ECZACILIK FAKÜLTESİ

(1)

ANKARA ÜNİVERSİTESİ

ECZACILIK FAKÜLTESİ

FARMAKOGNOZİ

ANABİLİM DALI

(2)

FARMAKOGNOZİ-II

PROF.DR. GÜLÇİN SALTAN İŞCAN PROF.DR. M. LEVENT ALTUN PROF.DR.

BETÜL SEVER YILMAZ

PROF.DR.

(3)

FLAVONOİTLER

Fenolik bileşikler

kromon türevi

O O 1 2 3 4 5 6 7 8 O O 1 2 3 4 5 6 7 8

(4)

Fenolik bileşikler

• Fenoller ve fenolik asitler

• Fenil propanoitler

• Flavonoitler

• Antosiyanozitler

• Antrakinonlar

(5)

Flavonoitlerin

sınıflandırılması

• Fenil grubunun kromon halkasındaki

2. veya 3. konumda bağlanmasına

göre

• Fenil grubunun sayısı ve konumuna

göre

• Fenil gruplarının metil eterlerine

göre

• Ozların cinsine ve halkadaki

(6)

Flava : sarı

• OH sayısı ve pH arttıkça sarı renk

koyulaşır

• OH sayısı ve pH azaldıkça sarı renk

açılır.

• Serbest aglikon/heterozit (glikozit)

• O-heteroziti /C-heteroziti

• Su ve alkolde çözünür, organik

solvanlarda çözünmez.

(7)

Benzo-γ-piron

(=kromon)

O O 1 2 3 4 5 6 7 8

(8)

O O 1 2 3 4 5 6 7 8 O O 2 1' 2' 3' 4' 6' 5' O O kromon flavon izoflavon

(9)

Flavonol/flavanon

O O OH O O flavonol Flavanon (dihidroflavon)

(10)

Dihidroflavon/dihidroflavonol

2 ve 3 arasındaki çifte bağ

hidrojenlenmiş

dihidroflavonol

O

(11)

KALKON

O OH 1' 2' 3' 4' 5' 6' 1 2 3 4 5 6 kalkon

(12)

O OH O O CH 1 2 3 4 5 6 7 1' 2' 3' 4' 5' 6' dihidrokalkon

(13)

FLAVON’LAR

1) Hidroksi Flavon’lar

• Bitkilerde tek başına nadir bulunur. Ancak – OH’li türevleri çoktur. • 3. konum dışında iki veya daha fazla –OH taşırlar. • Krizol: 5,7 dihidroksiflavon • Populi Gemmae O O 1' 2' 3' 4' 6' 5' OH HO

(14)

Apigenol:

5,7,4’-trihidroksiflavon

• Fructus

Petroselini

O O OH HO OH

(15)

Luteolol:

5,7,3’,4’-tetrahidroksiflavon

• Labiatae-Compositae

bitkileri

O O OH HO OH OH

(16)

• Primuletol

(5-hidroksi flavon)

• Acacetol

(5,7-dihidroksi 4’-metoksi

flavon)

• Diosmetol

(5,7,3’ trihidroksi 4’-metoksi

flavon)

• Trisetol

(5,7,3’,4’,5’-pentahidroksi

flavon)

• Hipoletol

(5,7,8,3’,4’-pentahidroksi

(17)

2) C-metil hidroksi

flavon’lar

• Pinus strobus

O O OH HO H₃C strobokrizol

(18)

3) İzoprenoit süstitüenti

taşıyan flavon’lar

• 3/6/8. konumdaki

C’lara 1 veya 2

molekül izopren

bağlanmıştır.

• Artocarpus

heterophyllus

O O OH HO OH HO 2' _4' 7 6 5 Artokarpesol

(19)

O O OH HO 6 3 O O OH HO 6 3 OH OH Mulberrol

(20)

İzoprenoit ünitesi halka

oluşturanlar

• Piran halkası

O O OH OH OH O 7 Rubraflavon D

(21)

4) Flavon + başka halka

sistemi

O O OCH₃ O O O OCH₃ HO N CH3 Furanoflavon (pinnatol) Flavonoidal alkaloit (fisin) (8-N-metil pirolidin krizol)

(22)

FLAVONOL’LER

• 3.C da OH

taşıyan flavon

• 5 ve 7’de OH

• Sınıflandırma B

halkasındaki OH

gruplarına göre

O O OH

(23)

a)B-halkasında OH

taşımayanlar

• Galangin

(5,7-dihidroksi

flavonol

O O OH OH HO

(24)

b)B-halkasında bir OH

taşıyanlar

• Kemferol

(5,7,4’-trihidroksi

flavonol

O O OH OH HO OH 4'

(25)

c)B-halkasında 2 OH

taşıyanlar

• Kersetol

(5,7,3’,4’-tetrahidroksi

flavonol)

O O OH OH HO OH 4' OH 3'

(26)

d) B-halkasında 3 OH

taşıyanlar

• Mirsetol

O O OH OH HO OH OH OH

(27)

OH

gruplarından

bazıları

(28)

e) 6.C/8.C/6 ve 8 C

OH taşıyanlar

O O OH OH HO OH HO Galetol (6 C)

(29)

8. C’da OH taşıyanlar

O O OH OH HO OH CH₃O CH₃O Limositrin (8 C)

(30)

O O OCH₃ OCH₃ OCH₃ CH₃O CH₃O 5

f) 5 veya 7

deoksi

flavonoller

Aurenetol (5-deoksi)

(31)

Flavon ve Flavonol

heterozitleri

• Ozlar: Glukoz, galaktoz,

galakturonik asit, ksiloz,

ramnoz, arabinoz

• Piranoz/furanoz

• Diholozit: glu-glu;ram-glu;ksi-glu;

ara-glu

• Triholozit:

glu-glu-glu;ram-ram-gal

(32)

Flavon ve Flavonol

heterozitleri

• Organik asitlerle açillenme:

• P-kumarik asit

• Ferulik asit

• Kafeik asit

(33)

En sık rastlanan

heterozitler

• 1) O- Heteroziti olarak

• Flavon Heterozitleri:

Apigenol+glikoz+apioz=Apiozit

Luteolol+glikoz= Gluteoilin

.Flavonol Heterozitleri:

Kemferol+glukoz+glukoz= Kemferozit

Kersetol+ramnoz= Kersitrozit

(34)

2)C-Glikozil flavonoitler

• Asit hidrolize

dayanıklı

O O Glikoz OH OH HO Viteksin (C-htz)

(35)

Hem C- hem de

O-heteroziti yapısında

• Saponarin

•• O O OH OH Glikoz- O Glikoz

(36)

Ozlardan her ikisi de diholozit

şeklinde tek bir yerden oz-C

bağı ile bağlı olanlar

• Ksilozil orientin

(Luteolol 8-C

ksilozil glukozit)

O O OH OH HO Glikoz-ksiloz OH

(37)

Kalkon,dihidrokalkon ve

auronlar

• Alkali

ortamda

kırmızı

• A ve B

halkaları

açık zincirle

birleşmiş

O OH 1' 2' 3' 4' 5' 6' 1 2 3 4 5 6   A B KALKON

(38)

Kalkon’lar

• B halkasında hiç OH taşımayan

• Bir OH taşıyan

• İki OH taşıyan

• Üç OH taşıyan diye

gruplandırılabilir.

• Kalkonlar stabil değildir, bu

yüzden hemen

FLAVANON

(39)

Dihidrokalkon’lar

O OH 1 2 3 4 5 6 A B

(40)

Auron’lar

(Sarı renkte olup bitkide çiçekte değil kabuk, odun ve yapraklarında bulunur)

O O CH A _B 1 2 3 4 5 6 7 1' 2' 3' 4' 5' 6'

(41)

Ksanton’lar

(Dibenzopiron halkası taşırlar ve bunlar da sarı

renklidirler) 1 2 3 4 5 6 O 7 8 O O O HO OH OCH₃ ksanton _gentizin

(42)

BİFLAVONOİTLER

• İKİ MOLEKÜL FLAVONOİTİN

KONDANSASYONU İLE OLUŞAN

DİMERLER.

• 2 molekül kalkon oksidasyonla

dimerleşerek biflavonoitler

(43)

O OH 1' 2' 3' 4' 5' 6' 1 2 3 4 5 6   OH OH HO Naringenin kalkon

(44)

C-4’ den bir elekton çıkınca

bir radikal oluşur

O OH

O*

OH HO

(45)

Bu radikalin bir çok kanonikal

formu (oksidasyon ürünü) vardır.

Dimerizasyon bu oksidasyon

(46)

BİFLAVONOİTLER

O OH O* OH HO O OH OH HO O * O OH OH HO O * O OH OH O * Alfa (α) _{Beta (β)} Gama (γ)

(47)

Biflavonoitler

• Oknaflavon grubu (α-β) (4’-5’)

• Hinokiflavon grubu (α-δ) (4’-6)

• Robustaflavon (β-δ) (5’-6)

• Amentoflavon (β-δ) (5’-8)

• Garciniabiflavonoit (γ-δ) (3-8)

• Agatisflavon (δ- δ) (8-6)

• Kupressiflavon (δ- δ) (8-8)

(48)

O OR₃ O R₂O R₁O O O R₄O OR5 O O O HO OH O O OH HO OH oknaflavon hinokiflavon

(49)

Flavanon ve

dihidroflavonoller

Doğada serbest olarak bulunmaz, türevleri halinde bulunur.

• En sık 7-OH flavanon’a rastlanır.

• C-2 asimetrik olduğu için bunlar optikçe aktiftir.

• DH Flavonoller de aynı halka sistemini taşırlar. Bunlara

3-Hidroksiflavanon

(flavanonol) adı da verilir. En basit üyeleri 7-OH

flavonol’dür. C-2 ve C-3 asimetriktir.

O

(50)

Flavanon ve

dihidroflavonoller

• Flavonoitlerin biyosentezindeki ana kademeyi Flavanon ve Dihidroflavonol oluşturur. • Sınıflandırılmaları “B” halkasındaki –OH sayısına göre

yapılır. Buna göre de;

• 1) “B” halkasında

-OH taşımayan (7-OH flavanon)

2) “B” halkasında

Bir –OH taşıyanlar (Naringetol)

3) “B” halkasında

İki –OH taşıyanlar (Hesperetol)

4) “B” halkasında Üç –OH taşıyanlar diye 4 gruba ayrılırlar.

Ayrıca her gruptaki bileşiğin metanol eteri ve C- alkil türevleri de vardır.

(51)

İZOFLAVONOİTLER

• Flavonoitler içinde önemli bir

grubu oluştururlar. 3-fenil

kromon iskeleti taşırlar.

• 1)İzoflavon’lar

• 2) İzoflavanon’lar

• 3) İzoflavan’lar

• 4)Pterokarpan’lar

• 5) Rotenoitler

• 6) Kumestan’lar

(52)

İZOFLAVONOİTLER

O O O O O O O O O O O O O

(53)

En çok Fabaceae familyasında görülür.

İzoflavonoit türevleri içinde en büyük grubu izoflavon’lar oluşturur. Basit yapıdaki

izoflavonlar arasında Daidzein,

Formononetin, Genistein ve Biochanin A

(54)

İZOFLAVONOİTLER

DAIDZEIN 7 O O HO OH 4' B A 7 GENISTEIN O O HO OH OH 4' 5 FORMONONETIN 7 O O HO OCH₃ 4' B A 7 BIOCHANIN A O O HO OH OCH₃ 4' 5

(55)

ANTOSİYANİDOL’LER

• Bitkilerde çiçek, yaprak, meyve

ve meyve usarelerine renk

veren pigmentlerdir.

• Benzopiron yerine benzopirilyum

çekirdeği taşır.

• Kırmızı

veya

mavi

renkte boya

maddeleridir. Alkali ortamda

(56)

ANTOSİYANİDOL’LER

• 1) 3-OH Antosiyanidol:

• Pelargonidol (5,7,4’-trihidroksi antosiyanidol)

• Siyanidol (5,7,3’,4’-tetrahidroksi antosiyanidol)

• Delfinidol(5,7,3’,4’,5’-pentahidroksi antosiyanidol)

• 2) 3-deoksi Antosiyanidol:

• Luteolinidol(5,7,3’,4’-tetrahidroksi 3-deoksi antosiyanidol)

• Apigeninidol (5,7,4’-trihidroksi 3-deoksi antosiyanidol)

(57)

ANTOSİYANİDOL’LER

O

Benzopirilyum

O

Flavilium (2-fenil benzopirilyum) 2 O OH Antosiyanidol (3-hidroksiflavilium) 2 3

(58)

ANTOSİYANİDOL’LER

• 3.ve 5.konumdaki –OH

gruplarından ozlarla bağlanarak

ANTOSİYANOZİT

’ler meydana

gelir. Buna göre de alt grupları

oluşur.

(59)

PROANTOSİYANİDOL’LER

Bitkilerdeki renksiz bileşiklerin HCl

etkisiyle renkli bileşiklere döndüğü

görülmüştür ki antosiyanidollere

yakın bu bileşiklere

PROANTOSİYANİDOL

adı verilmiştir.

• Bu bileşikler bitkide

antosiyanidollerin biyosentezinde

ara ürün olmayıp sonradan ortamın

pH’daki değişiklikle

antosiyanidollere dönüşerek

renklenen maddelerdir.

(60)

PROANTOSİYANİDOL’LER

• İki sınıfı vardır:

• 1) Monomer yapıda: Lökoantosiyanidol • 2) Polimer yapıda: Piknogenol, Kateşol O OH OH 2 3 Lökoantosiyanidol(Flavan 3,4 diol) 4 O OH OH HO OH OH 3 3' 4' 5 7 katesol (katesin)

(61)

NEOFLAVONOİT’LER

• Bu grup bileşikler 4-fenil

kroman iskeleti taşırlar.

• Halka açılmasıyla oluşan

• 1) 3,3-diarilpropen’ler

• 2) 4-fenil kumarinler

bu grup içinde yer alır.

(62)

NEOFLAVONOİT’LER

O 2' 6' 5 8 2 4 4-fenil kroman OH 3

3-fenil, 3-hidroksifenil propen

4 8 5 6' 2' O O 4-fenil kumarin

(63)

Flavonoitlerin Genel

Özellikleri

• Tüm yüksek bitkilerde bulunur.

• Polygonaceae, Rutaceae, Fabaceae, Apiaceae,

Compositae gibi familyalar en zengin olanlarıdır.

• Yaprak, çiçekler en yaygın organlarıdır.

• Vakoul sıvısında erimiş halde bulunur.

• Işık, bitkide flavonoit miktarını arttırır, ancak oluşumuna doğrudan etkimez.

• Aglikonları eterde erir, heterozitleri suda ve etanolde erir.

• Çoğu kristalize yapıda olup halka yapılarına göre de açık sarıdan koyu sarıya kadar değişen

(64)

Flavonoitlerin Genel

Özellikleri

• Teşhislerinde SİYANİDİN reaksiyonundan yararlanılır. Bu reaksiyona göre;

• Drog, sulu etanolle tüketilir. Ekstre tüpe alınıp üzerine HCl/Mg tozu ilave edildiğinde oluşan

redüksiyon olayına göre farklı tipteki flavonoitlerin meydana gelen renklerine göre;

• FLAVON---- PORTAKAL SARI

• FLAVONOL----KIRMIZI

• FLAVANON----MENEKŞE-KIRMIZI

KALKON VE İZOFLAVON’lar bu reaksiyonu vermez.

(65)

Flavonoitlerin Genel

Özellikleri

• Teşhislerinde ITK, Kağıt Krom.,Kağıt

elektroforezinden de yararlanılır.

• Lekeleri belirginleştirmek için UV,

alkollü potas, FeCl

₃

‘den yararlanılır.

• Yine AlCl

₃

ile---Flavonol’ler

floresans verir.

• Potasyum borohidrür ile

---Flavanon’lar menekşe-kırmızı renk

verir.

(66)

Flavonoitlerin Genel

Özellikleri

• Flavonoitler için kullanılacak çözücüler ve ekstraksiyon tekniği kullanılan bitki, organ ve flavonoit tipine göre değişebilir.

• Eğer flavonoitler yağ ve mumlarla birlikte bulunuyor ve yüzeyde ise su/sulu etanol gibi polar çözücüler kullanılarak alınabilir. • Yüzeyde bulunmuyor da bitkinin daha iç

kısımlarında yer alıyorsa bu durumda da önce lipoit çözücülerle masere edilerek lipitler alınır sonra ekstraksiyon yapılır.

(67)

Flavonoitlerin Genel

Özellikleri

• Solvan seçimi

• Aglikonlar için düşük polaritede (benzen, hekzan, eter, kloroform, etil asetat)

• Heterozitleri için de daha polar (aseton, alkol, su, metanol:su, etanol:su) çözücüler seçilir.

• Eğer kullanılan bitkisel materyalde sterol, karotenoit, klorofil varsa petrol eteri veya hekzanla ön ekstraksiyon yapılır.

• Temizlenmiş flavonoit ekstreleri kolon krom. (silikajel, Al₂O₃, selüloz, poliamid, sefadeks gibi adsorbanlar kullanılarak) ile ayırımları yapılır.

(68)

Flavonoitlerin Biyolojik

Etkileri

• Polifenolik yapıda olduklarından oksido-redüksiyon olaylarına katılırlar.

• Fungusittirler, bitkileri parazitlere karşı korurlar.

• Diüretik, diyaforetik, antispazmodik • İzoflavonlarda halkanın açılmasıyla

meydana gelen yapı östrojenik aktivite gösterir. Kersetol ve kemferol zayıf

östrojenik etki gösterir.

• Kapiler permeabiliteyi ve kırılganlığı

azaltıcı etki gösterirler. Kapiler rezistansı arttırır.

(69)

Flavonoitlerin Biyolojik

Etkileri

• Serbest radikallerle arasında ilişki vardır. Serbest radikalleri süpürücü etki gösterir. • Serbest radikaller bazı kanserlerin

başlamasında, nörolojik dejenerasyonlarda önemli rolleri vardır. Flavonoitler serbest radikallerin üretimine karşı antagonist etki gösterir.

• Birçok flavonoit ve E vitamini serbest radikallerle reaksiyona girerek serbest radikallerin aktif hale geçmesini önlerler. • Flavonoitlerin enzim inhibitörü etkileri de