- larla mümkün olmaktadır.
İnşaat Mühendisliği Eğitim Kurulu, dört ayrı anket çalışması düzenlemiş; inşaat mühendisliği bölümleri, öğrenciler, mezunlar ve sektör, anket alanları olarak belirlenmiş, ortaya çıkan sonuçlar yine kurul tarafından değerlendirilmiştir.
Elimizdeki kitap hem anket sonuçlarını, hem de kurul tarafından yapılan değerlendirmeyi içer- mektedir. Yapılan değerlendirme göstermektedir ki, üniversitelerin yaşadığı sorun, çok yönlü ve pek çok farklı nedene bağlıdır. Siyasi iktidarların eğitime yaklaşımı üniversiteleri doğrudan etkile- mekte, bütçeden yüksek öğrenim için ayrılan pay, kadro istihdamı, bilimsel araştırmalara verilen önem eğitimin niteliğini belirlemektedir.
İMO mesleğimizin her aşamasını, her sorununu, mesleki alanımızı doğrudan ya da dolaylı etkile- yen konuları, mesleğimizin her yönü ve rengini üyelerimizle buluşturmak amacını taşımaktadır.
“İnşaat Mühendisliği Eğitiminde Türkiye Gerçeği” başlıklı çalışma konuya bütünlüklü ve bilimsel yaklaşım için ciddi bir kaynak yerine geçecektir.
İnşaat Mühendisleri Odası 41. çalışma döneminde yayın faaliyetinde belirgin farklılık yaratma kararı almış, bu çerçevede ilk olarak “Sinan Teması Üzerine Çeşitlemeler” kitabını yayınlamıştır.
Bu çerçevede, “İnşaat Mühendisliği Eğitiminde Türkiye Gerçeği” kitabı da meslektaşlarımızın ilgi- sine sunulmuştur.
Mart 2009 tarihinde düzenlenecek “Öğrenci Üye Kurultayı”nda, öğrenciler ve öğretim üyelerine kitabın tanıtımı yapılacak, böylece araştırmanın ayağını oluşturan aktörler bir arada konuyu tar- tışabilecektir.
Bu kitap için, başta kurul başkanı Prof. Dr. Sinan Altın olmak üzere İnşaat Mühendisliği Eğitim Kurulu’nun değerli üyelerine, kitabın hazırlanmasında emeği geçen Oda personelimize teşekkür ediyoruz.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 41. Dönem Yönetim Kurulu
1. Giriş
İMO 40. dönem çalışma programında belirlenen; ülkemizdeki inşaat mühendisliği eğitim envanterinin çıkarıl- ması, inşaat mühendisliğinde mevcut eğitim koşullarının ortaya konulması ve sorunların belirlenmesi, inşaat mühendisliği bölümleri arasında eşgüdümün sağlanması, toplantıların düzenlenmesi, ihtiyaçların karşılan- ması ve öğrenci gereksinim ve sorunlarının belirlenmesi ve çözümlenmesi konularında yardımcı olmak görev tanımlarıyla İnşaat Mühendisliği Eğitimi Kurulu (İMEK) oluşturulmuştur. İMEK tanımlanan amaç ve hedefler doğrultusunda Türkiye’deki inşaat mühendisliği eğitiminin 2007 yılı itibariyla mevcut durumunu araştırarak, paydaşların inşaat mühendisliği eğitimi hakkındaki görüş ve düşüncelerini biraraya getirmeyi ve bunu da belge- lemeyi hedeflemiştir.
Ülkemizdeki devlet ve vakıf üniversiteleri ve bu üniversiteler içerisinde inşaat mühendisliği eğitim programı bulunanların öğretim programları (normal öğretim ve ikili öğretim) Tablo 1.1 ve Tablo 1.2’de verilmiştir. Verilen bu tablolardan görüldüğü gibi Türkiye’de 75’i devlet, 31’i özel vakıf üniversitesi olmak üzere toplam 106 üni- versite bulunmaktadır. Bu kurumların 44’ünde inşaat mühendisliği bölümü bulunmaktadır. Devlet üniversitele- rinin bünyesinde yer alan inşaat mühendisliği bölümlerinin 14’ünde ikili eğitim yapılmaktadır. 42 üniversitede inşaat mühendisliği bölümleri mühendislik fakülteleri içinde yer alırken, Yıldız Teknik Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi fakülte yapılanmasına sahiptir. Tüm inşaat mühendisliği bölümleri 4 yıllık lisans eğitimi vermektedirler. Genel olarak ülkemizdeki inşaat mühendisliği eğitimi yapılanması temel bilimler, yapı mekaniği, hidrolik, geoteknik, ulaştırma, yapı malzemeleri, yapı işletmesi bilim dallarını kapsayan zorunlu ve seçmeli ders- lerden oluşmaktadır. Genelde inşaat mühendisliği bölümleri lisans eğitiminden sonra lisans üstü programlar da sunmaktadır.
İnşaat mühendisliği eğitim-öğretimini birlikte yürüten ve karşılıklı etkileşimi doğrudan gerçekleştiren iki paydaş;
eğitim veren inşaat mühendisliği bölümleri ve eğitilen öğrencilerdir. Bu iki paydaş ülkemizde inşaat mühendisliği mesleğinin gelişimi ve mesleki hizmetlerin niteliğini şekillendiren ana etkenler olup ülkemizin içinde bulun- duğu ekonomik ve sosyal güçlüklerden toplumun tüm katmanları gibi etkilenmelerine rağmen toplumumuza kazandırdıkları değerler büyük bir önem taşımaktadır. İnşaat sektöründe görev alacak mühendislerde aranan niteliklerin eğitim kurumlarınca ne oranda sağlanabildiğinin belirlenmesi ve inşaat mühendisliği mesleğine yeni başlayan mühendislerin karşılaştıkları sorunların bilinmesi, eğitim-öğretimin geliştirilmesinde sağlıklı bir geri besleme aracı olacaktır. Bu sayede mesleki eğitim-öğretimin elde edilen veriler ışığında iyileştirilmesi ve biçim- lendirilmesi sağlanabilecektir.
İnşaat mühendisliğinin temel paydaşları olan inşaat mühendisliği bölümlerine ve öğrencilerine, meslek uygula- malarına yeni başlayan mezunların aldıkları eğitime bakışlarını ve yargılarını belirlemek üzere mezunlara, teknik elemanda aranılan nitelikleri sorgulamak ve inşaat mühendisliği eğitiminden beklentileri belirlemek üzere inşaat sektörü alanlarına yönelik dört ayrı anket düzenlenmiştir. Bu anketler İnşaat Mühendisliği Bölüm Anketi, Öğrenci Anketi, Mezun Anketi, Sektör Anketi olarak isimlendirilmiştir. Anketlerde yer alan soruların belirlen- mesi ve cevapların değerlendirilmesi İMEK tarafından yapılmıştır.
Tablo 1.1. Devlet Üniversiteleri ve İnşaat Mühendisliği Eğitim Programları
Üniversiteler Web Siteleri İnşaat Müh. Eğitim
Programları 1 Abant İzzet Baysal Üniversitesi http://www.ibu.edu.tr/
2 Adnan Menderes Üniversitesi http://www.adu.edu.tr/
3 Adıyaman Üniversitesi http://www.adiyaman.edu.tr/
4 Afyon Kocatepe Üniversitesi http://www.aku.edu.tr/
5 Akdeniz Üniversitesi http://www.akdeniz.edu.tr/ N.Ö.
6 Aksaray Üniversitesi http://www.aksaray.edu.tr N.Ö.
7 Amasya Üniversitesi http://www.amasya.edu.tr/
8 Anadolu Üniversitesi http://www.anadolu.edu.tr/ N.Ö.
9 Ankara Üniversitesi http://www.ankara.edu.tr/
10 Atatürk Üniversitesi http://www.ankara.edu.tr/ N.Ö. / İ.Ö.
11 Balıkesir Üniversitesi http://www.balikesir.edu.tr/ N.Ö.
12 Boğaziçi Üniversitesi http://www.boun.edu.tr/ N.Ö.
13 Bozok Üniversitesi http://www.bozok.edu.tr N.Ö.
14 Celal Bayar Üniversitesi http://www.bayar.edu.tr/ N.Ö.
15 Cumhuriyet Üniversitesi http://www.cumhuriyet.edu.tr/ N.Ö.
16 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi http://www.comu.edu.tr/
17 Çorum Üniversitesi http://www.hitit.edu.tr/
18 Çukurova Üniversitesi http://www.cu.edu.tr/ N.Ö. / İ.Ö.
19 Dicle Üniversitesi http://www.dicle.edu.tr/ N.Ö.
20 Dokuz Eylül Üniversitesi http://www.deu.edu.tr/ N.Ö. / İ.Ö.
21 Dumlupınar Üniversitesi http://www.dumlupinar.edu.tr/ N.Ö.
22 Düzce Üniversitesi http://www.duzce.edu.tr/
23 Ege Üniversitesi http://www.ege.edu.tr/ N.Ö.
24 Erciyes Üniversitesi http://www.erciyes.edu.tr/ N.Ö. / İ.Ö.
25 Erzincan Üniversitesi http://www.erzincan.edu.tr/
26 Fırat Üniversitesi http://www.firat.edu.tr/ N.Ö. / İ.Ö.
27 Galatasaray Üniversitesi http://www.gsu.edu.tr/
28 Gazi Üniversitesi http://www.gazi.edu.tr/ N.Ö.
29 Gaziantep Üniversitesi http://www.gantep.edu.tr/ N.Ö.
30 Gaziosmanpaşa Üniversitesi http://www.gop.edu.tr/
31 Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü http://www.gyte.edu.tr/
32 Giresun Üniversitesi http://www.giresun.edu.tr/
33 Gülhane Askeri Tıp Akademisi http://www.gata.edu.tr/
34 Hacettepe Üniversitesi http://www.hun.edu.tr/
35 Harran Üniversitesi http://www.harran.edu.tr/ N.Ö.
36 İnönü Üniversitesi http://www.inonu.edu.tr/
37 İstanbul Aydın Üniversitesi http://www.anadolubil.edu.tr/
38 İstanbul Teknik Üniversitesi http://www.itu.edu.tr/ N.Ö.
39 İstanbul Üniversitesi http://www.istanbul.edu.tr/ N.Ö.
40 İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü http://www.iyte.edu.tr/
41 Karabük Üniversitesi http://karabuk.edu.tr 42 Kafkas Üniversitesi http://www.kafkas.edu.tr/
43 Kahramanmaraş Sütçü İmam
Üniversitesi http://www.ksu.edu.tr/ N.Ö.
44 Karadeniz Teknik Üniversitesi http://www.ktu.edu.tr/ N.Ö. / İ.Ö.
45 Karadeniz Teknik Ünv. Gümüşhane
Müh. Fak. http://www.ktu.edu.tr/fakulte/gumf/ N.Ö.
46 Kastamonu Üniversitesi http://www.kastamonu.edu.tr/
47 Kırıkkale Üniversitesi http://www.kku.edu.tr/ N.Ö.
48 Kırklareli Üniversitesi http://www.kirklareli.edu.tr/
49 Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi http://www.ahievran.edu.tr/
50 Kocaeli Üniversitesi http://www.kou.edu.tr/ N.Ö. / İ.Ö.
51 Marmara Üniversitesi http://www.marmara.edu.tr/
52 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi http://www.mehmetakif.edu.tr/
53 Mersin Üniversitesi http://www.mersin.edu.tr/
54 Mimar Sinan Üniversitesi http://www.msu.edu.tr/
55 Muğla Üniversitesi http://www.mu.edu.tr/ N.Ö.
56 Mustafa Kemal Üniversitesi http://www.mku.edu.tr/ N.Ö. / İ.Ö.
57 Niğde Üniversitesi http://www.nigde.edu.tr/ N.Ö.
58 Namık Kemal Üniversitesi http://www.nku.edu.tr/ N.Ö.
59 Ondokuz Mayıs Üniversitesi http://www.omu.edu.tr/ N.Ö.
60 Ordu Üniversitesi http://www.odu.edu.tr/
61 Ordu Araştırma Üniversitesi http://www.odu.edu.tr
62 Ortadoğu Teknik Üniversitesi http://www.metu.edu.tr/ N.Ö.
63 Osmangazi Üniversitesi http://www.ogu.edu.tr/ N.Ö. / İ.Ö.
64 Polis Akademisi http://www.pa.edu.tr/
65 Pamukkale Üniversitesi http://www.pamukkale.edu.tr/ N.Ö. / İ.Ö.
66 Rize Üniversitesi http://www.rize.edu.tr/
67 Sakarya Üniversitesi http://www.sau.edu.tr/ N.Ö. / İ.Ö.
68 Selçuk Üniversitesi http://www.selcuk.edu.tr/ N.Ö. / İ.Ö.
69 Süleyman Demirel Üniversitesi http://www.sdu.edu.tr/ N.Ö. / İ.Ö.
70 Trakya Üniversitesi http://www.trakya.edu.tr/
71 Uludağ Üniversitesi http://www.uludag.edu.tr/
72 Uşak Üniversitesi http://www.usak.edu.tr/
73 Yıldız Teknik Üniversitesi http://www.yildiz.edu.tr/ N.Ö. / İ.Ö.
74 Yüzüncü Yıl Üniversitesi http://www.yyu.edu.tr/
75 Zonguldak Karaelmas Üniversitesi http://www.karaelmas.edu.tr N.Ö.
Normal öğretim / İkili Öğretim Toplam Sayısı 39/14
N.Ö. / İ.Ö. : Normal Öğretim/İkili Öğretim
Tablo 1.2. Vakıf Üniversiteleri ve İnşaat Mühendisliği Eğitim Programları
Üniversiteler Web Siteleri İnşaat Müh. Eğitim
Programları 1 Ahmet Yesevi Üniversitesi http://www.yesevi.edu.tr/
2 Atılım Üniversitesi http://www.atilim.edu.tr/ N.Ö.
3 Bahçeşehir Üniversitesi http://www.bahcesehir.edu.tr/
4 Başkent Üniversitesi http://www.baskent.edu.tr/
5 Beykent Üniversitesi http://www.beykent.edu.tr/
6 Bilkent Üniversitesi http://www.bilkent.edu.tr/
7 Çağ Üniversitesi http://www.cag.edu.tr/
8 Çankaya Üniversitesi http://www.cankaya.edu.tr/
9 Doğu Akdeniz Üniversitesi http://www.emu.edu.tr/ N.Ö.
10 Doğuş Üniversitesi http://www.dogus.edu.tr/
11 Fatih Üniversitesi http://www.fatihun.edu.tr/
12 Girne Amerikan Üniversitesi http://www.gau.edu.tr/
13 Haliç Üniversitesi http://www.halic.edu.tr/
14 Işık Üniversitesi http://www.isikun.edu.tr/
15 İstanbul Bilgi Üniversitesi http://www.ibun.edu.tr/
16 İstanbul Kültür Üniversitesi http://www.iku.edu.tr/ N.Ö.
17 İstanbul Ticaret Üniversitesi http://www.iticu.edu.tr/
18 İstanbul BilimÜniversitesi http://www.istanbulbilim.edu.tr/
19 İzmir Ekonomi Üniversitesi http://www.izmirekonomi.edu.tr/
20 Kadir Has Üniversitesi http://www.khas.edu.tr/
21 Koç Üniversitesi http://www.ku.edu.tr/
22 Lefke Avrupa Üniversitesi http://www.lefke.edu.tr/
23 Maltepe Üniversitesi http://www.maltepe.edu.tr/
24 Okan Üniversitesi http://www.okan.edu.tr
25 Sabancı Üniversitesi http://www.sabanciuniv.edu.tr/
26 TOBB Ekonomi ve Teknoloji
Üniversitesi http://www.etu.edu.tr/
27 Ufuk Üniversitesi http://www.ufuk.edu.tr/
28 Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi http://www.ciu.edu.tr/ N.Ö.
29 Yakındoğu Üniversitesi http://www.neu.edu.tr/ N.Ö.
30 Yaşar Üniversitesi http://www.yasar.edu.tr/
31 Yeditepe Üniversitesi http://www.yeditepe.edu.tr/
Normal öğretim / İkili Öğretim Programları Toplam Sayısı 5/0 N.Ö. / İ.Ö. : Normal Öğretim/İkili Öğretim
İnşaat Mühendisliği Bölüm Anketi
Anketlere 38 inşaat mühendisliği bölümü yanıt vermiştir. Ankete katılan inşaat mühendisliği bölümleri Tablo 1.3’de verilmiştir. İnşaat mühendisliği bölümlerinin eğitim-öğretim programlarına, öğretim üyesi dağılımına ve öğrenci sayısına, alt yapı ve fiziksel olanaklarına, araştırma potansiyeline, İMO ile ilişkilerine yönelik soruların bölüm başkanlıkları tarafından cevaplanması istenmiştir. Bu anketten elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi ile
eğitim kurumlarında mevcut envanterin ülkemiz ölçeğinde ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. İnşaat mühendis- liği bölümlerinin cevapladığı Bölüm Anketi Ek-1’de verilmektedir.
Tablo 1.3. Ankete Katılan İnşaat Mühendisliği Bölümleri Ankete Katılan İnşaat Mühendisliği Bölümleri 1 Akdeniz Üniversitesi-Antalya
2 Aksaray Üniversitesi-Aksaray 3 Anadolu Üniversitesi-Eskişehir 4 Atatürk Üniversitesi-Erzurum 5 Balıkesir Üniversitesi-Balıkesir 6 Boğaziçi Üniversitesi-İstanbul 7 Bozok Üniversitesi-Yozgat 8 Celal Bayar Üniversitesi-Manisa 9 Cumhuriyet Üniversitesi-Sivas 10 Çukurova Üniversitesi-Adana 11 Dicle Üniversitesi-Diyarbakır
12 Doğu Akdeniz Üniversitesi (özel vakıf üniversitesi)-Kıbrıs 13 Dokuz Eylül Üniversitesi-İzmir
14 Dumlupınar Üniversitesi-Kütahya 15 Ege Üniversitesi-İzmir
16 Erciyes Üniversitesi-Kayseri 17 Fırat Üniversitesi-Elazığ 18 Gazi Üniversitesi-Ankara
19 Gaziantep Üniversitesi-Gaziantep 20 Harran Üniversitesi-Ş.Urfa
21 İstanbul Kültür Üniversitesi (özel vakıf üniversitesi)-İstanbul 22 İstanbul Üniversitesi-İstanbul
23 İstanbul Teknik Üniversitesi-İstanbul 24 Karadeniz Teknik Üniversitesi-Trabzon 25 Karaelmas Üniversitesi-Zonguldak 26 Kırıkkale Üniversitesi-Kırıkkale 27 Kocaeli Üniversitesi-Kocaeli 28 Mustafa Kemal Üniversitesi-Hatay
29 Namık Kemal Üniversitesi Çorlu Müh Fakültesi 30 Niğde Üniversitesi-Niğde
31 Orta Doğu Teknik Üniversitesi-Ankara 32 On Dokuz Mayıs Üniversitesi-Samsun 33 Osmangazi Üniversitesi-Eskişehir 34 Pamukkale Üniversitesi-Denizli 35 Sakarya Üniversitesi-Sakarya 36 Selçuk Üniversitesi-Konya
37 Süleyman Demirel Üniversitesi-Isparta 38 Yıldız Teknik Üniversitesi-İstanbul
Öğrenci Anketi
Dört yıllık eğitim programlarında meslek derslerinin genellikle üçüncü ve dördüncü sınıflarda daha yoğun yer aldığı gözönünde bulundurularak mesleki eğitim değerlendirmesinin bu sınıflarda bulunan öğrenciler tarafından yapılmasının daha sağlıklı olacağı öngörülmüştür.
Tablo 1.4. Öğrenci Anketine Katılım
Üniversiteler ve Ankete Katılan Öğrenci Sayıları
1 Akdeniz Üniversitesi 120
2 Aksaray Üniversitesi 37
3 Anadolu Üniversitesi 41
4 Atatürk Üniversitesi 124
5 Atılım Üniversitesi 2
6 Balıkesir Üniversitesi 126
7 Boğaziçi Üniversitesi 31
8 Bozok Üniversitesi 24
9 Celal Bayar Üniversitesi 50
10 Cumhuriyet Üniversitesi 51
11 Çukurova Üniversitesi 75
12 Dicle Üniversitesi 47
13 Dokuz Eylül Üniversitesi 173
14 Dumlupınar Üniversitesi 108
15 Ege Üniversitesi 17
16 Erciyes Üniversitesi 137
17 Erciyes Üniversitesi-Yozgat Müh. Fak. 26
18 Fırat Üniversitesi 25
19 Gazi Üniversitesi 189
20 Gaziantep Üniversitesi 21
21 Harran Üniversitesi 22
22 İstanbul Kültür Üniversitesi 24
23 İstanbul Üniversitesi 148
24 İstanbul Teknik Üniversitesi 87
25 Karadeniz Teknik Üniversitesi 108
26 Karadeniz Teknik Üniv-Gümüşhane Müh. Fak 85
27 Karaelmas Üniversitesi 46
28 Kırıkkale Üniversitesi 198
29 Kocaeli Üniversitesi 92
30 Mustafa Kemal Üniversitesi 94
31 Namık Kemal Üniversites- Çorlu Müh. Fak. 55
32 Niğde Üniversitesi 9
33 Orta Doğu Teknik Üniversitesi 185
34 On Dokuz Mayıs Üniversitesi 42
35 Osmangazi Üniversitesi 116
36 Pamukkale Üniversitesi 69
37 Sakarya Üniversitesi 94
38 Selçuk Üniversitesi 92
39 Süleyman Demirel Üniversitesi 122
40 Yakın Doğu Üniversitesi 31
41 Yıldız Teknik Üniversitesi 141
Toplam anket sayısı 3284
Bu ankette öğrencinin kişisel bilgileri, inşaat mühendisliği mesleğini tercih nedeni, eğitim-öğretim için düşün- celeri, öğretim sürecinde sağlanan akademik ve fiziksel olanakların yeterliliği, ekonomik gereksinimleri, öğre- tim elemanları ile ilişkileri, kültürel faaliyetleri ve İMO ile ilişkileri belirlemeye yönelik soruların cevaplanması istenmiştir. Elde edilen verilerle Türkiye ölçeğinde öğrencilerin ortak düşüncelerinin ve sorunlarının belirlenmesi hedeflenmiştir.
İlgili bölüm yönetiminin denetiminde gerçekleştirilen “Öğrenci Anketi”ne 41 inşaat mühendisliği bölümünden katılan inşaat mühendisliği öğrenci sayıları ve bölümleri Tablo 1.4’de verilmiştir. Az sayıda da olsa bazı inşaat mühendisliği bölümlerinde öğrenci anketine katılımın çok düşük olduğu görülmektedir. Anketi 3284 öğrenci cevaplamıştır. İnşaat mühendisliği öğrencilerinin cevapladığı Öğrenci Anketi Ek-2’de verilmektedir.
Mezun Anketi
İş yaşamına yeni başlayan mezunların eğitim sürecindeki kişisel ve mesleki kazanımlarını yeni sınadıkları bir dönemde inşaat mühendisliği eğitimlerine bakışlarının belirlenmesi bir yandan üreticinin diğer bir yandan da ürünün özdeğerlendirilmesi olacaktır.
Lisans öğretiminin izleri henüz kaybolmamış inşaat mühendislerinden eğitim-öğretim sürecinde kazandıkları bilgi ve becerilerin ne düzeyde ve neler olduğunu, eğitim programlarının eksikliklerinin ve olumlu yönlerini, lisans eğitimi sonundaki mühendislik yetki ve sorumluluklarını kullanmak için yeterlik düzeylerini belirtmeleri hedeflenmiştir. Bu nedenle mezuniyetinden en fazla 5 yıl geçmiş (2002 yılı ve sonrası mezun inşaat mühendis- leri) genç inşaat mühendislerinin yukarıda belirtilen konularda lisans eğitimlerini değerlendirmeleri istenmiştir.
Bu amaçla mezun anketleri İMO şubelerine gönderilerek üyeleri arasında 2002 yılı ve sonrası mezun toplam üyelerinin %20’si tarafından cevaplanması istenmiştir. İMO kayıtlarına göre 2002 yılı ve sonrası mezunlarının toplam sayısı 11.000 civarındadır. Bu sayının %20’si olan 2200 inşaat mühendisi hedef kitle olarak seçilmiştir.
Ancak İMO şubelerinden geri dönen anket sayısı ancak 766 olmuştur. Ankete katılımın %7 oranında çok düşük kaldığı üzülerek görülmüştür. İMO şubelerinden geri dönen anket sayıları Tablo 1.5’te, inşaat mühendislerinin cevapladığı Mezun Anketi ise Ek-3’te verilmektedir.
Tablo 1.5. İnşaat Mühendisi (Mezun) Anket Sayıları
İMO Şubeleri İnşaat Mühendisi Anket Sayısı
1 Adana 0
2 Ankara 77
3 Antalya 74
4 Aydın 0
5 Balıkesir 8
6 Bursa 18
7 Çanakkale 9
8 Denizli 13
9 Diyarbakır 43
10 Erzurum 23
11 Eskişehir 37
12 Gaziantep 0
13 Hatay 21
14 İstanbul 193
15 İzmir 99
16 Kocaeli 11
17 Konya 20
18 Manisa 8
19 Mersin 19
20 Muğla 20
21 Sakarya 28
22 Samsun 4
23 Tekirdağ 15
24 Trabzon 7
25 Uşak 6
26 Van 13
Toplam anket sayısı 766
Sektör Anketi
Bilindiği gibi müşteri memnuniyeti ve ürünün tercih nedeni kalitesiyle birinci derece ilişkilidir. Müşterinin üründe aradığı niteliklerin bilinmesi daha iyi bir ürün elde etmenin, bunun doğal sonucu olarak üründen elde edilecek katma değerin artırılması bakımından önem taşımaktadır. İnşaat mühendisliği eğitim ve öğretimi sonucunda mezun inşaat mühendislerinin kazandıkları niteliklerin inşaat sektöründe nasıl bir değer taşıdığının belirlenmesi eğitim-öğretim için geri besleme sağlanabilmesi bakımından gerekmektedir. Bu amaçla inşaat sektörünün teknik ve idari sorumlularının cevaplaması istenen bir sektör anketi düzenlenmiştir. Bu anket İMO şubeleri ve genel merkezi yardımlarıyla gerçekleştirilmiştir. Proje, etüd ve müşavirlik hizmetleri, yapım ve taahhüt hizmetleri, denetim hizmetleri alanlarında faaliyet gösteren 788 firmadan cevap alınmıştır. Diğer anketler gibi sektör anketi de tüm katılımcılar dikkate alınarak değerlendirilmiştir. İnşaat şirketlerinin cevapladığı Sektör Anketi Ek-4’te verilmiştir.
Anketlerin Değerlendirme Yöntemi
Üniversitelerin inşaat mühendisliği bölümlerinden gelen bilgiler derlenirken ülkemizdeki inşaat mühendisliği eğitiminde yaşanan genel sorunların ve meslek eğitimindeki genel eğilimin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.
Ayrıca her eğitim kurumunun iç denetim mekanizmalarını kullanarak eğitim-öğretimini denetlendiği, öğrenci memnuniyetini ölçen mekanizmaları işlettiği gözönünde bulundurulursa bireysel değerlendirme zaten bilinen sonuçları verecektir. Bu nedenle hem bölüm hem de öğrenci anketlerinin kurumsal ölçekte verilmesinden kaçı- nılmış, değerlendirmelerde her anket grubu için ayrı ayrı olmak üzere ankete katılanların toplamı gözönünde bulundurulmuştur. Anketler inşaat mühendisliği bölümlerinden, öğrencilerden, mezunlardan ve sektör yöneti- cilerinden elde edilen veriler derlenerek, ülkemiz ölçeğinde, kendi içlerinde değerlendirilmiş, çapraz sorgulama gözönünde bulundurulmamıştır.
Sorulardaki tek seçmeli cevaplar yüzlük tam içinde oransal ağırlıkları hesaplanarak belirlenmiştir. İki ve daha fazla seçmeli cevaplarda her seçenek ayrı ayrı değerlendirilmiş olup, her seçenek için ankete cevap veren sayısı dikkate alınmış, bu cevapların yüzlük tam içindeki oransal ağırlıkları hesaplanmıştır.
Değerlendirme sonuçları dört bölümde ayrı ayrı sunulmuştur. Her ankette, ankete cevap veren katılımcıların nitelikleri değerlendirmelerden önce açıklanmıştır.
Araştırmanın Bulguları
2. İnşaat Mühendisliği Bölümleri
Bu değerlendirme üniversitelerimizin bünyesinde eğitim veren 38 inşaat mühendisliği bölüm başkanlığından elde edilen anket sonuçları temel alınarak hazırlanmıştır. Doğaldır ki her üniversitenin içinde bulunduğu özel koşullardan kaynaklanan farklı sorunları vardır. Ancak bu değerlendirmenin amacı bu özel sorunların üzerinde durmak yerine, inşaat mühendisliği eğitim ve öğretimini yürüten bölümlerin ortak sorunlarına dikkat çekebil- mektir. Şüphesiz sorunların çözümü, gereksinimlerin karşılanabilmesi kolay olmadığı gibi kısa bir zaman süre- cinde gerçekleştirilebilir de görünmeyebilir. Bununla beraber bunların ortaya konulması ve tartışılması çözümler üretebilmek için mutlak bir önkoşuldur.
İnşaat mühendisliği eğitim programını yürüten bölüm başkanlıklarından; öğrenci sayıları, öğretim üyelerinin inşaat mühendisliği temel bilim dallarına dağılımları, laboratuvar alt yapısı ve eğitimde ne ölçüde kullanıldığı, eğitim programlarının güçlü yönleri, eksiklikleri, lisans üstü eğitimi ve araştırma potansiyeli, İMO ile ilişkile- rin belirlenmesine yönelik bilgiler istenmiştir. Elde edilen bilgiler derlenerek inşaat mühendisliği bölümlerinin mevcut durumları belirlenmeye çalışılmıştır.
Ülkemizde inşaat mühendisliği eğitimi veren programlara ilişkin bazı genel bilgilerin özetlenmesi ve hatırlatıl- ması mevcut durumun çözümlenmesinde yardımcı olacaktır. Tablo 2.1’den görüldüğü gibi Türkiye’de normal ve ikili eğitim olmak üzere toplam 58 inşaat mühendisliği eğitim programı bulunmaktadır (ftp://dokuman.osym.
gov.tr/2007_OSYS_TERCIH_KILAVUZU). 2007 yılında 43’ü normal öğretim, 14’ü ise ikinci öğretim programı olmak üzere toplam 57 adet inşaat mühendisliği lisans programına ÖSYS ile öğrenci kabul edilmiştir. Sütçü İmam Üniversitesi’nde inşaat mühendisliği bölümü bulunmasına rağmen öğrenci kabul edilmemektedir. Mevcut programların 52 tanesi devlet üniversiteleri, 5 tanesi ise vakıf üniversiteleri bünyesinde yer almaktadır. İnşaat mühendisliği programlarının 2007 yılı kontenjanları, normal öğretim için 2781, ikinci öğretim için 700 olmak üzere, toplam 3481 öğrencidir. ÖSYS ile öğrenci kabul eden inşaat mühendisliği bölümlerinin 2007 yılı konten- janları ve giriş puanları Tablo 2.1’de verilmiştir.
Tablo 2.1’den görüleceği gibi inşaat mühendisliği programlarına kabul için en yüksek puan 358.902, en düşük puan 217.188’dir. ÖSYM tarafından hazırlanan 2007 yılı ÖSYS kılavuzunda verilen bilgiye göre, sınava giren adayın en yüksek puanla öğrenci kabul eden inşaat mühendisliği bölümünde öğretime hak kazanabilmesi için başarı sıralaması 4430 olması gerekirken, en düşük puanla öğrenci kabul eden inşaat mühendisliği bölümünde öğrenim görebilmesi için gereken başarı sırası 283000’dir. İnşaat mühendisliği eğitimi veren 57 programın da aynı puanla öğrenci alması beklenemez. Ancak inşaat mühendisliği programlarının taban puanları arasındaki farkın bu denli geniş olması dikkat çekicidir. Taban puanları arasındaki farkın büyümesindeki önemli etkenlerden biri de olanakları sınırlı üniversite sayısının artması olduğu düşünülebilir. Ülkemizde yüksek öğretime olan talebin her geçen gün artması ve yeni üniversitelerin açılması eğiliminin her zaman var olduğu göz önüne alınırsa bu farkın daha da açılması olasıdır. 2007 yılı itibarı ile inşaat mühendisliği eğitimi veren programlara kabul edilmiş olan 3481 öğrencinin aldığı puanların ortalaması 315.244’tür. Bu ortalama puanın üzerinde puanla öğrenci kabul eden programların kontenjanlarının toplamı 2190’dır. Bu sayı toplam öğrenci kontenjanı içinde yaklaşık %63 oranına karşılık gelmektedir.
Tablo 2.1. İnşaat Mühendisliği Bölümleri, 2007 Yılı Kontenjanları ve Taban Puanları
Üniversiteler Kontenjan Taban Puan
1 Akdeniz Üniv. (Antalya) 41 327.04
2 Aksaray Üniv. (Aksaray) 36 309.56
3 Anadolu Üniv. (Eskişehir) 41 332.793
4 Atatürk Üniv. (Erzurum) 62 310.859
Atatürk Üniv. (Erzurum)- İE 62 306.742
5 Atılım Üniv. (Ankara) Ö.V.Ü. 40 290.773
6 Balıkesir Üniv. (Balıkesir) 82 315.933
7 Boğaziçi Üniv. (İstanbul) 52 358.902
8 Bozok Üniv. (Yozgat) 41 307.385
9 Celal Bayar Üniv. (Manisa) 41 318.296
10 Çukurova Üniv. (Adana) 62 325.512
Çukurova Üniv. (Adana)- İE 41 318.775
11 Cumhuriyet Üniv. (Sivas) 31 309.883
12 Dicle Üniv. (Diyarbakır) 31 318.378
13 Doğu Akdeniz Üniv. (KKTC-Gazimağusa) Ö.V.Ü. 62 259.137
14 Dokuz Eylül Üniv. (İzmir) 82 333.154
Dokuz Eylül Üniv. (İzmir)- İE 31 330.154
15 Dumlupınar Üniv. (Kütahya) 41 314.77
16 Ege Üniv. (İzmir) 41 336.637
17 Erciyes Üniv. (Kayseri) 62 319.537
Erciyes Üniv. (Kayseri)- İE 41 312.688
18 Fırat Üniv. (Elazığ) 62 311.425
Fırat Üniv. (Elazığ)- İE 52 305.787
19 Gazi Üniv. (Ankara) 82 336.81
20 Gaziantep Üniv. (Gaziantep) 62 320.504
21 Harran Üniv. (Şanlıurfa) 41 308.442
22 İstanbul Kültür Üniv. (İstanbul) Ö.V.Ü. 65 280.123
23 İstanbul Teknik Üniv. (İstanbul) 226 345.593
24 İstanbul Üniv. (İstanbul) 62 335.423
25 Karadeniz Teknik Üniv. (Trabzon) 154 320.202
Karadeniz Teknik Üniv. (Trabzon)- İE 123 312.989
26 Karadeniz Teknik Üniv. (Gümüşhane) 41 308.596
27 Karaelmas Üniv. (Zonguldak) 31 311.904
28 Kırıkkale Üniv. (Kırıkkale) 41 317.192
29 Kocaeli Üniv. (Kocaeli) 62 327.756
Kocaeli Üniv. (Kocaeli)- İE 31 322.041
30 Muğla Üniv. (Muğla) 31 322.34
31 Mustafa Kemal Üniv. (Hatay) 62 309.977
Mustafa Kemal Üniv. (Hatay)- İE 52 306.255
32 Namık Kemal Üniv. (Tekirdağ) 41 312.368
33 Niğde Üniv. (Niğde) 41 310.903
34 Ondokuz Mayıs Üniv. (Samsun) 41 318.666
35 Orta Doğu Teknik Üniv. (Ankara) 175 352.246
36 Osmangazi Üniv. (Eskişehir) 82 325.926
Osmangazi Üniv. (Eskişehir)- İE 62 320.077
37 Pamukkale Üniv. (Denizli) 72 317.124
Pamukkale Üniv. (Denizli)- İE 41 312.583
38 Sakarya Üniv. (Sakarya) 82 320.607
Sakarya Üniv. (Sakarya)- İE 41 317.726
39 Selçuk Üniv. (Konya) 72 322.875
Selçuk Üniv. (Konya)- İE 41 315.738
40 Süleyman Demirel Üniv. (Isparta) 82 313.85
Süleyman Demirel Üniv. (Isparta)- İE 41 311.053
41 Sütçü İmam Üniv. (Kahramanmaraş) --- ---
42 Uluslararası Kıbrıs Üniv. (KKTC-Lefkoşa) Ö.V.Ü. 30 217.188
43 Yakın Doğu Üniv. (KKTC-Lefkoşa) Ö.V.Ü. 70 241.413
44 Yıldız Teknik Üniv. (İstanbul) 123 340.863
Yıldız Teknik Üniv. (İstanbul)- İE 41 337.417
Toplam Kontenjan 3481 ---
Not : İE=İkinci Eğitim ; Ö.V.Ü = Özel Vakıf Üniversitesi
Öğrenci ve Öğretim Üyesi Sayısı
İnşaat mühendisliği bölümlerinin normal öğretim programlarının %66’sında öğrenci sayısı 200-500 aralığındadır.
%18’inde 200’den az öğrenci, %16’sında da 500’den fazla öğrenci eğitim görmektedir.
Tablo 2.1’de verilen 2007 yılı öğrenci kontenjanları dikkate alındığında en düşük kontenjan sayısının 30 civa- rında olduğu görülebilir. Tabloda verilen kontenjanlar temel alındığında inşaat mühendisliği bölümlerinde kayıtlı öğrenci sayısı; normal öğretim programlarında 11124, ikinci öğretim programlarında ise 2800 olmak üzere toplam 13924’tür. Bu sayı içinde tekrarlı öğrenciler bulunmadığı için bölümlerimizde eğitim öğretim gören öğrenci sayı- sının belirlenmesinde bir alt sınır oluşturmaktadır. Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) istatistiklerinde 2006-2007 akademik yılı için öğretim alanlarına göre lisans düzeyindeki öğrenci sayıları tablosunda inşaat mühendisliği bölümlerindeki toplam öğrenci sayısı 19239 olarak verilmektedir. YÖK’ün verdiği bu tabloda toplam öğrenci sayısının yaklaşık %9’unun (1787) kız, %91’nin (17452) erkek öğrenci olduğu belirtilmiştir. Bu çarpıcı istatistik kız öğrencilerin inşaat mühendisliği mesleğine uzak durduklarını göstermektedir. Kız öğrencilerin meslek ter- cihlerinde inşaat mühendisliğinden uzak durmalarının nedenleri araştırılmalı ve inşaat mühendisliği mesleğinin toplumdaki önemi orta öğretim öğrencilerine ulaştırılmalıdır. Bu konuda üniversitelerin inşaat mühendisliği bölümleri ve İMO’nun birlikte oluşturacakları bir eylem planı çerçevesinde ortaklaşa gayret gösterilmesi gerek- mektedir.
Ankete katılan 38 inşaat mühendisliği bölümünün akademik personeli Tablo 2.2’de temel bilim dalları için ayrı ayrı verilmiştir. Tablodan görüleceği gibi birçok inşaat mühendisliği bölümünde temel bilim dallarında nicel ölçekte sağlıklı bir öğretim elemanı yapısının bulunmadığı, birçok anabilim dalında profesör ve doçent kad- rosunda öğretim üyesinin olmadığı dikkati çekmektedir. Türkiye ölçeğinde her bilim dalında yardımcı doçent kadrolu öğretim üyelerinin sayısı diğer akademik kadrolara göre belirgin olarak fazladır.
Tablo 2.2. Öğretim Elemanlarının Bilim Dalları Göre Dağılımları Bilim DalıÖğrt. Elemanları
Akdeniz Üniv.
Aksaray Üniv.
Anadolu Üniv.
Atatürk Üniv.
Balıkesir Üniv.
Boğaziçi Üniv.
Bozok Üniv.
Celal Bayar Üniv.
Cumhuriyet Üniv.
Çukurova Üniv.
Dicle Üniv.
Doğu Akdeniz Üniv.
Dokuz Eylül Üniv.
Dumlupınar Üniv.
Ege Üniv.
Erciyes Üniv.
Fırat Üniv.
Gazi Üniv.
Gaziantep Üniv.
Harran Üniv.
İstanbul Kültür Üniv.
İstanbul T eknik Üniv .
İstanbul Üniv.
Karadeniz T eknik Üniv .
Karaelmas Üniv.
Kırıkkale Üniv.
Kocaeli Üniv .
Mustafa Kemal Üniv .
Namık Kemal Üniv .
Niğde Üniv.
ODTÜ Ondokuz Mayıs Üniv.
Osman Gazi Üniv.
Pamakkale Üniv .
Sakarya Üniv .
Selçuk Üniv.
Süleyman Demirel Üniv .
Yıldız T eknik Üniv .
T oplam
Yapı + Mekanik
Profesör12223151134120187162311581 Doçent1111132121115221711448 Yrd Doçent456313244112313243926212616531471057129 Öğrt Görevlisi11122111112211111311127 Araştırma Görevlisi23332557322482232471512521215387213172 Uzman12126 Zemin
Profesör212213121214111429 Doçent11118121117 Yrd Doçent111111111211122122111132111412446 Öğrt Görevlisi11121131112 Araştırma Görevlisi21111241172232184713214231783 Uzman1112117 Ulaşım
Profesör11115111211117 Doçent12111118 Yrd Doçent112111122122114211123322242 Öğrt Görevlisi111222111315 Araştırma Görevlisi1111211311131781123212853 Uzman213 Hidrolik + Kıyı Liman Profesör13214113103116211243 Doçent121122231561229 Yrd Doçent2531113413121211312211124114324468 Öğrt Görevlisi11111117 Araştırma Görevlisi132326127112141181311211624113991 Uzman1111116
Tablo 2.2. (devamı) Öğretim Elemanlarının Bilim Dalları Göre Dağılımları Bilim DalıÖğrt. Elemanları
Akdeniz Üniv.
Aksaray Üniv.
Anadolu Üniv.
Atatürk Üniv.
Balıkesir Üniv.
Boğaziçi Üniv.
Bozok Üniv.
Celal Bayar Üniv.
Cumhuriyet Üniv.
Çukurova Üniv.
Dicle Üniv.
Doğu Akdeniz Üniv.
Dokuz Eylül Üniv.
Dumlupınar Üniv.
Ege Üniv.
Erciyes Üniv.
Fırat Üniv.
Gazi Üniv.
Gaziantep Üniv.
Harran Üniv.
İstanbul Kültür Üniv.
İstanbul T eknik Üniv .
İstanbul Üniv.
Karadeniz T eknik Üniv .
Karaelmas Üniv.
Kırıkkale Üniv.
Kocaeli Üniv .
Mustafa Kemal Üniv .
Namık Kemal Üniv .
Niğde Üniv.
ODTÜ Ondokuz Mayıs Üniv.
Osman Gazi Üniv.
Pamakkale Üniv .
Sakarya Üniv .
Selçuk Üniv.
Süleyman Demirel Üniv .
Yıldız T eknik Üniv .
T oplam
Yapım Yönetimi
Profesör1111116 Doçent11215 Yrd Doçent1112231213 Öğrt Görevlisi211211210 Araştırma Görevlisi1115181119 Uzman0 Yapı Malzemesi
Profesör1111311111113 Doçent11121219 Yrd Doçent1112212311112211111127 Öğrt Görevlisi0 Araştırma Görevlisi21433281227311343 Uzman112 Jeodezi ve Fotogrametri
Profesör0 Doçent11 Yrd Doçent0 Öğrt Görevlisi11 Araştırma Görevlisi22 Uzman0 Diğer
Çevre (Doç)112 35. mad. Araş .Gör9615 Bölüm Araş. Gör.88 Toplam 10 11 21 21 20 14 15 20 12 33 19 22 57 21 21 21 24 49 19 14 18 159 29 68 15 12 18 17 16 16 140 13 27 29 41 36 30 87 ---
Ankete katılan inşaat mühendisliği bölümlerinin birkaçı haricinde öğretim elemanı planlamasının yapılmadığı, ya da uygulanamadığı için sağlıklı gelişme göstermediği açıktır. Bu tabloda en ürkütücü görünümün öğretim üyesi fidanlığı olarak bilinen araştırma görevlisi sayısının düşüklüğüdür. Her araştırma görevlisinin de öğretim üyesi yeterliliğine ulaşamayabileceği gözönünde bulundurulduğunda öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısı- nın en iyimser bakışla bugünkü durumundan daha iyileşebileceğini düşünmek mümkün görülmemektedir. Bu durumun devam etmesi inşaat mühendisliği bölümlerinin geleceklerini, dolayısıyla ülkemiz inşaat mühendisliği sektörünü tehdit etmektedir. Ankete katılan inşaat mühendisliği bölümlerinin yaklaşık %50’sinde kadrolu öğre- tim üyesi ve öğretim görevlilerinin toplam sayısı 15’ten azdır. Bazı üniversitelerin inşaat mühendisliği bölümleri YÖK kanununun 35. maddesi ile araştırma görevlilerini yüksek lisans ve doktora eğitimleri için başka üniver- sitelerde görevlendirilerek, gelecek için öğretim üyesi açıklarını kapatmaya çalışmaktadırlar. Bugünkü tablo Türkiye’de inşaat mühendisliği bölümlerinin geleceğe yönelik öğretim elemanı yetiştirme stratejilerini mutlaka belirlemeleri ve uygulamaya koymalarının zorunlu olduğunu ortaya koymaktadır.
Tablo 2.1’de verilen öğrenci kontenjanları gözönünde bulundurulduğunda öğretim üyesi+öğretim görevlisi başına düşen öğrenci sayıları bir alt sınır olarak bölümlerimizin %50’sinde 20’den fazladır. Tekrarlı öğrenci sayı- sının eklenmesi ile öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısının daha da büyüyeceği açıktır. Türkiye’deki inşaat mühendisliği bölümlerindeki öğretim üye ve öğrenci sayılarının makro ölçekte değerlendirilmesiyle; Yüksek Öğretim Kurulu’nun 2006-2007 akademik yılı istatistiklerine göre inşaat mühendisliği bölümlerinde kayıtlı toplam öğrenci sayısının (19239) toplam öğretim üye+öğretim görevlilerinin sayısına (874) oranı yaklaşık 22’dir.
Ankete katılan 38 inşaat mühendisliği bölümünde öğretim üyesi ile öğretim görevlisi sayısının toplamı 701’dir, öğretim görevlileri hariç tutulduğunda bu sayı 630’tür (Tablo 2.3).
Tablo 2.3. İnşaat Mühendisliği Bilim Dallarında Toplam Akademik Personel Sayısı (ankete katılan 38 inşaat mühendisliği bölümü için)
Bilim Dalı Prof. Doç. Yrd.
Doç. Öğr. Gör. Uzman Öğr.
Üyesi
Öğr.Üyesi
+ Öğr.Gör. Arş. Gör.
Yapı 81 48 129 27 6 258 285 172
Ulaştırma 17 8 42 15 3 67 82 53
Hidrolik 43 29 68 7 6 140 147 91
Zemin Mekaniği 29 17 46 12 7 92 104 83
Yapım Yönetimi 6 5 13 10 0 24 34 19
Yapı Malzemesi 13 9 27 0 2 49 49 43
Toplam 189 116 325 71 24 630 701 461
İnşaat Mühendisliği Eğitimi Kurulu ilk toplantısını 15 Eylül 2006 tarihinde yapmıştır. Buna göre İnşaat Mühendisliği Eğitimi Kurulu İnşaat mühendisliği temel bilim dallarındaki öğretim elemanlarının bilim dalı içinde akademik unvanlarına göre sayısal oranları Grafik 2.2’de gösterilmiştir. Yapı ve hidrolik bilim dallarındaki öğretim elemanlarının akademik unvanlarına göre oransal değerleri birbirleriyle yakındır. Tüm bilim dallarında yardımcı doçentler akademik unvanlı öğretim elemanları içinde en büyük sayısal orana sahiptir ve öğretim üye sayısının ¼’ünden fazlasını oluşturmaktadır. En fazla öğretim görevlisi yapı işletmesi ve ulaştırma bilim dalla- rında bulunmaktadır. Bu bilim dallarında öğretim görevlisi oranları sırasıyla %19 ve %11’dir.
Bazı ülkelerin yüksek öğretim kurumlarındaki öğretim üyesi başına öğrenci sayısı Tablo 2.4’te verilmiştir. Tabloda verilen sayılar inşaat mühendisliği bölümleri özelinde olmayıp, yüksek öğretim kurumlarının ortalamasını gös- termektedir. Bununla beraber yeterince fikir verici oldukları düşünülmektedir. Tabloda verilen ülkelerde öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayılarının ortalaması yaklaşık 15’tir.
Tablo 2.4. Bazı Ülkelerde Öğretim Üyesi Başına Düşen Öğrenci Sayısı
Ülke
Almanya Hollanda Japonya İsviçre ABD Kanada İngiltere Fransa Yunanistan İspanya Portekiz Polonya Slovenya Norveç Belçika
Öğretim üyesi başına
öğrenci sayısı 8 10 10 12 14 23 14 25 16 17 20 10 13 17 10
Ülkemizde inşaat mühendisliği eğitimi veren programlarda öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısı tabloda verilen ülkeler için çıkarılan ortalama değerin yaklaşık 1.5-2 katıdır. Bu durumun öğretim kalitesini, dolayı- sıyla da uzun vadede mühendislik hizmetlerinin niteliğini olumsuz etkilemesi kaçınılmazdır. Kontenjanların bu seviyede kalması durumunda bile öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısının azaltılabilmesi için öğretim üyesi sayısının artırılması gerekmektedir. Bunun temel kaynağı da araştırma görevlileridir. Ankete katılan inşaat mühendisliği bölümlerinin bildirimlerinden toplam araştırma görevlisi sayısının 454 olduğu anlaşılmaktadır.
Bu sayı makro ölçekte bir değerlendirme olarak her inşaat mühendisliği bölümü için yaklaşık 12 öğretim üyesi yardımcısına denk gelmektedir. Yine genel bir yaklaşımla, her bölümde 5 temel bilim dalının bulunduğu öngörüsü ile her bilim dalına düşen araştırma görevlisi sayısı 2-3 arasındadır. Bu sayı inşaat mühendisliği için ürkütücü bir sonuç olup gelecek için kaygı vermektedir. Öğretim üyesi sayısındaki artışın bugünkü durumuyla devam etmesi, öğrenci kontenjanlarının bugünkü seviyesinde kalması halinde bile öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısı- nın düşürülmesi için uzun bir zaman süreci gerekmektedir. Ülkemizde genç nüfusun yüksek olması ve meslek liselerinde verilen eğitimin cazip olmaması nedeniyle giderek artan yüksek öğretim talebi de dikkate alındığında öğrenci kontenjanlarında azalma beklenmemektedir. Dolayısıyla akademik kadro giderek artan öğrenci sayısına paralel olarak genişlememektedir. Bu durumun eğitim niteliğinin artırılmasında önemli bir engel oluşturduğu açıktır. Nitelikli öğretim üyesi yetiştirilmesinin temel koşullarından biri de öğretim üyeliğinin cazip ve saygın bir duruma getirilmesidir. Araştırma görevlisinin (7. derece) 1080 YTL, yardımcı doçentin (3. derece) 1410 YTL, doçentin (1.derece) 1897 YTL, profesörün (< 3yıl kıdemli) 2370 YTL aylık ücretlerle görev yaptığı gözönünde bulundurulursa bu maddi koşullarda nitelikli öğretim elemanı gereksiniminin nasıl karşılanabileceğine cevap verilmesi pek mümkün olmayan bir sorudur.
İnşaat mühendisi olmamasına rağmen inşaat mühendisliği bölümü akademik kadrolarında bulunan öğretim elemanlarının varlığı inşaat mühendisliği camiasında eleştirilen önemli bir konudur. Ankete cevap veren inşaat mühendisliği bölümlerinde inşaat mühendisi olmamasına rağmen akademik kadrolarda istihdam edilen personel sayısı Grafik 2.3’te verilmiştir. Ankete cevap vermeyen bölümlerde farklı lisans kökenine sahip akademisyenlerin olmadığı kabul edilirse bu oran sadece %5’tir. İnşaat mühendisi olmayan öğretim elemanları inşaat mühendisliği bölümlerinin %69’unda 1-5, %26’sında 5-10 arasındadır. Ankete katılan inşaat mühendisliği bölümlerinin öğre- tim üyesi sayısının ortalama 25 olduğu göz önünde bulundurulduğunda en az %20 oranında inşaat mühendisi olmayan akademik kadro bulunmaktadır. Diğer mühendislik bilimlerinde olduğu gibi inşaat mühendisliği de disiplinler arası bir meslek ve bilim dalıdır. Ancak her bilim dalının kendi özelinde olduğu gibi inşaat mühendis- liğinde de meslek derslerinin inşaat mühendisliği eğitimi almış öğretim elemanları tarafından öğrenciye aktarıl- masının doğruluğu tartışılmaz. Gereklilik olması durumunda kadroda istihdam edilmeden inşaat mühendisliği bilim dalı dışından servis dersi alınması eğitimin niteliği bakımından önem taşımaktadır. Bu durum inşaat mühendisliği bilim dallarında öğretim üyesi yetiştirilmesinin gerekliliğini bir başka gerçeklik olarak ortaya koy- maktadır. Özellikle inşaat mühendisi olmayanların inşaat mühendisliği konularında çoğunlukla doğru olmayan beyanlarına karşı İMO ile ortak tavır geliştirilmesi kamu yararına olacaktır.
Eğitim ve Alt Yapı
İnşaat mühendisliği eğitim programlarında öğrencinin uygulamada mesleğine yönelik pratik yaptığı tek ders staj eğitimidir. Grafik 2.4’ten görüleceği gibi inşaat mühendisliği programlarının büyük bir çoğunluğunda staj eğitimi toplam 60 gündür. Bununla beraber, inşaat mühendisliği bölümlerinin %21’inde staj eğitimi 60 günden az, %16’sında ise 60 günden fazladır. Staj eğitimin niteliği stajın yapıldığı ortam ve iş koluyla yakından ilgili olup staj süresinin uzun olması, her zaman niteliğinin de yüksek olacağı anlamına gelmez. Bu anlamda üniver- sitelerin, inşaat sektörünün temsilcileri ve İMO’nun da içinde yer alacağı bir yapı oluşturularak staj eğitiminin niteliğinin arttırılması konusunda çalışmalar yürütülebilir. Üniversitelerimizin inşaat mühendisliği bölümlerinin
%53’ünde öğrencilere staj yeri bulma konusunda düzenli bir program yürütülmemektedir (Grafik 2.5). Ancak lisans öğrencilerinin yetenek ve deneyimlerini geliştirdikleri, teorik bilgilerin pratiğe uygulanışını deneyimledik- leri staj eğitimlerinde nitelikli iş yerlerinin bulunması konusunda yardıma ve rehberliğe ihtiyacı vardır. Bunun yanı sıra staj eğitiminin hem öğrenci hem de iş yeri sorumlularının gözünde fazladan bir iş durumundan çıka- rılması sağlanmalıdır.
İnşaat mühendisliği programlarının hepsinde farklı isimlerle de olsa bitirme projesi dersi yer almaktadır. İnşaat mühendislerinin hemen hepsi eğitim sürecinde bağımsız çalışarak tasarladıkları ve ürettikleri tek projeyi bitirme projesi olarak tanımlarlar. Birçok inşaat mühendisi mesleklerini icra ederken bu dönemlik projenin önem ve etkisi altında kaldıkları, hatta çalıştıkları iş kolunu tamamladıkları bitirme projesinin temel bilim dalına uygun olmasını tercih ettikleri de bir gerçektir. Bu nedenle bitirme projesi dersi öğrenci gözüyle bir başka önem taşır.
Bitirme projelerinin uygulama problemlerinin bir parçası olması, çözümünde öğrencinin de yer alıyor olması, bireyin inşaat mühendisliği mesleğine bakışını ve yakınlaşmasını sağlayacaktır. İnşaat mühendisliği bölümleri- nin %18’i bitirme projeleri için öğrencilerine sanayi desteği aldıklarını belirtmişlerdir (Grafik 2.6). Staj eğitiminde olduğu gibi bitirme projesi de öğrencinin mesleğini sektörü içinde öğrenebileceği çok değerli bir fırsattır. Bitirme projelerinde sektör desteğinin sağlanabilmesi için İMO ile işbirliği oluşturulabilir.
Meslek etiği ve çevre bilinci konularının mühendislik eğitiminin vazgeçilmez ögelerinden olduğu bugün herkesçe kabul edilmektedir. İnşaat mühendisliği bölümlerinin eğitim-öğretim programlarında yer alan meslek etiğine yönelik dersler Grafik 2.7’de görülmektedir. Ankete katılan inşaat mühendisliği bölümlerinin sadece %18’inin eğitim programlarında meslek etiğine ilişkin bir ders zorunlu ders olarak yer almaktadır. Ancak %56’sının eğitim programında meslek etiğine ilişkin bir ders bulunmamaktadır. Benzer biçimde çevre bilinci konusuna da eğitim programlarında daha fazla yer verilmesi gerektiği Grafik 2.8’de görülmektedir. İnşaat mühendisliği bölümleri- nin sadece %13’ünün eğitim programlarında çevre bilincine ilişkin bir ders zorunlu ders olarak yer almakta- dır. %34’ünde ise eğitim programlarında bu konuya değinilmemektedir. Meslek etiği ve çevre bilincinin inşaat mühendisliği eğitim programlarında zorunlu ders olarak yer alması için bölümlerin gayretlerine gereksinim bulunmaktadır.
Bilgisayar olanakları
Yeni iletişim teknolojileri ve bunların başında da internet, toplumsal yaşamın önde gelen bilgi ve iletişim aracı haline gelmiş, bir gereklilik olarak toplumsal ve bireysel yaşamlarımızda önemli bir yer kaplamıştır. Bu durumun gerektirdiği araç olan bilgisayar hem öğrencilerin öğrenim sürecinde mesleki gelişimlerini hem de kişisel bilgi birikimlerini sağlamada çok önemli bir etmen haline gelmiştir. Bilinçli kullanıcılar için mühendislik hesapla- malarında da önemli kolaylıklar getiren günün araçlarının üniversitelerimizde öğrencilerin yaygın kullanımını sağlayacak donanımda bulunmaları beklenmektedir.
Tablo 2.5. Bilgisayar Uygulamalı Dersler Dersler
Akdeniz Üniv.
Aksaray Üniv.
Anadolu Üniv.
Atatürk Üniv.
Balıkesir Üniv.
Boğaziçi Üniv.
Bozok Üniv.
Celal Bayar Üniv.
Cumhuriyet Üniv.
Çukurova Üniv.
Dicle Üniv.
Doğu Akdeniz Üniv.
Dokuz Eylül Üniv.
Dumlupınar Üniv.
Ege Üniv.
Erciyes Üniv.
Fırat Üniv.
Gazi Üniv.
Gaziantep Üniv.
Harran Üniv.
İstanbul Kültür Üniv.
İstanbul T eknik Üniv .
İstanbul Üniv.
Karadeniz T eknik Üniv .
Karaelmas Üniv.
Kırıkkale Üniv.
Kocaeli Üniv .
Mustafa Kemal Üniv .
Namık Kemal Üniv .
Niğde Üniv.
ODTÜ Ondokuz Mayıs Üniv.
Osman Gazi Üniv.
Pamakkale Üniv .
Sakarya Üniv .
Selçuk Üniv.
Süleyman Demirel Üniv .
Yıldız T eknik Üniv .
Yapı Müh. Paket Prog. Uyg. Bilg. Destekli Yapı Analizi Mukavemet Malzeme Bilimi Dep. Day. Yapı Tasarımı Betonarme Proje–Bet. Yap. Tas. Yapı Statiği Betonarme–Betonarme Yapılar Çelik Yapılar Çelik Yap. Tasarımı Yapı Malzemesi Yapı. Müh. Bilg. Uygulamaları Yapı Dinamiği SAP2000 Sonlu Elemanlar Giriş-Sonlu Elemanlar Metodu Deprem Müh. Çelik Yap. Uyg. Temel Mühendisliği Geoteknik Müh. Bilg. Uygulamaları İstinad Yapıları Tasarımı Zemin Mekaniği Bilg. Destekli Geoteknik Tasarım Geoteknik Müh. Paket Prog. Uyg. Ulaşım Müh. CAD Ulaşım Müh. Karayolu Proje–Bilg. Destekli Karayolu Proje Ulaştırma ve Yapım Yönetimi
Tablo 2.5. (devamı) Bilgisayar Uygulamalı Dersler Dersler
Akdeniz Üniv.
Aksaray Üniv.
Anadolu Üniv.
Atatürk Üniv.
Balıkesir Üniv.
Boğaziçi Üniv.
Bozok Üniv.
Celal Bayar Üniv.
Cumhuriyet Üniv.
Çukurova Üniv.
Dicle Üniv.
Doğu Akdeniz Üniv.
Dokuz Eylül Üniv.
Dumlupınar Üniv.
Ege Üniv.
Erciyes Üniv.
Fırat Üniv.
Gazi Üniv.
Gaziantep Üniv.
Harran Üniv.
İstanbul Kültür Üniv.
İstanbul T eknik Üniv .
İstanbul Üniv.
Karadeniz T eknik Üniv .
Karaelmas Üniv.
Kırıkkale Üniv.
Kocaeli Üniv .
Mustafa Kemal Üniv .
Namık Kemal Üniv .
Niğde Üniv.
ODTÜ Ondokuz Mayıs Üniv.
Osman Gazi Üniv.
Pamakkale Üniv .
Sakarya Üniv .
Selçuk Üniv.
Süleyman Demirel Üniv .
Yıldız T eknik Üniv .
Karayolu Müh. Bilg. Uyg. Bilgisayar Destekli Demiryolu Proje Ulaşım Müh. Paket Prog. Uyg. Su CAD Su Müh. Bilg. Uyg. Hidrolik - Hidromekanik Su Temini ve Çevre Sağlığı Akışkanlar Mekaniği Hidrolik Mühendisliğinde Modelleme Deniz Yapıları Tasarımı Su Getirme Kanalizasyon Bilgisayar Uyg. Hidrolik Bilg. Destekli Hidrolik Tasarım Hidrolik Müh. Paket Prog. Uyg. Sayısal Çözümleme İnş. Müh. Hesap Yöntemleri İnş. Müh. Bilg. Uyg. İnş. Müh. İçin Bilgisayar İnş. Müh. Paket Prog. Uyg. Bilgisayar Destekli tassarım Mühendislik Tasarımı Bitirme Ödevi–Projesi Seçmeli Dersler Mühendislik Çözümlemeleri %80 Derslerde Bilg. Uyg. Tüm Derslerde
